.

ipRM: igafnI surjIq isMG

    sLqfbdIaF Bry sfl 2004 vyly ivsLysL

    ivsfKI 1999 qoN bfd

    lyKf joKf- iqMn sO sflf

    pRNMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

‘gurU’ kyvl ‘gurbfxI’ hI hY- scfeI ieh hY gurbfxI dy gurU hox dI gl, iek vfrI nhIN, hjLfrF vfrI ‘sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI’ aMdr drj hY iesdy vfsqy sfnMU bfhroN iksy ieiqhfisk pRmfxF dI loV nhIN. blik gurU nfnk pfqsLfh ny apxf gurU vI ‘sLbd’ df hoxf hI disaf hY, iksy srIr nUM nhIN. ies vfsqy ieh kihxf mUloN hI glq hY ik gurbfxI nMU gurgwdI sMn 1708 ivc nfdyV sfihb dy sQfn qy pRfpq hoeI. ieh gurgWdI qF gurbfxI dy srUp ‘sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI’ nUM pRfpq hoeI nfik gurbfxI nUM aqy ihdfieq kIqI "pUjf akfl purK kI’ ‘prcf sLbd kf, ‘dIdfr Kflsy kf". ieQy sfnUM ieh vI cyqy rKx dI loV hY-asF ‘prcf sLbd kf’ dy dfiery ivc rihky ‘gurbfxI’ df pujfrI hoxf hY iehI hY ‘pUjf akfl purK kI’. pr aj asIN srUp dy pujfrI vWD bxdy jf rhy hF aqy ‘bfxI’ dy GWt. kfsL ik asIN ies vWzy PLrk nUM pihcfx skIey!

pMj ipafry hmysLF bdlvyN- ieiqhfs gvfh hY ik ieh pMj ipafry hmysLF bdlvyN hI rhy hn. ivsfKI sMn 1699 nUM pMj ipafry hor sn, dfdU dI kWbr aqy cmkOr dI gVHI smyN hor sn. iesyqrHF ‘gurU gRMQ sfihb’ jI nUM gurgWdI dI sOpxf smyN hor, bMdf isMG bhfdur nUM pMjfb Byjx smyN hor. ienHF pMjF vfsqy jLrUrI nhIN ik Auh iksy ivsLysL ahudy nUM pRfpq sWjx hox blik jLrUrI qF ieh hY ik AunHF nUM nIXq krn smyN AunHF dI Xogqf df pWDr ‘guru ky pMQ’ aQvf ‘gurU ky numfieNdy’ dy qOr qy "pUjf akfl purK kI’ ‘prcf sLbd kf, ‘dIdfr Kflsy kf" hI hovy. AuprMq iehI sImF aqy pWDr AunHF dI krnI, PLYsly jF pMQ nUM bKsLI jfx vflI syD df vI hovy. jykr kuJ lMmy smyN vfsqy vI "pMj ipafry’ nIXq kIqy jfxy hn qF vI ZMg iehI hY. iesdy Ault ajokf gurduafrf ielYksLn isWstm aqy aj pMQ aMdr jo kuJ vfpr irhf hY ‘gurU ky pMQ’ jF ‘pMj ipafiraF’ vflIaF glF nhIN hn. ieh qF bhuqf krky ‘pMQ’ aqy ‘gurU’ donF nfl Droa aqy DWkf hn.

pMQ guafc igaf; kfsL! jykr 1999 nUM[[?- isWK kOm df ieh duKFq hY ik sMn 1715 gurdfs nMgl dI gVHI ivc pMQ KyrMU KyrMU ho igaf. bfbf bMdf isMG jI bhfdur nMU klgIDr jI ny nfdyV sfihb dy sQfn qoN pMj ipafiraF dI kmfn ivc Byijaf sI. bfbf jI qF AunHF dI kmfn ivc cldy rhy pr pMj ipafry afpsI Put df isLkfr ho gey. Auh do aqy iqMn ivc vMzy gey. iek DwVy df iKafl sI dusLmnF nMU cIrdy hoey gVHI ivcoN inkln df, dUjy DwVy df PYslf sI aMq qIk lV ky sLhIdIaF pfAux df. pMj ipafiraF dI hoNd df qfluk qF ies gl nfl sI AunHF df PYslf smUihk huNdf, pr ajyhf nf hoieaf. ieh pMj ipafry Aus smyN smucy pMQ dI jugq vrqfAux vfsqy ‘gurU kf pMQ’ aQvf ‘gurU ky numFiedy’ sn pr Auh apxI aslLIaq nUM Bul gey aqy afphudry ho qury. nqIjf- pMQ KyrUM KyrMU ho igaf, pMQ gvfc igaf aqy muV aj qIk apxI sMBfl nf kr sikaf. aj ivsfKI 1999 nUM ‘srbq Kflsy’ dy rUp ivc iekqR hoky gurmWqy rfhIN muV Ausy scfeI nUM pRgt krn dI loV sI. kfsL ies iqMn sO sflf dy pWj asIN ieWqnf hI kr skdy!

