.
sihjDfrI iswK

crnjIq isMG bwl

shj, shju jF shij dy sLbdfrQ; ivcfr, ivvyk, igafn, afnMd, sLusLIl, krqfr, snmfn, inrXqn, suBfivk, afsfnI nfl, afid; aqy shjDfrI dy sLbdfrQ; gXfn Dfrn vflLf, suKflI Dfrxf vflLf, sOKI rIiq aMgIkfr krn vflLf hn. "iswKF df iewk aMg jo KMzy df aMimRq pfn nhIN krdf aqy kwC, ikRpfn dI rihq nhIN krdf, pr sRI gurU gRMQ sfihb ibnf afpxf hor Drmpusqk nhIN mMndf. pMjfb aqy isMD ivwc shjDfrI bhuq igxqI dy hn, Kfs krky isMD dy shjDfrI vwzy pRymI aqy sLRDfvfn hn. jo isMG shjDfrIaF nUM nPLrq dI ingfh nfl vyKdy hn Auh iswK Drm qoN axjfx hn." mhfn kosL p: 137

"gurbfxI ivwc shj pd dy arQ suBfv, suBfivk, sny sny, sLFqI, suKdfiek afidk hn, pr ivsLysL kr ky gXfn arQ ivwc afAuNdf hY. ijvyN bMdeI iswKLF dy mukfbly Kflsf sLbd vrqoN ivwc afieaf sI, iqvyN KMzy df aMimRq Ckx vfly isLMGF dy mukfbly shjDfrI sLbd AunHF iswKF leI vriqaf igaf jo kys, ikRpfn kwC dI pUrI rhq nhIN rwKdy sn, ar bfkI sfry inXm iswKL Drm dy idRVH Dfrn krdy sn. isMGF qoN Cuwt shjDfrI sMigaf aMdr sfry gurU nfnk pMQI af jFdy hn, jo asfzy aMg rUp aqy ipafry gurU BfeI hn. aMimRq dI rIiq ivwc rihq mrXfdf df Byd hY, pr iswKI dy inXmf df kuJ Byd nhIN. jo iswK Drm dy AusUl gurU nfnk sfihb ny Qfpy hn, AuhI inXm klIDr mhfrfj ny Kflsy nUM dwsy hn. jo lok shjDfrI aqy isMGF dy sfmfnX inXm vwKry mMndy hn Auh gurmq qoN agXfq hn."

BfeI kfnH isMG jI nfBf, gurmq mfrqMz, pnF 110, 111, 475

gurU gRMQ sfihb dI gurbfxI piVHaF, suixaF aqy ivcfiraF ieh qwQ imldy hn ik, (1) siqgurU dI iswiKLaf gRihx krn vflf iswKL hY. (2) gurbfxI aqy pRBU nfm dI isPLq sflfh (afqmk jIvn dyx vfly) aMimRq hn. (3) shij, (azol afqmk avsQf/aiDafqmk igafn) pRBU imlfp leI shfiek hI nhIN sgoN awq loVINdf hY. (4) iswKLI srbsFJI hY.

iswKL

"iswKL Auh hY ijs ny jgq gurU dy ivcfr anusfr isKXf iswKI hY, ar iswK Drm dI rihq Dfrn kIqI hY." BfeI kfnH isMG jI nfBf, gurmq mfrqMz, Bfg 1, pnF 137

isKI (gRihx kIqI) isiKaf gur vIcfr] ndrI krim lGfey pfir] afsf dI vfr, pnF 465

isK kI guru durmiq mlu ihry] (isKL) gurbcnI hir nfm AucrY]

siqguru isK kAu nfm Dnu dyie] gur kf isKu vzBfgI hy] rfgu gAuVI, suKmnI, pnF 286

DMnu DMnu so gurisKu khIaY, jo siqgur crxI jfie pieaf]

DMnu DMnu so gurisKu khIaY, ijin hir nfmf muiK rfmu kihaf]

DMnu DMnu so gurisKu khIaY, ijsu hir nfim suixaY min andu Bieaf]

DMnu DMnu so gurisKu khIaY, ijin siqgur syvf kir hir nfmu lieaf]

iqs gurisK kAu hMAu sdf nmskfrI jo gur kY BfxY gurisKu cilaf] vfr vzhMs, m: 4, pnF 593

gurmuiK jnmu skfrQf (sPl) gurisK imil gur srxI afieaf.

afid purK afdysu kir sPl mUriq gur drsnu pfieaf.

siqgur purK dieaflu hoie vfihguru scu mMqR suxfieaf.

kfmu kroD ivroDu hir loBu mohu ahMkfru qjfieaf.squ sMqoKu dieaf Drmu nfmu dfnu iesnfnu idVHfieaf.

gur isK (isWiKaf) lY gurisKu sdfieaf.sbd suriq ilv lIxu hoie sfDsMgiq sic myil imlfieaf.

hukm rjfeI clxf afpu gvfie n afpu jxfieaf.

gur Aupdysu avysu (svIkfr) kir prAupkfir acfir luBfieaf.

iprm ipaflf aipAu pI shj smfeI ajru jrfieaf.imTf bolxu iniv clxu hQhu dy kY Blf mnfieaf.

