.

ipRM: igafnI surjIq isMG

    30 agsq 2004 nUM nyVy af rhy ‘rWKVI’ dy iqAuhfr smyN ivsLysL

    qF qy koeI vI axK gLYrq vflf gurU nfnk df isWK ieh iks qrHF brdfsLq krygf ik AusdI BYx apxI Kud-dfrI nUM iqafg ky hr sfl purK rUp Brf koloN kyvl ies vfsqy apxI riKaf leIy qrly kZdI iPLry ikAuNik Auh iesqrI vrg qoN hY?y. iesy qrHF ikhVI hY gurU nfnk dy dr dI Auh isWK bWcI jF bIbI, ijhVI iek akfl purK df lV CWz ky apxI riKaf vfsqy ies vfsqy BWtkdI iPLry ik Auh iesqrI jfq qoN hY aqy AusdI riKaf iksy purK qoN hI hoxI hY?

rwKVI aqy isWK Drm

ipRNMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

rwKVI ieWk purfqn bRfhmxI iqAuhfr hY. ies df mUl nfm ‘rKsLf bMDn’ Bfv ‘riKaf (rKLsLf) df bMDn’ hY.‘rKsLf bMDn’ df pMjfbI rUp ‘rWKVI’ hYY. BYx, apxy vIr dI guWt ‘qy ‘rWKVI’ bnH ky, hr sfl vIr qoNN apxI riKaf df pRx lYNdI hY. ies iqAuhfr df arMB kdoN aqy iksqrHF hoieaf, ies bfry TIk pqf nhIN lgdf. cUMik hr iksy iqAuhfr jF rIqI irvfj df sMbMD iksy ivsLysL smfj, ivcfrDfrf aQvf Drm nfl jLrUr huMdf hY. qF qy jdoN ivcfrDfrf pKoN ies nMU GoiKaf jfvy qF smJdy dyr nhIN lgdI ik ieh iqAuhfr Ausy hI ivcfrDfrf dI Aupj hY ijWQy ieWsqrI vrg nMU hr pKoN pursL afsLrq, Ausdy aDIn,‘ablf’ jF apxI riKaf dyy aXog aqy kmjor hI sfbq kIqf igaf hY. ies iqAuhfr dy bRfhmxI iqAuhfr hox df iek hor vWzf sbUq ieh vI hY ik iqAuhfr smyN hr sfl bRfhmx vrg dy hI kuJ lok hWQF ivc rWKVIaF, mOlIaF pWkVy Gr Gr phuMcdy aqy rWKVIaF bnH ky bdly ivc dfn-dWCnf lYNdy njLr afAUNdy hn.

rWKVI bfry ivcfr jLrUrI ikAuN? isWK Drm df jnm Bfrq ivc hI hoieaf hY. ipWCly hjLfrF sflF qoN ieWQy bRfhmxI ivcfrDfrf Gr Gr df isLMgfr bxI peI hY. kuWdrqI hY ik jdoN kdy vI gurU kIaF sMgqF qIk gurmwq ivcfrDfrf TIk qrHF nhIN pujdI qF cfry pfsy PYlI hoeI bRfhmxI ivcfrDfrf apxy kWdm pWky krny sLurU kr dyNdI hY. nqIjf huMdf hY ik iehI gurU kIaF sMgqF nMU gurU pfqsLfh dI isWKI qoN dUr lYjfx df kfrx bx jFdI hY. TIk aj iehI hflq bxI peI hY. qF qy hWQly rWKVI vfly gurmWq pfT dI loV hor vI vWD jFdI hY.

rWKVI bRfhmxI iqAuhfr ikvyN?- vYsy qF purK pRDfn smfj ny sMsfr pWDr qy ieWsqrI jgq nMU kdy vI brfbrI nhIN idWqI. iPLr vI ieWsqrI nMU dyvIaF kihn vfly bRfhmxI smfj dI jykr ies pKoN cIr PfV kIqI jfvy qF smJdy dyr nhIN lgdI ik iesqrI vrg df ijWqnf sLosLn ies smfj ny kIqf hY sMsfr dy hor iksy vrg ny nhIN kIqf. rIqI-irvfj, Dfrmk iqAuhfr aqy hor anykF pRkfr dy sgLx-apsgx, vihm-Brm GVHky ieWsqrI nMUU Ausdy jnm qoN hI mfno gulfmI dI jwkV ivc dboicaf igaf hY. Drm dy nfm hyT rcy gey ajyhy hI iqAuhfrF ivco rwKVI vI iek iqAuhfr hY. ijAuN ijAuN agy clFgy ieh ivsLf apxy afp pUrI qrHF spsLWt huMdf jfvygf.

