.

1[ svfl: akfl purK kI hY, ikwQy rihMdf hY aqy Aus dI sLkl sUrq ikho ijhI hY ?

jvfb: akfl purK iewk sLkqI hY ivafkqI nhIN ijhVf ik iksy svrg, swcKMz, iksy hor gRih jF iksy swqvyN asmfn qy sonI dI kursI qy bYT ky kfr clf irhf hY. Auh hr QF qy hY aqy Aus dI koeI vI Kfs sLkl sUrq nhI pr sfrIaF sLklF sUrqF vI Aus dIaF hI hn. hux QoVI ijhI ivsQfr nfl gwl krdy hF. smF hr iewk qy afpxf pRBfv pfAuNdf hY. jo smuwcI isLRsLtI hY, ies qy smyN df pRBfv hY, hr iewk cIj jo sfnUM ids rhI hY, ies dI koeI Aumr hY, smF pf ik ies ny Kqm ho jfxf hY jF ieAuN kih lAu ik afpxf rUp vtf lYxf hY. kfl df mqlb hY smF, jdoN ies dy mUhry a agyqr lwg jFdf hY qF bx jFdf hY akfl, ijs df mqlb hY, smyN dy pRBfv qoN rihq. Bfv ieh hY ik jo akfl purK, prmysLr, vfihgurU hY, Auh mOq qoN rihq hY. smyN nUM mfpx leI, bhuq smF pihlF ryq dIaF GVIaF aqy pfxI dIaF GVIaF dI vrqoN kIqI jFdI sI, iPr hOlI hOlI spirMg GVIaF aqy bYtrI nfl cwlx vflIaF GVIaF afeIaF jo smF kfPI hwd qwk TIk dwsdIaF sn/hn, pr pUrf TIk nhIN. pr hux prmfxU (atOmk) GVIaF cwl peIaF hn, ijhVIaF ik bhuq hI TIk smF dwsdIaF hn, ijnHF dI TIk smF dwsx dI sLuwDqf lwKF sfl qwk iewk sikMt dI hY. ieh qF hY smF mfpx dI gwl, pr smyN nUM Tihrfieaf nhIN jf skdf, ieh qF afpxI qory qurdf jf irhf hY aqy afpxf pRBfv pfeI jf irhf hY. koeI vI mfeI df lfl afpxy jor nfl ies pRBfv qoN bc nhIN skdf, jy kr koeI aYsf hY qF Auh sieMsdFnf df rwiKaf hoieaf lwKF zflrF df ienfm ijwq skdf hY. juafnI qoN bfad buZfpf aqy iPr mOq afAuxI hI hY. gurU nfnk dyv jI ies nUM afsf dI vfr ivwc ieMj ibafn krdy hn:

jy jrvfxf prhrY jru vys krydI afeIaY ] ko rhY n BrIaY pfeIaY ] pMnF 465 ]

afm qOr qy smyN dI vMz iqMn BfgF ivwc kIqI jFdI hY, BUq kfl, vrqmfn kfl aqy BivwKq kfl. pr gurU nfnk dyv jI ny akfl purK dI vizafeI kridaF, jpujI dy muwZly slok ivwc 4 dI gwl kIqI hY:-

afid scu jugfid scu ] hY BI scu nfnk hosI BI scu ]1] pMnf 1 ]

sieMsdfnF df iewk iKafl hY ik jy kr koeI rosLnI dI rPqfr ijMnI qyj cwlx vflf rfkt bxf ik ies qy svfr ho ik akfsL ivwc gqI kry qF Aus qy smyN df pRBfv ruk jfvygf aqy sLfied mOq vI nf afvy, pr nfl hI kihMdy hn ik aijhf hoxf asMBv hY. rwb, akfl purK vfihgurU prmysLr jI ny jo vI isLRsLtI dI rcnf kIqI hY aqy kr irhf hY, Auh iewk dUjy nfloN iBMn aqy inwq nvIN hI krdf hY.

myrY pRiB sfcY ieku Kylu rcfieaf ] koie n iks hI jyhf Aupfieaf ] afpy Prku kry vyiK ivgsY siB rs dyhI mfhf hy ] pMnF 1056 ]

dunIaF dI ijqnI vI abfdI hY, kI iksy df ichrf iewk dUsry nfl imldf hY ? ichry dy iewk igwT dy akfr ivwc iBMnqf rwK ky hr rojL hjfrF dI igxqI ivwc nvyN ichry bxf irhf hY, nvyN nvyN zjLfien GVH irhf hY. Auh kYsf zIjLfienr hY ? bilhfry jfeIey aYsy zIjLfienr dy, vfihgurU! vfihgrU! vfihgrU! vfihgrU! vfihgrU. iewk vfrI iewk swjx nfl akfl purK dI ies iBMnqf vflI icwqrkfrI vfry vIcfr kr irhf sI, qF Auh kihMdf ik do jOVy ivafkqI ies qrHF dy hn, AunHF dIaF sLklF, aklF aqy suBfh sB kuwJ imldf hY. mYN ikhf ik ikqnF icr ies qrHF rhygf ? kihMdf ik ijqnF icr Auh iekwTy rihxgy. mYN ikhf ik jy kr vwK-vwK ho gey. kihMdf iPr nhIN. mYN ikhf ikAuN nhIN ? kihMdf ik smyN df, vfqfvrx df aqy kudrq df pRBfv pYNdf hY. mYN ikhf ky kudrq kI huMdI hY ? kihMdf ik ies vfry qF ibafn krnF aOKf hY. mYN ikhf ik ijs vfry qUM kihMdf hYN ik ibafn krnF aOKf hY, bs AuhI pRmfqmf hY, Auh kudrq dy ivwc hI smfieaf hoieaf hY, kudrq aqy pRmfqmF afps ivwc Eq poq hn. gurvfk hY:

kudriq kir kY visaf soie ] pMnf 83 ]

kudrq kI hY ? ies nUM gurU nfnk dyv jI afsf kI vfr ivwc ieMj ibafn krdy hn:

kudriq idsY kudriq suxIaY kudriq BAu suK sfru ] kudriq pfqflI afkfsI kudriq srb afkfru ] kudriq vyd purfx kqybf kudriq srb vIcfru ] kudriq Kfxf pIxf pYnxu kudriq srb ipafru ] kudriq jfqI ijnsI rMgI kudriq jIa jhfn ] kudriq nykIaf kudriq bdIaf kudriq mfnu aiBmfnu ] kudriq pAuxu pfxI bYsMqru kudriq DrqI Kfku ] sB qyrI kudriq qUM kfidru krqf pfkI nfeI pfku ] nfnk hukmY aMdir vyKY vrqY qfko qfku ] pMnf 464 ]

ijqny vI mhF-pursLF dI bfxI sLRI gurU gRMQ sfihb ivwc drjL hY aqy ijnHF ny pRmfqmF nUM pfieaf hY Auh sfry pukfr ky iewko hI gwl kihMdy hn ik Aus (vfihgurU) df koeI vI rUp, rMg jF akfr nhIN, Auh sfry hI smfieaf hoieaf hY aqy Aus vfry ibafn krnf ies qrHF hY ijvyN ik koeI guMgf guV Kf ky guV df svfd nhIN dws skdf.
khu kbIr gUMgY guVu Kfieaf pUCy qy ikaf khIaY ] pMnf 334 ]

kuJ hor gurvfk akfl purK vfry ies qrHF hn:-

rUpu n ryK n rMgu ikCu iqRhu gux qy pRB iBMn ] iqsih buJfey nfnkf ijsu hovY supRsMn ] pMnf 283 ]

