.

pRomosLnl gurmWq klfsF?

ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isK imsnrI, idlI

gurbfxI df igafn mnuWK smfj df jIvn hY. AuMJ qF ieh srb AuqWm igafn hriek mnwuK dy jIvn dI vWzI loV hY. pr isWKI jIvn df qF afDfr hI ‘gurbfxI jIvn’ hY. ikWqnI ajIb gl hY ik sMsfrk igafn ijnHF df smucf mksWd hI kyvl afjIvkf hY; AuQy qF asF tIcr, pRoPLYsr, itAUtr, drjy (klfsF), srtIiPkt, izplomy, skUlF-kiljF-XUnIvrstIaF dy pRbMD kr rKy hn. iesdy Ault ijWQoN asF scmuWc hI iensfn bxnf hY. ijs igafn qoN iqafr hoey jIvn ny sfzy aMdr sMsfrk igafnF-huWnrF vfsqy KusLbU aqy suhWpx pYdf krky sfzy jIvn ivc cWmk BrnI hY. sfzy jIvn nUM siqkfr BrBUr bxfnf hY. Aus rWbI ielfhI igafn nUM mnuWK-mfqr qIk phuMcfAux df asF koeI vI pRbMD nhIN kIqf. kI smucy pMQ vfsqy ieh ivsLf icMqf aqy ivcfrx df nhIN?

aj ies srb AuqWm rWbI igafn dy somy, gurbfxI dI ivcfrDfrf df pRcfr kr rhy hn aqy ies nUM vMz rhy hn bhuqf krky Auh pRcfrk, rfgI, ZfzI, kWQfvfck ijhVy axpVH hn jF bhuq GWt pVHy ilKy hn. ies pRcfr vfly srb AuWqm kfrj df pRbMD kr hr rhy hn, votF rsqy cuxy hoey Auh pRbMDk ijhVy bhuqf krky gurmWq dy ‘A-a’ nfl koeI vfsqf hI nhIN rKdy. ienHF pRbMDkF nUM gurmWq dy pRcfrkF dI nhIN blik cfplUsF dI hI loV huMdI hY. iesqrHF kI BivWK ho skdf hY ies anURTy-inrfly pMQ df; pMQ aMdr PYl cuWky ies mfrU-mWsly df?

isWK pMQ aMdr ies mfrU rog df jnm hoieaf sMn 1716 qoN-bfbf bMdf isMG jI dI sLhfdq qoN bfd. ies qoN pihlF ies amuly pMQ ivc aijhf koeI mWslf hY hI nhIN sI. ies ivsLy bfry hor vyrvy vfsqy gurmWq pfT nM: 77 "gurbfxI qoN PLfslf’ gu: aY: sYNtr-idWlI pfsoN mMgvf ky piVHaf aqy sMgqF ivc pRcfr ihWq vMizaf jf skdf hY. ies vfsqy isWK Drm dy bcfa vfsqy lLMmyN smyN dy pRRogrfmF dI loV hY,vWkqI aqy krmkFzI ZNg iesdf hWl nhIN hn. iehI mUl kfrn hY hWQly gurmWq pfT df. qFqy kuJ nukqy ivsLysL iDafn mNMgdy hn.

Ç gurU nfnk pfqsLfh rfhIN pRgt (isWK) Drm hI asl ivc sMsfr Br dy mnuKF df ieko-ieWk aqy sdIvkflI Drm hY. ies dI hoNd sMsfr dy arMB qoN hY.

Ç ieh Drm, igafn pUjf df Drm hY. ieh ielfhI aqy sWcf igafn, sfihb sRI gurU gRMQ jI dI soJI aqy rihxI qoN pRgt huMdf hY.

Ç igafn pUjf df ieh Drm iksy pRkfr dy krmkFzI ZMgF nfl pRcfiraf- pRsfiraf jF bcfieaf nhIN jf skdf.

Çies ielfhI igafn dy pRcfr df arMBk ZMg vI AuhI hoxf hY, jo sMsfrk igafnF dy pRcfr df. vzf PLrk ieh hY ik sMsfrk igafnF dy Ault, ieh igafn:-

Ç iesdy pRcfrkF dy injI jIvn ivc vI hoxf jLrUrI hY, ikAuNik iesdf isWDf sMbD mnuWK dy injI jIvn, jIvn dIaF sdfcfrk AucfeIaF aqy akflpurK dI bKisLsL nfl hY.

Ç sMsfrk igafn inWq AuBrdy aqy smyN dy nfl nfl bdl jFdy jF alop vI ho jFdy hn. ielfhI igafn aqy iesdI isiKaf qoN pYdf hox vflf isWKI jIvn, sdIvkflI srbdysLI, jugo jug atWl aqy svfs svfs df Drm hY.