‘gurU gRMQ sfihb jI’ dy srUp ivc ‘gurU joq’ aj vI mOjUd hY, pr Aus joq dI jugq nUM vrqfAux vflf ‘gurU kf pMQ’ kfiem nhIN. iesy kfrx aj pMQ zIgm zoly ivc Pisaf ipaf hY. kOm bymuhfrI hoeI peI hY. ijsdf ijwDr nMU jIa afAuNdf hY, hr koeI apxI zwPlI vjf irhf hY. ijsnMU, ijhVy pMj ipafry rfs afAuNdy hn apxI cODr jF lIzrI pwkI krn vfsqy AunHF nUM vrq lYNdf hY BfvyN gUny ivc iksy pI:sI qy KlOky hI ieh pMj pRgt kr ley jfx.

iek pfsy ieh zwtvF pcRfr ho irhf hY gurU dr qy srIr df koeI mhqv hI nhIN aqy dUjy pfsy hr koeI sLrfrqI idmfg, aYrf-KYrf, puTy-isWDy svfl-sLMky KVy krky apxf apxf gurUzMm aqy zyrfvfd clf irhf hY. iesyqrHF ‘pMj ipafiraF’ vflI Kyz vI KyzI jf rhI hY. sMgqF idn dIvIN lutIaF jf rhIaF hn. iksy nUM koeI rokx vflf nhIN, koeI kuMzf nhIN. kfsL! ivsfKI 1999 nMU muV ‘gurU kf ieh dUlf pMQ’ hI Aujfgr ho skdf. ies pfsy qF asIN tury hI nhIN sF phuMcdy ikvyN?

gurUzMm zyrfvfd aqy ivsfKI 1999- gurU nfnk pfqsLfh dy dsF srUpF smyN, gurU aMsL aqy gurU pRIvfrF ivcoN hI zyry aqy gurUzMmF dIaF dukfnF KulIaF, pr iek vI sPl n hoeI. iksy ny AunHF nMU mMUh nf lfieaf. iesdy Ault aj ijsdf gurbfxI nfl dUr df vI vfsqf nhIN, Auh vI sMgqF dI sLrDf-sLkqI aqy AunHF aMdr PYlfeI jf cukI aigafnqf df BrvF lfB AuTf irhf hY. gurUzwmF-zyiraF Aupr qF, sMgqF dIaF lfeInf lgIaF peIaF hn, gurduafry KflI pey hn. kfrx ieko hI hY- sMn 1699 dI ivsfKI nMU pfqsLfh ny pMj ipafiraF dy rUp ivc ijhVf ‘gurU kf pMQ’ Aujfgr kIqf, aj Auh mOjUd nhIN. iesdy nfl hI sfzf ieh sLor ik gurU dr qy srIr dI koeI mhfnqf nhIN. pMQ aMdr GuspYT krn vfsqy, sLrfrqIaF nMU iewqnf vwzf rsqf iml irhf hY, ijsdf sLfied sfnMU afp vI aMdfjf nhIN. smJx df ivsLf hY ik jugq GVHx df nhIN blik jugq vrqfAux df isWDf sMbMD hY hI ‘kfieaF’ aQvf srIr nfl "sih kfieaf Pyir pltIaY"(pMnf 966). asl ivc iehI sI Auh asl gl ijsdf isWDf sMbMD sI ivsfKI 1999 mnfAux nfl aqy iesdf afDfr sI ivsfKI sMn 1699- kfsL! jykr ivsfKI 1999 nUM asIN ‘gurU ky pMQ’ nUM hI sMsfr sfhmxy pRgt kr skdy. ies nfl sMsfr nMU vI bhuq kuJ pRfpq ho jFdf aqy pMQ aMdr vI nvIN lihr AuT pYNdI. scmuc ivsfKI 1999 nMU iqMn sO sflf vflI ieh pRfpqI ieiqhfs dy pMinaF qy ilKI jfx vflI pRfpqI hMudI. ‘gurU kf pMQ’ ijhVf sMn 1715 ivc gurdfs nMgl dI gVHI ivc KyrMU KyrMU ho igaf sI, pMQ ivc jugq vrqfAyux vfsqy iPr qoN Aujfgr ho jFdf. pMQ dI pnIrI nMU syD imldI, piqwqpuxy nMU Twl pYNdI. ies nfl gurUzMm-zyhrfvfd dy pYr vI AuWKVdy aqy pMQ aMdr vI TMz vrq skdI.

