.

nfnk aMimRqu eyku hY………

aimRq CWkxf? crx pfhul? KMzy dI pfhul?

(ipRNsIpl ig: surjIq isMG, isK imsnrI, idwlI)

iek BrI sBf ivc, iek ivdvfn swjx pfsoN, iek jigafsU ny suafl kIqf-"isMG sfihb ! gurU gooibMd isMG jI ny ivsfKI sMn 1699 nUM jo aMimRq Cwkfieaf sI, kI ieh sfry isKF vfsqy CWkxf jLrUrI hY?" drasLl puWC krn vfly swjx dy kihx df Bfv sI ik ivsfKI 1699 df KMzy dI pfhul vflf jo smfgm hoieaf[[…ieh sfiraF vfsqy jLrUrI kdy vI nhIN sI ik Eh isK hY ies vfsqy pfhul DfrI (aMimRqDfrI) vI jLrUr hovy. afiKr iehI pRcfr qF, iek lMmyN smyN qoN ho irhf hY ik aMimRq CWkky koeI Kflsf jF isMG sjdf hY. ibnF CWky, Eh isK qF hY hI . Aus anusfr, sMn 1699 nUM vI iehI gl sI aqy aj vI iehI gl hY. ieh qF iksy dI apxI mrjLI qy hY, KMzy dI pfhul lYxI jF nf lYxI .

iesqy ivdvfn swjx df Jwt AuWqr sI "kyvl, dsLmysL jI ny hI ikAuN? aqy ivsfKI sMn 1699 nUM hI ikAuN? aMimRwq qF dsF pfqsLfhIaF ny hI CWkfieaf sI aqy isK ny sfrI Aumr hI aMimRq CWkdy rihxf hY-afiKrI dm qIk aMiMmRq CWkdy rihxf hY-iesqoN ibnF qF Eh isK hY hI nhIN aqy aMimRq CWkxf kyvl kuJ smyN dI ikiraf jF rIq pUrf krn df nfm nhIN, isK df qF mqlb hI afiKrI suafsF qIk aMimRq CWkdy rihxf hY.

ies AuWqr qy kyvl jigafsU sWjx hI nhIN, sBf ivc bYTy hor vI bhuq sfry swjx hYrfn rih gey. lgfqfr pRcfry jf rhy rWl gWz ieiqhfs anusfr qF afm sMgqF ivsfKI 1699 dI ieiqhfsk Gtxf nUMM hI, dsmysL jI rfhIN "aMimRq sMcfr" df arMB mMndIaF aqy pRcfrdIaF af rhIaF hn, iesqoN pihlF nhIN. iesdy Ault aj EhnF vfsqy ieh ieWk iblkul nvIN gl sI. EhnF anusfr ies AuWqr df Bfv arQ ieh vI sI ik ijvyN amuky ivdvfn sWjx ieh kih rhy hox ik EhnF anusfr ivsfKI 1699 df aMimRq sMcfr hI nhIN hoieaf. iesqrHF hux qF iek hI nhIN kuJ hor swjxF ny vI suafl kIqf. "ivdvfn sjx jI! qF kI qusIN ivsfKI 1699 nUM dsmysL jI rfhIN ‘aMimRq sMcfr’ df arMB nhIN mMndy jF iPLr ivsfKI 1699 df aMimRq sMcfr kIqf hI nhIN mMndy? afiKr ieh buJfrq hY kI? gwl nUM Kol ky dso jI" qF ivdvfn swjx df muskrfAuNdy hoey Auqwr sI, "nhIN jI! dsmysL jI ny ivsfKI 1699 nUM aMimRq sMcfr nhIN, KMzy dI pfhul idWqI sI. aMimRq qF bfxI hY jo pihly pfqsLfh dy smyN qoN hI sMgqF nUM CWkfieaf jf irhf sI. pfhul lYxf qF, bfxI aMimRq CWkdy rihn vfsqy, isK rfhIN apxy jIvn dy smrpx df PLYslf hY…pRx hYY. "isKI isiKaf gur vIcfir" (pM 465) guruU dI isiKaf-bfxI gurU nUM jIvn arpx kIqy ibnF koeI isK kfhdf?" drasl kfPI smy qoN jo kuJ sMgqF ivc pRcfiraf jf irhf hY, acfnk hI ivdvfn swjx pfsoN ieh Auqwr sunxf "ik ivsfKI 1699 nUM dsLmysL jI rfhIN aMimRq sMcfr nhIN-blik KMzy dI pfhul CkfAuxf hY! qF EhnF vfsqy ieh iblkul hYrfnI Biraf Auwqwr sI aqy scfeI vI iehI hY ik ivsfKI 1699 dI ieiqhfisk Gtxf nUM dsLmysL jI rfhIN "crx pfhul" nUM "KMzy dI pfhul" ivc bdlxf kihxf qF ieiqhfs nfl iensfP hY. isK sMgqF nUM EhnF dy amuly ivrsy nfl jowVn df ieWk inmfxf ijhf jwqn hY pr Aus Gtxf nUM "aMimRq sMcfr" kihxf ieiqhfs nfl byiensfPI. drasl iesy scfeI nUM ies gurmWq pfT ivc asF smJx df jWqn krnf hY.