Ç ies srbkflI aqy srbdysLI (isWK) Drm dy PLYlfa-sMBfl aqy pRsfr vfsqy lMmy sNmyN dy ajyhy dUrdrsLI ZMgf (pRfjYktF) dI loV hY ijnHF rfhIN pIVHI dr pIVHI ieh rWbI igafn, afp muhfry hr iek afAux vflI pnIrI nUM apxy afp pRfpq hovy.

promosLnl gurmWq klfsF dI loV ikAuN? ies vWkq pMQ vWzI aDogqI dI KWz ivc izWg cuWkf hY, 90% qoN Aupr isWK mfns, isWKI qoN BWtk cuWkf hY. jykr aj vI pMQ dIaF iBMn iBMn jQybMdIaF, drdI aqy icMqk afpsI qflmyl nfl hyT idWqy kyvl ieWk pMQk pRfjYkt Aupr hI sFJf aml sLurU kr lYx qF XkIn nfl ikhf jf skdf hY, pMQ bhuq jldI apxI afAux vflI vWzI qbfhI qoN bWc skdf hY. loV hY, iek lMmy smyN vfsqy, pMQk lihr df rUp dyky, pIVHI qoN bfd pIVHI vfsqy, ies pRfjYkt nUM, insLcq krnf. ieh pRfjYkt gurmWq pfT nM:85 "pMj pMQk lihrF dI loV" ivcoN kyvl ieWk lihr Aupr afDfrq hY. BfvyN ik ieh pMjy hI lihrF, ieWk qoN vWD jLrUrI hn.

pMQ aj ijs aDogqI df isLkfr hY, jy kyvl sMBfl dy qrIky hI igxvFAuxy hox, jF kfrxF Aupr hI ivcfr krnI hovy qF sLfied zyVH sO qoN Aupr kfrx qF dfs iekWlf hI igxvf skdf hY. iPr pMQ aMdr qF myry qoN keI guxF vWD drdI, icMqk aqy ivcfrvfn bYTy hn. jykr ies pfsy hI tur pvIey qF gl kyvl, ivcfrF ‘qy AuhnF dy hl ZUMzn dy dfiery ivc hI GuMmdI rvygI. aj bhuqf kuJ ho vI iehI irhf hY. ies sfry dy bfvjUd insLcy nfl ikhf jf skdf hY, jykr pMQk qOr qy asIN hyT idWqI kyvl ieWk lihr Aupr hI kyNdrq ho jfvIey, qF pMQ dI ivWgVI sMBfln ivc bhuqI dyr nhIN lgygI. ieh pRfjYkt hY: "Gt smF-inXimq promosLnl gurmWq klfsF df (Part Time- Systematic Promotional- Gurmat Classes)"

ajoky smyN cl rhIaF gurmWq klfsF-rYgulr PLul tfeIm kors aqy pqRfcfr kors: awj sMsfr Br ivc gurmWq klfsF qF cl rhIaF hn. drasl ieh ZMg sMn 1956 dI dyx hY. Aus smyN, dfs kYNp kfilj, pMjfb XunIvristI idWlI, df ividafrQI sI. AuQy iek hor sWjx, dfs dy sMprk ivc afey. AuhnF df nfm hY sR: mihMdr isMG josL aqy ajkl muhflI, cMzIgVH dy vfsI hn. akflpurK ny Kyz vrqI, sfnUM iek pRyrnf idWqI. iksy ajyhy pRogrfm dI loV BfsI ijsqoN sMgqf ivc gurbfxI stWzI dI lgfqfr loV mihsUs hovy. pfqsLfh vloN Ausy hI bKsLI pRyrxf aqy AudWm df isWtf hY "aj sMsfr Br ivc gurmWq klfsF dI lihr" ieh cIjL Aus qoN pihlF sMsfr Br ivc AuWkf hI ikWDry mOjUd nhIN sI, pr aj iek pUrI pMQk lihr df rUp Dfrn kr cuWkI hY. PLrk kyvl ieWqnf hY ik ijs ZMg nfl aj ieh lihr cl rhI hY sLfied ieh kdy vI loVINdIaF "irPLrYsLr/pRomosLnl GWt smF gurmWq klfsF" vflI pMQk lihr nhIN bx skygI. ikAuNik ajy qIk ieh ivsLf pMQk soc df ihWsf hI nhIN bxI.

dUjy lPjLF ivc, ijhVI pRyrxf-qWVp aqy pRogrfm, sMn 1956 ivc kyvl do sWjxF qoN arMB hooieaf sI, lgfqfr kfPLI lMmI Gflxf aqy myhnq qoN bfd, aj AuhI pRogrfm, akflprK dI bKisLsL sdkf pUrI kOm dI lihr bx cuWkf hY. Ausy pRogrfm df isWtf "isWK imsLnrI kfilj, luiDafxf (pMjfb)" aqy "gurmWq imsLnrI kfilj" idWlI-ropV-PLrIdfbfd "gurmWq igafn imsLnrI kflj, jvWdI luiDafxf" afid pMQk sMsQFvF qoN lYky[ hriek injI aqy sMsfr pWDr qIk dIaF ajyhIaF sMsQFvF aqy anykF sWjx gurbfxI stWzI dy ivsLy nUM muWK rKky gurmWq klfsF df AudWm kr rhy hn. ies qrHF ies pRogrfm ipWCy Aus smyN jo soc pfqsLfh ny dfsF nUM bKsLI sI, AusdI sPlqf vI apxy jIvnkfl ivc hI dyKx nUM iml geI hY. Ausy df nqIjf hY ik aj pUrI kOm dI soc "gurbfxI stWzI aqy gurU afigaf nUM jIvn ivc ilafAuxf" hI bx cuWkI hY. BfvyN ik anykF zyry aqy gurUzMm vI aj gurbfxI dy apxy apxy ZMg dy arQ pRclq krky pMQ df vWzf nuksfn vI kr rhy hn. pMQ nUM ies pKoN vI vDyry sucyq hox dI loV hY.