bRfhmxI smfj aMdr iesqrI vrg dy mukfbly hr pKoN pursL vrg nUM hI AuWqmqf pRfpq hY. iesqrI vrg apxy afp nUM hr smyN kmjLor mihsUs kry ies vfsqy kyvl rWKVI hI nhIN hor vI kfPLI iqAuhfr aqy rIqI irvfj GVy gey hn. jykr ies sfry pWK dy vyrvy ivc jfvIey qF sB kuJ AuWGV ky sfhmxy af jFdf hY. iPr vI ies ivsLy nUM smJx vfsqy ieQy kyvl kuJ iesLfry hI idWqy gey hn.

ivcfr df ivsLf hY ik ies smfj aMdr muMzy dy jnm qy ivsLysL KusLIaF mnfeIaF jFdIaF hn pr lVkIaF nMU jMmidaf mfr dyn dIaF glF vI aj qIk sfhmxy hn. GuMz dI pRQf, dyvdfsI Bfv jMmidaF dyviqaf dy nfm qy arpx kr dynf aqy iPr AuQy Ausdy jIvn df BrvF sLosLn. sqI pRQf-pqI dI mOq dy nfl hI jINdI jfgdI nMU Ausdy pqI dI icwqf ivc iswt ky sfV dyxf. sqI dy nfm qy mMdr kfiem krky hornf nUM vI ies ‘vDIaf’ kMm vfsqy Auqsfhq krnf, ieh vI sB iesy hI smfj dI ‘Dfrmk’ dyx hn. bRfhmxI pusqkF nUM pVHky dyKo! AuQy sB kuJ iml jfvygf. ieWsqrI dI mOq ho jfvy qF icWqf TMzI hox qoN pihlF hI dUjI sLfdI pr jykr afdmI mr jfvy qF ivWDvf bMdsLf, afzMbrf rfhIN Ausdf bfkI df sfrf jIvn hI nrk bxf idWqf jFdf hY. pqnI hI ‘Ksm nUM KfxI" aqy kulwKxI huMdI hY, Aus vfsqy dobfrf sLfdI df qF suafl hI pYdf nhIN huMdf. mMnU ismrqI anusfr qF lVkI nMU pVHx df vI hwk nhIN aqy hor bhuq kuJ. krvfcOQ afid dy vrq vI iesy lVI ivc hn jdON cMdRmf dyvqy pfsoN pqI dI lMmI Aumr leI mMg kIqI jFdI hY. dUjy pfsy "pqnI ivcfrI qF hY hI vfDU dI cIjL, iek mr geI qF dUjI af jfvygIy. AusdI ijLMdgI vfsqy Blf ajyhy vrqF dI kI loV?"

inrol ‘rWKVI" dI qrjL qy hI iek hor bRfhmxI iqAuhfr ‘BeIaf dUj’ vI hY ijsnUM pMjfb ivc ‘itWkf’ kihNdy hn. ‘itWky smyN’ vI hr sfl vIr dy mwQy qy itwkf lgfky BYx apxy iesLt pfsoN, vIry dI lMmI Aumr dI mMg krdI hY. iesdy Ault ajyhf koeI iqAuhfr nhIN jdoN ieh mMg vI hovy ik AusdI ByYx dI Aumr vI lMmI hovy. ieQy hI bs nhIN ‘BeIaf dUj’ jF ‘itWky’ vflf iekWlf iqAuhfr hI ies scfeI nUM Aujfgr krn vfsqy kfPLI hY ik rWKVI inrol bRfhmxI iqAuhfr hY . hor lvo! muMzy BfvyN ijWQy mrjLI Kyh Kfx ikAuNik Auh qF muMz-KuMzy hn. iesdy Ault jykr AuhI BuWl lVkI koloN ho jfvy jF Aus nfl koeI smfijk ByVIaf vfD-Gftf kr dyvy, qF smfj pRvfr ivc AusdI jo hflq huMdI hY, vfihgurU hI myhr kry. bhuq vfrI qF AusnMU afqm hWiqaf qIk krnI pY jFdI hY jF iPLr smfj ivcoN hI kwZ idWqf jFdf hY. sWj ivafhI apxI pqnI nUM syjf sjf ky, hfr isLMgfr sihq pihlI rfq bRfhmx pfsoN sMBog krvfky AusnMU ‘pivq’R krn dIaF glF aj vI Bfrq dy kuJ ihwisaF ivc bfkI hn ijsdf ijLkr gurbfxI ivc Bgq nfmdyv jI iesqrHF krdy hn "ishjf nfrI BUim dfn" (pMnf 973). ieh hY bRfhmxI ivcfrDfrf dy purK pRDfn smfj dI kyvl QoVI jhI Jlk. rWKVI df iqAuhfr vI iesy lVI df ‘cmkdf’ mxkf hY jdoN vIr dy rUp ivc purK smfj nMU qfkqvr aqy BYx dy rUp ivc iesqrI vrg nMU ‘ablf' Bfv apxI riKaf dy aXog sfbq krky AusnUM hr sfl afqmhIxqf dy ieMjYksLn lgfey jFdy hn.