KMzy kI pfhul, iek vwzI dyx hY ivsfKI 1699 dI- pfhul lYky isWK Drm ivc pRvysL df nIXm gurU nfnk pfqsLfh dy smyN qoN hI lfgU sI. vyrvf asIN gurmwq pfT nM: 63 ‘ivsfKI 1469’ ivc dy cuky hF. hun qIk isWK Drm ivc pRvysL df ZMg ‘crx pfhul’ cldf af irhf sI Bfv bfxI pVH ky bfxI dy crxF nfl joVnf. iesdy nfl hr iek gurU ivakqI nMU pUrf hwk sI, jdoN cfhux Aus ivc adlf bdlI kr skdy sn. ivsfKI 1699 nMU dsmysL jI ny iesnMU ‘KMzy dI pfhul’ ivc bdl idqf. pfhulDfrI pMj ipafiraF dy rUp ivc ‘gurU ky pMQ’ nUM ieh hwk iml igaf ik dUijaF nMU ‘KMzy kI pfhul’ Ckfky isWK Drm ivc pRvysL krvf skx.

duK qF ies gl df hY ik ivsfKI 1999 vfly iqMn sO sflf smfgmF ivc asF sfrf pRcfr hI iesy gl df kIqf igaf hY ijvyN isWK Drm ivc ‘pfhul’ df (aMimRq Cwkx) df nIXm hI sMn 1699 qoN arMB hoieaf. apxI aigafnqf kfrx asIN ieh mohr vI lgvf leI ik 1699 qoN pihlF sfry isWK qF sn pr 1699 nMU pfhul Ckfky (aMimRq Ckfky) Kflsy sjf idqy gey. dUjy lPLjLF ivc-pfhul ley ibnF hr koeI isWK qF hY pr pfhul lYky asIN Kflsy jF isMG sWjxf hY. mqlb ieh ik ‘isWK’ hor hY aqy ‘Kflsf jF isMG’ hor. iesqrHF asF isWK dI mUl pRIBfsLf Aupr hI cot kr idqI. asIN afp hI "isWK, isMG aqy Kflsy" ivc Prk pYdf kr idqf. hor qF hor srkfrI irkfrzF ivc, ieiqhfs dy pMinaf qy, zfk-qfr ivBfg dy aYnvYlp, zfk itktF qy vI iesqrHF pWkf krvf idqf ijvyN ik scmuc hI ieh iqMn sO sflf ‘Kflsy df jnm idn’ hY. Bfv gurU nfnk pfqsLfh dy smyN qoN ‘Kflsf’ hY hI nhIN sI. iewqnI vwzI glqI dI qlfPI sOKI nhIN.

isWK, isMG aqy Kflsf, iBMn iBMn nhIN- –isWK Drm mnuK mfqr df mUl Drm hY. Kflsf qF isWK df hI gux aQvf kuafltI hY, ijhVI ik pihly jfmyN qoN hI Aus ivc BrI geI sI. gurmWq pfT nM: 63 ‘ivsfKI sMn 1469 aqy gurmWq pfT nM: 39 ‘afid kfl df Drm, isWK Drm’ afid aqy dUjyy kuJ gurmWq pfTF ivc asIN vyrvf dy cuky hF, ieQy loV nhIN. pr ieh spsLt hY ik isWK, isMG aqy Kflsf iBMn iBMn nhIN ijvyNik aj asIN iesnUM vwD cVH ky pRcfr rhy hF.