scfeI vI iehI hY ik gurbfxI, stWzI hI mnuWKI jIvn dI sMBfl df ieko ieWk gfzI rfh hY. jdoN ik mojUdf gurduafrf pRbMD, pRcfr aqy isWK ividaf kyNdrF-iqnF ivco ieh muWK tIcf hI alop hY. iesy df sMqfp aj sfrI isWK kOm, Bog rhI hY. iesy df nqIjf hY ik sMsfr nUM gurbfxI igafn dI rosLnI ivc ilafAux df dfavydfr-isWK, aj afp hI gurbfxI lfeIt hfAus df sivWc dbfAux dy Xog nhIN irhf. aj sfrI isWK kOm burI qrHF bRfhmxI krmkFzF-aMD ivsLvfsF aqy aAugxF dy mfieaf jfl ivc PWs ky rih geI hY. ies sfry df ieko-ieWk hl hY, gurbfxI dI pIVHI dr pIVHI inXmq stWzI aqy Aus anusfr ‘jIvn jfc’-‘jIvn rihxI’.

ies qrF ikhf jf skdf hY, ik ijhVf pRogrfm hWQly pRfjYkt rfhIN pMQk ihqUaF aqy drdIaF sfhmxy riKaf jf irhf hY, asl ivc Ausdf afDfr vI pYdf ho cuWkI ‘gurmWq klfsF’ vflI cl rhI pMQk lihr hI hY. ies idWqy jf rhy nvyN pRfjYkt nUM smJx vfsqy ies gl nUM vI insLcy kr lYxf vI aiq jLrUrI hY, ik hWQlf pRfjYkt, pihly cldy af rhy gurmWq klfsF vflyy pRfjYkt qoN iblkul vWKrI nuhfr aqy inrflI iksm df hY.

loV iPLr vI pUrI nhIN huMdI- dfs nUM mojUdf imsLnrI lihr df mOZI hox df mfx pRfpq hY. ies qrHF dfs dIaF apxIaF hI sMsQFvF hn "gurmWq aYjukysLn sYNtr-idWlI"; "isWK imsLnrI kfilj, lLuiDafxf (pMjfb)" aqy "anMdpur sfihb pMjfb"; "bfbf juJfr iNsMG gurmWq imsLnrI kfilj, cONqf-ropV" "gurmWq igafn imsLnrI kfilj[ luiDafxf (pMjfb)": "gurmWq pRcfr pRsfr sosfietI’’ cMzIgVH; "mfqf sfihb kOr gurmWq imsLnrI kfilj" PLrIdfbfd hirafxf. aj sMsfr pWDr qy ieh aqy ajyhy hor sfry hI bVy sLlfGf jog AuWdm ho rhy hn. iehnF ivcoN bhuqIaF syvfvF ivc dfs df sihXog vI sfiraF nUM pUrI qrHF pRfpq hY.

ies sfry dy bfvjUd iehnF sfry pRogrfmF aqy ienHF dIaF rYgulr klfsF df lfB vI kyvl AuhI sWjx AuTf skdy hn ijhVy pUrf smF, apxy pRIvfrF qoN kWtky ies pfsy lgfAux. ajkl kuJ sMsLQfvF rfhI clfieaf jf irhf "pqRfcfr gurmWq kors" vI hWQly idWqy jf rhy pRfjYkt vflI, pMQk loV nUM pUrf nhIN kr skdf. ikAuNik iehnF "pqRfcfr korsF" dI vI apxI hI sImF hY. jdoN ik gurbfxI jIvn hriek mnuWK dy jIvn dI injI loV hY, ies vfsqy ieh sfry pRfjYkt smucI kOm dy hriek mnuWK dI "pRYktIkl aqy rYgulr gurmWq" dI pVHfeI vflI ies loV nUM pUrf krn ivc asmRQ hn. hF, jykr AupRokq sMsQFvF vI, apxy apxy bx cuWky vsIilaF df lfB AuTf ky, apxy cldy pRogrfmF dy nfl nfl ies pRfjYkt vfsqy vI agy afAux qF ieh kdm smucy pMQ vfsqy bhuq lfhyvMd sfbq ho skdf hY.

