.


gurb^S isMG kwlw APgwnW

    ÃÄ siqgur pRsfid ] {PLrvrI 29 2004}

    "jb lgu joiq kfieaf mih brqY afpf psU n bUJY ]

    lflc krY jIvn pd kfrn locn kCU n sUJY ]"{692}

    (KulHI icwTI)

    syvf ivKy jQydfr gurcrn isMG jI tOhVf pRDfn sROmxI gurduafrf pRbMDk kmytI sRI aMimRqsr jIE !

afs hY ik quhfzy ijhy sUJvfn afgU qoN ieh inrfsqf nhIN hox lwgI ik qusF iksy vI bhfny ies jodVI pwqr ivcly swc nUM pVHy ivcfry ibnF hI rwdI dy hvfly kr idAugy. ieh scfeI JUTlfeI nhIN jf skdI ik koeI vI sMsfrI sLkqI iksy nUM mn krky kdy iksy Drm ivcoN Cyk nhIN skdI . iswKI pRqI bxy apfr ipafr aqy sLrDf ny dfsry nUM mjbUr kIqf hY ik isKI dy Bly nfl sMbMDq kuJ jLrUrI sfcfeIaF quhfzI ivcfr gocrIaF krn df hOslf kr vyKF jI. vyrvf ies pRkfr hY jI:-

(1)- ies ivwc kdy vI do rfvF nhIN ho skdIaF ik "sLRI akfl qKLq jI" dy vkfr nUM cot lgdI hovy qF hr iek guriswK df ihrdf duKI hoxf jLrUrI hY. pr Aus pfvn qKLq dI qfibaf ivc bYTy jQydfr jI vloN ibnf iksy gurU sLbd dy hvfly dy jfrI kIqy byiensfPLI Bry injI hukm df BY nf mMnxf qy Aus sfhmxy nf Jukxf ienHF gurU PLurmfnf anusfr-"BY kfhU kAu dyq nih nih BY mfnq afn ]"{1427}-"afip n zrAu n avr zrfvAu ]"{327}-vI gurmiq hI hY. aqy iPr hY qF vydFqI jI mfxs hI- "mfxsu bpuVf ikaf sflfhI ikaf iqs kf muhqfjf ]"-iksy mnuwK dI muQfjI df gurmiq ivc kI kMMm ? ieh pfbMdIaF vI KLflsfeI ikrdfr dy aYn ankUl hI hox dy kfrn ienHF qoN sRI akfl qKLq sfihb dy vkfr nUM cot lfAux rUp avwigaf jF sRI akfl qKLq sfihb qoN bfgLI hox df dosL lfAuxf, BulyKf pfAux vflI dohrI byinsfPLI hY. aqy iPr gurmiq dI ies scfeI qoN vI awKIaF bMd nhIN kr rwKxIaF cfhIdIaF -(1)-hjLfrF sfl anykqf dI pUjf kridaF qoN bxy sMskfrF vfly, BfrqI mnuwK nUM kyvl iek "akfl" df pujfrI bxf rhy siqgurU nfnk sfihb jI dy AuWqr aiDkfrI gurU sfihbfn ny, afpxy inwj nfm dy QF, kyvl prm pfvn 'nfnk' nfm hI vrq ky, kI sfnMU ieh nhIN smJfieaf ik dfqf-krqf iewk akfl mMnx dy nfl "igafn dfqf gurU" jI vI kyvl iewko hI mMnxf hovygf ? kI, dfs df ieh smJ lYxf TIk nhI hY ik, gurU bfxI dy rcyqf gurU sfihbfn ny siqgurU nfnk sfihb jI dy igafn (dI ivafiKaf-ivsQfr ilKx) qoN awzrf jF vwD, jLrf vI igafn nhIN iliKaf ?-(2)- "svXy sRI muKbfk´ mhlf 5 ]" ivc siqgurU nfnk sfihb jI nUM cfr vfr-"bRhm smsir", qy cfr vfr hI-hir guru nfnku ijnÙ prisE qy ieq Auq sdf mukqy]" aqy iek vfr-"-jnu nfnku guru pfrbRhm[[[[" kul 9 vfr gurU nfnk sfihb jI nUM prmfqmf (dy quwl) hI PLurmfn kIqf hY. ies qoN ielfvf 'gAuVI pUrbI mhlf 4 ][["rfm hm siqgur pfrbRhm kir mfny ] hm mUV mugD asuD miq hoqy gur siqgur kY bcin hir hm jfny ]1] rhfAu ]{169} kI ies sB kuJ qoN iswD nhIN hY ik iswKI isDFq dy dfqy siqgurU nfnk sfihb jI hI DuroN afey gurdyv jI hn ? AunHF dy ivc smfey sfry gurU sLfihbfn smyq, iek akfl dy nfl "gurU" (10 nhIN sgoN) kyvl ieko hI smJxf vI ' gurU hukm ' hI hY.