iek min ieku arfDxf duibDf dUjf BfAu imtfieaf.gurmuiK suK Pl inj pdu pfieaf.Bf: gurdfs jI, vf:11

afqmk igafn avsQf

kuMBy bDf jl rhY, jl ibnu kuMBu n hoie] igafn kf bDf mnu rhY, gur ibnu igafnu n hoie] m:2, p: 469

igafn aMjnu guir dIaf aigafn aMDyr ibnfsu]

hir ikrpf qy sMq Byitaf (gurU imilaf) nfnk min prgfsu] rfgu gAuVI, suKmnI, pnF 293 (sYNcI 2, p: 710)

igafn KMz mih igafnu prcMzu] iqQY nfd ibnod koz anMdu] jpu jI, pnF 7

Bfv; igafn avsQf ivc igafn pRbl huMdf hY, (mnuwK) kroVF (arsLI) rfgF qy kOqkF df anMd mfxdf hY.

afqmk shij (azol) avsQf

ikaf pVIaY ikaf gunIaY? ikaf byd purfnF sunIaY? pVy suny ikaf hoeI? jAu shj n imilE soeI ]

rfgu soriT, kbIr jI, pnF 655

shjY no sB locdI, ibn gur pfeiaf n jfie] piV piV pMizq joqkI (joqsLI) Qky, ByKI Brm Bulfie]

gur Byty (imilLaF) shju (igafn) pfieaf, afpxI ikrpf kry rjfie]1]

BfeI ry! gur ibnu shju n hoie] sbdY hI qy shj AupjY, hir pfieaf scu soie]1] rhfAu]

shjy gfivaf Qfie pvY, ibnu shjY kQnI bfid] shjy hI Bgiq AupjY, shij ipafir bYrfig]

shjY hI qy suK, sfiq (sLFq) hoie, ibn shjY jIvn bfie]2]

shij sflfhI sdf sdf, shij smfDI lgfie] shjy hI gux AUcrY, Bgiq kry ilv lfie]

sbdy hI hir min vsY, rsnf hir rsu Kfie]3]

shjy kflu ivzfiraf (mfiraf) sc srxfeI pfie] shjy hir mn visaf scI kfr kmfie]

sy vzBfgI ijnI pfieaf, shjy rhy smfie]4]

mfieaf ivic shju n AupjY, mfieaf dUjY Bfie] mnmuK krm kmfvxy hAuymY jlY jlfie]

jMmxu mrnu n cUkeI, iPir iPir afvY jfie]5]

iqRrH guxf ivic shju n pfeIaY, qRY gux Brim Bulfie] pVIaY guxIaY ikaF kQIaY jf muMZhu GuQf jfie?

cOAuQ pd mih (mfieaf dy iqwnF guxf, rjo, qmo, sqo qoN Auwqy) shju hY, gurmuiK plY pfie]6]

inrgux nfim inDfn hY, shjy soJI hoie] guxvMqI sflfihaf scy scI soie]

Builaf shij imlfiesI, sbid imlfvf hoie]7]

ibnu shjy sBu aMDu hY, mfieaf moh gubfru] shjy hI soJI peI, scY sbid apfir]

afpy bKis imlfieanu pUry gur krqfr]8]

shjy aidstu pCfxIaY inrBAu joiq inrMkfr] sBnf jIaf kf ieku dfqf, joqI joiq imlfvxhfru]9]

igafnIaf kf Dnu nfmu hY, shij krih vfpfru] anidnu lfhf hir nfmu lYin, aKut Bry BMzfr]

nfnk qoit n afveI, dIey dyvxhfir]10] isrIrfgu m: 3, pnF 68 (sYNcI 1, pnF 455-6)

krmI shju n AUpjY, ivxu shjY shsf n jfie] nfnku gur prsfdI shju AupjY, iehu shsf iev jfie]

anMdu, rfmklI m:3, pnF 919 (sYNcI 6, pnF 685)

shjy jfgxu shjy soie] shjy hoqf jfie su hoie] shjy bYrfgu shjy hI hsnf] shjy cUp shjy hI jpnf]

shjy Bojn shjy BfAu] shjy imitE sgl durfAu] shjy hoaf sfDU sMgu] shij imilE pfrbRhm insMgu]

shjy igRh mih shij AudfsI] shjy duibDf qn kI nfsI]

jf kY shij min Bieaf anMdu] qf kAu Byitaf prmfnMdu

shjy aMimRqu pIE nfmu] shjy kIno jIa ko dfnu]

shj kQf mih afqmu risaf] qf kY sMig aibnfsI visaf]

shjy afsxu asiQru Bfieaf] shjy anhq sbdu vjfieaf]

shjy ruxJuuxkfr (afqmk afnMd dI iek-rs rO) suhfieaf] qf kY Gir pfrbRhmu smfieaf]

shjy jf kAu pirE krmf] shjy guru ByitE scu Drmf]

jf kY shj Bieaf so jfxY] nfnk dfsu qf kY kurbfxY] rfgu gAuVI, m: 5, pnF 237 (sYNcI 2, pnF: 440)

gurbfxI dy Auprokq prmfxF qoN spwsLt hY ik gurbfxI dI sLbdfvlI ivc shij dy ivsLysL sLbdfrQ afqmk igafn aqy azol afqmk avsQf hn. qF qy shijDfrI dI pRIBfsLf shij df DfrnI mnuwK hY. aqy shijDfrI iswKL Auh hY jo sihj avsQf df DfrnI hY. pr qKLq dmdmf sfihb dy sfbkf jQydfr ig: kyvl isMG jI afpxy lyK �iswK dI pRiBfsLf nUM lY ky ivvfd ikAuN?� ivc ilKdy hn, "muslmfn, ihMdU, boDI, jYnI, eIsfeI (Drm) ivc koeI shijy shijy dfKl hox df irvfj nhIN qF iPr iswK pMQ ivwc hI ieh pRQf ikvyN mMnI jf skdI hY?" AunHF dI ies itpxI qoN ieh BulyKy pYxy suBfvk hn ik shij df sLbdfrQ kyvl shijy shijy hI hY, sihjDfrI iswK shijy shijy iswKLI Dfrn vflf iswKL hY aqy shijDfrI iswKL afqmk igafn jF azol afqmk avsQf df DfrnI nhIN ho skdf. ies itpxI qoN ieh sMkyq vI imldy hn ik,

(1) iswKL Drm dI muslmfn, ihMdU, boDI, jYnI, eIsfeI Drm nfloN vKrI koeI ivlwKxqf nhIN hY.