bRfhmxI smfj aqy kMinaF dfn?- ies CotI ijhI Jlk qoN bfd, ies smfj aMdr lVkI aqy lVky ivWckfr pYdf kIqy hoey PLfsly dI iek hor qsvIr pysL krnI cfhuMdy hF qfik kuJ hor aslIaq vI sfhmxy af jfvy. ies sMbMD ivc ies smfj ivWckfr ho rhy lVky-lVkI dI sLfdI df ivsLf lYxf cfhFgy. ieQy lVkI dI sLfdI df nIXm nhIN blik ‘kMinaf df dfn’ kIqf jFdf hY. ies qrHF kMiMnaF nUM iensfn GWt aqy dfn dI vsqU vWD pRgt kIqf jFdf hY. ‘kMinaf dy dfn’ smyN iekWlI kMinaF hI nhIN, Aus nfl hor byaMq dfj-dhyj vI dyxf pYNdf hY. ies smfj df nIXm hY ik ‘jnm ipqf dy Gr, arQI pqI dy Gr’. ikAuNik dfn idWqI vsqU kdy vfps nhIN leI jFdI. jykr sLfdI dOrfn rIqI irvfjF dy vyrvy ivc jfieaf jfvy qF hr jgHf qy muMzy vfilaF df drjf AuqWm aqy pWqnI df drjf nIvyN qoN vI nIvF hI imlygf. ieQy pqI qF pRmysLvr hY aqy pWqnI AusdI dfsI. pqI ijvyN cfhvy, dfn ivc leI apxI iesqrI nfl ijWqnf mrjLI jLulm-DWkf kry. afp BfvyNy klwbf-mihKfinaF-mihPLlF dI Kyh KFdf iPLry, pr pWqnI ny qF BuKy AunINdry AusdI AuzIk krnI hI hY. iPLr Gr prqx qy pqI BfvyN nsLy ivc DuWq izWgf hOvy pr pWqnI ny Aus dI syvf krnI hI krnI hY. AusnUM pWKf Jlnf, AusdIaF juWqIaF AuqfrxIaF, AusnUM Bojx KuafAux qoN bfd qF jfky afp Kfxf hY.

pqI sLrfbI-ivWBcfrI hI nhIN BfvyN dgLfbfjL, dusLt, nKWtU jF kuJ vI hovy aqy pWqnI rWjky susLIl; qF vI pqIbRqf hox dI gfj kyvl pWqnI Aupr hI igrdI hY. ienHF glF nUM dirV krvfAyx vfsqy nl-dmXNqI afid dy iekFkI iesy smfj dI hI dyx hn. bfr bfr agnI pRIksLf dI bMdsL sIqf vfsqy hY rfm vfsqy nhIN. ieWqnf hI nhIN gl lVkI dy kMinaF dfn qIk vI sImq nhIN, bwcI df dfn krn qoN bfd bwcI dy mfqf-ipqf aqy pRvfr vfly iek qrIky, muMzy vfilaF dy sfrI Aumr vfsqy krjLyeI vI ho jFdy hn. bWcI dI ies ‘dfn numHF’ sLfdI AuprMq bWcI dy pRvfr ivWclf jMmnf-mrnf, KusLI-gLmI Bfv hr smyN kuVI vfilaF ny muMzy vfilaF nUM kuJ n kuJ dynf jF AuQy phuMcfxf jLrUr hY. ieQo qIk ik jykr bWcI vfilaF ny kdy bwcI dy Gr jfxf hY qF kuJ n kuJ Aus pRvfr vfsqy hWQ ivc lYky hI jfxf hY, KflI hwQ Auwkf nhIN jfxf. AuQy jfky AunHF ny kuJ Cwkxf vI nhIN ikAuNik ieh qF AunHF dI lVkI df Gr hY. AunHF dy dyx dI jgHf hY, lLYx dI nhIN. ies vfsqy Auh Blf AuQy kuJ Kf iks qrHF skdy hn? dUjy pfsy muMzf jvfeI-BfeI hY aqy bWcI dy mfipaF pfsoN AusnUM hriek mfn siqkfr df pUrf hWk pRfpq hY. AunHF rfhIN kIqI geI afv-Bgq ivc koeI kmI nhIN afAuxI cfhIdI. muMzy vfilaF rfhIN qF hr smyN kuVI vfilaF nUM AulHfmyN dyx df vI pUrf pUrf hwk hY. ikAuNoik Auh muMzy vfly hn aqy AunHF ny iksy dI kuVI nUM vsf ky Aus pRvfr Aupr bVf BfrI iehsfn kIqf hY.

ies dfj (dhyj pRQf) aqy muMzy vfilaF dy bhuqy ivgfVy gey idmfgL df hI iswtf hY ik aj anykF susLIl, swj ivafhIaF bwcIaF nMU sohry pRvfr ivc inwq tfrcr aqy jLlIl kIqf jFdf hY. keI vfrI qF bWcI df jIxf hI musLkl kIqf huMdf hY. anykF bwcIaF nMU ies dhyj vfly rfksLs dI blI qIk cVHf idWqf jFdf hY jF afqm hwiqaf vfsqy mjbUr kr idWqf jFdf hY. sLfdI lVkI dI hovy qF sMbMDIaF qIk sB df isr nIvF.‘muMzy’ vfly jFjI hn aqy kuVI vfly ‘mFjI’ Bfv muMzy vfilaF dy BFzy mfMjn vfly. lVkI dI sLfdI huMdI hY qF Ausdf jnm jfq, gOq sB bdlky muMzy dI bx jFdI hY. ikAuNik Auh hux muMzy dI jfiedfd hY ijvyN AusnUM dfj ivc imilaf hor sB kuJ.

