.

iswK nOjvfnF df BivwK-afriQk pwK

(pRo[ ieMdr isMG �Gwgf�)

sMsfrI jIv leI pRmuwK jjbf hY afpxI jfn dI slfmqI. qn mihPUj ho jfx dI qswlI qoN bfad pihlI loV hY srIr leI Bojn. awgoN KLurfk pYdfvrI leI loVINdy rujLgfr pwKI sfDn. BuwKy pyt vfly iksy ivakqI nUM syvf jF ismrn krn leI kihxf iek mjfk qoN vwD kuJ nhIN. sMsfrI loVF jF afrQk pwK nUM siqgurU sfihbfn ny kdI BI axgOilaF nhIN kIqf. gurU GrF nfl lMgr sdf qoN cwldy af rhy hn. ijQy hr afey pRfxI dI srIrk loV pUrI kIqI jFdI hY. pRsLfid Ckx qoN bfad hI afqmk iqRpqI dI gwl turdI hY. mfrks ny qF afriQkqf nUM hI ijMdgI dy hr pihlU qy BfrU dwisaf hY. iensfnI iewjLq afbrU, srIrk idwK aqy qMdrusqI, mfnisk bxqr, rihx-sihx df ZMg, iksy nf iksy rUp ivc afriQkqf nfl jf juVdf hY. afriQkqf ikrq nfl zUMGf sbMD rwKdI hY. iesy leI siqgurU jI ny "Drm dI ikrq krn qy" bhuq jLor idwqf hY. Drm dI ikrq df sbMD awgoN aiDafqimkqf nfl iek-imk hoieaf pRqIq huMdf hY. jdoN iswK sMgqF dy nfm siqgurU sfihbfn vwloN ilKy hukmnfmy pVHIdy hn, AunHF ivc Drm AupdysL dy nfl ieh iliKaf BI imldf hY- "gurU gurU jpxf, srb sMgq rujLgfr bhuq hovygf. gurU rfKygf, rujLgfr kI kfeI kmI nfhI hovYgI"]

ivigafn vwloN inwq nvIaF msLInF dI kfZ krky, ieko msLIn nfl bhuq sfry afdmIaF df kMm kr idwqf jFdf hY. ies by-rujLgfrI ivc vfDf qF hovygf hI, pr jdoN srkfrF BI nOjvfnF dy BivwK pRqI lfpRvfh hox, qdoN siQqI gMBIr bx jFdI hY. srkfrI Kyqr dIaF nOkrIaF ivc rujLgfr dy mOky nFh dy brfbr hox krky, iswK gwBrUaF nUM afpxf BivwK aMDkfr ivc zuwibaf pRqIq huMdf hY. ijLMdgI boJl ijhI aqy PjUl idsx lwg pYNdI hY. ies juafnI dI awQrI Aumry dirafvF df muhfx moV dyx dI, ihmflf nUM cIr suwtx dI, DrqI nUM plt dyx dI, asmfn ivc tfkIaF lf dyx dI sLkqI TfTF mfr rhI huMdI hY. koeI Auicq agvfeI nf imlx krky sfrI smrwQf Gwty rul jFdI hY. aijhy mfXUsI dy aflm ivc zuwibaf nOjvfn, afpxf BI qy smfj df BI, bhuq nuksfn kr idMdf hY. aijhy hflfq df duKdfeI nqIjf iswK smfj cMgI qrHF vyK cuwikaf hY. piqqpuxy dI lihr cl pYx df iek kfrn ieh BI hY ik iswK nOjvfn cfry pfisEN hfr tuwt cuikaf hY, inrfsL hY. aijhI aMDkfr BrI aqy ainscqqf dI hflq ivcoN AuBfrn leI, nOjvfnF nUM hONslf qy rujLgfr muhweIaf krvfAux leI, kuwJ suJf sMgqF qy pRbMDkF dy snmuwK rwKx dI koisLsL kr irhf hF. smrQfvfnF df, pMQ ivc koeI qotf nhIN hY. kuwJ adfry cwl BI rhy hn, hor vwzf hMBlf mfrn dI jLrUrq hY. afpxy DMnBfg smJFgf agr iksy guriswK jF iswK sMsQfvF nUM kuwJ krn dI pRyrnf iml sky.