‘isMG-kOr’ vflI ivrfsq aqy ivsfKI 1999?- sfzy nfvF ivc qbdIlI krky sfnMU ‘isMG-kOr’ vfly gurU pRIvfr vflf mfn pRfpq hoieaf ivsfKI 1699 nUM. iesdf vyrvf asIN gurmwq pfT nM 63 "ivsfKI 1469’ ivc dy cuky hF. jykr asF ivsfKI 1999 nMU apxI ies ‘isMG-kOr’ vflI ivrfsq aqy isWK pRIvfirk sFJ nMU hI sBFlx vfly pfsy kuJ AuWdm kIqf hMudf qF AuhvI sfzI iek vWzI pRfpqI hMudI. dUjy qF kI, aj jykr Kflsf skUlF-kfiljF dy irkfrz hI vfcy jfx, aKbfrF ivc inwq Cwpx vfly isWK pRIvfrF dy BogF sMbMDI iesLiqhfr aqy sLfdI kfrz hI pVH ley jfx qF pqf lg jFdf hY ik aj isWKF nMU ‘isMG-kOr’ hI Buldf jf irhf hY. iPr qoN AusdI jgHf lY irhf hY jfq-pfq vflf kohV. ieh jfq brfdrIaF aqy vrx-vMz vflf AuhI kohV hY ijs ivcoN kWZx vfsqy gurdyv ny sfzy Aupr ieh ‘isMG-kOr’ vflI bKisLsL kIqI sI. ikWqnf cMgf hMudf jykr ivsfKI 1999 nMU asIN apxI ies pRIvfirk ivrfsq vl hI kuJ iDafn dy dyNdy aqy ivsfKI 1699 dy mIl pwQr vflI ieh gl vI sfzI smJ ivc af skdI.

1999 sfrI kOm aMimRqDfrI?- iesy pwK qy vwzI glqI asF ‘ivsfKI 1999 sfrI kOm aMimRqDfrI’ dy nfhry Aupr jLor dyky kIqI. iesqrHF asF ‘KMzy dI pfhul’ vfly nIXm nUM vI bhuq hlkf krky sMsfr sfhmxy pysL kIqf blik iesnUM kyvl iek rIq pUrI krn vflI pwDr qy lY aFdf. pfhul CWkfAux vfly nIXm ivc qF phlF hI kfPI kmjLorI af cukI sI. ies vyrvy vfsqy sYNtr pfsO mMgvfky pVHO aqy sMgqF ivc pRcfr ihq vMzo gurmWq pfT nM: 92 "nfnk aMimRqu eyku hY…" sfrI gl smJ ivc af jfvygI. loV qF sI pMQk pwDr qy pY cuky ies ivgfV ivc suDfr krn dI. iesdy Ault hoieaf ieh ik ies pMQk afvfjL df lfB AuTfky, byaMq ajyhy ‘aMimRq sMcfr’ vI hoey jo Kulm-Kulf ‘sRI akfl qKq sfihb’ aqy ‘isWK rihq mirafdf’ dy hI ivruD sn. jykr iemfndfrI aqy myhnq nfl aFkVy iekWTy kIqy jfn aqy AunHF iBMn iBMn kfiem hoey pMj-pMj ipafiraF qoN pRfpq AupdysLF dI GoK kIqI jfvy qF roNgty KVy krn vflf bhuq kuJ sfhmxy af skdf hY. ieko hI pRIvfr dy cfr sWjxF ny jdoN agy-ipCy iBMn iBMn jgHf qoN pfhul leI qF ieko hI isWK pRIvfr ivc cfr iBMn iBMn isWK pMQ AuBrky sfhmxy af gey . bfkI aMdfjLf lgFdy dyr nhIN lgdI. pMQ nMU aMimRq sMcfrF pRqI ies pwK qoN sucyq hox dI loV sI. cyqy rhy ‘aMimRq’ qF kyvl bfxI hY ijsnUM apxy jIvn ivc Dfrn krn vfsqy asF ‘KMzy dI pfhul’ vfly rsqy ivcoN lMÕnf hY.