isWK Drm ivc ieWsqrI df siqkfr- iesqrI vrg nUM jykr iksy brfbrI idWqI hY qF kyvl gurU nfnk pfqsLfh ny. ieiqhfs dy pMinaF qy iesqoN pihlF ikwDry vI ieh swc df sUrj pRgt nhIN sI hoieaf. isWK Drm apxy afp ivc nvyklf, inrml aqy inafrf Drm hY. bRfhmxI rihxI jF ivcfrDfrf nfl iesdI AuWkf sFJ nhIN. gurbfxI anusfr ieWsqrI aqy purK, dovyN iek-dUjy dy pUrk aqy brfbr snmfn dy hWkdfr hn. isWK Drm ivc Auh qmfm iqAuhfr, rIqI irvfj, socxI, rihxI, krnI ijhVI iek dy ruWqby nUM dUjy qoN vWD jF GWt sfbq krdI hovy, AuWkf hI pRvfn nhIN. ies vfsqy jLrUrI ho jFdf hY ik ieWsqrI vrg bfry ienHF donF ivcfr DfrfvF dI vWK vWK soc nMU afhmxy sfhmxy ilaFdf jfvy.

isWK aqy bRfhmxI ivcfrDfrf afhmxy sfhmxy- scfeI qF ieh hY ik gurU dr qy iek akflpurK, iek gurU, iek Drm aqy ieko hI mnuKI BfeIcfry df ivDfn hY. jdoNik bRfhmxI ivcfrDfrf aMdr anykF dI pUjf, mnuK mnuK ivcfly vrx vMz, axigxq dyvI dyviqaF aqy afp imWQy BgvfnF dI pUjf. iPLr dyvI dyviqaF dI pUjf qoN pYdf hoeI suwc-iBwt, jfq-pfq, sLgn-rIqF, ieWsqrI-purK ivcfly Byd Bfv, iQwq-vfr, svyr-sLfm dy vihm-Brm. iesyqrHF cONky-kfrF, mflf -iqlk, hom-jwg-blIaF, iksmq-mhUrq, tyvy-jnm pRqIaF, igRh-nKqR, rfsLI Pl bRhmx mWq dy jLrUrI aMg hn. ienHF hI dyvI-dyviqaF dI pUjf aqy vydF-sLfsqRF rsqy pYdf kIqy gey hn- mrno bfd Drmrfj-jmrfj, ipWqr lok-jmlok-surg lok-nrk lok-ieMdrlok, ibsLnpurI, isLvpurI, bRhmpurI afid dy byaMq ivsLvfs. jnm aqy mrn smyN nfl joVy gey sUqk-pfqk, pRyq afqmfvF vfly Brm-BulyKy, cOQy, igXfrHvyN-qyrHhvy, sqfrHvyN, iekIvy, cflIvyN, sLrfD-nrfqy, mMgl-snIcr afid dy axigxq ivcfrF df mUl vI ieQy hI hY. hor qF hor mUrqI pUjf rsqy sB qoN vWzf guxfh, bRfhmx dy rUp ivc sLrIr dI pUjf mnuK smfj dI qbfhI df sB qoN vWzf kfrx hY. ies sfry dy Ault gurU nfnk pfqsLfh dy dr Aupr ies sfry leI koeI QF hY hI nhIN. isWK Drm ivc qF kyvl gurbfxI igafn dI hI pUjf hY ijsdy arQ hn, Aus rsqy qy jIvn nUM clfAuxf ijsdI syD gurbfxI igafn qoN pRgt huMdI hY. ieh vI iek scfeI hY ik gurbfxI igafn pUrI qrHF bRfhmx aqy Aus dy dsy jIvn rfh nUM nkfrdf hY. spsLWt hY ik isWK Drm aqy bRfhmx mWq, dovyN ivcfrDfrfvF pUrI qrHF svY ivroDI hn.