  1. skUl-kflj:- iswK pMQ kol siqgurU jI dy nfm qy cwlx vfly skUl-kfljF df koeI sLumfr nhIN. ienHF ivc ivakqIgq BI hn aqy sMsQfvF vwloN clfey jfx vfly BI hn. bhuq Gwt skUl-kflj hn, ijQy sMsfrI (srkfrI) ividaf dyx dy nfl-nfl Dfrimk ividaf BI idwqI jf rhI hovy. bfhr skUl dy muwK gyt qy borz gurU dy nfm vflf lwgf hovygf. aMdr iswKI (gurmiq) dI pVHfeI koisLsL krn qy BI njLrIN nhIN pvygI. iswKI mfhOl, vys BUsf, kwuJ BI nhIN imlygf. bwicaF dy mfqf-ipqf ies KLusL PihmI ivc hn ik bwcy iswKF dy skUl ivc pVH rhy hn, qF gurmiq dy DfrnI hoeI jfxgy. pr iswKI vflI qF hvf qwk aMdr nhIN jf skdI. ikAuNik tIicMg stfPL KLud gurmiq qoN kohF dUr hY. hux ies df dUjf pwK ivcfrIey:- agr ienHF skUlF ivc ivDI pUrvk gurmiq dI ividaf pVHfeI jfvy qF qkrIbn ds-ku-hjLfr Dfrimk aiDafpk ienHF QfvF qy inXukq kIqy jF skdy hn. Auh byrujLgfr lVky-lVkIaF, KLud Drm dI ividaf pVHngy, kudrqIN hI Auh iswKI asUlF ivc prpwk aMimRqDfrI BI bx jfxgy. awgoN skUlF-kfljF rfhIN aqy KuwlHIaF styjF qy kQf rfhIN anykF nUM iswKI dfiery ivc ilafAux df kfrn bxngy. afpxI AuWc ividaf, ieh gurmuKI jIvn rfhIN ividafrQIaF nUM jdoN pivwqr gurbfxI qy lfsfnI ieiqhfs pVHfAuxgy qF iswK pMQ ivc by-sLumfr vfDf hovygf. smyN-smyN bwicaF nUM hor XfqrfvF dy nfl-nfl Dfrimk sQfnF dI Xfqrf BI krvfeI jfvy. Dfrimk kYNp lf ky sulJy hoey iswK ivdvfnF qoN, sOKI BfsLf ivc lYkcr krvfey jfx. iswK mhFpurKF dy nfm qy cMgI kfrgujfrI ivKfAux vfly bwicaF nUM ienfm idwqy jfx. jLrUrI nukqf iehI hY ik Dfrimk tIcr dI inXukqI vkq koeI isLPfrsI ivakqI nF rwiKaf jfvy. pUrI prK pVcol qoN bfad, cMgI gLujfry lfiek qnKfh idwqI jfvy, qF ik Auh insicMq ho ky afpxy ijLMmy lwgI syvf kr sky. ies qrHF df isstm iqafr kr lYx nfl ieh tIcr KLud BI iswKI asUlF dy DfrnI bxy rihxgy, aqy awgoN bhuq sfrIaF sMgqF nUM Drm vwl pRyrq krngy. ieh kfrj awgy qoN awgy cwldf jfvygf.
  2. ikwqf-muKI kors:- Aupr vrixq afm skUlF-kfljF ivc srsrI ijhI JfqI mfrn qoN bfad ikwqf muKI sMsQfvF bfry BI QoVI ijhI ivcfr kr leIey. sMn 1892 ivc aMimRqsr sfihb ivKy, lMmI soc-ivcfr qoN bfad "Kflsf kflj" dI nINh rwKI sI. ies kflj ny bhuq sfry nOjvfnF nUM pYrF qy KVy hox ivc mdd kIqI. sLurU dy sflF ivc iswKI df sohxf mfhOl BI bixaf irhf. smF pf ky ieh sLfnfmwqf KLflsf kflj BI iek afm kflj bx igaf, isrP srkfrI kflj[[[. kfPI smF pihlF pMQk pYsy nfl luiDafxy ivKy ieMijnirMg kflj KoilHaf igaf sI. ieh kflj BI nOjvfnF ivc iswKI dI siprt Brn qoN asmrwQ hI irhf hY. koeI ijLkrXog kfrj, iswKI srUp ivc vfDf krn vfsqy ieh kflj nhIN kr sikaf. bfkI kfljF aqy ikwqf muKI sMsQfvF df BI lgpg iehI hfl hY.