mojUdf klfsF, jo ies vWkq sfry sMsfr ivc cl rhIaF hn, arMBk smyN iehnF vfsqy lPLjL-gurmWq klfsF hI pRclq kIqf igaf sI. ienHF klfsF qoN, Aus smyN imWQy tIcy dI pRfpqI vI kfPI hWd qIk ho rhI hY. ikAuNik Aus smyN df tIcf vI qF kyvl ieWqnf hI sI, "sNMgqF ivc bfxI stWzI dI lihr pYdf ho sky". AuQoN qIk qF sBkuJ TIk hY. drasl ieh klfsF nhIN blik ‘imWnI siqsMg’ sn, jo Aus smyN dIaF pRcfrkI-pRbMDkI kmjLorIaF kfrx vWKry qOr qy arMB kIqy gey. aj qF anykF QFeI pRbMDk sWjxF df sihXog vI iehnF ivc pRfpq hY. anykF pRcfrk vIr vI iehnF klfsF ivc afp sLfiml ho ky stWzI kr rhy hn. ieqnF hox dy bfvjUd ienHF klfsF (imWnI sWqsMgF) rfhIN mUl klfsF vflI pMQk loV pUrI nhIN huMdI. ikAuN? ikAuNik, hWQlf pRfjYkt iehnF sfry cl rhy pRfjYktF qoN iblkul iBMn hY aqy ajy iksy dI soc ivc nhIN. ies vfsqy jLrUrI hY, pihlF ies nvyN pRfjYkt nUM, ies dI gihrfeI qoN pUrI qrHF GoiKaf jfvy. afE! ivcfr aDIn ies pRfjYkt nUNM QoVf smJx df jWqn krIey:-

Gt smF-inXmq promosLnl gurmWq klfsF? asl ivc iksy vI klfs df mksWd Aus ivc promosLn huMdf hY. bWcf sWqvIN klfs qoN aWTvIN klfs ivc jFdf hY aqy aWTvIN qoN nOvIN ivc. ieh islislf ky: jI: qoN arMB hoky agy qoN agy cldf rihMdf hY. kdy vI klfs df mqlb Kloqf pfxI nhIN huMdf. Kloqf pfxI, ijhVf ik ieko jgHF qy Kloqf sWV jFdf hY-icWkV bx jFdf hY-Aus ivc mWCr-mWKIaF aqy bWdbU pYdf ho jFdI hY. ky: jI df ividafrQI kdy sfrI Aumr ky: jI: ivc hI nhIN bYTf rihMdf. lgBg iehI hflq sfzIaF AunHF klfsF dI hY ijnHF nUM aj asIN ‘gurmWq klfsF’ kih rhy hF. vYsy ies gl nUM spWsLt krn dI loV ies vfsqy pY geI hY, ik asl ivc ieh ‘gurmWq klfsF’ nhIN blik ‘imMnI siqsMg’ hn. iPLr vI do glF nUM aKoN Auhly nhIN kIqf jf skdf. iek qF ieh ik ienHF klfsF df aj vI vWzf mhWqv hY aqy ienHF dI loV nUM Cuitafieaf nhI jf skdf. dUjf sflF-sfl pihlF dfsF nUM jdoN ieh klfsF arMB krn df akflpurK vloN mfx pRfpq hoieaf qF Bfvy nfsmJI ivc hI shI; pr asF ienHF ‘imMnI siqsMgF’ nUM nfm hI klfs df idWqf sI. Auysy df nqIjf hY ik aj ienHF ‘imMnI siqsMgF’ vfsqy lPLjL ‘klfs’ ieWqnf vWD pRclq ho cuWkf hY ik ies nUM bdlxf afsfn nhIN. iesy vfsqy asF iehI TIk smiJaf hY ik ies loVINdI qbdIlI nUM nfm hI bdlvF idWqf jfvy qfik pihcfx bxI rvy. iesy vfsqy ies qbdIlI nUM nfm ‘gurmWq klfs’ nhIN ‘promosLnl gurmWq klfs’ idWqf igaf hY.

hr iek gurUdr nfl sMbMD rKx vflf mnuWK-BfvyN Auh ijLMdgI dy iksy vI Kyqr ivc ivcr irhf hY. dukfndfr hY, ieMzstRIailst, zfktr, ieMnjInIar, ividafrQI, aYzminstRytr, PLOjI, ikrsfn, pRcfrk, gurduafrf pRbMDk, ilKfrI jF kuJ hor. gurbfxI igafn qoN ibnF Auh aigafnqf df Biraf aqy psLU jIvn hI jIa irhf hY, ieh PLYslf gurbfxI df hY. aj sfzI bhuqI hflq iehI hY ikAuNik ies smyN pMQ pfs ajyhf koeI pRbMD hY hI nhIN ijs rfhIN iksy inXimq aqy sucWjy ZMg nfl Aus dy jIvn ivc gurbfxI jIvn dI isMcfeI ho sky. ivloikqry qrIky nfl, BfvyN ik aj sfry sMsfr Br ivc ‘gurmWq klfsF’ cl rhIaF hn, pr ieh sfrIaF ies vWzI pMQk loV nUM pUrf nhIN krdIaF.