sBY Gt rfmu bolY rfmf bolY ] rfm ibnf ko bolY ry ]1] rhfAu ] eykl mftI kuMjr cItI Bfjn hYN bhu nfnf ry ] asQfvr jMgm kIt pqMgm Git Git rfmu smfnf ry ]1] eykl icMqf rfKu an�qf aAur qjhu sB afsf ry ] pRxvY nfmf Bey inhkfmf ko Tfkuru ko dfsf ry ] pMnf 988 ]

quDu rUpu n ryiKaf jfiq qU vrnf bfhrf ] ey mfxs jfxih dUir qU vrqih jfhrf ] pMnf 1096 ]

sgl bnspiq mih bYsMqru sgl dUD mih GIaf ] AUc nIc mih joiq smfxI Git Git mfDAu jIaf ]1] sMqhu Git Git rihaf smfihE ] pUrn pUir rihE srb mih jil Qil rmeIaf afihE ]1] rhfAu ] gux inDfn nfnku jsu gfvY siqguir Brmu cukfieE ] srb invfsI sdf alypf sB mih rihaf smfieE ] pMnf 617 ]

iewk hor Brm vI mn ivwcoN kwZ idAu ik pRmfqmF koeI srIr Dfr ky ies jgq ivwc afAuNdf hY. ies vfry bVy krVy sLbdF ivwc gurU arjn pfqsLfh jI qfVnF krdy hn ik aijhf socx vfly df mUMh ikAuN nf sV jfvy ?

sglI QIiq pfis zfir rfKI ] astm QIiq goivMd jnmf sI ]1] Brim BUly nr krq kcrfiex ] jnm mrx qy rhq nfrfiex ]1] rhfAu ] kir pMjIru KvfieE cor ] Ehu jnim n mrY ry sfkq Zor ]2] sgl prfD dyih loronI ] so muKu jlAu ijqu khih Tfkuru jonI ]3] jnim n mrY n afvY n jfie ] nfnk kf pRBu rihE smfie ] pMnf 1136 ]
qU pfrbRhmu prmysru join n afvhI ] qU hukmI sfjih isRsit sfij smfvhI ] qyrf rUpu n jfeI liKaf ikAu quJih iDafvhI ] qU sB mih vrqih afip kudriq dyKfvhI ] qyrI Bgiq Bry BMzfr qoit n afvhI ] eyih rqn jvyhr lfl kIm n pfvhI ] ijsu hovih afip dieaflu iqsu siqgur syvf lfvhI ] iqsu kdy n afvY qoit jo hir gux gfvhI ] pMnf 1095 ]

jpujI sihb ivwc jo swc KMz df ijLkr hY, Auh iewk avsQf df nfm hY, ijwQy phuMc ky jigafsU df pRmfqmF nfl myl ho jFdf hY. jy kr swc KMz nUM akfsL ivwc koeI Kfs QF mMn leIey qF gurmiq df sfrf isDFq hI Ault pult ho jFdf hY aqy sLfied iksy idn nUM rfkt qy svfr ho ik aijhy QF qy vI phuMicaf jf sky ikAuNik keI sfl pihlF Cwzy hoey Aup-gRih arbF mIl df sPr qF qih kr hI cuwky hn. ies qrHF iksy QF qy bYTy hoey akfl purK nUM imlx leI qF iPr sB qoN pihlF DnI lok hI jfxgy, ijs qrHF ik kuWJ smF pihlF amrIkf df iewk srmfeydfr rsLIaf dy iewk rfkt ivwc asmfnI Gr ivwc sYr krky afieaf hY. aMq ivwc mukdI gwl ieh hY jI ik ieh sfrf psfrf vfihgurU jI df afpxf hY aqy afp hI Auh ies ivwc smfieaf hoieaf hY aqy sfry coj Auh afp hI kr irhf hY.

qUM afpy jlu mInf hY afpy afpy hI afip jflu ] qUM afpy jflu vqfiedf afpy ivic sybflu ] qUM afpy kmlu ailpqu hY sY hQf ivic gulflu ] qUM afpy mukiq krfiedf iek inmK GVI kir iKaflu ] hir quDhu bfhir ikCu nhI gur sbdI vyiK inhflu ] pMnf 85 ]

afpy DrqI afpy hY rfhku afip jMmfie pIsfvY ] afip pkfvY afip BFzy dyie prosY afpy hI bih KfvY ] afpy jlu afpy dy iCMgf afpy culI BrfvY ] afpy sMgiq sid bhflY afpy ivdf krfvY ] ijs no ikrpflu hovY hir afpy iqs no hukmu mnfvY ] pMnf 550 ]

sfcf scu soeI avru n koeI ] ijin isrjI iqn hI Puin goeI ] ijAu BfvY iqAu rfKhu rhxf qum isAu ikaf mukrfeI hy ]1] afip Aupfey afip Kpfey ] afpy isir isir DMDY lfey ] afpy vIcfrI guxkfrI afpy mfrig lfeI hy ]2] afpy dfnf afpy bInf ] afpy afpu Aupfie pqInf ] afpy pAuxu pfxI bYsMqru afpy myil imlfeI hy ]3] afpy sis sUrf pUro pUrf ] afpy igafin iDafin guru sUrf ] kflu jflu jmu joih n sfkY sfcy isAu ilv lfeI hy ]4] afpy purKu afpy hI nfrI ] afpy pfsf afpy sfrI ] afpy ipV bfDI jgu KylY afpy kImiq pfeI hy ]5] afpy Bvru Pulu Plu qrvru ] afpy jlu Qlu sfgru srvru ] afpy mCu kCu krxIkru qyrf rUpu n lKxf jfeI hy ]6] afpy idnsu afpy hI rYxI ] afip pqIjY gur kI bYxI ] afid jugfid anfhid anidnu Git Git sbdu rjfeI hy ]7] afpy rqnu anUpu amolo ] afpy prKy pUrf qolo ] afpy iks hI kis bKsy afpy dy lY BfeI hy ]8] afpy DnKu afpy srbfxf ] afpy suGVu srUpu isafxf ] khqf bkqf suxqf soeI afpy bxq bxfeI hy ]9] pAuxu gurU pfxI ipq jfqf ] Audr sMjogI DrqI mfqf ] rYix idnsu duie dfeI dfieaf jgu KylY KylfeI hy ]10] afpy mCulI afpy jflf ] afpy gAU afpy rKvflf ] srb jIaf jig joiq qumfrI jYsI pRiB PurmfeI hy ]11] afpy jogI afpy BogI ] afpy rsIaf prm sMjogI ] afpy vybfxI inrMkfrI inrBAu qfVI lfeI hy ]12] KfxI bfxI quJih smfxI ] jo dIsY sB afvx jfxI ] syeI sfh scy vfpfrI siqguir bUJ buJfeI hy ]13] sbdu buJfey siqguru pUrf ] srb klf sfcy BrpUrf ] aPirE vyprvfhu sdf qU nf iqsu iqlu n qmfeI hy ]14] kflu ibkflu Bey dyvfny ] sbdu shj rsu aMqir mfny ] afpy mukiq iqRpiq vrdfqf Bgiq Bfie min BfeI hy ]15] afip inrflmu gur gm igafnf ] jo dIsY quJ mfih smfnf ] nfnku nIcu iBiKaf dir jfcY mY dIjY nfmu vzfeI hy ] pMnf 1020 ]

ijs qrHF sfnUM rihx leI koeI mkfn jF koTI cfhIdI hY iesy qrHF vfihgurU jI nUM vI rihx leI cfhIdI hY. iPr Aus dI koTI ikhVI hoeI? ies koTI df ijLkr gurU aMgd dyv jI afsf dI vfr ivwc ieMj krdy hn:-

iehu jgu scY kI hY koTVI scy kf ivic vfsu ] pMnF 463 ]

hF jI ieh sfrf sMsfr hI Aus dI koTI hY aqy Auh ies dy ivwc rih irhf hY. vfihgurU jI dI ies koTI df koeI vI aMq nhI pf skdf.