crx pfhul - ijvyN ik aj pMjF isMGf rfhIN KMzy bfty dy ZMg nfl bfxI pVHky sMgqF nUM, gurU gRMQ sfihb jI dy crxF nfl joiVaf jFdf hY; iesyqrHF gurU nfnk pfqsLfh dy smyN qoN hI, gurU kIaF sMgqF nUM, gurU pfqsLfh afp aQvf aiDkfrI pRcfrk, isK Drm ivc pRvysL krvfAux vfsqy bfxI gurU dy crxf nfl joVdy sn. iesdy nfl hI AupdysL kIqf jFdf sI ik sMbiDq swjxF ny apxy srUp dI kwt vwZ nhIN krnI aqy bfxI dI aigaf ivc jIvn nMU clfAuxf hY. iesy df nfm Aus smyN crx pfhul sI. cyqy rhy! gurU dr qoN pRfpq crnfimRq jF crx pfhul bfry ieh ikhf jfxF, ik pfqsLfh crx Do ky iplfAuNdy sn, kdy vI TIk nhIN. asl ivc, Bfrq ivc iek lMmy smyN qoN aKoqI sfD, sMq, mhfqmf apxy pYr Do Do ky iplFAuNdy afey hn. iesdy Ault, ajyhf Non medicated & non hygenicdUisLq qrIkf gurbfxI anusfr kdy vI pRvfn nhIN.

ieQy crx pfhul dy kyvl aqy spsLt EhI arQ ho skdy hn ijhVy gurbfxI aMdr jigafsU rfhI gurbfxI crxF nfl juVx dy hn ijvyN- "rfju n cfhAu mukiq n cfhAu min pRIiq crn kmlfry"(pM: 534) aqy "hir crx kml kI tyk siqguir idqI quis kY bil rfm jIAu ] hir aMimRiq Bry BMzfr sBu ikCu hY Gir iqs kY bil rfm jIAu ] (pM:777) iesyqrHF hor "crn kml inmK irdY Dfry ] goibMd jpq siB kfrj sfry " (pM[1349) afid. anykF pRmfx gurbfxI KjLfny ivco ies bfry idqy jf skdy hn.

BfeI mrdfnf aqy crx pfhul-afiKr iehI ‘crx pfhul’ sI ijsdf ijLkr BfeI mnI isMG jI dI igafn rqnfvlI ivc afieaf hY aqy BfeI mrdfny ny vI jdoN crx pfhul leI qF AusnUM jo iqMn AupdysL pfqsLfh ny idqy sn "mrdfinaf! kys kWql nhIN krvfAuxy’ dUjf ‘pihr rfq rihNdI AuTky siqnfm df jfp krnf hY’ aqy qIjf "afey gey gurisK dI syvf krnI hY". iesy qrHF bfxI gurU dI gl qF pihly jfmyN qo hI spsLt kr idqI geI sI. Ausy bfxI dy crxF nfl lgfAux df nIXm sI "crxpfhul". iehI "crx pfhul" aqy iehI iqMn AupdysL[ BfeI mrdfnf jI ny BfeI nIrU jI nUM idqy sn. ikAuNik BfeI mrdfnf jI ieWk aiDkfrI pRcfrk vI sn.