1999-sfrI kOm aMimRqDfrI’ dy nfry df ipCOkV?- kdoN dI kIqI gl kdoN aqy kI rUp Dfrx kr lYNdI hY koeI nhIN jfxdf. lyKk nMU akflpurK vloN Aus lihr dy moZI hox df mfx pRfpq hY, ijsdf arMB sMn 1956 kYNp kfilj idWlI qoN hoieaf. myry nfl dUjy swjx sn sR: mihMdr isMG josL ijhVy ik muhflI cMzIgVH dy invfsI hn. kfPI smyN qIk asIN kyvl do hI sWjx jUJdy rhy. anykF juVdy, ipCy hwt jFdy aqy hor af jFNdyy. islislf cldf irhf, aMq pMj-Cy sflF bfd kuJ itkfa afAuxf sLurU hoieaf. krqy dI bKisLsL nfl ies smyN ieh lihr sMsfr pwDr dI ‘imsLnrI lihr’ bxky AuBr cukI hY. jgHf jgHf qy gurbfxI stWzI vfsqy ‘imsLnrI klfsF’(imMnI siqsMg) cl rhIaF hn. ijQyik gurbfxI arQboD anusfr ivcfr kIqI jFdI hY. hux qIk ieh lihr, iBMn iBMn sMsQfvF aqy imsLnrI kfiljF df rUp vI Dfrn kr cukI hY. arMB ivc ies df nfm ‘sLRomxI isWK smfj’ aqy dPqr 100 sMq ngr, eIst afP kYlfsL, nvIN idWlI sI.

Aus smyN asIN kyvl ieko hI insLfnf lY ky cly sI- gurbfxI igafn-jIvn aqy pVHfeI df ivsLf hY. gurbfxI jIvn, mUl rUp ivc smucy mnuK mfqr dI loV hY pr mslf ieh sI ik iesdf mudeI- pMQ, afp hI iesqoN dUr Kloqf ipaf sI. ies leI sBqoN pihlF jLrUrI sI ik pMQ afp hI gurbfxI ivcfrDfrf nfl juV sky. ieh imsLnrI lihr iesy ieko iek insLfny nMU sfhmxy rKky arMB hoeI sI. ijs krqy ny ieh insLfnf bKisLaf sI sPlqf vI Ausy ny hI bKsLI. aj sMgqF afp hI ies isWty qy puj cukIaF hn, ik gurbfxI qF hY hI stwzI-ivcfr aqy jIvn df ivsLf aqy iesqoN ibnF gurduafry jfky mWQf tykx df mksd vI pqf nhIN lg skdf. aj ieh lihr jykr sMsfr pwDr dI ‘imsLnrI lihr’ aKvf rhI hY qF ieh sPlqf, dyKx df mfx vI lyKk nMU apxy jIvn kfl ivc hI pRfpq ho igaf hY. aj vI dfs ies lihr dI hr iek sMsQf aqy kfilj nfl aYkitv qor qy juiVaf df hY aqy ‘gurmWq aYjukysLn sYNtr-idWlI’ df pUrf pRfjYkt hI dfs dI ijLmyvfrI ivc cl irhf hY. KYr! hwQly gurmWq pfT nfl iesdy pUry vyrvy dI loV nhIN. ieQy qF ies gl df kyvl ieWqnf hI sMbMD hY ik Aus smyN sfzy sfhmxy do hI pRogrfm sn ‘pihlf-"pMQk rihq mirafdf aqy sRI akflqKq sfihb nfl sfrf pMQ juVy" dUjf- ivsfKI 1999 qIk sfrf pMQ ‘aMimRqDfrI’ (pfhul DfrI) hovy . ikAuNik sfnMU isWK aKvfAux df hwk ‘pfhul’ pRfpq hon qoN bfd hI imldf hY.

mukdI gl, AunHI idnI, akflpurK ny sfnUM ijwqnI smrQf bKsLI, ienHF donF ivisLaF nMU lYky asF vwD cwVH ky apxIaF iliKqF rfhIN, styjF qy bolky, vwD qoN vwD sMgqF qIk pujky ies pRogrfm nUM pRcfiraf.

smyN dy qjurby qoN kuJ nvIaF glF sfhmxy afeIaF. koeI bfhr qoN nhIN blik isWK Drm nMU aj bhuqf nuksfn mOjUdf gurduafrf pwDr qy ho rhy pRcfr aqy AusdIaF pRbMDkI kmjorIaF ivcoN hI ho irhf hY. dUjf-isWK ieiqhfs ivc isWKI ivroDI qwq dI iewqnI ijLafdf GuspYT hY ik Aus pKoN jfgirqI aqy gurbfxI jIvn isDFq dy BrvyN pRcfr qoN ibnF sMn 1999 qIk sfrI kOm df pfhulDfrI hoxf sMBv hY hI nhIN. aqy jykr iksyqrF ajyhf ho vI jfvy qF vI pMQ ‘pfhulDfrI’ hon vfly apxy mksd nUM pRfpq nhIN kr skdf. iesqrHF sfzI sfrI doV df Durf kuJ bdlky gurbfxI isDFq df vwD qoN vwD pRcfr-pRsfr hI bx igaf. iesqrHF ‘ivsfKI 1999 sfrI kOm aMimRqDfrI’ vflI gl vl vDyrf jLor lgfAux dI bjfey, asF vWD qoN vWD iDafn gurbfxI isDFq dy pRcfr vl moV idqf. ikAuNik jykr bIj hI nhIN pY irhf qf Psl AugygI ikvyN aqy bIj qF ‘gurbfxI’ hI hY?