aMq kfrix kyqy ibllfih ] qf ky aMq n pfey jfih ] eyhu aMqu n jfxY koie ] bhuqf khIaY bhuqf hoie ] vzf sfihbu AUcf QfAu ] AUcy Aupir AUcf nfAu ] eyvzu AUcf hovY koie ] iqsu AUcy kAu jfxY soie ] pMnF 5 ]


2[ svfl: isRsLtI dI rcnf kdoN aqy ikwdF rcI geI ? AudoN iewQy kI sI ? akfl purK iks srUp ivc sI ?

jvfb: hr sUJvfn iensfn dy mn ivwc kdy nf kdy ieh svfl jrUr AuWTdf hY ik ieh isLRsLtI kdoN rcI geI, ikwdF rcI geI aqy ieh iks ny rcI. ieh svfl sdIaF purfxF hY. ies vfry vwK vwK mwqF dy vwK vwK vIcfr hn. sFieMsdfnF dy ivcfr vI vwKry vwKry hn. Drm df kMm hY ik iensfn cMgf bxy aqy ivigafn df kMm hY ik sMsfr cMgf bxy. ienHF dy afpxy vwKry vwKry rfh hn. pr keI vfrI afpxy ivsLy qoN vwKry svflF df vI sfhmxF krnF pYNdf hY. jdoN gurU nfnk dyv jI mhFrfj iswDF kol phuMcy qF AunHF ny vI keI ies qrF dy zuMGy svfl kIqy.

afid kAu kvnu bIcfru kQIaly suMn khf Gr vfso] pMnf 940 ]

bfbf nfnk qUM sfnUM ieh dws ik isRsLtI dy afrMB vfry qyry kI vIcfr hn aqy AudoN inrMkfr df invfs ikwQy sI ? ies df jvfb gurU nfnk dyv jI ny ies qrHF idwqf:

afid kAu ibsmfdu bIcfr kQIaly suMn inrMqir vfsu lIaf] pMnf 940 ]

Bfv ieh hY ik jy kr afrMB vfry socIey qF svfey hYrfnI dy hor kuwJ pwly nhIN pYNdf. jdoN hfly sMsfr dI rcnF nhI sI hoeI AudoN akfl purK inrgux srUp ivwc sI. sUrj, cMd, DrqI aqy pOx pfxI kuJ vI nhI sI. inrI DuMdkfr hI sI aqy byaMq smF ies qrF hI irhf:

arbd nrbd DuMDUkfrf ] Drix n ggnf hukmu apfrf ] nf idnu rYin n cMdu n sUrju suMn smfiD lgfiedf ]1] KfxI n bfxI pAux n pfxI ] Epiq Kpiq n afvx jfxI ] KMz pqfl spq nhI sfgr ndI n nIru vhfiedf ]2] nf qid surgu mCu pieaflf ] dojku iBsqu nhI KY kflf ] nrku surgu nhI jMmxu mrxf nf ko afie n jfiedf ]3] bRhmf ibsnu mhysu n koeI ] avru n dIsY eyko soeI ] nfir purKu nhI jfiq n jnmf nf ko duKu suKu pfiedf ]4] nf qid jqI sqI bnvfsI ] nf qid isD sfiDk suKvfsI ] jogI jMgm ByKu n koeI nf ko nfQu khfiedf ]5] jp qp sMjm nf bRq pUjf ] nf ko afiK vKfxY dUjf ] afpy afip Aupfie ivgsY afpy kImiq pfiedf ]6] nf suic sMjmu qulsI mflf ] gopI kfnu n gAU guoaflf ] qMqu mMqu pfKMzu n koeI nf ko vMsu vjfiedf ]7] krm Drm nhI mfieaf mfKI ] jfiq jnmu nhI dIsY afKI ] mmqf jflu kflu nhI mfQY nf ko iksY iDafiedf ]8] inMdu ibMdu nhI jIAu n ijMdo ] nf qid gorKu nf mfiCMdo ] nf qid igafnu iDafnu kul Epiq nf ko gxq gxfiedf ]9] vrn ByK nhI bRhmx KqRI ] dyAu n dyhurf gAU gfieqRI ] hom jg nhI qIriQ nfvxu nf ko pUjf lfiedf ]10] nf ko mulf nf ko kfjI ] nf ko syKu msfieku hfjI ] reIaiq rfAu n hAumY dunIaf nf ko khxu khfiedf ]11] BfAu n BgqI nf isv skqI ] sfjnu mIqu ibMdu nhI rkqI ] afpy sfhu afpy vxjfrf sfcy eyho Bfiedf ]12] byd kqyb n isMimRiq sfsq ] pfT purfx AudY nhI afsq ] khqf bkqf afip agocru afpy alKu lKfiedf ]13] jf iqsu Bfxf qf jgqu Aupfieaf ] bfJu klf afzfxu rhfieaf ] bRhmf ibsnu mhysu Aupfey mfieaf mohu vDfiedf ]14] ivrly kAu guir sbdu suxfieaf ] kir kir dyKY hukmu sbfieaf ] KMz bRhmMz pfqfl arMBy gupqhu prgtI afiedf ]15] qf kf aMqu n jfxY koeI ] pUry gur qy soJI hoeI ] nfnk sfic rqy ibsmfdI ibsm Bey gux gfiedf ] pMnf 1035-36 ]

jdoN akfl purK inrgux qoN srgux srUp ivwc afieaf qF pihlF afpxy afp qoN hvf bxfeI, hvf qoN iPr pfxI bixaF aqy pfxI qoN agFh iPr jIv jMqU aqy bnspqI df ivkfs hoieaf:

sfcy qy pvnf Bieaf pvnY qy jlu hoie ] jl qy iqRBvxu sfijaf Git Git joiq smoie ] pMnf 19 ]


3[ svfl: afqmF kI hY ?

jvfb: afqmf pRmfqmf dI hI aMs hY, pr afpxy afp ivwc pRmfqmf nhIN. ijs qrF pfxI dI bUMd df sMbMD sfgr nfl hY aqy rosLnI dIaF ikrnF df sMbMD sUrj nfl hY, bUMd afpxy afp ivwc sfgr nhIN hY aqy ikrnF afpxy afp ivwc sUrj nhIN hn. afqmf jdoN mnuwKI srIr ivwc huMdI hY qF jIvfqmf aKvfAuNdI hY. ieh rwb dI joiq hY. ieh pRmfqmf dy hukm anusfr hI srIr ivwc rwKI jFdI hY aqy hukm anusfr hI kwZ leI jFdI hY. gurU amr dfs jI rfmklI rfg ivwc PrmfAuNdy hn:-

ey srIrf myiraf hir qum mih joiq rKI qf qU jg mih afieaf ] hir joiq rKI quDu ivic qf qU jg mih afieaf ] hir afpy mfqf afpy ipqf ijin jIAu Aupfie jgqu idKfieaf ] gur prsfdI buiJaf qf clqu hoaf clqu ndrI afieaf ] khY nfnku isRsit kf mUlu ricaf joiq rfKI qf qU jg mih afieaf ] pMnF 921 ]

pRmfqmf dy hukm anusfr jdoN srIr ivwcoN kwZ leI jFdI hY qF ieh srIr imwtI dI ZyrI rih jFdf hY. ies nUM koeI imlxF nhIN cfhuMdf, afqmf ibnF ieh ruldf hY, afqmf nfl hI srIr dI vizafeI hY, aMg-sfk huMdy hn, afqmf nfl srIr dy sB mnorQ pUry huMdy hn, afqmf inrlyp hY aqy jIvn mrn qoN rihq hY. gurU arjn sfihb jI ies nUM gurbfxI ivwc ies qrHF ibafn krdy hn:-