sMsfr pwDr qy kyvl gurU nfnk pfqsLfh df hI dr hY ijWQy iesqrI df drjf mrd qoN GWt nhIN. iesqrI aqy purK ivWckfr koeI aMqr nhIN. pfhul CWkx aqy pfhul CkfAux df hWk donF kol ieko ijhf hY. ieQy qF "krmI afpo afpxI" (bfxI jpu pM:8) df isDFq hY. PLYsl hY ik ieWsqrI-purK donF ny imlky hI smfj dI spUMrn qfkq bxnf hY. mflk dI byaMq rcnf ivc sMsfr cWkr nUM clfAux vfsqy, ieh kyvl srIr dy hI do rUp hn . myl-PLImyl vflf nIXm sfrI pRikRqI ivc aqy hriek sLRyxI ivc cl irhf hY. gurbfxI df PLYslf hY "so ikAu mMdf afKIaY ijqu jMmih rfjfn" (pMnf 473) pUrI gl smJx vfsqy pUry slok aqy iesdy arQF vl vI iDafx dyx dI loV hY. bfxI df PYslf hY "iksu qUM purKu jorU kAux khIaY srb inrMqir riv rihaf" (pM: 350) aqy "purK mih nfir nfir mih purKf bUJhu bRhm igafnI"(pM:879) isWK Drm ivc jykr purK dy nfm dy nfl ‘isMG’ lPLjL joVx df nIXm hY qF ieWsqrI dy nfm nfl ‘kOr’ joVxf vI jLrUrI hY. gurU dr qy qF Gr ivc muMzf hovy jF kuVI, ieWsqrI hovy jF purK-donF dy nfm ieko jhy hI huMdy hn pihcfx kyvl "isMG-kOr" vfly lPLjL qoN hI hY. isWK Drm dy cfry sMskfrF ivc bwcI-bwcy jF iesqrI-purK vfsqy ikWDry vI koeI aMqr nhIN.

BYx-Brf df pivqR ipafr aqy rwKVI- rwKVI dy iqAuhfr bfry ieh pRcfr kIqf igaf hY ik rwKVI BYx-Brf dy pivqR ipafr df bMDn hY. ipkcwrF, tIvI sIrIal, nfvl, nftk aqy hr pRkfr dy mIzIey nMU vrqky ies BYx-Brf dy pivqR ipafr vflI gl nMU bhuq AuCfilaf aqy pRcfiraf jFdf hY. ies ivc sLk nhIN ik akflpurK dIaF byaMq bKLsLsLF ivcoN BYx-Brf df irWsLqf, scmuc hI bVf imwTf aqy ipafrf irsLqf hY. iesy rWbI scfeI df nqIjf hY ik bRfhmxI vfqfvrx ivc pRvrsL pf rhy keI dUjy DrmF dy lok vI ies bRfhxmxI kuitlnIqI df isLkfr ho jFdy hn. ibnF ies iqAuhfr dI gihrfeI ivc gey aqy apxy isWKI ivrsy nMU icqfry, anykF isWK pRvfr vI ies dOV ivc vI sLfml ho jFdy hn.

ijnHF lokF df ieh iqAuhfr hY Auh iesnUM jMm jMm mnfAux aqy ies vfsqy apxI pnIrI ivWckfr koeI vI dlIlF dyx, iksy nMU koeI ieqrfj nhIN ho skdf. pr ieh ikWqnI ajIb Kyz hY ik sMsfr Br ivc bhuqf krky kyvl bRfhmxI iqAuhfr hI hn ijnHF df aWgf-ipWCf hI nhIN imldf. jF ieh mosmI jF smfjk iqAuhfr bxky dUjy DrmF vfilaF nUM apxI lpyt ivc lY lYNdy hn. ieh kutlnIqI dunIaf pWDr qy iksy vI Drm ny nhIN vrqI. dyiKaf jfvy qF jdoN jdoN vI gurmWq df pRcfr kWcy hWQF ivc jFdf hY, ies kutlnIqI df pihlf isLkfr bhuqy isWK hI huMdy hn. kfrx iehI hY ik isWK Drm df jnm hI iesdy coigrdy PYly hoey bRhmx Drm dy Gyry ivc hoieaf hY. iesqrHF jdoN isWK vI ies KMz cVHI kutlnIqI df isLkfr huMdy hn qF ies iqAuhfr ivWclI BYx-Brf dy ipafr aqy Brf rfhIN BYx dI rfKI krn vflIaF glF nMU GoKxf hor vI vWD jLrUrI ho jFdf hY. mnuKI smfj dy vWzy ihwqf ivc ieh iek mnuKI PrjL vI bx jFdf hY.

kI ‘rKVI’ scmwuc BYx Brf dy ipafr dI jLfmn hY?- jy scmuc hI rwKVI dy iqAuhfr df afDfr BYx Brf df afpsI ipafr hI hY, qF qy Bfrq dI afjLfdI qoN bfd ies bfry ijWqnf aj qIk pRcfr hoieaf hY, insLcy hI hux qIk ieh sMsfr pwDr df iqAuhfr GosLq ho cukf huMdf. ikAuNik BYx Brf ivWcly afpsI ipafr vflI gl qF hr Drm, hr dysL, hr kom blik sMpUrn mnuK smfj ivWckfr hI hY. BYx Brf vflf jjLbfqI irsLqf[sMsfr pWDr qy ikWDry vI dUjy nMbr qy nhIN afAuNdf.ies vfsqy ieh iqAuhfr, aj qIk pUrn qOr qy smfijk iqAuhfr ho inWbVxf cfhIdf sI. pr ajyhf ikWDry vI nhIN ho sikaf.