iesyqrHF qIjy pfqsLfh smyN 22 mMjIdfr vI apxy smyN dy aiDkfrI pRcfrk sn aqy "crx pfhul" CkfAux df hwk rKdy sn. pMjvyN pfqsLfh dy smyN BfeI mMJ jI nUM iesy "crx pfhul" dI pRfpqI vfsqy 12 sfl Gflxf GflxI peI, nhIMN qF sfzI qrHF Auh vI Gr bYTy kih skdy sn ik "mYN qF hF hI guruU df isK". isK Drm ivc pRvysL krn vfly, jigafsU vfsqy jLrUrI sI ik Eh pihlF pUrn mnuKI srUp Bfv kysfDfrI srUp ivc afvy aqy iPr bfxI gurU nUM apxf jIvn arpx kry. iesy df nfm "crx pfhul" lYxf sI. iesy hI "crx pfhul" vfly nIXm nUM dsLmysLu jI ny vI, sMn 1675 qo sMn 1699 qIk, Bfv gurgwdI pRfpqI dy 24 sfl bfd qIk lgfqfr inBfieaf.

KMzy kI pfhul - ivsfKI 1699 nMU dsmysL jI ny jdoN nMgI qlvfr dI Dfr qy, anMdpur sfihb dy sQfn qy, pMQ df iemiqhfn ilaf qF pMQ 100% nMbr lYky apxy ies iemiqhfn ivcoN pfs hoieaf. pfqsLfh ny qF pMj isrF qoN bfd hor isr nhIN mMgy, pr pMQ qF ipCy nhIN sI hitaf. asl ivc afp jI ny apxy ds jfimaF ivc sMgqF dI iqafrI hI ajyhI krvfeI sI. pfqsLfh ny pRsMn hoky ivsfKI 1699 nUM gurU jugq vrqfAux vflI ‘srIrk’ ijLmyNvfrI Bfv "sih kfieaf Pyir pltIaY’ (pMnf 966) pMj ipafiraF dy rUp ivc hmysLF hmysLF vfsqy pMQ dI JolI ivc pf idqI. iehI sI ivsfKI sMn 1699 nUM pMQ df sfjnf’.

Aus ieiqhfsk Gtxf AuprMq pfqsLfh ny gurU nfnk pfqsLfh dy smyN qo cldy af rhy isK Drm ivc pRvysL dy nIXm nMU ‘crx pfhul’ qo ‘KMzy dI pfhul’ ivc bdl idqf.

ieiqhfs ivc ies Gtxf df nfm-‘aMimRq sMcfr’ jF ‘aMimRq Cwkxf’ jF iPr ‘aMimRq CkfAuxf’ kdy vI nhIN sI. iesdf nfm sI ‘KMzy dI pfhul’ pRfpq krky isK Drm ivc pRvys. nvyN bdly hoey pfhul dy ZMg anusfr mqlb EhI sI-pUrn kysfDfrI mnuKI srUp df pfbMd hoxf aqy jIvn nUM bfxI dy crxf nfl joVx df pRx lYxf. ies bdly hoey ZMg df afrMB, dsmysL jI ny sB qoN pihlF apxy afp qo kIqf, aqy nfl hI qbdIlI kIqI nFvF dy ZMg ivc. ies ivc vI sB qoN pihlF afp goibMd rfie qoN goibMd isMG sjy. crx pfhul dy cldy af rhy nIXm nUM, hmysLF hmysLF vfsqy pMQ ivcoN Kqm kr idqf.