  3. iswK muKIaF nMU soc-ivcfr krky smyN dy hfxI, inrol inwjI Kyqr vfly, ikwqf-muKI skUl-kflj KolHxy cfhIdy hn. ienHF adfiraF nUM srkfrI dKLl-aMdfjI qoN bcfky rwiKaf jfvy. ienHF QfvF qy iswK nOjvfnF nUM afDuink ZMg qrIikaF vflI ikwqf-muKI AuWqm isKlfeI idwqI jfvy. pMjfb dy bhuq sfry nOjvfn, aFDrf-pRydsL aqy krnftkf ivc aijhy kMm iswKx jFdy hn. ijwQy AunHF df keI guxf vwD KLrc huMdf hY, hor keI qrHF dIaF musLklF alwg. jy pMjfb ivc Aus iksm dI isKlfeI df pRbMD kr idwqf jfvy qF ieh bhuq vwzI pRfpqI ho skdI hY. bygfny hwQF vwl vyKx dI QFvy, irsLvqF qy isPfrsLF nfl nOkrIaF lwBx dI QFvy, Auh afpxy inwjI DMdy krdy hoey svYmfx dI rotI Kfa skdy hn. rujLgfr dI mjbUrI kfrn Auh iswKI qoN lFBy nhIN jfxgy. awgy hor bhuq sfry sMgIaF nUM BI ies pfsy pRyirq krngy. ies qrHF dy pRbMD ivc tRyinMg sYNtr cflU kr dyx nfl byaMq nOjvfn, byrujLgfrI aqy gLrIbI dI lfhxq qoN bc skdy hn. KyqI awj-kwlH lfhyvMdf ikwqf nhIN irhf. msLInI Xuwg kfrn sfiraF nUM mjdUrI BI nhIN lwBxI. KyqI qy mjdUrI dI sKLq imhnq bMdy df sIrmf pI jFdI hY, gLrIbI iPr BI dUr nhIN huMdI. mnuwK psUaF vrgf jIvn ibqfAux leI mjbUr ho jFdf hY. aijhI drdnfk dsLf ivc iksy ivakqI df iswKI srUp ivc itky rihxf asMBv hI ho skdf hY. jy sfzy pMQk muKIaF ny ies pfsy POrI iDafn nF idwqf qF bhuq dyr ho cuwkI hovygI.

  4. pMjfb aYNz isMD bYNk:- bhuq smF pihlF lMmI soc-ivcfr qoN bfad iswK pMQ dy isafxy guriswKF ny gurU pMQ dy pYsy nfl, pMjfb aYNz isMD bYNk KolHI sI. sLRomxI gurduafrf kmytI ny ies nUM pwky pYNrI krn vfsqy iek kroV ruipaf jmHf krvfieaf sI. cMgy pRbMDkF dI agvfeI ivc, sPlqf dIaF mMjLlF mfrdI geI. ies bYNk ivc iswK nOjvfn nUM rujLgfr dyx df Auprflf kIqf igaf. sLrq rwKI geI ik iswKI srUp vfly nOjvfnF nUM hI nOkrI idwqI jfvygI. ieh iek cMgf Auprflf sI. pr kyvl iswKI srUp dI hI sLrq rwKI geI sI, pMj bfxIaF jLubfnI Xfd hox, aMimRqDfrI hoxf, gurmiq qoN jfxkfr hox dI koeI sLrq nF rwKI geI. nqIjy vjoN gurmiq qoN kohF dUr, nfsiqk lok BI dfVI-kys rwK ky bYNk ivc nOkrIaF lYx ivc kfmXfb ho gey. ijnHF BfvnfvF nUM snmuK rwK ky, ieh adfrf sLurU hoieaf sI, Auh DrIaF hI rih geIaF. awj-kwlH qF ieh bYNk BI Bfrq srkfr dy pRbMD ivc jf cuwikaf hY, bs iek afm srkfrI adfrf hI bx igaf hY.