blik sMsfr dy vWzy ihWsy ivc aj bhuqy lok ies iqAuhfr qoN anjfx qF nhIN rhy. iPr vI iek aMdfjLy muqfbk sMsfr dy 98% qoN Aupr lok rwKVI df iqAuhfr nhIN mnfAuNdy. aj sMsfr df lgBg iek iqhfeI ihwsf iesfeI mwq nMU Dfrn kr cuwkf hY. sMsfr ivc muslmfn vIr vI anykF dysL vsfky rfj kr rhy hn. pr ienHF donF vWzy DrmF dy lokF ivcoN koeI vI rWKVI df iqAuhfr nhIN mnFdf. iPLr vI ienHF ivcly BYx-BrfvF ivWckfr iksy qrHF vI ipafr dUijaF qoN GWt nhIN. hor qF hor Bfrq ivc hI anykF iPrikaF aqy pRFqF dy ihMdU lok vI ies iqAuhfr nMU AuWkf nhINM mnFNdy. sMsfr Br dy AunHF lokF ivc rih ky dyKo ijhVy ‘rKVI’ dy iqAuhfr nUM jfxdy qF hn pr mnfAuNdy nhIN. bhuq vfrI qF AunHF ivcly BYxF-BrfvF ivWckfr ipafr, rwKVI mnfAux vfilaF qoN vI keI guxF vwD huMdf hY. jy scmuc rwKVI dy iqAuhfr qoN hI BYx Brf dy ipafr df jnm hY qF qy rwKVI nf mnfAux vfly BYxF-BrfvF ivckfr afpsI ipafr bhuq GWt jF hoxf hI nhIN sI cfhIdf. ieh vI jLrUrI hY ik mnfAux vfilaF ivc ieh ipafr bhuq vWD hoxf cfhIdf sI. ikAuNik Auh qF hr sfl rwKVI mnf rhyy hn, pr ieh vI sWc nhIN.

rwKVI aqy BYx BrfvF ivcfly mn mutfv- ieh vI iek scfeI hY ijhVI ik keI vfrI rWKVI smyN dyKx ivc afeI hY. rwKVI df iqAuhfr anykF vfrI BYx BrfvF dy afpsI ipafr dy bdly, vDyry ivWgfV df kfrx vI bx jFdf hY. ieQoN qIk ik keI vfrI BYx Brf dI hWd qoN tWp ky rWKVI mnfAux vfilaF dy pRvfrF ivWckfr afpsI mn mutfv, pRvfrk JWgiVaF aqy iKwc-DU afid df kfrx bxdf vI dyiKaf igaf hY. jy scmuc ies iqAuhfr ny hI BYx-Brf vflf ipafr aqy sFJ vDfAuxI sI, qF Gwt qoN Gwt Ausdy mnfAux vfilaF ivWckfr qF ieh mn-mutfv, iKwcf qfxI jF lVfeI JWgiVaF vflI gl qF nf huMdI.

rWKVI bfry ieh nIXm hY ik jdoN qIk BYx rwKVI nf bMnH lvy, vIr mUMh jUTf nhIN kr skdf. ajyhy mOky vI dyKy hn jdoN vIr qF dUr dUr, cfrF koinaF ivc PYly huMdy hn. ies vfsqy BYx sfiraF kol ieko smyN VF puj nhIN skdI. vIr kyvl ies vfsqy BYx kolo nfrfjL ho igaf ik AusnMU do vjy duiphr qIk BuKy bYTxf ipaf. BYx vI sfiraF kol iekwTI ikvyN pujdI? nqIjf BYx Brf df ipafr ies rwKVI dy iqAuhfr kfrx ‘ieWqnf viDWaf’ ik dUijaF ny ivc pYky sflF bfd, sulHf krvfeI. ikWqnIaF BYxF nMU afpxy vIrF nfl ies pKoN nfrfjL huMdf dyiKaf hY, jdoN AunHF dy vIr ny, AunHF dy ihsfb nfl iek BYx aqy dUjI BYx ivWckfr, rWKVI bnHx bfd mfieaf afid dyx ivWckfr ivwqkrf kr idWqf jF iPr rwKVI vyly AusdI mrjLI dI jF mMgI hoeI cIjL nhIN idWqI. ieh hY rwKVI dy iqAuhfr qoN AuBr rhI BYx aqy vIr ivcly ‘ipafr’ dI iek qsvIr.

ajyhy mOky vI dyKy hn jdoN iekWly pqI dyv jF iPr pUry sohry pRvfr vloN bwcIaF nMU mjbUr kIqf igaf ik Auh rwKVI qy Brf koloN AusdI jF AunHF dI mMg dI vsqU lYky afvy nhIN qF vfps Gr nf prqy. afKr ieh iqAuhfr vI qF Ausy soc ivco hI pYdf hoieaf hY ijs ivWc dfj-dhyj dI ipVHq vI mojUd hY. ijWQy lVky vfly hI lVkI vfilaF nUM lutWx dy pUrI qrHF hWkdfr hn. ghu nfl dyiKaf jfvy qF ieh dysL aqy smfj vfsqy iek ajyhI KWqry dI GMtI hY ijsdf smyN isr nots nf ilaf igaf qF smfj vfsqy ‘dhyj’ numHf iek nvF rfksL pYdf ho skdf hY.