nfnk aMimRq eyku hY dUjf aMimRq nfih- – drasl aj ijsnUM asI ‘aimRq Cwkxf’ jF iPr ‘aMimRq sMcfr’ kih rhy hF, isK ieiqhfs ivc iesdf asl nfm ‘KMzy dI pfhul’ hY. iesdf nfm ‘aMimRq Ckxf’ jF ‘aMimRq sMcfr’ kdy vI nhIN sI. ieh sfzI lfprvfhI df isWtf hY jF iPLr ivroDIaF rfhIN imlfvt aqy sLrfrq. pr iesdf pMQk qOr qy sfnUM kfPLI nuksfn AuTfnf ipaf hY aqy pY vI irhf hY ies pfsy sfnUM bhuq jldI iDafn dyx dI loV hY.

gurbfxI df PYslf hY ik, isK vfsqy ‘aMimRq’ kyvl aqy kyvl ieko hI hY hor dUjf hY hI nhIN aqy Eh hY pRBU dI isiPq slfh, Bfv nfm aMimRq. gurbfxI KjLfny ivco ies vfsqy sYNkVy pRmfx idqyy jf skdy hn ijvyN : - "aMimRqu hir kf nfmu hY ijqu pIqY iqK jfie"] (pMnf 1283)…… "gurmuiK aMimRq nfm hY, ijqu KfDY sB BuK jfie"](m:3 pMnf 1250) ………" hir aMimRqu pIvih sdf rMig rfqy hAumY iqRsnf mfir ] aMimRqu hir kf nfmu hY vrsY ikrpf Dfir"] (pM[1281)……[[iesqrF hor sYMkVy pRmfx bfxI KjLfny ivco idqy jf skdy hn. ieQo qIk ik pfqsLfh ny sihb sIR guru gRMQ sfihb jI dI sMpUrnqf smyN slok dI pihlI pMkqI ivc ‘sfihb sIR gurU gRMQ sfihb’ jI vfsqy ijsnUM ‘Qflu’ ikhf hY. dUjI hI pMkqI ivc Ausy nUM "aMimRq nfmu" nfl sMboDn kIqf hY. gurbfxI anusfr sMpUrn sfihb sRI guru gRMQ sfihb jI hI ‘aMimRq nfm’ df KjLfnf hn. gurbfxI anusfr ‘aMimRq’ iksy sQUl, qrl jF duinafvI vsqU df nfm nhIN, nF hI ieh iksy rIqI jF trYzIsLn jF iPr iksy nIXm df hI nfm hY. qF qy isK Drm ivc pRvysL krn dy ies ZMg df nfm "KMzy kI pfhul lYxf" hY ---"aMimRq Cwkxf" nhIN. ieh nIXm gurU nfnk sfihb dy smyN qoN hY, ivsfKI sMn 1699 qoN nhIN.