  5. imsLnrI kfljF dI loV:- KLflsf pMQ nUM bhuq sulJy hoey, afpf smrpx Bfvnf vfly, imsLnrI lVky-lVkIaF dI aqI jLrUrq hY. jo gurbfxI dIaF bfrIkIaF nUM cMgI qrHF smJdy hox. ieiqhfs, gurmiq-iPlfsPI, gurbfxI dI vIcfrDfrf, anmqIaF bfry jfxkfrI rwKdy hox. dysL-ivdysL dy hr gurduafry ivc ies pwDr dy tRyNz jIvn vfly gurisK nOjvfnF df inXukq krnf hI kOmI cVHdI klf df icMn hY. pr ies lYvl dy imsLnrI iqafr krn vfsqy iswKF kol AuWc pfey df, pRcfr loVF nUM pUiraF krn vflf, iek BI kflj nhIN hY. POrI qOr qy ijLlHf sdr mukfmf qy, aijhy kflj KolHy jfxy cfhIdy hn. ijnHF ivc kQf, kIrqn, ieiqhfs, iswK Drm iPlLfsPI smyq dUjy DrmF df qulnfqmk aiDaYn, iswK sfihq dI Koj afid dI zUMGI pVHfeI krvfeI jfvy. iqMn mhIny, Cy-mhIny, do-sfl, pMj-sfl, jF vwD smyN dy iswiKaf kors cflU kIqy jfx. hr gurduafry ivc pfTI, kQf-vfck, kIrqnIey ienHF kfljF ivcoN hI ley jfx. pMjfb qoN bfhr vwsdy iswKF dIaF BfsLfeI loVF nUM muwK rwKky, pRcfrkF nUM Ausy qrIky iqafr kIqf jfvy. ivdysLF vfsqy AuWc ividaf vfly gurmiq ivc inpuMn ieMtrnYsLnl BfsLfvF ivc mfihr, imsLnrI iqafr kIqy jfx. ies qrHF dysL-ivdysL ivc, iswKI Drm pRcfr dI iek lihr cwl skdI hY. ienHF kfljF ivc pVHfAux vfly aiDafpk aqy pVH ky inkly imsLnrI, gurU nfnk ivcfrF df sMsfr ivc zMky vjf skdy hn. ies qrHF iswDy qOr qy krIb iewk lwK nOjvfnF nUM rujLgfr BI imlygf qy iswKI jIvn BI. aijhy isiKaf XfPqf imsLnrI sMgqF nUM qwq gurmiq qF sLrvx krvfAuxgy hI, blik sfry gur sfnUM hI imsLnrI sYNtrF df rupey dy dyxgy. ijQy BI jfxgy, gurmiq dI ivigafn ivDI nfl gl krngy. sRI akfl qKLq sfihb dI mirXfdf lfgU krvfAuxgy. ies qrHF iswK pMQ dI idn dugxI qy rfq cOguxI qrwkI hovygI. ieh pRcfrk sMgqF dIaF KLusLIaF pRfpq krngy, ies leI pYsy dI kmI nhIN afvygI, sgoN gurU GrF dI afmdn bhuq vwD jfvygI.
  6. gurduafiraF nfl lfiebryrIaF dI sQfpnf:- ijwQy ikqy iswK jf ky vwsy hn, AunHF CyqI qoN CyqI gur sMgqF dy juVn vfsqy gurduafry Ausfry hn. bhuq sfry gurU Gr ieiqhfsk hn �qy kuwJ iek ieiqhfsk nf ho ky BI vwzI mhfnqf vfly hn. ienHF gurU GrF ivc byaMq iswK sMgqF svyry sLfm nmsLkfrF krn afAuNdIaF hn. sfry gurU GrF nfl agr iswK Drm bfry coxvIaF pusqkF dIaF lfiebryrIaF sQfpq kr idwqIaF jfx qF, ieQoN sMgqF bhuq AuWwqm syD lY skdIaF hn. gurbfxI dI arQ ivafiKaf bfry tIky hox, dUjy DrmF bfry qulnfqmk ikqfbF hox. sfry cMgy rsfly qy aKLbfr BI mMgfey jfx. koeI ivakqI iksy bhfny afvy, pr gurU Gr nfl juiVaf rhy. ijvyN aprfDI lok puils Qfxy df nfm suxidaF hI Gbrf jFdy hn. ies qrHF bhuqy lok gurU Gr ivc dfKLl hox qoN kMnI kqrfAuNdy hn. AunHF dI idlcspI df sfmfn gurU Gr ivc hovygf, qF Auh gurU Gr nfl lgfE rwKxgy. jdoN gurduafry cly hI gey qF awgoN tRyNz imsLnrI ipafr Biraf vrqfE krngy, kQf, kIrqn ho irhf hovygf. kudrqI gl hY, koeI nf koeI iswiKaf lY ky muVngy. ies qrHF dIaF lfiebryrIaF dI sQfpnf hox qy ikqfbF dI KRId vDygI. ies nfl lyKkF, pRkfsLkF, CfpkF sB nUM Auqsfh imlygf. ikqfbF qy cMgy imsLnrI hI asl ivc KLflsf pMQ ivc cyqnf pYdf kr skdy hn. mfnisk pwDr AuWcf ho jfx nfl iswK smfj ijLMdgI dy hr KLyqr ivc ivkfs krygf. sfry qrHF dy �Kflsf mfrcF� nfloN ieh AuWqm "KLflsf mfrc" hovygf.