bRfhmxI iqAuhfr aqy bRfhmxI kutlnIqI- dunIaF Br ivc hr kOm, Drm aqy dysL dy apxy apxy idn-idhfVy aqy iqAuhfr huMdy hn aqy apxI apxI pwDr qy hr koeI mnFdf vI hY. pr iqAuhfrF dy nfm qy kdy iksy nUM DoKf nhIN idWqf jFdf. sMsfr pWDr qy kyvl iek bRfhmx mWq hI ajyhf mWq hY ijsny iek pfsy qF afpixaF nUM hI KwqrI, vYsL, sLUdr dWs ky apxf gulfm bxf riKaf hY. iesqrHF AunHF sfiraF nMU apxy apxy ZMg nfl ncf irhf hY? iek krqy dI gl nf krky, jjmfn koloN ieh afpxI hI pUjf krvf irhf hY. dyvI-dyviqaF dy nfm hyT Ausny anykF vihm-Brm pYdf krky mnuKI mfniskqf nMU gulfm bxfieaf df hY. iesy qrHF Ausny afpxy hriek iqAuhfr nMU iswDy lPjLF ivc apxf iqAuhfr nf kihky mOsmI jF sfmfijk afid iqAuhfr df nfm dy riKaf hY.

isWK Drm df nfks pRcfr pRbMD aqy rWKVI- iesy df nqIjf hY ik ieh BfAU dUijaF nMU apxI ivcfr Dfrf dy jfl ivc AulJf ky apxy ZMg nfl vrqx ivc bhuq mfihr hY. ijvyN ik lohVI, idvflI, holI afid iqAuhfrF nUM ieh mOsmI jF sfmfjk iqAuhfr kihky pRcfrdf hY pr hYx sfry hI bRfhmxI iqAuhfr. iesyqrHF rwKVI df iqAuhfr vI Ausy hI lVI ivcoN hY. cUMik isWK Drm df jnm bRfhmxI mfieaf jfl dI jkwV ivc rihMdy hoey Bfrq ivc hI hoieaf hY. iehI kfrx hY ik gurbfxI KjLfny ivc mnuK nMU pRBU imlfp vfsqy, bRfhmxI jIvn ZMg aqy rihxI qoN pUrI qrHF bWc ky rihx leI bfr bfr sucyq kIqf igaf hY. sfzy muslmfn, iesfeI afid hor DrmF dy sWjx apxy apxy DrmF dy vWDIaf pRcfr pRbMD kfrx, bRfhmx dI lpyt ivc nhIN afAUNdy. dUjy pfsy ies vWkq isWK Drm df nfks pRcfr pRbMD hox kfrx, isWK sMgqF ivWckfr gurbfxI soJI dI bhuq Gft bxI peI hY. iesy df nqIjf hY ik aj sfzy isWK vIr aqy BYxF ‘clqy pfCY jg clY’ anusfr rWKVI dy ies iqAuhfr ivc bhuq ijLafdf AulJy hoey dyKy jf skdy hn. ies leI hwQly gurmwq pfT dI loV hor vI hor vwD jFdI hY.

‘rKVI’ BYxF dI riKaf jF kuJ hor?- iek vfrI iPLr ies pfsy iDafn puafAuxf jLrUrI smJdy hF ik rwKVI df iqAuhfr BYx aqy vIr dy ipafr df jLfmn disaf jFdf hY. sfl dy sfl BYx afpxy vIr dy guwt qy rwKVI bMnH ky, Aus pfsoN pRx lYNdI hY ‘vIr qUM myrI riKaf krIN’ bdly ivc vIr BYx nUM kuJ mfieaf afid dy ky iek ZMg nfl BYx nUM apxy vloN AusdI riKaf df vfieDf dyNdf hY. iqAuhfr df mUl nfm ‘rksLf bMDn’ hY, ‘rwKVI’ Ausdf pMjfbI rUp. iesqrHF BYx apxy vIr pfsoN jIvn Br aqy hr sfl apxI riKaf df vfieDf-pRx lYNdI rihNdI hY. aj mIzIey rfhIN dysL-ivdysLF ivc ies df BrvF pRcfr vI kIqf jf irhf hY.