(2) iswKLI ivc aimRq Cwk ky hI mnuwK pRvysL kr skdf.

(3) kyvl aMimRqDfrI isWKL hI iswKL aKvfAux df hwkdfr hY.

(4) kyvl aMimRqDfrI iswKL hI aiDafqmk igafn, azol avsQf afid df DfrnI ho skdf hY.

(5) shijDfrI dUsry jF qIsry drjy df iswK qF BfvyN ho skdf hY pr aslI iswKL nhIN ho skdf.

(6) iswKLI srb sFJI nhIN hY, kyvl aimRqDfrI iswKF df ivrsf hY.

jy ienHF dlIlF nUM svIkfiraf jfvy qF svfl AuTdf hY ik 1699 dI ivsfKI, ijs idn dsmysL gurU jI ny ajoky (KMzy dI pfhul) aMimRq sMskfr dI pRQf clfeI dwsI jFdI hY, qoN pihlF dy lokIN ikwdF iswwKLI ivc pRvysL krdy sn? krmkFzI Dfrmk sMskfrF dy ivvfd ivc pYx qoN ibnf, jy mMn ilaf jfey ik pihly 9 gurU sfihbfn dy smyN crxfimRq (crx pfhul) sMskfr duafrf mnuwK iswK Drm ivc pRvysL krdy sn qF mwDkflI smyN afvfjfeI dy sfDnF dI Gft kfrn ijnHF mnuwKF dI srIrk pfhuMc gurU sfihb qk nhIN sI, Auh ikwdF iswKLI ivc pRvysL krdy sn?

shijDfrI iswKL

BfvyN aMnHIN sLrDf jF suafrQ vs keI iswK afgU, ivdvfn aqy pRcfrk gurU hir goibMd jI dy iswKLF, BfeI GneIaf jI aqy BfeI nMMd lfl jI dy nfvF nfl isMG joVdy hn, pr dsmysL gurU jI ny KMzy dI pfhul Ckx vfly aimRqDfrI iswK nUM hI isMG df pd bKisLaf sI. dsmysL gurU jI dI clfeI aimRq sMskfr pRQf smyN qoN aimRq Ckx vfly iswKL, isMG swdy jfx lg pey. pRfpq jfxkfrI anusfr iswK jgq dI sLbdfvlI ivc aimRq nf Ckx vfly iswKF pRqI shijDfrI pd 1925 gurdvfrf aYkt hoNd ivc afAux dy smyN qoN vriqaf jfx lg ipaf hY. pr sLRomxI gurdvfrf pRbMDk kmytI vloN 20 sfl mgroN (mfrc 1945 ivc) pRkfsLq kIqI iswKL rihq mrXfdf ivc shijDfrI iswKL df vrnx nhIN hY, kyvl iswKL dI qfrIP hY,

jo iesqrI jF pursL iek akfl purK, ds gurU sfihbfn (sRI gurU nfnk dyv jI qoN lY ky sRI gurU goibMd isMG sfihb qk) sRI gurU gRMQ sfihb aqy ds gurU sfihbfn dI bfxI qy iswiKaf aqy dsmysL jI dy aMimRq Auwqy inscf rKwdf aqy iksy hor Drm nUM nhIN mMndf, Auh iswK hY.�

Auprokq jfxkfrI qoN spwsLt hY ik KMzy dI pfhul Ckx vfly aimRqDfrI isMGF qoN ibnf iswKLI dy DfrnI sB iesqRI/pursL isWKL hn aqy aimRqDfrI aqy shijDfrI iswKLF df ivqkrf ajoky smyN df hY. jy KMzy dI pfhul Ckx vflLy aimRqDfrI iswKLF qoN Cuwt hor sfry iswKL shijDfrI isWKLF dI igxqI ivc afAuNdy hn qF BfeI mqI dfs, BfeI sqI dfs, BfeI idaflf jI, afid shijDfrI iswKL sn. BfeI dys rfj jI, ijs ny abdflI dI hirmMdr sfihb smUh dI kIqI byadbI aqy brbfdI ipCoN punr AusfrI leI afpxf sB kuJ vyc vt ky 1 lwK rupY df Xogdfn pfieaf sI; aqy inhr dI putfeI krky rfvI ivcoN pfxI ilaf ky srovr ivc pfAux df pRbMD krn vfly pRIqm dfs jI vI shijDfrI iswK sn.

pihly 6 gurU sfihbfn dy smkflI AuwGy shijDfrI iswKF, ijnHF ny shij dy Bfv arQ nUM inriKaf aqy vxijaf, df BfeI gurdfs jI afpxI iek vfr ivc vrnx krdy hn,

lsLkr (ivc) BfeI qIrQf, guaflIeyr suienI hirdfs.

Bfvf Dir AujYn ivc, sMgq gur sbd invfs.

myl vwzf buhrfn puir, mnsuK iswK shj pRgfs.

Bgq BfeIaf Bgvfn dfs, nfl bodlf Gry Audfs.

mlk ktfrU jfxIaY, ipRQI mwl jrfhI Kfs.