Aun kY sMig qU igRh mih mfhir ] Aun kY sMig qU hoeI hY jfhir ] Aun kY sMig qU rKI ppoil ] Esu ibnf qUM CutkI roil ]2] Aun kY sMig qyrf mfnu mhqu ] Aun kY sMig qum sfku jgqu ] Aun kY sMig qyrI sB ibiD QftI ] Esu ibnf qUM hoeI hY mftI ]3] Ehu bYrfgI mrY n jfie ] hukmy bfDf kfr kmfie ] joiV ivCoVy nfnk Qfip ] apnI kudriq jfxY afip ] pMnF 390 ]

ipir kihaf hAu hukmI bMdf ] Ehu Bfro Tfkuru ijsu kfix n CMdf ] ijcru rfKY iqcru qum sMig rhxf jf sdy q AUiT isDfsf hy ]8] jAu ipRa bcn khy Dn sfcy ] Dn kCU n smJY cMcil kfcy ] bhuir bhuir ipr hI sMgu mfgY Ehu bfq jfnY kir hfsf hy ]9] afeI afigaf iprhu bulfieaf ] nf Dn puCI n mqf pkfieaf ] AUiT isDfieE CUtir mftI dyKu nfnk imQn mohfsf hy ] pMnF 1073 ]

ieh joiq sB iensfnF ivwc iewko hI hY aqy sB df isrjxhfr vfihgurU, pRmfqmf vI iewko hY. sB mih joiq joiq hY soie ] pMnF 13 ] DrmI pursL dI ieh insLfnI huMdI hY ik Auh smuwcy sMsfr nUM hI afpxf smJdf hY, Auh iksy nfl Drm jF rMg dI nPrq nhIN krdf, Auh sB ivwc iewko hI pRmfqmF dI joiq dyKdf hY. dUsiraF nfl nPrq krn vfly aqy mrn mrvfAux dIaF DmkIaF dyx vfly kqeI qOr qy DrmI nhIN ho skdy, dyKx nUM Auh BfvyN ikqny vI DrmI idsdy hovx ikAuNik Auh ies srIr nUM hrI df mMdr smJx qoN asmrwQ hn, aijhy mnmuwKF nUM gurmuK kihxF gurbfxI dI inrfdrI krn dy qwul hY, qQf gurvfk:-

hir mMdru eyhu srIru hY igafin rqin prgtu hoie ] mnmuK mUlu n jfxnI mfxis hir mMdru n hoie ] pMnF 1346 ]

afqmf qy pRmfqmf dy Byd nUM jfnx leI koeI ivrlf hI vIcfr krdf hY aqy jo ies Byd nUM smJdf hY, gurU aMgd dyv jI kihMdy hn ik mY Ausdf dfs hF:-

eyk ik�sn� srb dyvf dyv dyvf q afqmf ] afqmf bfsudyvis� jy ko jfxY ByAu ] nfnku qf kf dfsu hY soeI inrMjn dyAu ] pMnF 469 ]


4[ svfl: srIr ikwQoN, ikvyN aqy ikwQy ?

jvfb: mnuwKf srIr imwtI qoN bixaF hY, imwtI df hI bixaF hoieaf hY aqy aMq nUM ies ny imwtI ivwc hI rl jFxf hY. asIN jo vI Bojn KFdy hF, Auh sB imwtI ivwc hI pYdf huMdf hY. ies Bojn nfl hI sfzf srIr vDdf Puwldf aqy kfiem rihMdf hY. ies KfDy hoey Bojn nfl hI sfzy srIr ivwc lhU aqy vIrjL bxdy hn ijs qoN hor agFh srIrF dI AuqpqI huMdI hY. ies srIr df igafn rwKx vfly nUM zfktr, vYd jF hkIm ikhf jFdf hY jo ies dI CotI motI tuwt Bwj aqy bImfrI nUM TIk krdf hY. keI bImfrIaF aYsIaF huMdIaF hn ijnHF df ielfj lwBx leI keI dhfky lwg jFdy hn, imsfl dy qOr qy kYNsr aqy eyzjL dIaF bImfrIaF df hfly qwk koeI pwkf ielfjL nhIN lwBf. sfrI dunIaF dy ivwc zfktrF df sfrf hI jor lwgf hoieaf hY pr hfly qwk kfmXfbI nsIb nhIN hoeI. lwKF hI lok ienHF bImfrIaF nfl mr rhy hn aqy keI aPrIkf dy dysLF ivwc qF 20% lok eyzjL df isLkfr dwsy jFdy hn. myry kihx qoN Bfv ieh hY ik jdoN koeI ies srIr ivwc kudrq dy iksy guwJy Byd dI koeI nvIN smJ pYNdI hY qF iensfn Puwilaf nhIN smFANudf aqy keI vfrI rwb qoN munkr ho afpxI akl qy hoCy ijhy mfx vI krdf hY ijvy ik Aus ny sfrf kuwJ hI smJ ilaf hovy. jdoN iewk hI Byz qoN iewk hor zOlI Byz pYdf kIqI qF iewk zfktr afpxy ipqf nUM kihx lwgf, "ik ipqf jI qusIN kihMdy ho ik gurbfxI ivwc iliKaf hY ik mfqf ipqf ibnHF bwcf nhI ho skdf, sFiesdfnF ny pYdf kr idwqf hY, kI hux gurbfxI glq sfbq nhIN hoeI?" ipqf kihMdf nhIN puwqr, gurbfxI glq nhIN ho skdI, sfzy smJx ivwc glqI ho skdI hY. gurbfxI ivwc qF ieh vI iliKaf hY ik pursL ivwc iesqrI hY aqy iesqrI ivwc pursL smfieaf hoieaf hY.

purK mih nfir nfir mih purKf bUJhu bRhm igafnI ] Duin mih iDafnu iDafn mih jfinaf gurmuiK akQ khfnI] pMnf 879 ]

pursL ies krky pursL hY ik Aus ivwc pursL vfly gux ijafdf hn aqy iesqrI ies krky iesqrI hY ik Aus ivwc iesqrI dy gux ijafdf hn. dohF ivwc dohF dy gux hI mOjUd hn aqy dovyN dohF dy smyl qoN hI bxy hn. keIaF df anupfq 50% dy lfgy huMdf hY aqy keI kuJ dvfeIaF Kf ky ilMg bdlI kr lYNdy hn. ijs Byz qoN Byz bxI hY Aus bxI hoeI Byz qoN agFh hor bxnI asMBv hovygI, ies nfl ipqf df puwqr zfktr vI sihmq sI. ieh jo mnwuKf dyhI (jUn) sfnUM imlI hY ieh sB qoN AWuqm hY, ies ivwc hI pRmfqmF df nfm jipaf jf skdf hY aMq nUM ies ny Kyh ho jfxF hY, imwtI ivwc hI rlH jFxf hY so sfnUM ies df lfhf lYxF cfhIdf hY, ieh pOVI df aKIrlf zMzf hY ies qoN iQVky bs gey.

lK cAurfsIh join sbfeI ] mfxs kAu pRiB dIeI vizafeI ] iesu pAuVI qy jo nru cUkY so afie jfie duKu pfiedf] pMnF 1075 ]

jy kr ieh hIry vrgf jnm Kf pI ky aqy sON ky hI gvf ilaf qF smJo asI ies df kOzI mwul nhIN pfieaf.