dyKxf qF ieh hY asl ivc iqAuhfr dy pVHdy ivc ho kI irhf hY? iesdf mfrU pWK ieh hY ik iek qrIky BYx nMU hr sfl cyqf krfieaf jFdf hY ik ‘ieh myrI BYx iesqrI hox dy nfqy qUM ablf hY aqy qUM apxI riKaf dy kfibl nhIN. dUjy lPLjLF ivc mfnO BYx hr sfl apxy vIr nUM kihNdI hY "ik aY myry vIr! qUM myrI riKaf krIN ikAuNik mY qF ‘ablf’ hF aqy apxI riKaf dy kfibl nhIN. qUM purK hYN aqy myrI riKaf qUM hI kr skdf hY". spWsLt hY ik rWKVI dy pVHdy ivc iesqrI hox dy nfqy BYx nUM hr sfl ieh iehsfs krfieaf jFdf hY ik ieWsqrI jfq ‘ablf’ hY aqy purK smfj qoN ibnF AusdI riKaf sMBv nhIN.

smJx dI gl hY ik rwKVI df iqAuhfr qF Bfrq df iek bhuq purfxf iqAuhfr hY. qF iPr rwKVI bnHvfAux vfly vIrF dIaF BYxF gjLnI dy bfjfrF ivc tWky tWky qy ikAuN ivWkdIaF rhIaF? abdflI dy hmly smyN jdoN Bfrq dy 20,000 bWcy-bwcIaF nMU abdflI dIaF POjF luWtky kfbl iljf rhIaF sn, qF hr sfl ‘rWKVI’ bnvfAux vfly AunHF dy vIrF ikWQy sn? blik AunHF nMU vfps Koh ky siqkfr sihq Gr-Gr phuMcfAux vfly kOx sn? ieh sn gurU nfnk-klgIDr pfqsLfh dy isWK ijhVI ik ies rWKVI ivc ivsLvfs nhIN sn rKdy blik apxf isWKI PLrjL inBf rhy sn. sO sO jF zyVH zyVH sO dI igxqI vflIaF bfrfqF ivWckfroN zoly lutWx vyly kyvl do-do pTfn hI huMdy sn. qF Aus vwkq Auh hr sfl rWKVIaF bnvfAux vfly vIr AunHF nUM ikAuN nf bhuVy? ikAuNik Auh vI qF ienHF brfqF ivc hI sLfml sn. bIbI sLrn kor afid dIaF sfKIaF gvfh hn luWty hoey zoly vfps CuzfAux qoN bfd Auh bWcIaF, isMGxIaF qF sWj geIaF pr bRfhmxI smfj ivc vfps nhIN prqIaF. ‘moVI bfbf kwC vfilaf’ kihx vflIaF kOx sn? afiKr hr sfl rWKVI bMnHvfAux vfly vIrF dIaF hI BYxF sn, koeI hor nhIN. pr ikWQy sn AunHf dy AudoN Auh vIr? smyN isr AunHF qoN rWKVI bMnHvfAux vfly vIr qF kdy nhIN sI bhuVy. qF iPLr rWKVI ny riKaf ikAuN nf kIqI? ikAuNik aslIaq qF kuJ hor sI. rWKVI qF Aus vfsqy iek bhfnf sI.

kihx qoN Bfv BYx-BfeI df irsLqf kihky smfj nMU AulJfAux dI ieh iek gihrI cfl hY. vIr rfhIN BYx dI riKaf krn vfly lybl dy ipWCy ‘rWKVI’ iesqrI jgq ivc afqm hInqf Brn vflI, purK pRDfn smfj dI bVI gihrI Kyz qoN ibnF hor kuJ nhIN. cfl vI clI geI qF Auh vI ipWCly drvfjLy qoN, BYx Brf dy jjLbfqI irsLqy nUM iqAuhfr dy nfm hyT vrqky. asl ivc ieh iqAuhfr vI dfm-sfm-kfm dMz vflI bRfhmxI kutlnIqI dI hI Aupj hY. hr iek Auh socxI aqy krnI ijs anusfr iesqrI vrg nMU kmjLor, kMinaf dfn jF dhyj-dbfAux dI vsqU disaf igaf hY, gurU dr dI ivcfrDfrf nfl ibldul myl nhIN KFdI. gurU kIaF sMgqF nMU ajyhI socxI, krnI qoN pUrI qrHF sucyq rihn dI loV hY. sfbq ho cukf hY ik rwKVI jF rksLfbMDn, Ausy hI bRfhmxI soc dI Aupj hyY.

qF qy koeI vI axK gLYrq vflf gurU nfnk df isWK ieh iks qrHF brdfsLq krygf ik AusdI BYx apxI Kud-dfrI nUM iqafg ky hr sfl purK rUp Brf koloN kyvl ies vfsqy apxI riKaf leIy qrly kZdI iPLry ikAuNik Auh iesqrI vrg qoN hY?. iesy qrHF ikhVI hY gurU nfnk dy dr dI Auh isWK bWcI jF bIbI, ijhVI iek akfl purK df lV CWz ky apxI riKaf vfsqy ies vfsqy BWtkdI iPLry ik Auh iesqrI jfq qfN hY aqy AusdI riKaf iksy purK qoN hI hoxI hYo? 089S02.2S040

Including this Gurmat Lesson No 89

rWKVI aqy isWK Drm

For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.com




.