BgqU Curf vKfxIaY, zlU rIhfxy sfbfs.

suMdr, suafmI dfs duie, vMs vDfvx kvl ivgfs.

gujrfqy ivc jfxIaY, ByKfrI BfbVf, sulfm.

gurmuK BfAu Bgiq rhrfs ]

ajoky smyN ivc jdoN iswKI dI mUlDfrf dy kiQq jQydfr aqy isMG sfihbfn isrmor pdvIaF hiQAux dy jqnsLIl hn aqy idwlI df sfD ivrsf isMG imiQhfs qy asLlIl rcnfvF vfly dsm gRMQ dy tIky vMz irhf hY, isMDI shijDfrI isWKL BfeI dfdf cylf rfm jI gurU gRMQ sfihb dy isMDI, ihMdI, aMgryjLI aqy pMjfbI ivc afp tIky krky vMz rhy hn. aKOqI jQydfr qy isMG sfihbfn qF hiQafeIaF pdvIaF nUM surwiKaq rKx leI Drnf mfrI bYTy hn, pr BfeI cylf rfm jI dys pRdys ivc gubfxI df pRcfr kr ky iswKI nUM pRPuwlq kr rhy hn.

spwsLt hY ik ig: kyvl isMG vrgy, jo shijDfrI iswKL dI pRIBfsLf shijy shijy isWKLI ivc pRvysL krn vflf iswK dsdy hn, gurbfxI dI qrjmfnI krn qoN asmrQ hn aqy iswKL ieiqhfs dI jfxkfrI qNo anjfx hn. jy iswKL Drm dy isrmor kyNdr qKLq dmdmf sfihb dy sfbkf jQydfr aqy kiQq pRiswD Dfrimk iswKL afgU ig: kyvl isMG, jo aj kl nUMh dy kql kys ivc jylH ivc bMd hn, hI gurbfxI dI qrjmfnI krn qoN asmrQ hn qF hornF qoN shI aiDafqmk agvfeI dI afs rKxI ivarQ hY.

pUrn iswKL srUp

kys iswKLI srUp df aMg hn pr iswKLI kysF ivc sImq nhIN hY, Bfv iswKLI srUp ivc kys hn pr kysF ivc iswKLI sImq nhIN hY. kys rKx nfl koeI mnuwK pUrn iswKL nhIN bx jFdf. iswKLI iek sRysLt jIvn jfc hY, ijs dI iswiKLaf iswKL nUM pfKMzI sfDF, sMqF, dMBI dyhDfrI gurUaF, bgly Bgq bfibaF, afid qoN nhIN imldI, kyvl siqgurU (gurU gRMQ sfihb) qoN hI pRfpq huMdI hY. ies iswKLI jIvn jfc df DfrnI iswwK hI pUrn iswKL hY.
 

aimRq

mhfnkosL ivc aimRq dy (1) iewk pIx XogX pdfrQ ijs dy asr nfl mOq nhIN huMdI, (2) jl, (3) suafidk rs smyq 16 sLbdfrQ hn, pr gurbfxI ivcly aimRq dy ivsLysL sLbdfrQ; sdIvI afqmk jIvn dyx vflf gurU sLbd, pRBU dI isPq sflfh hn.

aMimRqu hir kf nfmu hY, vrsY ikrpf Dfir] nfnk gurmuiK ndrI afieaf hir afqmrfmu murfir]

rfgu mlfr kI vfr, m: 1, pnF 1281

aMimRqu hir kf nfmu hY ijqu pIqY iqK jfie] nfnk gurmuiK ijn pIaf bhuiV n lfgI afie]

rfgu mlfr kI vfr, m: 1, pnF 1281

hir aMimRq Bgiq (pRBU BgqI df) BMzfr hY, gur siqgur pfsy (pfs) rfmrfjy]

gur siqguru scf sfhu(kfr) hY, isK dyie hir rfsy (iswKF nUM pUMjI idMdf hY)] rfgu afsf, m: 4, pnF 449

ijn vizafeI qyry nfm kI qy rqy mn mfih] nfnk aMimRqu eyku hY dUjf aMimRqu nfih]

nfnk aMimRqu mnY mfih pfeaY gur prsfid] iqnHI pIqf rMg isAu ijn kAu iliKaf afid] m: 2, p: 1238

aimRqDfrI iswK

gurU sfihbfn ny iksy nUM zMzy nfl koeI sMskfr jF krm krn vfsqy mjbUr nhIN kIqf. gurU sfihbfn ny mnuwK nUM pUrn aiDafqmk igafn, Auwqm afqmk avsQf, afcrn aqy sdfcfr Dfrn krn vfsqy pRyriaf aqy AusLfhq kIqf hY. srv-Drm suqMqrqf dy afdrsL nUM muwK rwK ky dsmysL gurU jI ny iswKL nUM aimRq Ck ky Kflsf Bfv sMq spfhI dy pd df DfrnI hox vjoN pRyriaf aqy AuqsLfhq kIqf sI. bhuigxqI sLrDfvfn iswKLF ny dsmysL gurU jI dy afdysL nUM svIkfiraf. pVHn sunx ivc afAuNdf hY ik BfeI nMd lfl jI aqy BfeI GneIaf jI smyq anykF iswKLF ny shijDfrI rih ky hI iswKI isDFqF dI pflnf kIqI aqy iswKI afdrsLF nUM cfr cMn lfey.

dsmysL gurU jI dy sfjy Kflsy ny muslmfn hkUmq dy smfjk aqy Dfrmk awiqafcfr nUM TwlH pfeI, bdysI hmlfvrF df mUMh moiVaf aqy sdIaF purfxf gulfmIN df jUlLf glLoN lfh ky pMjfb ivc iswKL rfj sQfpq kIqf. pr smyN dy nfl nfl Kflsy dy krqv inGrdy gey. ies inGfr df nmUnf ajoky smyN ivc aimRq Ckx, CkfAux vfilaF dIaF afey idn krqUqF pVHn sunx qoN imldf hY.