  7. pfrt-tfeIm imsLnrI:-iswKF dIaF ijLMmyvfr jwQybMdIaF nUM agyqI skIm iqafr krnI cfhIdI hY, ik vwzIaF klfsF dy ividafrQIaF nUM lMmIaF CuwtIaF hox qy, sO-sO (jF vwD-Gwt) lVky-lVkIaF nfl rfbqf bxf ky, AunHF nUM QoVy smyN dI gurmiq iswiKaf dy ky, PIlz ivc Auqfiraf jfvy. gurmiq dy muZly aqy jLrUrI mfx Bry nukqy Cfpky, Coty-Coty pYPiltF dy bYg Brky, ienHF ividafrQIaF nUM vwD qoN vwD ielfikaF ivc Byijaf jfvy. ieh pUrI isdk idlI nfl Gr-Gr jf ky ipafr apxwq nfl sfihq vMzx. ienHF ivc keI bwcy ibnF kuwJ ilaF BI syvf Bfvnf nfl kMm krngy. loVvMdF nUM kuwJ ku syvf Pl idwqf jfvy. ieh KLud BI gurmiq iltrycr pVHngy, awgoN axigxq nUM gurmiq nfl joVngy. AunHF dI CuwtI df kMm df smF skfrQf hovygf. pMQ leI vwzI vfDy dI gwl hovygI.
  8. afzIE-vIzIE kYstF:-sfzy ipMzF dy lokF df bhuq smF ivarQ ivc clf jf irhf hY. ingUxIaF gwlF kfrn JgVy ho jFdy hn. hr Aumr dy ivakqI nisLaF ivc jIvn brbfd kr rhy hn. anyk iksm dy ivkfr, cMgI syD nf imlx kfrn, ijLMdgI nUM aMDkfr vwl leI jf rhy hn. sulJy hoey klfkfrF nUM Xog muafvjf dy ky iswK Drm bfry afzIE-vIzIE kYstF iqafr krvfeIaF jfx. AUc kotI dy kvIaF dIaF kivqfvF nUM isafxy gfiekF qoN gvfieaf jfvy. iswK dy shI qwQ pysL kIqy jfx. vIzIE iPlmF ivc isrkwZvIaF ieiqhfsk JfkIaF ivKfeIaF jfx. iswK srUp vfly klfkfrF nUM AuqsLfhq kIqf jfvy. sfrf KLoj kfrj lokF qwk puwjx qoN pihlF iek afhlf iswK skflrF dy pYnl nUM ivKf ky, loVIdIaF soDF kr lYxIaF jLrUrI hox. iswKF df aslI ikrdfr, sMsfr dy lokF sfhmxy ilaFdf jfvy. iswKF ivruwD GVIaF geIaF by-isr pYr khfxIaF df b-dlIl AuWqr idwqf jfvy. dysL dI afjLfdI leI iswKF vwloN kIqIaF kurbfnIaF, imslF vkq jLulmI rfj dIaF jVHF AuKfVn vfsqy kIqy mhfn kfrnfmy, nIivaF inmfixaF qy iesqrI jLfqI nUM brfbr KVy krn leI jo kuwJ kIqf, iensfnIaq ivruwD jf ry pfp krmF nUM ijvyN Twl pfeI, Bfrq BUmI nUM shI mfhinaF ivc ijvyN pivwqr kIqf[[[. ieh sfrf kuwJ bVy PLKLr nfl kYstF rfhIN lokF sfhmxy rwiKaf jfvy. ienHF afzIE-vIzIE kYstF dIaF lfiebryrIaF gurduafiraF dy nfl sQfpq kIqIaF jfx. ijQoN sOiKaF pRfpq krky hr koeI vyKy-suxy iswK ivrsy nUM pCfxy, iswKI dI cVHdI klf hovy. ies qrIky BI axigxq lokF nUM rujLgfr pRfpq hovygf. nfly puMn nfly PlLIaF.