(2)- snmfn Xog tOhVf sfihb jIE ! pUrn afs hY qusIN asihmq nhIN hvogy ik siqgurU gRMQ sfihb jI ivc aMikq pfvn hukm "joiq Ehf jugiq sfie sih kfieaf Pyir pltIaY ]" dI pfbMdI ivc ivcridaF gurU aMgd sfihb jI qoN aWgy clI af rhI mrXfdf dy anusfr afpxy QF guirafeI sMBfl skx dI Xogqf vflf mnuwK lB lYxf dsm siqgurU nfnk sfihb jI dy aKLiqafr aqy pUrI smrQf qoN bfhr nhIN sI. iPr iksy mnuwKI kieaf dy QF (guurU) gRMQ (sfihb dy pfvn srUp) dI cox krn ivc gurdyv jI df aMqrIv Bfv kI sI ? spwsLt hY ik gurdyv jI ny cMgI qrHF Tok vjf ky qswlI kr leI sI ik pihly srUp qoN imQy tIcy vfly sMq sUrmy mnuwK dI isrjxf df kfrj sMpUrxqf qwk puwj cuwkf sI. krVIaF pRIiKafvF ivc sPLl ho cuwuky pUrn mnuwK nUM hux gurmiq igafn ivc hor qoN hor prpwkqf krfeI rwKx leI pMj BUqk srIr nfloN kyvl sdIvI siqgurU gRMQ sfihb jI dI hI loV smJI geI sI. mnuK kfieaF qoN gRMQ srUp vfly sdIvI gurU dI loV smJx ipCy siqgrF dIaF ijnHF "aMqrvI swDrF" df jo Jlkfrf (1985 qoN inrMqr gurU sLbd ivcfrF nfl juVy) ies dfsry nUM vjdf rihMdf hY Aus df rUpFqR mfqR ies pRkfr hY:-" puqrF nfloN vwD ipafrf[rfjf-jogI, bIr-KLflsf hux sdf leI ijAuN df iqAuN hI bixaf rihxf cfhIdf hY". pr sujfn gurdyv jI dI ieh aMqRIv swDr qwd hI pUrI huMdI sI jy 'pRgt rUp Dfr cuwky sMq sUrmy dI bx cuwkI gurmiq-jIvn mrXfdf ivc jLrf ijMnf ivgfV vI kdy pYdf nf hovyy'. gurU bfxI anusfr-"cMcl cpl buiD kf Kylu ]"{pMnf 152} sdf bdldy ivcfrF vfly mnuwK qoN sdIvI zr bixaf rihxf sI ik siqguuruU nfnk jI qoN bxI aqy hor qoN hor pRpwk huMdI af rhI gurmiq mrXfdf ivc afpxI mrjLI dIaF soDF krdf hoieaf -mnuwK gurU- ikqy ajoky "KLflsf jI" dI pCfx bdl dyx df kfrn hI nf bx Klovy ?. kyvl gurU gRMQ sfihb rUp "sLbd"-gurU hI ajyhf srUp hY jo pMj ivkfrF dy aQvf iksy bfhrI sLkqI dy pRBfv qoN sdf inrlyp ijAuN df iqAuN rihxf hY . eyhI kfrn hY ik ivsLvfsL GfqI vYrIaF dy hQoN lwgy jfnlyvf GfAu dI sKLq pIVf qo byinafjL rihMidaF prm sUrmy dsm siqgurU nfnk sfihb jI ny bVIaF swDrF BrIaF afsF AumIdf vflI ivsLvfsL-grjnF ivc hukm kIqf sI, "myrf KLfs rUp bx cwuky, hy swjx sUry KLflsf jIE ! awgy qoN myry QF ies anUpm gRMQ sfihb jI nUM hI sfKLsLfq siqguuuuurU nfnk jfnxf aqy mMnxf hovygf. hy sMq-sUrmy myry gurisK puqRhu ! mfxk moqI jvfhrF-rUp gurmiq isiKaF dy amuwk KLjLfny ies siqgurU gRMQ jI dy AupdysL anusfr jy qusF afpxf jIvn bxfeI riKaf qF ijvyN awj qusIN-"qKiq rfjf so bhY ij qKqY lfiek hoeI ]"{pMnf 1088} hr pwKoN inpuMn bx cuwky ho, eyvNy hI qKLqF qfjF dy lfiek qusI ijAuN dy iqAuN bxy rhogy . jy ies sLbd-gurU dI isiKaf ivc kwcI isiKaf gz-mz krnI sLurU kr idwqI qF qusF hOlI hOlI ajokIaF brkiq-imhrF qoN swKxy ho jfxf hY."- ienHF arQF vflIaF qfkIdF nfl gurdyv jI sdf leI-"gih Bujf lIno dfsu apno joiq joqI rlI]{1121} Ausy prm joiq ivc jf lIn hoey.