�bwcI nfl CyVKfnI krn �qy gRMQI igRPqfr� ies Kbr anusfr amrIkf dI stYinslos kFAutI dy iksy Gr 68 sflf gRMQI Kym isMG pfT krn jFdf sI. 17 nvMbr vfly idn Aus ny 8 sflf bwcI nUM iek kmry ivc ljf ky Aus nfl GtIaf krqUq krn dI koisLsL kIqI. lVkI dy mfipaF nUM dsx qy gRMQI nUM puls dy hvfly kIqf igaf.

�iqn inhMg isMGF vwloN nfbflg lVkI nfl blfqkfr, dosLI kfbU� qlvMzI sfbo, buwZf dl nfl sMbMQq iqMn inhMg, (gokl isMG, BfgU, jgqfr isMG) ny 8 vjy KyqF ivcoN kMm krky Gr jf rhI nfbfilg lVkI nUM cuwk ky nrmy dy Kyq ivc ljf ky Aus nfl vfrI vfrI blfqkfr kIqf.

kYnyzf dy vYnkUvr ielfky dy srI Kflsf skUl dy aiDafpk byaMq isMG syKoN nUM nfbfilg lVkIaF nfl BYVI krqUq krn dI koisLsL krn kfrn jylH Byijaf igaf. iesy skUl, ijs ivc gurU gRMQ sfihb df pRkfsL kIqf jFdf aqy lMgr vrqfieaf jFdf hYY, dy borz dy iek aiDkfrI isMG aqy iek krmcfrI isMGxI nUM skUl ivc hI kfmk Bog kridaF PiVaf igaf dwisaf jFdf hY.

ies skUl dy moZI irpdumn isMG mlk eyar ieMzIaf kFZ dy bwicaF smyq 331 musfPrF dIaF mOqF dy muljLm vjoN kys dI suxvfeI dI AuzIk jylH ivc kr rhy hn.

sLRomxI kmytI dy mIq pRDfn blbIr isMG pWnUM sfl 2001 ivc sLRomxI kmytI dI kfr ivc Auwqr pRdys ivc sPr krdy hfdsy ivc mfry gey sn. sLRomxI kmytI vwloN BwjI kfr dy klym dy PlsrUp iensLoirMs kMpnI dI irport ivc dwisaf igaf sI ik hfdsy ivc mrn vfilaF ivc inrmldIp kOr nfm dI muitafr vI sI aqy kfr ivc sLrfb dIaF cfr BrIaF qy iqMn KflI boqlF vI sn. sLRomxI kmytI vwloN ies kFZ df koeI spwsLtIkrn awj qk pVHn sunx nUM nhIN imlaf.

aimRq sMskfr pfvn pRx hY jo iswK nUM Auwqm Kflsf pd qy apVn nUM pRyrdf hY. ies ql qy apiVaf aimRqDfrI iswK hornf vfsqy iensfnIaq qy ruhfnIaq df nmUnf hoxf cfhIdf hY. iksy vI iswKL vfsqy ByVI krqUq krnI iswKLI leI hfnIkfrk hY. pr mfVI krqUq krn vflf aimRqDfrI iswK pRx BMg krn, ivsLvfs Gfq krn aqy pfvn iswKI nUM klMk lfAux df dosLI hY. swc qF ieh hY Aus df sLwkI hoxf vI iswKI nUM dUsLq krnf hY.

Dfrmk Bys

hr iek dys, kOm, smfj, afid dy vwK vwK Bys aqy icnH hn, jo sLnfKq vjoN shfiek hn, pr Auqwm afqmk avsQf dy shfiek nhIN hn. gurbfxI vI iksy Kfs Bys jF icnH dI proVqf nhIN krdI, sgoN pfKMzI ByKfDfrI TwgF dI BMzI spwsLt sLbdF ivc krdI hY. Pyr vI ajoky iswKL jgq ivc ByKDfrI sMqF, pfKMzI sfDF, mhFpurKF, bgly bfibaF rUpI TwgF dI igxqI idno idn dUx svfeI huMdI jf rhI hY.

piV pusqk sMiDaf bfdM] isl pUjis bgul smfDM] muiK JUT ibBUKx sfrM] qRYpfl iqhfl ibcfrM]

gilH mflf iqlku illftM] duie DoqI bsqR kpftM] jy jfxis bRhmM krmM] siB Pokt inscAu krmM]

khu nfnk inhcAu iDafvY] ivxu siqgur vft n pfvY] afsf dI vfr, m: 1, pnF 470 (sYNcI 3 pnF 665)

Bfv:-(ByKI pMzq Dfrmk) pusqkF pVH ky sMiDaf krdf (aqy hornF nfl) crcf krdf hY, mUrqI pUjdf aqy bgly vFg smfDI lFdf hY. (ies pfKMz nUM) gihixaF vFg sjf ky ivKFdf hY. inq iqMn vylLy iqMn pflLF vfly gXfqRI mMqr nUM ivcfrdf hY, glL ivc mflf pfAuNdf, mwQy qy iqlk lfAuNdf, do DoqIaF pfs rwKdf hY aqy (sMiDaf krn vylLy) isr Auwqy vsqr rwK lYNdf hY. pr jy bRhfmx pRBU dI isPq sflfh df krm jFxdf hovy qF inscf krky jfx lvy ik ieh pfKMz Poky hn/ afK, hy nfnk! sLrDf Dfr ky pRBU nUM ismro, kyvl ieho rsqf guxkfrI hY. pr ieh rsqf siqgur qoN ibnf nhIN imldf.