rYix gvfeI soie kY idvsu gvfieaf Kfie ] hIry jYsf jnmu hY kAuzI bdly jfie ] pMnF 156 ]

ies mnuwKI srIr vfry gurbfxI ivwc kuwJ hor Purmfx ies qrHF hn:-

ijin hir hir nfmu n cyiqE su aAuguix afvY jfie ] ijsu sqguru purKu n ByitE su BAujil pcY pcfie ] iehu mfxku jIAu inrmolu hY ieAu kAuzI bdlY jfie ] pMnF 22 ]

kbIr mfns jnmu dul�Bu hY hoie n bfrY bfr ] ijAu bn Pl pfky Buie igrih bhuir n lfgih zfr ] pMnF 1366 ]

ijn hir hir nfmu n cyiqE iqn jUaY jnmu sBu hfir ] pMnF 1314 ]

hir ruKI rotI Kfie smfly ] hir aMqir bfhir ndir inhfly ] Kfie Kfie kry bdPYlI jfxu ivsU kI vfVI jIAu ]2] sMqf syqI rMgu n lfey ] sfkq sMig ivkrm kmfey ] dulB dyh KoeI aigafnI jV apuxI afip AupfVI jIAu ] pMnF 105 ]

dulB dyh pfeI vzBfgI ] nfmu n jpih qy afqm GfqI ]1] mir n jfhI ijnf ibsrq rfm ] nfm ibhUn jIvn kAun kfm ]1] rhfAu ] Kfq pIq Kylq hsq ibsQfr ] kvn arQ imrqk sIgfr ]2] jo n sunih jsu prmfn�df ] psu pMKI iqRgd join qy mMdf ] pMnF 188 ]

gur syvf qy Bgiq kmfeI ] qb ieh mfns dyhI pfeI ] ies dyhI kAu ismrih dyv ] so dyhI Bju hir kI syv ]1] Bjhu guoibMd BUil mq jfhu ] mfns jnm kf eyhI lfhu ] pMnF 1159 ]

aMimRq kfieaf rhY suKflI bfjI iehu sMsfro ] lbu loBu mucu kUVu kmfvih bhuqu AuTfvih Bfro ] qUM kfieaf mY ruldI dyKI ijAu Dr Aupir Cfro ]1] suix suix isK hmfrI ] suik�qu kIqf rhsI myry jIaVy bhuiV n afvY vfrI ]1] rhfAu ] hAu quDu afKf myrI kfieaf qUM suix isK hmfrI ] inMdf icMdf krih prfeI JUTI lfieqbfrI ] vyil prfeI johih jIaVy krih corI buirafrI ] hMsu cilaf qUM ipCY rhIeyih CutiV hoeIaih nfrI ] pMnF 154-

155 ]


5[ svfl: mn kI hY aqy ies dIaF ikqnIaF hflqF hn ?

jvfb: srIr mn aqy afqmf afps ivwc ies qrF juVy hoey hn ijs qrF Cfieaf aqy Aup Cfieaf. srIr sQUl hY, mn aqy afqmf sUKm. mn df igafn rwKx vflf mno ivigafnI aKvfAuNdf hY. mn nUM aMqhkrx dy cfr BydF (mn, buwiD, icwq aqy ahMkfr) ivwcoN vI iewk mMinaF jFdf hY. jo soc skdf hY, smJ skdf hY aqy cyqy rwK skdf hY, Aus nUM asI mnuwK kihMdy hF. mnuwK ies krky kihMdy hF ikAuNik ies kol mn hY. jo mn dy ql qy jIvy mnuwK, jo mn qoN vI Aupr AuT ky afqmf qwk phuMcy afqmdrsI, dyvqf, mhFpurK, sfDU, sMq aqy bRhmigafnI aqy jo mn qoN vI hyTF dy ql qy jIvy psLU. psLUaF dI dunIaF ivwc koeI sdfcfrk gux nhI hn. jdoN mnuwK vI ienHF guxF nUM iqafg idMdf hY qF psLU hI khfAuNdf hY.

krqUiq psU kI mfns jfiq ] lok pcfrf krY idnu rfiq ] pMnF 267 ]

psLUaF dI dunIaF ivwc koeI vI mF-bfp, BYx-Brf, DIaF-puwq aqy hor irsLqydfrIaF nhIN huMdIaF. psLUaF dI dunIaF isrP pyt Brn qwk hI sImq huMdI hY. Auh qn qoN agFh soc hI nhIN skdy, bws Kf pI ilaf aqy sON ilaf. keI mnuwK vI aYsy hn ijhVy ky qn krky isrP sMsfr nfl hI sMbMD joVdy hn, mn krky inrMkfr nfl nhI.

jnmu pfie kCu Blo n kIno qf qy aiDk zrAu ] mn bc k�m hir gun nhI gfey Xh jIa soc DrAu ]1] gurmiq suin kCu igafnu n AupijE psu ijAu Audru BrAu ] khu nfnk pRB ibrdu pCfnAu qb hAu piqq qrAu ] pMnF 685 ]

dInu ibsfirE ry idvfny dInu ibsfirE ry ] pytu BirE psUaf ijAu soieE mnuKu jnmu hY hfirE ]1] rhfAu ] sfDsMgiq kbhU nhI kInI ricE DMDY JUT ] suafn sUkr bfies ijvY Btkqu cfilE AUiT ]1] afps kAu dIrGu kir jfnY aAurn kAu lg mfq ] mnsf bfcf krmnf mY dyKy dojk jfq ]2] kfmI k�oDI cfqurI bfjIgr bykfm ] inMdf krqy jnmu isrfno kbhU n ismirE rfmu 3] kih kbIr cyqY nhI mUrKu mugDu gvfru ] rfmu nfmu jfinE nhI kYsy Auqris pfir ] pMnF 1105 ]

ijnf siqguru purKu n syivE sbid n kIqo vIcfru ] Eie mfxs jUin n afKIain psU Zor gfvfr ] pMnF 1418 ]

mn dIaF cfr avsQfvF aYsIaF hn ijnHF df sMbMD Aumr nfl nhI aqy ds aYsIaF hn ijnHF df sMbMD Aumr nfl hY. pihlIaF cfr ies qrHF hn:-

1[ jfigRq avsQf:- jdoN mnuwK dy sfry ieMdry aqy mn jfg irhf huMdf hY.

2[ supny dI avsQf:- ies ivwc ieMdry sON rhy huMdy hn aqy mn ikRaf sLIl riMhMdf hY.

3[ gUVI nINd dI avsQf:- ies ivwc mn aqy ieMdry sB sON rhy huMdy hn. afqmf aqy pRmfqmf df afrjLI joV huMdf hY.

4[ qurIaf avsQf:- ies nUM cOQf pd vI kihMdy hn. ieh prm avsQf hY. iewQy afqmf aqy prmfqmf df myl joV ho jFdf hY.

rj gux qm gux sq gux khIaY ieh qyrI sB mfieaf ] cAuQy pd kAu jo nru cIn iqn hI prm pdu pfieaf ] pMnF 1123 ]

kir ikrpf ijsu afpnY nfim lfey ] nfnk cAuQy pd mih so jnu giq pfey ] pMnF 284 ]

kih kbIr hmrf goibMdu ] cAuQy pd mih jn kI ijMdu ] pMnF 871 ]

cAuQy pd mih shju hY gurmuiK plY pfie ] pMnF 68 ]

mn dIaF ds avsQfvF aYsIaF hn ijnHF df sMbMD mnuwK dI Aumr nfl hY. ies df ijLkr gurU nfnk dyv jI ny gurbfxI ivwc ies qrHF kIqf hY:-

pihlY ipafir lgf Qx duiD ] dUjY mfie bfp kI suiD ] qIjY BXf BfBI byb ] cAuQY ipafir AupMnI Kyz ] pMjvY Kfx pIax kI Dfqu ] iCvY kfmu n puCY jfiq ] sqvY sMij kIaf Gr vfsu ] aTvY k�oDu hoaf qn nfsu ] nfvY DAuly AuBy sfh ] dsvY dDf hoaf suafh ] gey isgIq pukfrI Dfh ] Auizaf hMsu dsfey rfh ] afieaf gieaf muieaf nfAu ] ipCY pqil sidhu kfv ] nfnk mnmuiK aMDu ipafru ] bfJu gurU zubf sMsfru ] pMnF 137 ]