  9. ko-apryitv stor:- sfry sMsfr ivc iswK PYly hoey hn. vws lwgdy gurpurb vwzy pYmfny qy mnfey jFdy hn. gurpurbF vkq qF lMgr cwldy hI hn, sgoN bhuq sfry gurU GrF ivc qF sdf hI lMgr cwldy hn. jy iek sfl ivc kuwJ gurpurbF qy kIqf igaf KLrc iekwTf joV ilaf jfvy, sfl ivc afm cwlx vfly lMgr BI sLfml kr ley jfx qF kroVF rupey nhIN, igxqI arbF ivc puwj jfvygI. pRbMDkF nUM cfhIdf hY ik afpsI sFJ pf ky ko-apryitv stor gurU GrF nfl cflU kr idwqy jfx. mMzIaF ivcoN smyN isr vDIaf anfj-dflLF ssqy Bfa KRId ky, jmHF kr leIaF jfx. hor loVINdf sfmfn BI Qok Bfa qy bjLfr ivcoN KRId ilaf jfvy. ienHF hI ko-apryitv storF qoN sfry gurU GrF leI smfn muhweIaf krvfieaf jfvy. ieQoN cIjLF sfPL-suQrIaF BI imlxgIaF aqy Gwt kImq BI pvygI. kroVF rupey dI slfnf bcq ho skdI hY. bhuq sfry lokF nUM iswDy-aiswDy qOr qy rujLgfr pRfpq hovygf. ienHF storF qoN hor loVvMd lok BI afpxI psMd dIaF cIjLF KRId ky iljf skdy hn.
  10. KyzF bfry ivBfg:- ies gwl qoN hr koeI BlI BFq jfxU hY ik iswK nOjvfn afpxy bfhUbl qoN, hONsly ivc, sMsfr dy isr kwZvyN QF Kloqf hoieaf hY. rfjnIqI dI gLMdI soc qihq Bfrq srkfr KyzF ivc iswKF nUM Auicq sQfn nhIN idMdI. ivgVy hflfq ivc ijMny ky iswKF nUM awgy jfxdf mOkf imldf hY Auh Jwt dfVI-kys ktvf idMdy hn. sMsfr dIaF Kyz jQybMdIaF iswKF dy kkfrF nUM pRvfn nhIN krdIaF. ienHF dy hwk ivc Bfrq srkfr ny kdI afvfjL nhIN AuTfeI. iswK nOjvfn cfry bMinE iGry hoey, iswKI vwloN mUMh Pyr lYNdy hn. sLRomxI kmytI nUM iewk KLyz-ivBfg sQfpq krn ivc dyrI nhIN krnI cfhIdI. bcpn qoN hI bwicaF nUM KLyzF vfly pfsy ruicq kIqf jfvy. vDIaf KLurfk aqy Xog isKlfeI df pRbMD hovy. sMsfr dIaF vwKo-vwK tImF nfl dosqfnf KLyz mukfbly krvfey jfx. keI jyqU tImF sMsfr pwDr dIaF BI iswK iqafr kr skdy hn. Puwtbfl, vflIbfl, hfkI, kbwzI, kusLqI afid qF pMjfb dI KLfs KLyzF hn. ies qrHF iswK gwBrUaF ivc nvF Auqsfh jfgygf. Auh iswK hox qy mfx mihsUs krngy. KLflsf pMQ aqy dysL nUM cfr cMn lfAuxgy. ivkfrF qoN bcxgy. qy pMQ dI cVHdI klf hovygI.