mfxs Kfxy krih invfj (nmfjL) ] CurI vgfiein iqn gil qfg (jMÖU)] afsf dI vfr, m: 1, p: 471

gj sfZy qY qY DoqIaf, iqhry pfiein qg (jnyAU) ] glI ijnHf jpmflIaf loty hiQ inbg (ilsLkdy) ]

Eie hir ky sMq n afiKIaih bfnfris ky Tg ]1]

aYsy sMq n mo ko kAu Bfvih] zflf isAu pyzf gtkfvih (zflLI smyq pyV Kf jFdy hn) ]rhfAu]

bfsn (BFzy) mFij crfvih (cVfvy) AUpir, kfTI (lkVI) Doie jlfvih ]

bsuDf (DrqI) Koid krih duie cUlyH, sfry mfxs Kfvih ]2]

Eey pfpI sdf iPrih aprfDI, muKhu aprs (inrlyp) khfvih]

sdf sdf iPrih aiBmfnI, sgl ktuMB zubfvih ]3]

ijqu ko lfieaf iqq hI lfgf, qYsy krm kmfvY]

khu kbIr ijsu siqguru Byty punrip (Pyr) jnim n afvY] rfgu afsf, pnF 476 (sYNcI 3, pnF 693)

aMdrhu JUTy pYj (pfj) bfhir dunIaf aMdir PYlu (ivKfvf)] aTsiT qIrQ jy nfvih AuqrY nfhI mYlu]

ijnH ptu (inrmlqf) aMdir bfhir gudVu (mlMg) qy Bly sMsfir]

iqnH nyhu lgf rb syqI dyKnyH vIcfir (pRBU pRfpqI dI ivcfr)] afsf dI vfr, pnF 473 (sYNcI 3, pnF 681)

aslI aimRqDfrI iswKL srUp

dsmysL gurU jI vwloN 1699 dI ivsfKI vfly idn ajoky aMimRq sMskfr dI ivDI bfry ivsQfr sihq jfxkfrI iksy prmfxIk rcnf ivcoN nhIN imldI. dsmysL gurU jI dy smkflI drbfrI kvI sYnfpiq, BfeI nMd lfl jI aqy (ipafry) BfeI idXf isMG jI dIaF rcnfvF qoN isvf hor lgBg sB imiQhfs aqy ibpRnI sMskfrF BrpUr rcnfvF dsmysL gurU jI dy smkflI kvIaF dIaF nhIN hn aqy dsmysL jI dy surgvfs hox qoN Zyr icr mgroN iliKaF geIaF krky bhuq Brosyjog nhIN hn. kvI sYnfpiq dI rcnf sRI gur soBf ivc vI KMzy dI pfhul bfry kyvl iehI pMkqIaF hn.

KFzy kI pfihl deI krnhfr pRB soie. kIE dso ids Kflsf qF ibn avr n koie] 33] 149]

dy KFzy kI pfhl qyj bZfieaf. jLorfvr kir isMG hukm vrqfieaf] 34] 150]

sMpfdk gMzf isMG, kvI sYnfpiq ricq sRI gur soBf, pnF 83

sLfied iesy kfrn ajoky smkflI aimRq sMskfr aqy aimRqDfrI isKLF dy inXm aqy srUp iewksfr nhIN hn. BfeI rxDIr isMG dy aKMz kIrqnI jQy vfly srbloh BFizaF ivc afpxf bxfieaf lMgr hI Ckdy dwsy jFdy hn. ienHF vfsqy sfDfrn isKLF df bixaF lMgr Ckxf qF dUr dI gwl hY, dUsry aimRqDfrI iswKLF df Coihaf lMgr vI nhIN Ckdy. jdoN aimRqDfrI iswK hI afps ivc ivqkrf krdy hn qF iks aimRqDfrI iswKL df srUp aslI mMinaF jfvy; bgly gurU bfibaF, kiQq jQydfrF, isMG sfihbfnF, aKOqI mhFpurKF, kwtV pMQI aKMz kIrqnI jQy jF dihsLqgrdI jQybMdIaF vfilaF df?. muslmfn dihsLqgrdF vwloN 11 sqMbr 2001 dy inAUXfrk aqy vfisLMgtn Auwqy hmly mgroN iswKLF nUM muslmfn smJ ky bdly df insLfnf bxfieaf jfx qoN spwsLt hY ik iswKLF df Bys muslmfnF dy Bys nfl imldf juldf hY.

swc qF ieh hY ik iswKL dI pCfx Aus dy Auqwm iswKLI jIvn qoN hoxI cfhIdI hY aqy aimRqDfrI isMG Bfv Kflsy df jIvn afdrsLI iswKLI jIvn hoxf cfhIdf hY, ijs qoN hor iswKL aiswKL syD lY skx. kwcy ipwly aimRq Ckx vfly pfKMzI aimRqDfrI iswKLF dI vngI Auwpr dwsI geI hY. afdrsLI Kflsy dI pRIBfsLf,

khu kbIr jn Bey Kflsy pRym Bigq ijh jfnI ] rfgu soriT, pnF 655

pUrn joq jgY Gt mY qb Kfls qfih nKfls jfnY] qyqI svwXy, pfqsLfhI 10

Kflsf soie jo inMdf iqafgY. Kflsf soie lVy hoie afgY.