pr kI asF gurdyv dy Aus hukm dI pflxf kIqI ? kI, awj vI koeI ieiqhfskfr ilK skdf hY ik- ' isKF ivc JUT bolxf koeI jfxdf hI nhIN, jMgl bIaF bfn ivc iksy nOjvfn bIbI nUM jy koeI nOjvfn guriswK iml jfvy qF Auh smJdI hY ik mYnUM myrI jfn qy myrI pq df rfKf scf hmdrd iml igaf hY ? kI awj dUijaF nUM KMzy bfty dI pfhul Ckf rhy iksy aMimRqDfrI isMG leI vI XkIn nfl AuhI kuJ ilK skygf jo kuJ isKF nUM 'sg" Bfv kuwqf ilK rhy kfjLI nUr muhMmd ny smuwcy KLflsf pMQ idaF inafry guxf bfry iliKaf sI ?

(3)- hor iksy dI gl qF kI krnI hoeI, ijs dy ivhfr qoN sRI akfl qKLq sfihb jI df vkfr vDxf sI, KulH idlI qy suihrdqf nfl Aus vydFqI jI dy ikrdfr vl hI JfqI mfr vyKo jI. jd dfs dIaF ilKqF ivcoN iek vI dlIl gurmiq ivroDI nf iml skI aqy nf dfsry dIaF icTIaF ivco iksy iek df vI AuWqr bx pfieaf qF scfeI nfl aKIaF imlfAux dy duK qoN Cutkfrf pfAux leI "pfvn gurU bfxI" dy QF gurmiq ivroDI isDFqF pRMprfvF, rsmf irvfjF afid dI AulMÕxf df inrmUl bhfnf bxf ilaf qy siqgurU gRMQ sfihb jI dy anyk pfvn hukmF dI jLrf vI prvfh nf kridaf, gur bfxI dI iksy iewk vI pMgqI dy hvfly qoN ibnf dfs nUM afpxy hm-iKLafl JolI cuwkF dy toly ivcoN Cykx df koJf bfx clf idwqf. isK jgq ivc pfto-DfV rUp iBafnk Pwut pfAux dy nfl-hoie iekqR imlhu myry BfeI duibDf dUir krhu ilv lfie ] hukm dI avwigaf krn ivc vI vydFqI jI ny koeI iJjk nf mMnI ? Aus Dwky KorI qoN suihrd guriswKF dy mnF ivc vfpr irhf Kyd ajy mwTf nhI sI ipaf ik, gurmuK ipafry s: gurqyj isMG jI ivruwD vI vYsf hI gurmiq ivroDI sLosLf GV ky vydFqI jI ny quhfQoN vI bcnf qoN iKsk jfx vflf gurmiq ivroDI kfrf krvf ilaf ? gurmiq dy QF mrXfdf, pRMprfvf, ieiqhfs nfl sbMDq kiQq ivisLaF dI AulMÕxf vflf Zucwr hI ijvy hux gurmiq mrXfdf bx geI hovy ? inrBY pwqrkfr BfeI joigMdr isMG jI spoksmYn ivrwuD vI AuhI kuJ ? kI, iswKI df jnm pRMprvF qoN hoieaf sI ? kI dsLmysL jI dy KLflsf jI nuM