aMimRq lPLj BfrqI sMsikRqI ivc nvF nhIN -– ‘aMimRq’ lPLj BfrqI sMsikRqI ivc nvF nhIN . bRfhmxI rcnfvF ivc vI iesdf BrpUr ijLkr hY pr ‘nfm aMimRq’ vfsqy nhIN blik iksy PrjI qrl pdfrQ vfsqy ijsnUM pIx qo bfd mnuK kdy mrdf nhIN. iehnF hI rcnFvF rfhIN smuMdr mMQn dy 14 rqnF vflI imiQhisk khfxI GV ky AusdI buinafd vI pwkI kr idqI geI. kuMB, aqy arD kuMB’ myilaf nfl, lokfeI nUM vI ies pfsy moV ilaf igaf. surg-nrk dIaF PLrjLI khfxIaF GV ky, aigafnI mnuK dI lut Ksut vfsqy, anykF ZMg GVy gey. mnuK awj qIk mMnI bYTf hY– EQy dyvqy rihMdy hn, EQy rfksLs vsdy hn. EhnF smuMdr mMQn vflf Eh aMimRq pIqf hY. Eh hux kdy mrdy nhIN. iPLr ies PLrjLI dyv lok dy nfm qy vr-sRfp, kropIaF, ipWqr lok, sLrfD-nrfqy, Drmrfj-jmrfj, ieMdrlok, sUrj gRihx-cMdr-gRihx aqy kI kuJ nhIN ho irhf, pRmfqmf hI bcfey. dUijaf ny vI iesnMU ‘nYktr’ jF ‘afby-ihafq’ df nfm idqf pr doV EhI sI – Bfv ajyhf koeI qrl pdfrQ ijsnUM pIx dy nfl mnuK kdy mrdf nhIN. iesy afDfr qy khfxIaf GV GV ky mnuK nUM AulJfx ivc ksr EhnF ny vI nhIN CWzI. scfeI qF ieh hY ik ajyhI vsqU nF hI qF koeI smuMdr mMQn vfly sWjx sMsfr nUM dy sky aqy nF hI afby ihXfq jF nYktr vfly. drasl ieh soc hI sMsfr rcnf vfly ielfhI isDFq dy Ault sI. ies lut Ksut qoN sMsfr nUM jy iksy ny sucyq kIqf qF kyvl gurU pfqsLfh ny. dUjy lPLjLF ivc, mnuK dI ajyhI soc aqy dOV, akfl purKI nIXmF dy hI ivruD sI aqy iksy imRg iqRsLnf qo Gt nhIN sI. bfxI df PYslf hY "jo AupijE so ibnis hYY" (pMnf 1429) aqy "jo AupjY so sgl ibnfsY rhnu n koAU pfvY" (pM[– 1231) afid. aqy iehI hY rihNdI dunIaf qIk, mnuKf jnm vfsqy ielfhI nIXm. cyqy rhy! sMsfr ivc nF hI qF koeI ajyhI qrl vsqU kdy bxI hY aqy nF hI koeI ajyhf pdfrQ ho hI skdf hY.……[ nf kdy sI aqy nf hI kdy hovygf, ijsdI vrqoN jF pIx dy nfl mnuK df srIr kdy ibnsy hI nhIN. dUjy pfsy gurU pfqsLfh rfhIN pRgt kIqf ‘aMimRq’ kyvl ‘nfm aMimRq’ hI hY ijsdy Cwkx, Kfx, BuMcx aqy pihnx nfl ieh mnuKf jnm pRBU ivc aByd huMdf hY, iewk imwk huMdf hY aqy mnuK jIvn-mukq ho jFdf hY. AusnUM bfr bfr jnm mrn dy gyVH ivc nhIN pYxf pYNdf. gurbfxI aMdr mnuKf jnm nUM hI ‘aMimRq vylf" vI afiKaf igaf hY Bfv ‘nfm aMimRq’ dI pRfpqI df smF jo dUjIaf jUnIaF ivc pRfpq nhIN.

‘KMzy dI pfhul’ jF "aMimRq Cwkxf’? – keIN sfzy siqkfrjog swjx ieh hWT vI krdy hn ik dyKo jI. ‘KMzy dI pfhul’ hovy jF "aMimRq Cwkxf’ jdoN insLfnf qF donf df ieko hI hY qF iPr lPjLF dy adl bdl nfl kI Prk pYNdf hY. scfeI dI qih ivc gey ibnF, drasl ajyhf kihxf jF socxf vI sfzI EprI hI socxI khI jf skdI hY. sfnNUM iehnF lPjF dy adl bdl dy mfrU asr vl vI iDafn dyx dI loV hY. jy kr asIN ibrQf hwT nf krIey qF – ies bfry kuJ ivsLy sfzy qoN ivsLysL iDafn mMgdy hn :-