hWQly pRfjYkt dI rUp-ryKf- ieh Auh pRfjYkt hY ijsny sMsfr Br ivc cl rhy dUjy afm mjLmUnF dIaF inXimq klfsF qoN vI bhuq AuWc drjy dIaF, gurmWq klfsF df rUp Dfrx krnf hYY. duK qF ies gl df hY ik sMsfirk mjLmUnF vfsqy qF asF izWgrIaF, izploimaF, pRoPLYsrF, XUnIvrstIaF afid dy vWzy vWzy pRbMD kr rKy hn. iesdy Ault ‘gurbfxI’ ijhVf mjLmUn ik sMsfr Br dy sfry mjLmUnF df jnmdfqf hY. ijs jIvn ivigafn dI pRfpqI qoN ibnF jIvn ivc sMsfr pWDr qy sB kuJ pRfpq krky vI mnuWK, cMgf iensfn nhIN bx skdf. iesdy Ault aj asIN ies srb-AuWc, bKisLsLF dy KjLfny, jIvn jfc, jIvn ivigafn, rWbI igafn dI pRfpqI vfsqy pUrI qrHF avysly cl rhy hF. asF qF Aus aiq jLrUrI aqy prm AuqWm igafn vfsqy GWt qoN GWt sMsfr pWDr dI pVHfeI vflf pRbMD vI nhIN kIqf. aKvfAuNdy qF asIN isWK hF pr aj sfzy jIvn ivc vI AuhI hyrf-PLyrIaF, TWgIaF, jhflqF, jflsfjLIaF, ivWqkry-ivroD, jfq-brfdrIaF, vihm-Brm, zWr-sihm, jurm-skYNzl, krmkFz afid hjLfrF aAugx aqy sB kuJ sfzy amuly mnuWKf jIvn aMdr Biraf ipaf hY-kyvl ies rWbI igafn dI Gft kfrx. jykr ieh rWbI igafn iksy inXmq ZMg nfl hriek mnuWK qIk puWj ihhf huMdf qF ‘isWK’ qF kI smucy sMsfr dI hflq ieWqnI qrsjog kdy nf huMdI.

sMsfrk pVHfeI aqy gurmWq klfsF?-ieh gl pWky qOr qy smJx dI hY ik gurbfxI igafn sfry sMsfr dy igafnF df "gurU igafn" hY. ieWqnf hI nhIN gurbfxI jIvn qoN ibnF koeI mnuWK isWK aKvf qF lYNdf hY pr jIvn krky Auh isWK nhIN bx skdf. AuNJ gurbfxI df igafn hriek mnuWK dI "jIvn jfc" hY. ies qoN ielfvf asIN ieh gl vI cMgI qrHF jfxdy hF ik hriek sMsfrk igafn, hriek mnuWK vfsqy jLrUrI nhIN huMdf. sfieMsdfn, rfjnyqf, arQsLfsqRI, dukfndfr, ieMzstRIailst, PLOjI, ikrsfn afid qF sfiraF ny nhIN bx jfxf. ies vfsqy iehnF ivcoN hr iksy nUM vWK vWK sMbMDq ivsLy dI pVHfeI dI hI loV huMdI hY, sfry ivisLaF dI nhIN. iesdy Ault "gurU igafn" qF sMsfrk pWDr qy aMnpVH khy jFdy mnuWK vfsqy vI jLrUrI hY. blik sMsfrk pWDr qy anykF axpVH rihky vI vWDIaf aqy siqkrjog hWsqIaF ho inWbVdy hn, ikAuNik AunHF aMdr iksy iek jF dUjy ZMg nfl kuJ rWbI gux apxI hoNd bxf cuWky huMdy hn.

qFqy GWt qoN GWt sMsfrk pWDr qy pVHy ilKy hriek mnuWK vfsqy hor vI vWD jLrUrI hyY ik AusnUM iksy nIXmq ZMg nfl ieh ielfhI igafn AusnUM pRfpq ho sky. ies vfsqy ieh vI jLrUrI hY ik ‘gurbfxI igafn’ ijhVf ik sfry sMsfrk igafnF df ipqfmf aqy srbAuWc sdIvI igafn hY AusnUM lokfeI qIk phuMcfAux df Xog pRbMD kIqf jfvy. ieQoN qIk ik pIVHI dr pIVHI iesdI loV vI mohsUs hovy aqy suKWly qrIky pRfpq vI ho sky. TIk Ausy qrHF ijvyN zfktr df bWcf qF hI zfktr bx skygf jdo Auh afp muZoNN zfktrI dI pVfeI kry. ipqf dI prYkits AusdI mdd qF kr skdI hY pr zfktr dI izWgrI lYx vfsqy AusnUM nvyN isirAuN myhnq krnI hI pvygI. iesy qrHF mYQymYQItIsLIan, arQsLfsqrI, aYzminstRytr afid bxn vfsqy vI iehI nIXm lfgU huMdf hY. iPLr iehI isDFq gurbfxI jIvn Bfv gurmWq ivigafn vfsqy vI hY. dUjy kuJ DrmF vfly qF ho skdf hY kyvl ies gl qy mfx kr lYx ik Auh amuky Drm nfl sMbMDq hn, pr isWK Drm Aupr ieh asUlL lfgU nhIN huMdf. ikAuNik ieh Drm qF hY hI gurbfxI jIvn Aupr afDfrq. iesy vfsqy jykr iksy aMdroN gurbfxI df igafn GWtdf hY qF bfhroN srUp ivc vI iZWl af jFdI hY. aj qF blik sMpUrx isWK Drm cI iehI hflq bxI peI hY.