ieh mnuwKI mn hfQI vFg hY, gurU dy igafn dy kuMzy qoN ibnF ieh aOJV hI ipaf rihMdf hY-
mnu kuMcru pIlku gurU igafnu kuMzf jh iKMcy qh jfie ] nfnk hsqI kuMzy bfhrf iPir iPir AuJiV pfie ] pMnF 516 ]

ieh mn bVf cMcl hY, iewk pl vI itk ky nhIN bYT skdf-

kFieaf ngir ieku bflku visaf iKnu plu iQru n rhfeI ] aink Aupfv jqn kir Qfky bfrM bfr BrmfeI ]1] myry Tfkur bflku iekqu Gir afxu ] siqguru imlY q pUrf pfeIaY Bju rfm nfmu nIsfxu ] pMnF 1191 ]

ieh mn afqmf aqy jIv-afqmf qoN afkI ho ky afpxI vwKrI hI gYNg bxfeI iPrdf hY aqy jo Auh gYNg vfly kihMdy hn AuhI kMm ieh krdf hY. ijs qrHF dy ieh kMm krdf hY, Ausy nfAuN nfl ieh jFixaF jFdf hY-

mnu jogI mnu BogIaf mnu mUrKu gfvfru ] mnu dfqf mnu mMgqf mn isir guru krqfru ] pMnF 1330 ]

mn iewk Koqy dI qrHF hY jo hr vyly dulqy hI mfrdf rihMdf hY. ies nUM ivhlf Cwz ky qF ies nUM KrmsqI krn df mOkf dyxF hY. ies nUM kfbU ivwc rwKx leI jrUrI hY ik ies qy Bfr lwdI rwKo. jy kr ies qrHF nhI kroNgy qF DOKf KFAuNgy. ies dy mgr lwg ky keI jpI qpI kIqI krfeI dy isr Kyh pf ky qur gey. ieh qF pMj gYNg vfly lutyiraF df hI ikhf mMndf hY-

kvnu kvnu nhI pqiraf qum@rI prqIiq ] mhf mohnI moihaf nrk kI rIiq ]1] mn Kuthr qyrf nhI ibsfsu qU mhf Audmfdf ] Kr kf pYKru qAu CutY jAu AUpir lfdf ]1] rhfAu ] jp qp sMjm qum@ KMzy jm ky duK zFz ] ismrih nfhI join duK inrljy BFz ]2] hir sMig shfeI mhf mIqu iqs isAu qyrf Bydu ] bIDf pMc btvfreI AupijE mhf Kydu ]3] nfnk iqn sMqn srxfgqI ijn mnu vis kInf ] qnu Dnu srbsu afpxf pRiB jn kAu dIn@f ] pMnF 815 ]

pr hux svfl ieh pYdf huMdf hY ik ieh mn kfbU iks qrHF afvy? iks qrHF ieh afpxI aqy afpxy sfQI lutyiraF dI mwq iqafg ky jIv-afqmF dI gwl suxy ? ies df jvfb agly kuJ sLbdF ivwc ies qrHF hY-

mnmuK mMnu aijqu hY dUjY lgY jfie ] iqs no suKu supnY nhI duKy duiK ivhfie ] Gir Gir piV piV pMizq Qky isD smfiD lgfie ] iehu mnu vis n afveI Qky krm kmfie ] ByKDfrI ByK kir Qky aiTsiT qIrQ nfie ] mn kI sfr n jfxnI hAumY Brim Bulfie ] gur prsfdI BAu pieaf vzBfig visaf min afie ] BY pieaY mnu vis hoaf hAumY sbid jlfie ] pMnF 645 ]

ds ids Kojq mY iPirE jq dyKAu qq soie ] mnu bis afvY nfnkf jy pUrn ikrpf hoie ] pMnF 198 ]

pRB ikrpf qy mnu vis afieaf ] nfnk gurmuiK qrI iqin mfieaf ] pMnF 385 ]

hux kuJ diunafvI imsflF duafrf mn aqy afqmf dI ivwQ nUM smJx df jqn krdy hF. mMn lE ik iewk pfxI dI bfltI BrI hoeI hY, Aus ivwc iewk cmkdI Dfq dI plyt peI hY. iewQy plyt afqmf hY aqy pfxI mn. pfxI ivwc bulbly inwkl rhy hn aqy pfxI ihwl irhf hY. ijqnF icr pfxI ihwldf rhygf aqy bulbuly inwkldy rihxgy sfnUM Qwly peI plyt cMgI qrHF idKfeI nhI dyvygI. jdoN pfxI sLFq ho igaf aqy bulbuly bMd ho gey qF plyt Qwly peI sLpwsLt idKfeI dyvygI. bulbuly aqy pfxI df ihwlxF mn dy sMklp ivklp Purny hn. jdoN Purny bMd ho gey qF mn iekfgr ho jfvygf, jdoN mn iekfgr ho igaf qF pRmfqmf nfl myl ho igaf.

iesy qrHF iewk KUh dI imsfl lY skdy hF. hux qF mYnUM pqf nhI ik pMjfb ivwc KUh hn vI ik nhIN ikAuNik pMjfb gey nUM do duhfky qoN Aupr ho gey hn. jdoN asI Coty-Coty huMdy sF qF keI vfrI isKr dupihr nUM jf ky nvyN bxy KUh df Qwlf dyKdy huMdy sF. KUh df Qwlf AudoN hI idsdf hY jdoN pfxI dI ihwl-cuwl ibwlkuwl bMd ho jfvy. jdoN mn pfxI dI qrHF sLFq ho igaf qF smJ lE pRmfqmf nfl myl ho igaf. iewQoN iewk gwl qF sLpwsLt ho jFdI hY ik smuwcy sMsfr dy ivwc ijqnI vI abfdI hY, Aus ivwc iksy df vI mn pUrn qOr qy kfbU ivwc nhIN. sfry sMsfr dy ivwc ijqny vI aprfD huMdy hn Auh sB mn aqy Aus dy sfQIaF krky huMdy hn, BfvyN koeI afsqk hY jF nfsqk hY aqy iksy vI Drm nfl sMbMD rwKdf hY. ijs ny vI mn nUM sLfq kr ilaf, kfbU kr ilaf jF ijwq ilaf, smJ lE ik Aus ny sfry sMsfr nUM hI ijwq ilaf, Auh pRmfqmf df hI rUp ho igaf.

afeI pMQI sgl jmfqI min jIqY jgu jIqu ] pMnF 6 ]

kbIr mnu inrmlu Bieaf jYsf gMgf nIru ] pfCY lfgo hir iPrY khq kbIr kbIr ] pMnF 1367 ]

suix sfjn myry mIq ipafry ] sfDsMig iKn mfih AuDfry ] iklivK kfit hoaf mnu inrmlu imit gey afvx jfxf jIAu ] pMnF 103 ]

scy lfgY so mnu inrmlu gurmqI sic smfvixaf ] pMnF 120 ]

afpu pCfxY mnu inrmlu hoie ] jIvn mukiq hir pfvY soie ] pMnF 161 ]


6[ svfl: krm kI hn, iks qrHF bxdy hn aqy iks qrF Bogxy pYNdy hn ?

jvfb: krm iewk bVf jtl ijhf ivsLf hY. BfeI kfnH isMG nfBf, gurmq mfrqMz aqy gurumq pRBfkr ivwc ilKdy hn: jo krx ivwc afvy Aus df nfAuN krm hY. afpxy kIqy hoey krm hI jIv nUM duwK suwK aOr XonIaF df kfrx huMdy hn, sfnUM gurU sfihb df ieh Auqm AupdysL- "ijqu kIqf pfeIaY afpxf, sf Gfl burI ikAu GflIaY?" sdf mn ivwc vsf ky, kukrmf df iqXfg aOr sLuB krmF df Xqn krxf cfhIey.
krm kMmF qoN bxdy hn, kMm krn dI iensfn nUM Kuwl hY, Auh cMgy kry qy BfvyN mfVy. kIqy hoey kMmFnUM krmF ivwc ilKx vflI klm pRmfqmf dy hwQ ivwc hY. Bfv ieh hY ik krm bMdf afpxy afp bxfAuNdf hY. ieh srIr iewk Kyq dI inaFeI hY ies ivwc jo vI asIN bIj bIjFgy Aus dI hI Psl imlygI.