ijAuN df iqAuN bxfeI rKx leI awj gurU gRMQ sfihb jI dy inafry igafn dy QF gurmiq dy vYrIaF dI dyx prMprfvF qy rsmf rIqF ny lY leI hoeI hY jI ? siqgurU gRMQ sfihb jI dy kuMzy nUM byloVf bxf rhy vydFqI jI df inwjI hukm hI kI isK jgq leI "akfl qKLq sfihb" bx igaf hY jI ? kI, igafnI joigMdr isMG vydFqI jI leI hyT ilKy AunHF dy afpxy hI ilKqI bcnf df vI koeI arQ nhIN irhf hoieaf jI ? vydFqI jI dy hsq awKrF sihq ilKy AunHF dy afpxy bcn-"ijQy ikqy vI koeI iKLafl gurmiq dy ivpRIq njLr afAuNdf hovy AuQy gurbfxI nUM aMqm ksvwtI vjoN mMn ky scu qy kwc dI pCfx kr lYxI cfhIdI hY, ikAuNik sfzy kol isrmOr ksvwtI gurbfxI dy rUp ivwc pRfpq hY."{gu:pf: 6 Buimkf sPLf 102}

(4)- siqkfr Xog tOhVf jIAu ! suihrd gurmuK inaFkfrF vFg BfeI joigMdr isMG spoksmYn bfry apxfey vydFqI dy vqIry df sMKyp rUp:- snmfnq vydFqI jI ny ijs gurmiq nUM afp hI isrmOr ksvwtI mMinaf hY, pr hux spoks mYn dy kys ivc vI Aus isrmOr ksvwtI nUM nhIN vriqaf jf irhf. imqI 22-12-2002 nUM ilKy dosL pwqr nMbr a: 3/03/3635 ivc vydFqI jI ny jo iliKaf Aus df sMKyp vyrvf aqy gurmiq dI scfeI dy drsLnF df Jlkfrf:-

(A)- iswK sMgqF aqy slfhkfr borz vloN smy smy pwujdy rhy kiQq sLkfieq nfmy ivclIaF sLkfieqF df jLrf vI vyrvf ilKx qoN ibnf hI afpxy 7 nukfqI pRogrfm ivc, isDfqF, prMprfvF, rvfieqF df, jF kiQq qOr qy ivgfVy sunYhrI ieqhfs afid df hI ijLkr hY . pr kI ieh rvfieqF afid gurmiq dI isrmOr ksvtI qy pUrIaF AuqrdIaF hn ? kI ikqy Auh sfrIaF rsmf rvfieqF gurmiq dy vYrIaF dI hI dyx qF nhIN hn ? kI, iswK jgq leI siqguurU gRMQ sfihb jI dy gurmiq igafn dy QF rsmf rvfieqF hI gurU bx bYTIaF hn jI ? kI kfrn hY ik vydFqI jI afpxI iksy vI ilKq ivc gurbfxI df hvflf vrqx loV nhIN mMn rhy ? kI vydFqI jI afpxy afp nUM hI sRI akfl qKLq bxf bYTy hn jI ? qy hux snmfnq vydFqI jI vloN iswK isDfqF qy pRMprfvF ivruwD ieqrqfjL Xog ilKqF df krm vfr vyrvf :-