spWsLt huMdf hY ik ies aiq jLrUrI kfrj nUM vI sMsfrk pVHfeI dy ZMg nfl hI arMB krnf pvygf. sMbMDq klfsF vfsqy bfkfiedf dfKlf, iemiqihfn aqy srtIiPLkytF df AuhI nIXm hoxf jLrUrI hY ijs nIXm nfl sMsfrk pVHfeIaF huMdIaF hn. ieQy qF gurbfxI sINcx vfsqy tIcr, pRPLYsr aqy itAUtr vI gurbfxI jIvn vfly aqy ivdvfn hoxy jLrUrI hn. AunHF vfsqy inXimq ZMg nfl gurbfxI igafn dy skflr hoxf hor vI vWD jLrUrI hY. iesy qrHF hr iek tIcr aqy pRoPLYsr vfsqy qnKfh df pRbMD hoxf vI jLrUrI hY. iPLr iehnF ivcoN kuJ pRoPLYysr jF tIcr ies nUM apxI afjIvkf df sfDn bnfAux jF gupq qOr qy vfips PLMz ivc jmf krvf dyx. jLrUrI hY ik AuhnF dI syvf Bytf Ausy qrHF hovy ijs qrHF sMsfrk iganF nUM pVfAux vfilaF dI. qfik iksy aMdr hIx jF AuWc Bfv vflf ivWqkrf jF iKWc DU pYdf hI nf hovy. ienHF KricaF vfsqy aqy pVHfeI pWDr ivc AuWcqf ilafAux vfsqy, isiKafrQIaF qoN PLIs nf shI pr "Krcf pUrqI syvf" jLrUr pRfpq kIqI jfvy. ieQy, hr iek mnuWK vfsqy ieWk mhInf, iqMn mhInf, Cy mhInf jF ieWk sflf Coty irPLrYsLr korsF df hoxf bhuq jLrUrI hY. ies qoN ielfvf pRcfrk lfeIn ivc jfx vfly jF pRcfrk lfeIn ivc ivWcr rhy sWjxF vfsqy pRomosLnl aqy izplomf kors hoxy vI jLrUrI hn. ijhVf ik ieh sB mojUdf gurmWq dIaF klfsF (imMnI siqsMgF) ivc mOjUd nhIN.

ivcfr aDIn ieh pRomosLnl gurmWq klfsF vI BfvyN mojUdf gurmWq klfsF dI qrHF ‘pfrt tfeIm’, GWt smF, ielfky ielfky aqy sQfn sQfn qy sMgqF dy apxy AudWm nfl hI sQfpq hoxIaF hn pr iehnF klfsF ivc cl rhIaF gurmWq klfsF (imMnI siqsMgF) dy Ault-klfs df smF-sfl (tinAur), kors, ividafrQI, pRoPLYYsr qy tIcr, sBkuJ dUjy skUlF-kfiljF dy nIXm qy hoxy cffhIdy hn. afrMB ivc BfvyN kuWJ idWkqF afAuxgIaF hI pr ajyhIaF klfsF dy mhWqv nUM ajyhy kors krn vfly sWjxF dy jIvn ivc afeI soJI aqy qbdIlI afpy hI ibafn krygI. ies nfl ieh vI spWsLt rvygf ik iks sWjx ny kyvl iek klfs df smF hI pUrf kIqf hY aqy iks sWjx ny agly sYsLn ivc pRomosLn leI hY. iesy qrHF iks ny qIjf cOQf jF pMjvF sYsLn afid vI pRomot kr ilaf hY.