1[ smJx df ivsLf hY ik jdoN asIN KMzy kI pfhul df nfm bdlky iesnUM aMimRq CWkxf kihMdy hF qF iek qrIky nfl sfzIaF ieiqhfsk lfprvfhIaF aqy imlfvtF df iswtf sfzI idmfgI soc ivsLfKI 1699 Aupr iek lkIr lgf ky KVI ho jFdI hY. iesy df mfrU asr hY jdoN sfzy hI anykF isK vIr qy BYxF aqy Kfskr nojuafn pnIrI vI ieh kihxf sLurU kr dyNdI hY ik jykr asIN aMimRq nhIN Cwikaf qF Prk kI pYNdf hY. sMn 1699 qIk vI qF sfry ibnF aMimRq Cwky hI sn iPLr vI qF sfry isK hI sn. dUjy ieh vI kihNdy suxy jFdy hn ik asF kys nhIN rKy qF kI hoieaf ? kys rKx df hukm qF sMn 1699 nMU aMimRq sMcfr vyly hoieaf sI asF ikhVf ajy aMimRq CWikaf hY"……[[ jF iPr ‘aMimRq Cwkky qF isMG jF Kflsy bxIdf hY asIN qF ajy isK hI hF, jdo mn mMnygf; aMimRq Cwkky isMG sWj jfvFgy afid. mukdI gl-mfnoN iek qrIky ivsfKI 1699 nUM aMimRq CWkfAux dI lkIr mfrky asIN apxy hI bhumuly 230 sflF dy ieiqhfsk ivrsy vfsqy iek vwzI dIvfr KVI krn df kfrx bx gey.

2[ ‘KMzy dI pfhul’ df lPLj hr iek isK nUM ‘crx pfhul’ dI pAuVI cVHfky sihjy hI afid gurU-gurU nfnk pfqsLfh dy crxF nfl joVdf hY. Bfv sMn 1469 qo arMB hoey isK ieiqhfs dy arMB nfl. dUjy pfsy ‘aMimRq Cwkxf’ jF ‘aMimRq sMcfr’ dy lPjF kfrx asIN afp hI apxy pihly 230 sflf dy ieiqhfs Aupr isafhI Pyrn df kfrx bx jFdy hF. sfzf amulf ieiqhfs sMn 1999 qIk kyvl iqMn sO sfl df ieiqhfs bxky rih jFdf hY aqy sfzI idmfgI soc, atk jFdI hY ivsfKI 1699 Aupr.

3[ ajy kl dI gl hY jdoN ivsfKI sMn 1999 nUM asIN afp hI kOm dy arbF-KrbF Krcky, mnF mUMhI iltrycr Cfp qy vMz ky, pMQ dI sfrI qfkq aqy pRcfr sfmgrI ies pfsy JoNk ky, sMsfr sfhmxy apxf iZMzorf afp ipitaf Kflsy df iqMn so sflf jnm idn. ieiqhfs ivc ivroDIaF rfhIN imlfvt hoxf qf hor gl hY apxI hI aigafnqf kfrx apxy ieiqhfs nUM 530 sflF qo qoVky kyvl 300 sflF df bxf idqf. ieh krfmfq sI sfzy iesy rwl gwz vfly lPLj "gUru goibMd isMG jI ny ivsfKI 1699 nUM aMimRq Ckfieaf’. jykr ivsfKI 1699 nUM ‘crx pfhul’ dy ZMg nUM ‘KMzy dI pfhul’ ivc bdlx dI gl sfnUM cyqy huMdI. jykr sfnUM cyqf huMdf ik dsLmysL jI ny pMQ clfieaf nhI-- sfijaf hY. pMQ qF guru nfnk pfqsLfh hy jMjU df rsqf bMd krky hI clf idqf sI "mfiraf iskf jgq ivc nfnk inrml pMQ clfieaf" (BfeI gurdfs jI) qF asIN aj vflf DoKf kdy nf KFdy.

4[ jykr scmuc asIN siqgurF dI bKsLI sLbdfvlI ‘KMzy dI pfhul’ nfl juVy rihMdyN qF ‘crx pfhul’ vflf apxf arMB asIN kdy vI Bulx df kfrn nf bxdy. afpy hI socxf pYNdf ik jykr sMn 1699 nMU KMzy dI pfhul arMB hoeI qF iPLr ieiqhfs ivc iesqoN pihlF af irhf lPj ‘crx pfhul’ kI iesy df hI rUp qF nhIN sI? pfhul qoN pfhul dI gl iblkul spsLt rihNdI.