PrIdf loVY dfK ibjAurIaF ikkir bIjY jtu ] hMZY AuNn kqfiedf pYDf loVY ptu ] pMnF 1379 ]

Kyiq srIir jo bIjIaY so aMiq Kloaf afie ] nfnk kI pRB bynqI hir BfvY bKis imlfie ] pMnF 1418 ]

krm DrqI srIru jug aMqir jo bovY so Kfiq ] pMnF 78 ]

ddY dosu n dyAU iksY dosu krMmf afpixaf ] jo mY kIaf so mY pfieaf dosu n dIjY avr jnf ] pMnF 433 ]

jyhf bIjY so luxY krmf sMdVf Kyqu ] pMnF 134 ]

iewk krm inwjI huMdy hn aqy iewk smUhk. inwjI krmF df Pl inwj nUM aqy smUhk df sB smUhk nUM hI BugqxF pYNdf hY.ies nUM hor cMgI qrHF smJx leI iewk Audfhrx lYNdy hF. jy kr iewk Gr df muKI koeI glqI kry qF Aus df Kimafjf sB Gr vfilaF nUM BugqxF pYNdf hY, jy kr iksy ipMz df srpMc jF myar glqI kry qF sB ipMz vfilaF nUM aqy jy kr iksy sUby jF dysL df muKI glqI kry qF sfry sUby jF dysL nUM BugqxF pYNdf hY. jy kr afm jnqf lIzrF dy glq kMmF nUM glq kihx dI jLuarq nhI krdI qF iPr Aus dy nqIjy Bugqx leI vI iqafr rihxF cfhIdf hY. ipCly smy dy ivwc iswK lIzrF ny gurduafiraF dy ivwc ikqnI jLihr dy bIjL bIjy aqy iPr jdoN Aus df Pl imilaf qF sfry twp AuWTy, sfzy nfl afh hoieaf, aOh hoieaf afid. siqgurU jI kihMdy hn ik BfeI ieh qF koeI ros nhIN, koeI inafAuN nhI hY. bIjLI hoeI jLihr df PLl jLihr ivwc hI imldf huMdf hY, aMimRq ivwc nhIN-

bIjy ibKu mMgY aMimRqu vyKhu eyhu inafAu ] pMnF 473 ]

gurmiq dI krm iPlfsPI hor DrmF qoN vwKrI hY. krm aquwt nhI hn. ieh pRmfqmF dI imhr nfl dGD vIho skdy hn. jdoN koeI iensfn glqI krky scy idloN pCcfqfp kry qF pRmfqmF cfhy qF Aus df Auh krm dGD kr skdf hY.

krm Drm pRiB myrY kIey ] nfmu vzfeI isir krmF kIey ] pMnF 1345 ]

pRmfqmF df hukm krmF qoN Aupr hY. jdoN kIqy hoey kMmF dy lyK krm bxdy hn qF Auh pRmfqmF df hukm bx jFdy hn. ies sMsfr dI sB kfr pRmfqmF dy hukm ivwc hI ho rhI hY.
hukmY aMdir sBu ko bfhir hukm n koie ] nfnk hukmY jy buJY q hAumY khY n koie ] pMnF 1 ]

ieh hukm sB qy lfgU hY, koeI ies nUM iKVy mwQy mMndf hY aqy koeI ies qoN afkI huMdf hY. pr ies hukm qoN Aupr hor koeI hukm nhIN hY. keI vfrI iensfn socdf kuwJ hor hY aqy huMdf kuwJ hor hY. iewQy iewk bMdy dI hwzbIqI df ijLkr sLfied lfhybMd iswD hovy. ieh iewk vfrI sfnUM kihx lwgf ik mYN ivafh qoN pihlF kuJ gwlF socIaF sn ik mYN afh nhI krnIaF. iewk qF sI ik mYN pRdys nhI jfxF aqy dUsrI sI ik ivafh AuQy krvfAuxF hY ijwQy koeI(bnx vflI) Gr vflI dy Brf hox. Aus dy Gr dI mflI hflq vI cMgI sI aqy igafn dIaF gwlF ivwc vI iksy nUM vfry nhIN sI afAux idMdf. hoieaf ibwlkuwl Ault, Auh bfhr vI afieaf aqy irsLqf vI AuWQy hoieaf ijwQy Gr vflI df koeI Brf nhIN sI, ieh hI nhIN Auh kihMdf ijqny vI irsLqy afey sfry ies qrHF dy hI sn. ies nUM kihMdy hn krm aqy hukm. iensfn socdf kuwJ hor hY huMdf kuwJ hor hY.

mqf krY pCm kY qfeI pUrb hI lY jfq ] iKn mih Qfip AuQfpnhfrf afpn hfiQ mqfq ]1] isafnp kfhU kfimn afq ] jo anrUipE Tfkuir myrY hoie rhI Auh bfq ] pMnF 496 ]

lyKu n imteI hy sKI jo iliKaf krqfir ] afpy kfrxu ijin kIaf kir ikrpf pgu Dfir ] krqy hiQ vizafeIaf bUJhu gur bIcfir ] iliKaf Pyir n skIaY ijAu BfvI iqAu sfir ] ndir qyrI suKu pfieaf nfnk sbduvIcfir ] pMnF 937 ]

ipCly krm jrUrI nhI ik ipCly jnm dy hox, Auh ipCly kwl dy jF mhIny sfl dy vI ho skdy hn. BUq kfl ivwc kIqy kMm sB pUrbly krm hI aKvfAuNdy hn. jy kr sfnUM hux vI smJ af jfvy, Audm krky, ivsLy ivkfrF qoN Aupr AuT ky sLuB krm krIey,sB df Blf locIey, ies qrHF cMgy bIj bIjx nfl, cMgy PLl dI afs rwKI jf skdI hY. krm iensfn afp krdf hY pr Aus dy PLl vfry klm vfihgurU dI cldI hY.

hukim clfey afpxY krmI vhY klfm ] pMnF 1241 ]


7[ svfl: mrn qoN bfad kI huMdf hY ?

ieh iewk bVf hI aOKf svfl hY. ies df TIk jvfb dyxF vI bVf kTn hY. ikAuNik ies df TIk jvfb Auh hI dy skdf hY, ijhVf ik mrn qoN bfad sfrf kuwJ dyK ky iPr jLINdf ho ky ibafn kry. pr aYsf hfly qwk koeI vI nhI hoieaf. hF, nIm byhosLI dI hflq ivwcoN AuWT ky jrUr keIaF dIaF gwlF vfry piVaf suixaF hY.

gurmiq anusfr mOq iewk qbdIlI hY. ies sMsfr ivwc kuwJ vI jMmdf mrdf nhI, afpxf rUp hI bdldf hY. imsfl dy qOr qy pfxI dy iqMn rUp hn, qrl, Tos (brP) aqy BfP. pfxI nUM TMzf krky brP bx jFdI hY aqy qwqf krky BfP. so, pfxI Kqm qF nhI huMdf isrP afpxF rUp hI vtfAuNdf hY. iesy qrF mOq qoN bfad pMj qwq muV ky AunHF qwqF ivwc hI iml jFdy hn aqy afqmF jo amr hY iksy hor srIr ivwc cly jFdI hY jF prmfqmF ivwc lIn ho jFdI hY.