1- KLfs bfxIaF pVHn nfl pfxI aMimRq bx jFdf hY, vfly bRfhmxI ivcfr dI gurmiq pUrI qrHF KMzn krdI hY[[[[[[ (A)- ieh TIk hY ik gurbfxI qoN aigafnI sDfrn isKF dy mn nUM ajyhy bcnf nfl Tys puwjdI hY. pr kI vydFqI jI df aQvf bfkI sfry Drm-afgUaF df Dfrimk PLrjL nhIN hY ik Auh gurmiq bfry pey BulyiKaF nUM gurU sLbdF dy hvfilaF nfl dUr krn? jy Auh afp vI spoks mYn dy bcnF nUM JuTlf nhIN sn sky qF AunHF nUM akfrn dosLI GosLq krn df AunHF nUM kI hwk hY jI ? aqy iPr kI ieh sMsfr pRisD scfeI nhI hY ik 1984 dy GlUGfry ivc jLKLmI ho ky srovr ivc izgdy rhy isMGF ny rjnI dy kohVy pqI vfg rfjLI ho ky bfhr qF kI afAuxf sI sgoN Ausy aMiMmRq jl ivc zuwb ky mrdy gldy sVdy rhy. aKLbfrI KLbrF anusfr jdoN qk golI df zr irhf srovr dy jl dI sVHFd qoN cOigrdf pRysLfn irhf. kI Aus srovr jl dy ivckfl aqy srovr df sfrf cOigrdf gurU bfxI dI gujfr ivc aQvf nfm rs ivc sYkVy sfl iBwjf nhI sI irhf jI ? sdIvI ijLMdgI dyx vflf aMimrq jl bxjfx dy QF Auh afp sVFd mfrn lwg ipaf. kI, swc bolxf jF swc ilKxf iswK Drm ivc mnHF hY jI ? kI, vydFqI jI jF hor koeI vI jQydfr gurU gRMQ sfihb jI dy iksy sLbd dy hvfly nfl iswD kr skdf hY ik gurbfxI pVHn nfl koeI vI pdfrQ aMimRq bx jFdf hY ? pr Nies scfeI nUM qusIN sfry jQydfr iks Xojnf aDIn lukfeI rwKdy ho ik, gurmiq anusfr buwD bx jfx nfl mnuwK afp hI aMimRq bx jFdf hY ?

eyvyH hI dosL pwqr ivcly sfry dosLF nUM jy vydFqI jI gurbfxI dI ksvwtI nfl JUT jF gurmiq ivroDI iswD nhIN sn kr skdy qF joigMdr isMG spoksmYn nUM dosLI kihx df AunHF nUM kI hwk hY jI ? scu nUM lukfAux leI pfey jf rhy dbfAu rUp DwkyKorI ivrwuD aV Kloxf iks dlIl nfl gurmiq ivroDI hY jI ?

(5)- iKmf krnf tOhVf sfihb jIE ! gurU gRMQ sfihb jI dy pfvn sLbd dy hvfly qoN ibnf inrol inj miq qoN hI ilKy iksy vI mnmqI afdysL pwqr dI pflxf krn vflf, ikAuNik gurdyv jI dy ies swpsLt hukm-"-mfxsu bpuVf ikaf sflfhI ikaf iqs kf muhqfjf ]" dI AulMÕxf krdf hY, ies kfrn Aus nUM guurU gRMQ sfihb jI dy QF vydFqI jI dI iswKI syvkI kbUl kr lYx vflf bydfvIaf iks dlIl nfl nhIN bxdf jI ?

gurmiq dy vYrIaF vloN siqgurU gRMQ sfihb jI dI srbAuWcqf nUM spfpq krn vflIaF krm-krqUqF qoN suihrd gurmuKF dy mn ajoky Drm afgUaF qoN inrMqr dUr huMdy jf rhy hn. jy quhfzI jQydfrI ny cVHI af rrI scfeI dI ies kFg dI pCfx vyly isr nf kr leI qF zr hY ik ikqy 1921/22 vflf ieiqhfs dobfrf nf duhrfieaf jfvy jI ? BuwlF dI iKmf. gurmiq anusfr jIvn bqIq kr rhy gurmuKF dI crn DUV-

dfsrf

gurbKLsL isMG




.