5[ sLB qoN vWzf nuksfn sfzf ieh hoieaf ik isK Drm ivc pRvysL vflI pRQf aQvf nIXm nUM hI jdoN asF ‘aMimRq Cwkxf’ mMn ilaf qF asIN apxy aMimRq dy somy ‘gurbfxI aMimRq’ qo hI dUr cly gey. asl ivc ‘aMimRq qF asIN Cwkxf sI’ pfhul lYx qoN bfd, gurbfxI ‘aiBafs-ivcfr’ ivco. pr jdoN asF ieQy hI qsWlI kr leI ik asIN qF ‘aMimRq Cwk’ ilaf hY--- qF sfzI isKI dI sImF hI iehI rih geI - ikRpfn DfrI hoxf aqy iqMn jF pMj bfxIaF df inWqnymI ho jfxf. jy sfnUM cyqf huMdf ik asF qF ajy kyvl ‘pfhul’ leI hY ‘aMimRq’ Cwkx vfsqy, qF aj sfzI ieh hflq kdy nf huMdI. iesdy Ault aj qF sfzf bfxI jIvn qoN irsLqf hI tut cukf hY. ikAuNik aj sfzI mMijLl-bfxI df jIvn nhIN kyvl iek rIq pUrI krnf hI rih igaf hY.

6[ gurU Gr ivc vriqaF lPjL ‘aMimRq’ asl ivc ‘nfm aMimRq’ vfsqy sI aqy apxy iblkul nvyN, nroey arQF ivc. jdoN Bfrq dI pRclq ivcfrDfrf anusfr asIN ‘aMimRq Cwkxf’ kyvl iek qrl pdfrQ nUM hI CWkxf mMn bYTy ijvyN ik dUjy mMnI bYTy sn. EhnF vfsqy qF gMgf , godfvrI, jmnf jl, afid dy sfry jl, aMimRq hI sn qF asIN vI Esy dOV ivc Ps gey. "iek bMglf sihb df aMimRq"……[ –dUjf "hirmMidr srovr df aMimRq" aqy iesyqrF hor anykF aMimRq asF vI afp hI pRgt kr ley. nqIjf- asIN ijs ‘KMzy dI pfhul’ nUM aMimRq Cwkxf kihNdy sI AusqoN vI jFdy rhy aqy huMdy huMdy kOm df 99% ihwsf, pfhul ivhUxf aqy aj dI pRclq bolI anusfr ‘aMimRq ivhUx’ ho igaf.

7[ aMimRq qF koeI qrl pdfrQ hY. KMzy dI pfhul ijs nUM asIN ‘aMimRq Cwkxf’ kihxf sLurU kr idqf, Eh vI qF iek qrl pdfrQ hI sI. sfzI igrfvt ieWqnI nIvIN pwDr qIk clI geI ik ‘bfbf jI dy pIiVHaF hyTF boqlF jF gWzivaF ivc jl rKky, Eh vI aMimRq, hor qF hor, aKMz pfTF smyN aigafnqf vs pihlF qF asIN pfxI df kuMB (GVf) rK dyNdy hF iPr AusnUM vI asf ‘aMimRq’ kihxf sLUrU kr idqf hY. jy kr sfnUM QoVI ijwqnI vI jfgirqI huMdI ik gurbfxI anusfr isK vfsqy kyvl aqy kyvl gurbfxI hI ‘aMimRq’ hY hor dUjf koeI aMimRq hY hI nhIN qF aj ieWqnI nIvIN KWz ivc asIN kdy n izgdy.

lyKk dIaF apxIaF hI kuJ iliKqF gurmiq pfTF ivc ‘aMimRq CWkxf’ lPLjL dI vrqoN kIqI geI. Ausdf muK kfrx hY ik pMQ aMdr ieqny BfrI vjn nfl vrqy jf cuky lPjL nUM ‘KMzy dI pfhul’ vfly asl lPj vflI scfeI vl iekdWm moVnf soKf nhI sI. ies vfsqy jLrUrI sI ik pMQ nUM scfeI nfl joVn vfsqy, pRclq lPj dI hI tyk leI jfvy. ieh vI afsfn nhIN sI ik hr iek iliKq qoN pihlF ‘KMzy dI pfhul’ aqy ‘aMimRq Cwkx’ vflI gl dy Prk nUM vyrvy sihq idqf jfvy. iPr vI anykF vfrI loV anusfr iesLfrf idqf igaf hY.