Kflsf soie pr idRsit (pr nfrI vwl BYVI ingfh) iqafgY. Kflsf soie nfm rq (pRBU pRym) lfgY.

Kflsf soie gurU ihq (sLrDf) lfvY. Kflsf soie sfr (vYrI df sLsqR) muih KfvY.

Kflsf soie inrDn ko pflY. Kflsf soie dusLt ko gflY.

Kflsf soie ju cVY qurMg (GoVy, Bfv cVHdI klf). Kflsf soie kry inq jMg (ivkfrF nfl).

srbsFJI iswKLI

nfnk sLfh PkIr, ihMdU kf gurU muslmfn kf pIr, gurU nfnk dyv jI dI jgq gurU vjoN pRiswDI aqy gurU gRMQ sfihb ivc ihMdU BgqF aqy muslmfn drvysLF dIaF aMkq bfxIaF qoN spwsLt hY ik iswKLI srbsFJI hY. gurU nfnk dyv jI dI iswKLI mnuwK nUM vDIaf mnuwK bnx leI pRyrdI hY. pMzq, muwlF afid Dfrimk afgUaF nUM mnuwKqf nUM aMDivsLvfsI vihmF, BrmF, mUrqI pUjf, Poky Dfrmk krmkFzF, afid ivc pfAux qoN vrjdI hY. iswKLI smucI mnuKLqf nUM vihmF, BrmF, Poky Dfrimk krmkFzF, ivkfrF, afid ivcoN inkl ky kyvl ÃÄ dI isPq sflfh krn df AupdysL idRVH krfAuNdI hY.

ieiqhfs ivcoN byaMq AudhfrnF AunHF pRiswD ihMdUaF aqy muslmfnF, jo ibnf iswKLI Dfrn dy gurU sfihbfn dy pwky sLrDflU sn, dIaF imldIaF hn. gurU nfnk dyv jI dy ainKVvyN sfQI BfeI mrdfnf jI nUM nf gurU jI ny iswKLI Dfrn vfsqy pRyiraf sI aqy nf hI mrdfnf jI ny muslmfn qoN iswKL bnx dI loV anuBv kIqI. pVHdy suxdy afey hF ik qlvMzI Boey dy rfey bulfr, sulqfn pur nvfb dOlq Kfn, krqfr pur dy kroVIaf, gujrfq dy nvfb PYjL qlb Kfn, pIr buZn sLfh, bgdfd ivc pIr bhlol aqy pIr dsqgIr dy murId gurU nfnk dyv jI dy anyk muslmfn sLrflUaF ivcoN sn.

gurU arjn dyv jI ny hirmMdr sfihb dI nINh mIaF mIr qoN rKvfeI dwsI jFdI hY. lfhOr dy dIvfn kOVf mwl dy iswKF nfl hmdrdI aqy inaFpUrn vrqfry krky smkflI iswKL jgq ivc Auuh imwTf mwl krky pRiswD sn. aqy gurU goibMd isMG jI dy sLrDflU pIr buDU sLfh nUM kOx nhIN jfxdf?

iswKLI dy srb sFJy AupdysL dI pusLtI sMsfr dy pRiswD ivdvfn aqy anmqF dy Dfrmk afgU vI krdy hn.

"smuMdrF aqy phfVF dIaF sImF gurU gRMQ ivcly Bfvnf pUrvk aqy sLrDf BrpUr siqnfm dI DunIN nUM rfh Cwz dyxgIaF." s: rfDf ikRsLnn, ihMd dy sfbkf pRDfn

"agfmI Dfrimk ivcfr vtMdry ivc iswKL Drm aqy gurU gRMQ sfihb dI bfxI df bfkI sMsfr leI ivsLysL kdrF kImqF vflLf sMdysL hovygf." pRo: afrnlz toienbI, �iswKLF dIaF Dfrimk bfxIaF�

"gurU nfnk dI kivqf (bfxI) atwl (afqmk) swcfeI dy pRymI nUM igafn pRdfn krdI hY aqy hor DrmF vfilLaF nUM afpxIaF afqmfvF vfsqy anmol KjLfnf iekwTf krn leI icqfrdI hY."

lorz sornsn, cYarmYn, ivsLv Dfrimk smyln

"gurU nfnk iek mhfn kvI, dfrsLnk aqy sMq sn. AnHF dI iswiKaf srb sFJI sI aqy AunHF df pRm, syvf aqy afpf kurbfnI df AupdysL afAux vflIaF pIhVaF nUM pRyrdf rhygf." lorz mONtbYtn

"mYN sMsfr dy hor vwzy DrmF dy Dfrimk gRMQF nUM piVHaf hY, pr jo afid gRMQ dy AupdysL qoN (afqmk) sLkqI ihrdy qy mMn nUM imldI hY Auh mYnUM hor ikiqAuN nhIN lBI. ieh mYnUM rhwsmeI mnuwKI afqmf qy pRmfqmf aqy ienHF ivcly aquwt sMbMD bfry drsfAuNdI hY. gurU gRMQ sfihb dIaF sYNcIaF iksy vI Drm dy mnuwK jF aDrmIN mnuwK nUM AupdysL idMdI hY." prl s: bwk, nobl pursikRq, �guwz arQ�

Auprokq itpxIaF qoN spwsLt hY ik iswKLI df aiDafqmk AupdysL smuwcI mnuwKqf leI sFJf hY, koeI mnuwK BfvyN iksy Drm nfl sMbMDq hY jF Drm ivc sLrDf nhIN rKdf. Bfv koeI vI mnuwK anoKI iswKLI Dfrn qoN ibnf hI iswKLI dy srb sFJy AupdysL qoN lfB lY skdf hY. mnuwK leI Auwqm giRsqI jIvn ivc ivcridaF nfm jpxf, ikRq krnIN aqy vMz Ckxf hI pRBU pRfpqI dy sfDn hn. aduwqI iswKI ivc hor DrmF vFg bMdsLF aqy Pokt Dfrimk krm nhIN hn.