smyN dI mMg hY ik ajyhIaf GWt smF (Part Time) gurmWq klfsF, lgBg hWPqy ivc iek do idn, jF rojL-kyvl kors anusfr lgBg do-do GNty dI hovy. sfry pRfjYkt df afDfr BFvy sMgqF vloN dsvMD jF mfiek syvf hovy. iPr vI pRoPYsr sWjx syvf pRfpq aqy rYgulr hoxy jLrUrI hn. ieQy slybs-pIrIaz-ivsLy vI pWky hoxy hn, ijvyN ik skUlF-kfiljF ivc huMdf hY. ividafrQIaF pfsoN bfkfiedf PLIs nf shI pr "pUrqI syvf Krcf" jLrUr ilaf jfvy. smyN smyN nfl dfKlf smF (tYinAur) nIXq hovy aqy ividafrQIaF dy nIXm nfl pypr ley jfx. kihx qoN Bfv, ieMn-ibMn Ausy qrHF ijvyN skUlF-kfiljF dI pVHfeI df nIXm hY. afm skUlF kfiljF dI pVHfeI nfloN ieQy vWzf PLrk ieh hoxf hY ik ieQy pRoPYsr sfry spWsLt gurbfxI soJI-jIvn vfly, pfhul pRfpq aqy gurU-BgqI Bfvnf vfly hoxy jLrUrI hn. ikAuNik ieh igafn inrf purf sMsfrk igafn nhIN. sMsfrk igafnF dy Ault ieh igafn hriek mnuWK dy injI jIvn dI loV vflf igafn hY. ies ‘gurU igafn’ df mWksd mnuWK dy jIvn ivc sMsfrk aqy afqmk jIvn dy sMquln nUM kfiem rKxf vI hY. jdoNik bfkI sfry hI igafn inry pury sMsfrk igafn hn. ieh iek vWKrI aqy jLrUrI gl ieh vI hY ik gurmWq dIaF ieh pRomosLnl klfsF vfsqy jykr kuJ smyN bfd TIk skUl-kflj vI kfiem hoxy sLurU ho jfx qF AuQy aYkyzYimk pVHfeI df vI pUrf pUrf pRbMD hovy ijvyN ik iesfeI mWq ivc pIpul sYmyinrI kfilj’ sMsfr Br ivc mOjUd hn.

ajOkIaF klfsF aqy pROmosLnl klfsF-ajOky smyN cl rhIaF klfsF (imMnI siqsMgF) dy Ault, ieQy ieh sMBv nhIN hovygf ik ijvyN aqy jdoN ijsdI mrjLI hY pVHx afvy, jdoN cfhvy Gr bYT jfvy. ajyhI hflq ivc, dfKlf aqy Aus rfhIN kIqI jf cuWkI ‘syvf Bytf’ dy bfvjUd iek nIXq anusLfsn aDIn, klfs ivcoN nfm kWitaf jf skygf. ajOkIaF gurmWq klfsF ivc qF ieh vI huMdf hY iksy iek klfs ivc ipWCly iqMn-iqMn sflF qoN afAux vfly sWjx df ruWqbf vI AuhI huMdf hY ijhVf ik aWj afAux vfly df. keI vfrI qF acfnk aqy aj hI klfs ivc afAux vflf sWjx, pihilaF nUM hI itWc smJ irhf huMdf hY, blik apxy afp nUM AunHF qoN vI vWD isafxf smJdf ‘qy dsdf hY. pr ienHF "pRomosLnl gurmWq klfsF" ivc cl irhf mOjUdf klfsF vflf ieh isWstm ieQy lfgU nhIN ho skygf. ieQy ieh gl vI apxy afp hI muWk jfvygI.

ienHF "pRomosLnl gurmWq klfsF" ivc, klfsF aqy kors anusfr snmfn aqy ruWqby df Prk hoxf hY. TIk AusyqrHF ijvyN iek qIjI jmfq df ividafrQI aqy dUjf aWTvIN jF iksy hor AuprlI jmfq df. iesy qrF pRoPYsr sWjx ieQy smyN aqy islybs dy pfbMd hoxy vI jLrUrI hn. hF! cUNik ieh Dfrimk klfsF hoxIaF hn, ies vfsqy ieQy smyN smyN anusfr, ivijLitNg pRoPYsrF aqy ivijLitNg ividafrQIaF vflI gl nUM njLroN Auhly nhIN kIqf jf skygf. iPr vI AuhnF vfsqy ieWk ivsLysL isitMg aqy sMboDn ZMg jLrUr AulIkxf pvygf. iehnF klfsF vfsqy GWt qoN GWt-Coty arMBk irPLrYsLr, pRomosLnl, imsLnrI izplomF-afid iBMn iBMn kors hoxy jLrUrI hn. BfvyN ik mOjUdf klfsF (imMnI siqsMgF) dI qrHF, iehnF inXimq klfsF ivc vI hriek vrg aqy ikrq-ikWqy vflf sWjx jF ividafrQI vI ihWsf lY skygf, iPr vI pRcfrk ikWqy ivc jfx dy cfhvfn sWjxF vfsqy ‘imsLnrI izplomf kors’, AuprMq ‘pRYktIkl tRyinMg kors’ aqy smyN smyN nfl ‘irPLrYsLr pRomosLnl kors’ jLrUrI hoxy hoxgy. ies qrHF ies pRfjYkt qoN anykF guWJy lfBF qoN CuWt kuJ jLfihrf lfB vI pRfpq ho skxgy.

‘pRomosLnl gurmWq klfsF’ qoN lfB hI lfB:

1[ pMQ aMdr ieWk nvF aqy siqkfr BrBUr ikwwqf-gurmWq pRoPYsrF df Aujfgr ho skygf. isWKF ivc vWD cuWkI byrujLgfrI nUM iek cMgy ZMg nfl TWl pYxI afrMB hovygI.