loV hY, aj asIN apxy mUl lPj ‘KMzy dI pfhul’ nUM Aujfgr krIey aqy "nfnk aMimRqu eyku hY dUjf aMimRqu nfihN" (pM[1238)-gurbfxI dI mUl sLbdfvlI aqy Ausdy spsLt arQF nfl juVky, nfnk gurU dy inrfly pMQ dI pihcfx kr skIey gurbfxI vfly Aus inrml jIvn df afnMd afp vI mfxIey aqy dUijaF nUM vI ieh TMzk vMzIey.

iek hor vWzf duKFq kyvl ies lPLjL dI qbdIlI kfrx- ieh vI ieWk vWzI scfeI hY ijs qoN aKF nhIN mItIaF jf skdIaF. aj iksy ny aMimRq CWikaf hY apxI rotI-rojLI dy sfDn vfsqy. anykF ny aMimRq CWikaf hY gurduafiraF dIaF mYNbrIaF lYx vfsqy. iPLr anykF jQybMdIaF df aMimRq sMcfr, sMgqF nUM apxI apxI sImF aqy hWd bMdI ivc bWnx vfsqy kyvl iek hiQafr bx cukf hY. iek dI isiKaf-AupdysL dUjy nfl nhIN rldf. gurU nfnk-gurU goibMd isMG jI aQvf kyvl aqy kyvl gurU gRMQ sfihb jI dI agvfhI hyT clx df dfavydfr ieh pMQ aj anykF DWiVaF, zyiraF, jiQaF afid ivc vMizaf jf cukf hY. Binafry jF afsUqosL vrgy inWq nvyN TWg vI apxy apxy aMimRq aqy crx-pfhul pYdf krky BolIaF BflLIaF sMgqf nUM AulJfAx df kfrx bx rhy hn. aj aWimRq CWkx vfly dI sImF iqMn-pMj bfxIaf df pfT krnf hI rih cukI hY- kyvl ieqny nfl hI Eh pWky isK hn. EhnF ivcoN hI bhuqy aIimRq DfrIaF dy jIvn aqy ikrdfr nUM dyKky dUijaF dy mnF iÖc ‘pfhul lYx’ vfsqy Auprfmqf blik keIN vfrI qF nPLrq qIk pYdf ho rhI hY aqy ieh iek pRgt scfeI hY. iesdy Ault, jykr asIN pfqsLfh vloN bKsy iesdy asl nfm "KMzy kI pfhul" nfl juVy huMdy qF nf hI ieh zyiraF, jWiQaF, sMsQFvF dy aMimRq vWK vWK huMdy, nf hI EhnF dy AupdysL vWKry vWKry huMdy. nF hI gMgf, godfvrI, srsvqI vfMÕ--bMglf sfihb afid dy iBMn iBMn aMimRqF dI gl agy turdI aqy nf hI asIN rIq pUrI krn vfsqy jF iPLr cODrF aqy rotI-rojLI dy cWkr ivc aMimRq CWkx df BulyKf dyx df kfrx bxdy. kuMBF- GiVaF jF bfbf jI dy pIVHy QWly boqlF-gWzvIaF ivc riKaf jl, KMzy dI pfhul dI jgHf nF kdy lY skdf. jy scmuc sfnUM pqf huMdf ik asF ajy aMimRq nhIN CWikaf blik…[asF qF ajy kyvl "KMzy dI pfhul" hI leI hY ies vfsqy leI hY ik asIN ijLMdgI Br aMimRq Ckxf hYy. scmuc iPLr ieh vI sfnUM pqf rihNdf ik asIN isK hF sfzy vfsqy aMiMmRq kyvl aqy kyvl ieko hI hY aqy Eh hY nfm aMimRq-----gurbfxI aMimRq aqy kyvl gurbfxI …["nfnk aMimRq eyku hY dUjf aMimRq nfih" (pM. 1238)




.