muslmfnf isPiq srIaiq piV piV krih bIcfru] bMdy sy ij pvih ivc bMdI vyKx kAu dIdfru]

ihMdU sflfhI sflfhin drsin rUip apfru] qIriQ nfvih arcf pUjf agrvfsu bhkfru]

nfnk Bgqf BuK sflfhxu scu nfmu afDfru] sdf anMid rhih idnu rfqI guxvMiqaf pf Cfru] p: 465

qYzI bMdis mY koie n, izTf qU nfnk min mn Bfxf] Goil GuumfeI iqsu imqR ivcoly jY imil kMqu pCfxf]

rfmklI kI vfr, m: 5, pnF 964 (sYNcI 7, pnF 169)

alhu eyku msIq bsqu hY, avru mulKu iksu kyrf] ihMdU mUriq nfm invfsI, duh mih (ivcoN) qqu n hyrf]
alh rfm jIvAu qyry nfeI (qyrf nfm ismr ky jIvF)] qU kir imhrfmiq sfeI] dKn dys hrI kf bfsf, piCim alh mukfmf] idl mih Koij idlY idil Kojhu, eyhI TAur mukfmf] bRhmn igafs krih cAubIsf, kfjI mh rmjfnf] igafrh mfs pfs kY rfKy, eykY mfih inDfnf] khf AuzIsy mjnu kIaf, ikaf msIq isru nFeyN] idl mih kptu, invfj gujfrY, ikaf hj kfbY jFeyN ] eyqy aAurq mrdf sfjy, ey sB rUp qumfry] kbIr pUMgrf rfm alh kf, sB gur pIr hmfry] khqu kbIru sunhu nr nrvY, prhu eyk kI srnf] kyvl nfmu jphu ry pRfnI, qb hI inhcY qrnf] rfgu pRBfqI, kbIr jI, pnF 1349, (sYNcI 9 pnF 640)

gurU gRMQ sfihb dI bfxI ivc spwsLt sLbdF ivc ihMdU Drm dI ibpRnI vMz dI inKydI kIqI hY. qF qy iswKLF nUM aimRqDfrI, shijDfrI vrgF ivc vMz ky ivqkrf krnf gurmiq aqy iswKLI dy sFJIvflqf dy AupdysL dI Gor avwigaf hY. pr aj srb sFJI iswKLI, jo ik pihlF hI anykF zyiraF, DiVaF, dlF aqy jQybMdIaF, afid ivc vMzI hoeI hY, dI mUlDfrf dy aKOqI jQydfr aqy isMG sihbfn hI iswKF nUM aimRqDfrI qy shijDfrI vrgF ivc vMzx qy quly hoey hn. swc qF ieh hY ik suafrQ vs afpxIaF jQydfrIaF qy isMG sfihbfnIaF kfiem rwKx leI ieh lok ibpRnI mMqR vrq rhy hn. ijnHF jQybMdIaF ny iswKLI nUM pRcfrnf qy pRPulq krnf aqy hfnIkfrk qfkqF qoN bcfAuxf hY Auh vI ies nUM Zfh lfAux nUM qulIaF hoeIaF pRqIq huMdIaF hn.

sLRomxI gurdvfrf pRbMDk kmytI, jo ik gurdvfrf pRbMD suDfr lihr df sdkf akqUbr 1920 ivc hoNd ivc afeI sI, ny 12 nvMbr 2002 dI mIitMg ivc srbsMmqI nfl pfs kIqy mqy duafrf ihMd srkfr qoN mMg kIqI hY ik iswKL gurdvfrf kfnUn 1925 ivc soD krky shijDfrI iswKLF qoN sLRomxI kmytI dIaF coxF ivc votF pfAux df hwk Koh ilaf jfvy. sLRomxI akflI dl, jo ik iesy lihr dy PlLsrUp nvMbr 1920 ivc hoNd ivc afieaf sI, keI dlF ivc vMizaf hoieaf hY aqy ienHF dy muKI iek dujy nUM srb sFJI iswKLI ivcoN iCkvfAux ivc Kicq hn.

1608/9 ivc gurU hir goibMd jI ny akfl buMgf, jo ik iswKL jgq dIaF rfjsI aqy smfjk smisafvF sulJfAux vfsqy sQfpq kIqf aqy Auprokq sMsQfvF dy sn 1920 ivc hoNd ivc afAux qoN mgroN akfl qKq dy pd nfl pRiswD hoieaf, suafrQI akflIaF, jQydfrF aqy isMG sfihbfnF dIaF rfjnIqk KyzF df aKfVf pRqIq huMdf hY. sn 1920 qoN pihlF ies kyNdr df muwK syvfdfr hirmMdr sfihb smUh df muwK gRMQI jF mhMq hI huMdf sI aqy aMgryjL rfj dy smyN srkfr vloN Qfpy hirmMdr sfihb dy srbrfh dy aDIn muK gRMQI vjoN syvf krdf sI. afpxy suafrQ iswD leI kiQq jQydfrF, isMG sfihbfnF aqy akflIaF ny akfl buMgf/qKq aqy ies dy jQydfr nUM hAUaf rUpI iciqRq kr idwqf hY. ies bfry pVHo myrf lyK �akfl qKq aqy jQydfr�.




.