2[ isWK nOjuafn pnIrI dI soc ivc af cuWkI igrfvt "asF gurbfxI dI stWzI krky ikhVf BfeI-gRMQI bnxf hY" ies nUMN TIk idsLf vl moV iml skygf.

3. sMgqF ivc gurbfxI stWzI vflI ijhVI kuJ loV, ipWCly cldy af rhy ‘klfs isWstm’ (imMnI siqsMgF) kfrx pYdf ho cuWkI hY; AusdI isstymYitk BrpfeI vfsqy rsqf pwDrf hovygf.

4. anykF nUM gurmWq dI pVHfeI vfsqy iek nvF cfa pYdf hOvygf. ijs df nqIjf, pMQ aMdr qyjLI nfl vWDdy jf rhy krmkFzf, bRfhmxvfd aqy anmqF-mnmWqF nUM rukfvt afvygI.

5. isafixaF aMdr jy kr ieh gurmWq pVHfeI vfsqy isstymYitk lihr AuWT pvy, qF bWicaF vfsqy iksy Xog ZMg dI ajyhI lihr cflU krn dI loV vDygI. bWicaF vfsqy ies lihr df rUp kI ho skdf hY- gurmWq pfT nN:30 (pVHfeI pMjfbI dI aqy gurmWq) ivc lgBg idWqf jf cuWkf hY.

6[ aj cl rhIaF gurmWq klfsF ivc dI anIXmqf kfrx, keIN vfrI AuhnF dy pRIvfrF ivc vfDU iKcfqfxI dIaF isLkfieqF hn ijnHF df hl nvyN ‘pRomosLnl pRfjYkt’ ivc sOKf aqy apxy afp ho jfvygf.

ajOky smy pRomosLnl gurmWq klfsF: pRomosLnl gurmWq klfsF smyN dI vWzI loV hn. ies ivc koeI do rfvF nhIN. hriek pMQk drdI ies vWkq pMQ ivc af cuWkI igrfvt kfrx bhuq pRysLfn hY. aj isWK pRIvfrF ivc isWKI jIvx dI hoNd hY hI nhIN. bRfhmxI, hUVmWqI, anmqI aqy idKfvy vflI soc aqy krnI pRDfn hY. hUVmWq aqy mnmWq isLKrF qy puWj cuWkI hY. isWK pnIrI qyjLI nfl isWK Drm nUM iqafg rhI hY. ksUr Aus df vI nhIN ikAuNik mfipaF qoN, isWK skUlF-kfiljF qoN, isWK pRcfrkF aqy gurduafrf pRbMDkF qoN AusnUM jo iml irhf hY Aus ivc isWKI df kyvl pihrfvf aqy jjLbf hI bfkI rih cuWkf hY. ajyhy hflfq ivc pMQk drdI jo hWQ pYr mfr irhf hY, Aus ivc bhuqf kuJ vWkqI kMm hI ho irhf hY. keIN vfrI isWdk idlI nfl kMm krky vI inrypury krmkFz hI kIqy jf rhy hn. aigafnqf ivc kIqy Byz-cfl vfly keI kMm Aultf pMQ df nuksfn vWD kr rhy hn, aqy Pfiedf Gwt. ies sfry df nqIjf mnmWqF aqy gurmWq ivroDI kMmF nUM inWq vfDf iml irhf hY.

afE! rlky hmlf mfrIey. Gt smF-inXimq pRomosLnl gurmWq klfsF vfly pRfjYkt nUM jldI qoN jldI apxy apxy hWQ ivc lvIey. injI qOr qy lvIey, apxI iksy sMsQf dy qOr qy lvIey, BfvNy "gurmWq aYjukysLn sYNtr-idlI" vWl apxf sihXog df hWQ vDf ky arMBIey. ieh smF hY; jy kr kuJ kr skIey. Auh nf hovy sWp qF apxf vfr krky clf jfvy pr asIN lkIr hI ipWtdy rih jfvIey. vWkqI jF Byzcfl ivc kIqy jf rhy isWKI pRcfr dy kMm inrf-purf pMQ dI qfkq aqy pYsf jLfieaF krnf hn, ies qoN vD hor kuJ nhIN. ies vWkq akflpurK dy Et afsry ivc AulIky gey, lMmy sMmNy vfsqy dUr-drsLqf nfl cuWky kdm hI pMQ dI ivgVI nUM sMBfl skdy hn. iesy dUrdrsLI soc nUM sfhmxy rKky AupRokq pRfjYkt aqy gurmWq pfT 85 "pMj pMQk lihrF dI loV" vflf ivsLf sfhmxy ilaFdf igaf hY. iehnF pMjF ivcoN iek ieh vI hY, jy kr kuJ kr skIey qF.

093s 98.2s040

Including this Gurmat Lesson No 93

pRomosLnl gurmWq klfsF?

For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.com




.