pvnY mih pvnu smfieaf ] joqI mih joiq ril jfieaf ] mftI mftI hoeI eyk ] rovnhfry kI kvn tyk ]1] kAunu mUaf ry kAunu mUaf ] bRhm igafnI imil krhu bIcfrf iehu qAu clqu Bieaf ]1] rhfAu ] aglI ikCu Kbir npfeI ] rovnhfru iB AUiT isDfeI ] Brm moh ky bFDy bMD ] supnu Bieaf BKlfey aMD ]2] iehu qAu rcnu ricaf krqfir ] afvq jfvq hukim apfir ] nh ko mUaf n mrxY jogu ] nh ibnsY aibnfsI hogu ]3] jo iehu jfxhu so iehu nfih ] jfnxhfry kAu bil jfAu ] khu nfnkguir
Brmu cukfieaf ] nf koeI mrY n afvY jfieaf ] pMnF 885 ]

nh ikCu jnmY nh ikCu mrY ] afpn cilqu afp hI krY ] pMnF 281 ]

mrn smyN sfzy srIr aMdr iewk mrn-ihlUxF (mrn-QrkMbf) aFAuNdf hY. ieh kI hY? ieh iewk vfierilws sunyhf huMdf hY. ijhVf ik rwbI inXm anusfr, iewk awK dy Por ivwc hI (ijs qrHF aWjkwl eI-myl jFdI hY) ieh afpxy itkfxy qy phuMc jFdf hY. iesdf
itkfxF kI hY? srIrk BFzf.


8[ svfl: kI Drmrfj dy lyKf dyxF pYNdf hY aqy icqr gupq kOx hn ?

gurbfxI ivwc Drmrfj aqy icqr-gupq df keI vfrI ijLkr afAuNdf hY. afAu pihlF dyKIey ik ieh hY kAux?

BfeI kfnH isMG jI nfBf mhfn kosL ivwc ies dI ivafiKaF ieMJ krdy hn:

Drm df pflx krn vflf rfjf. krqfr, vfihgurU. Xmrfj. sMsikRq gRMQF ivwc Xm aqy Drmrfj iewko hY. ies dI AuqpqI sMgXf dy grB qoN sUrX dvfrf ilKI hY, aOr XmI vI afpxy BfeI nfl Ausy smy jMmI sI, arQfq Xm aqy XMmI jOVy hn, Drmrfj dI purI df nfm sMXmnI, Aus dy mihl df nfm kflIcI, Aus dy isMGfsn df nfm ivcfrBU aqy vwzy BfrI rijstr df nfm (jo icqR gupq dy spurd hY) agRsMDfnI hY.

icqr gupq vfry: gurmq anusfr sfkI, afqmf, jLmIr, jo gupq rIq nfl sLuB asLuB krmF nUM icqR krdf hY.

purfxF anusfr Drmrfj df iewk munsLI, jo sfry jIvF dy krm gupq rIiq nfl ilKdf hY. skMd purfx ivwc lyK hY ik iewk "icqR" nfAuN df rfjf, ihsfb ivwc bVf inpuMn sI, Xmrfj ny afpxy dPqr df ihsfb TIk rwKx vfsqy Aus nUM (jd ik Auh ndI ivwc nHfAux viVaf) cuwk mMgvfieaf aqy dPLqr df kMm Aus dy spurd kIqf. BivsLXq purfx ivwc iliKaf hY ik jd bRhmF isLRsLt rc ky iDafn prfiex hoieaf, Aus dy sRIr ivwcoN iewk icqR (rMg brMgf) pursL pRgt hoieaf, ijs dy hwQ klm dvfq sI, bRhmF dI awK Kuwlx pr Aus ny afiKaf ik myrf nfm aqy kMm dwso, bRhmF ny ikhf ik qUM myry kfX (srIr) qoN pRgt hoieaf hYN, ies leI kfXsQ sMigaf hoeI, ar qyrf kMm jIvF dy krm ilKx df hovygf, kfXsQ lok afKdy hn ik sfzf vzyrf iehI hY. gruV purfx anusfr icqR gupq dI purI judI hY, jo Xmrfj dI purI dy pfs hY, icqR gupq dI pUjf kwqk 2 nUM hoieaf krdI hY. ieslfm mq ivwc vI icqR gupq dy mukfbly PLirsLqy hn.

inrukq sRI gurU gRMQ sfihb ivwc srdfr blbIr isMG jI ilKdy hn ik vydF ivwc Drmrfj df ijLkr nhI hY ies dI bjfie Xm df hY. purfxF ivwc ies df vwK-vwK ijLkr imldf hY. kuwJ sMKyp mfqr ies qrHF hY: Xm ngr keI Xojn lMbf aqy cOVf hY. sony dy mihl hn. vwzIaF vwzIaF dIvfrF nfl ieh iGiraf hoieaf hY. ies ivwc pRvysL krn dydo mfrg hn. iewk cOVf aqy sony df bixaF hY, donoN qrP sony dIaF AucIaF dIvfrF hn. ieh mfrg irsLI munI aqy puMnsLIl jIvF leI hY. dUsrf drvfjf lohy df hY. ieh mfrg pRcMz agnI nfl qipaf rihMdf hY. ies mfrg qoN dusLt aqy pfpI jIv jFdy hn.
Xm df Gr hjfrF Xojn qwk PYilaf hoieaf hY. mxIaF nfl sLsLoBq hY. ies dy mwD ivwc icqRgupq df sQfn hY jo 20 Xojn qwk PYilaf hoieaf hY. Aus Bvn dy mwD ivwc iek mixmukqf nfAuN df afsn hY, ijs qy bYT ky icqr gupq mnuwKF dI afXU dI gxnf krdf hY aqy AuhnF dy pfp puMn df lyKf iqafr krdf hY.

afAu hux svfl df aslI jvfb gurmiq iPlfsPI ivwcoN lwBx dI koisLsL krIey. gurmiq anusfr Drmrfj koeI ivafkqI nhIN iewk rwbI inXm hY, ijs dy anusfr sfry sMsfr dI kfr cwl rhI hY. sUrj, cMdrmF, DrqI,pAux, pfxI aqy ieh sfrf bRihmMz iksy rwbI inXm anusfr hI inrMqr cwldf af irhf hY. ies dy koeI vwKry mihkmy nhI hn. icqr gupq sfzy aMdr hn. jo asIN awKF nfl dyKdy hF, kMnF nfl suxdy hF aqy mn ivwc vIcfrdy hF, Aus df pRBfv sfzy acyq mn qy Aukiraf jFdf hY, ijs df sfnUM pqf nhIN huMdf aqy jo gupq qOr qy icqiraf jfvy, Auh kihlfAuNdf hY icqr gupq. ieh hI sfzy krm bxdy hn.

icq gupq krmih jfn] pMnF 838 ]

nfnk jIa Aupfie kY iliK nfvY Drmu bhfilaf ] EQY scy hI sic inbVY cuix viKkZy jjmfilaf ] QfAu n pfiein kUiVafr muh kflY dojik cfilaf ] qyrY nfie rqy sy ijix geyhfir gey is Tgx vfilaf ] iliK nfvY Drmu bhfilaf ] pMnF 463 ]

Auprly gurvfk ivwc Drm df mqlb hY rwbI inXm. ies rwbI inXm aqy hor pOrfxk kQfvF dy gurbfxI ivwc afey ijLkr vfry vIcfr agly svfl dy jvfb ivwc kIqI jfvygI.




.