mukWdI gl, sfzy hI hux qIk dy pRcfr df iswtf ‘ivsfKI-1999 sfrI kOm aMimRqDfrI’ vflI ieh gl, pMQk pwDr qy apnfeI jf cukI sI. scmuc ieh gl bhuq hI cMgI hMudI jykr ies ipCy pMQk pwDr qy kuJ sMjIdf pRogrfm AulIky jFdy. duK qF ieh hY ik ajy qIk vI iksy ny GoKx df jwqn nhIN kIqf ik Auh kI kfrx sn aqy ieh nfhrf PLyl ikAuN hoieaf? hF pMQ nUM ieh nfhrf jLrUr iml cukf sI.

isWKI dI jVH ivc lg cukf Gux- isWK df qF mqlb hI pfhul lYky bfxI-aMimRq dI isiKaf nUM apxf jIvn arpx krnf sI. pr aj 95% qoN Aupr kOm pfhul Cwkx qoN hI avyslI hoeI peI hY. isWK, kysF dy ijs siqkfr vfsqy KopVI qIk luhf dyNdf sI aqy byadbI nhIN sI hox dyNdf aj AuhI isWK afp nfeIaF kI dukfnF dI sLoBf bixaf ipaf hY. kihx qoN Bfv nfhrf qF pMQ ny apxf ilaf ‘ivsfKI 1999 sfrI kOm aMimRqDfrI’ pr pRogrfm dI jVH qIk nhIN pujf. ies pRogrfm dy ipWCy mhfn pMQk cyqnf dI vI loV sI. pr ieQy qF iksy dI dOV apxI Bwl bnfAux qIk sI aqy iksy dI apxI cODr nMU pWTy pfAux qIk. keIaF vfsqy qF ies pMQk josL df vwD qoN vwD lfB AuTfky apxI svfrQ isWDI jF hlvf mFzf hI sI. sMgqF dI gurbfxI pKoN aigafnqf df lfB AuTfky bhuiqaF ny iesy pWj apxy zyry cmkfAuxy sn. ivroDIaF vfsqy qF isWKI jIvn ivc vWD qoN vWD rlf pfAux df smF sI, ijWqnf rlf ik Auh aj qIk nhIN sn pf sky. anykF isdWkidlI nfl vI agy afey pr ivgfV bhuq vWzf sI, Auh vI kuJ nf kr sky. pMQ aMdr josL qF byaMq pYdf kr idqf igaf pr soJI dI hdoN vWD Gft sI.

sMgqF sn jFik hrht dI mfl?- pMQk afgUaf ny afvfjL mfrI. sfry pMQ ivc ihljul pYdf ho geI. nqIjy dy qOr qy ivsfKI 1999 vfsqy pMQ aMdr ikqwnf josL aqy Auqsfh sI, AuhI jfxdy hn ijnHF nMU ieh njLfrf dyKxf nsIb hoieaf hY. ies bfry ijLkr arMB ivc af cukf hY ieQy dohrfn dI loV nhIN . socx df mukfm hY, byaMq sMgqf, pr hrht dI mfl dI inafeIN ‘aFAuNdy jfE aqy jFdy jfE’ vflf lyKf sI. iek pfisE mWQf tyikaf aqy dUjy pfisE vfps muV afey. purfqn isWK ieiqhfs dy Ault, gurU drbfr ivc pujky kuJ lYx jF sunx vflI Bfvnf ikwDry njLr nhIN sI af rhI. iesyqrHF dUjy pfsy pMQ pfs vI kuJ dyx dI iqafrI AuWkf nhIN sI! ijvyN aj gurpurbF smyN pMQ aMdr rotIn dy pRogrfm cl rhy hn, TIk AusyqrHF ieh pRogrfm kuJ vwzI pwDr dy sn, iesqoN vWD hor kuJ nhIN sn. mUl rUp ivc sMgqF df AuQy pujxf aqy drsLn krny iksy Tfkurduafry qy pujky, mUrqI afid dy drsLn krn qoN vwD nhIN sn. hor qF hor gurUnfnk-gurU goibMd isMG jI df ieh pMQ anykF DwiVaF, grupF, zyiraF ivc vMizaf hoieaf, apxf spsLt njLfrf pysL kr irhf sI. koeI vI apxy afp nMU GoKx nMU iqafr nhIN sI. blik ieAuN mihsUs hMudf sI ijvyN hr iksy nMU apxI vwKrI hoNd nUM pRpWk krn df iek cMgf aqy Kulm-Kulf mOkf iml igaf sI. hr iksy df sfrf jLor, apxy ivroDI DwVy nMU glq sfbq krky vwD qoN vwD sMgqF nMU apxy DWVy nfl joVx df sI. mfno ies kMm vfsqy ‘ivsfKI’ 1999 AunHF leI iek qrHF dI lftrI Kul cukI sI, iesqoN vWD AunHF nMU kuJ pqf nhI sI.