  11. bwicaf leI iswiKaf kyNdr:- bhuqI vfrI afm mfeI-BfeI mhIny ku mgroN jF iksy Kfs gurpurb qy hI gurU Gr Pyrf pfAuNdy hn. Auh BI bhuqy kyvl sLrDf vws hI jFdy hn, ikAuNik awgy idl iKcvF pRogrfm qF huMdf hI nhIN. mfqf-ipqf nfl gey bwcy qF mfno afpxy afp nUM burI qrHF Psy mihsUs krdy hn. bwicaF dI idlcspI df kyNdr gurduafry ivc kVfh pRsLfd hI huMdf hY, qy vwizaF dI idlcspI df kyNdr lMgr, qy bs. jy sfzy pRbMDkF ny afAux vfly smyN ivc nvIN pnIrI nUM gurU nfnk jI dy crnF nfl joVky rwKxf hY qF AunHF dy psMdIdf pRogrfm gurU GrF ivc cflU krny hI pYxgy. bwicaF dy KLyzx leI gurU GrF dy nfl pfrk iqafr krny hI pYxgy. keI qrHF dIaF KLyzF df sfmfn BI rwKxf bxdf hY. iswKI ikrdfr nUM kfiem aqy hor idlksL ZMgF nfl pysL krn vfly aKLbfr rsfly mMgvfAuxy jLrUrI hn. jy bwicaF nUM KLusLI dyx vflf koeI sfmfn gurU Gr ivKy nhIN hovygf qF bwcy iksy kImq qy Drm vfly pfsy nhIN af skxgy. kIrqn, kQf qF vwizaF nUM BI Gwt hI smJ afAuNdI hY, Blf bwicaF nUM ikvyN smJ af skdI hY. AunHF dy mfnisk pwDr vfly pRogrfm iqafr krny aqI jLrUrI hn.

pMQk kfrj byaMq hn, syvf df dfierf ivsLfl hY. iswKF kol pYsy dI koeI QuV nhIN hY. nOjvfnF df KLUn bhuq josLIlf huMdf hY. jy ienHF nOinhflF nUM, Xog syD qy isiKaf nf idwqf geI, qF sfzy sfiraF leI ieh afqm Gfq vrgI gwl hovygI. rujLgfr dy sfDn lwBxy pYxgy, nOjvfnF nUM shI syD dyx vfsqy adfry KolHxy pYxgy. afpxI sB qoN vwzI pUMjI (bwicaF) nUM sMBflxf vwizaf df pRQm ieKlfkI Prj hY. ijs adfry ivc nOkrI krnI hovy, Aus dIaf sLrqF mMnxIaF hI pYNdIaF hn. kudrqI hY ik aijhy QfvF qy nOkrI lYx leI iswKI iqafgxI pY jFdI hY. hr iek gurduafrf afrQk pwKoN kmjLor pMj-pMj bwicaF dI pVHfeI dI ijLMmyvfrI cuwky. kmjLor pirvfrF dI Xog shfieqf kry. jy scmuc hI pMQ dI cVdI klf locdy hF, qF ibafnF nfl jF kyvl iPkr mMdI pRgt krn nfl, kwuJ nhIN sMvrnf. amlI qOr qy koeI Tos kfrj krny pYxgy. kyvl DUMaFDfr BfsLxf nfl mqy pfs krn nfl, BIVF iekwTIaF kr lYx nfl, KLflsf mfrcF nfl, jylH Bro morcy lf dyx nfl kuwJ nhIN bxnf. siqgurU sfihbfn ny amlI qOr qy vzyry kfrj kIqy. kroVF nUM iswKI mMzl ivc ilaFdf. jLflm srkfrF nfl lMmIaF jMgF lVIaF, mnuwKqf dy Bly vfly axigxq kfrj kIqy. asIN sfry sfDn aqy sLFqI vfly smyN ivc BI jwQybMdk qOr qy vzyry pMQk kfrj nhIN kr sky. dUr-aMdysI vflf, pMQk Bly vflf, koeI BI kfrj AulIkx qoN asmrQ hF. mfno qylI dy bld vFg sPLr qF bhuq kIqf, Qwk ky cUr-cUr ho gey pr puwjy ikqy BI nhIN, mMijLl df koeI Qhu pqf nhIN. awKF qy aigafnqf aqy KLudgrjI dI motI pwtI ju bwJI hoeI hY. siqgurU jI dy crnF ivc dovyN hwQ joVky bynqI hY ik ijnHF dy hwQ qfkq bKLsLI hY, AunHF nUM kuwJ pMQk kfrj krn dI sUJ-bUJ aqy smrwQf bKLisLsL krn. mfrg ivKfl dyx, sfzf lok-pRlok suhylf ho jfvygf.

-0-

gurmiq igafn imsLnrI kflj,

pMjfbI bfgL, luiDafxf-141002




.