ivAupfrI sMgTn aqy iqMn sO sflf- ieQy hI bs nhIN, isWK pMQ nMU ies iqMn sO sflf lihr vfsqy bfhroN vI BfrI siqkfr aqy ipafr pRfpq hoieaf sfry sMsfr ivc iek lihr AuT peI. pr jo afDfr ies ivsfKI 1999 df asF sMsfr nMU pysL kIqf sI, jdoNik Auh afDfr hI ibnF GoKy aqy glq sI qF ienHF pWKF qoN pMQk pwDr qy asIN kI lfB AuTf skdy sF? iek hor gl jo ies iqMn sO sflf smfgmF ivc Kuly afm dyKx nMU afeI. anykF ivAupfrI sMgTnF aQvf ivAupfrIaF ny apxI hr pRkfr dI dukfndfrI nMU kyvl iqMn sO sflf df nfm dy ky hI sMgqf dI sLrDf aqy jjLbfq df pUrf pUrf lfB AuTfieaf. bfl pYnf, binafnf qoN lY ky hriek cIjL mfno iqMn sO sflf hoeI peI sI. ienHF ivcoN scmuc hI kuJ bVy sulJy AuWdm vI sn pr kyvl nfm mfqr. kfsL! jykr sfnMU iqMn sO sflf df ipCOkV aqy asl mksd spsLt hMudf aqy sMsfr nMU vI idqf hMudf qF asIN iesdf pMQk pwDr qy pRcfr vjoN kfPI lfB AuTf skdy sI. sMn 1715 qoN bfd aj qIk dy isWK ieiqhfs ivc sLfied ieh pihlf vzBfgI smF sI jdoN pUrf ivAupfrI qWbkf hI mfno isWKI df pRcfrk bx cukf hovy. jdoN afDfr hI gLlq sI qF nqIjf vI qF AuhI afAuxf sI, ijhVf afieaf.

ivroDI qfkqF aqy iqMn sO sflf- iesdy Ault jy iemfndfrI nfl GoiKaf jfvy qF kuJ hor idl kMbfAu qwQ vI sfhmxy afAuNdy hn. isWKI ivroDI anykF qfkqF ijhVIaF pMQ nMU vwDdf Puldf aqy iesnUM, iesdy inWKry hoey rUp ivc kdy vI nhIN sn dyK skdIaF. ijhVIaF qfkqF aj qIk pMQ dI awzrI aqy inafrI hoNd nUM mMnx nMU iqafr nhIN sn. ijhVy smudfie isWK Drm nMU hmysLF qoN, ihMdU jF ihMdU Drm dI iek sLfK hI pRcfrdy af rhy sn, ijnHF df insLfnf hI isWK Drm nMU bRfhmxI smuMdr ivc grk krky qbfh krnf sI. ajyhIaF qfkqF, ijhVIaF glF aj qIk dWbI jLbfn ivc hI kihdIaF sn-aj iqMn sO sflf dy pMQk vyg ivc, isWKI hmdrdI df burkf pfky aqy BolI BflI isWK jnqf ivckfr pujky, bVy ivAuNqbMd qrIky nfl rWjky apxI zWPlI vjfeI. dUjy pfsy pMQ pfs qF ajyhf ivAuNqbMd qrIkf sfry sMsfr ivc ikwDry vI nhIN sI.

jy ibmfrI hI pqf nhIN qF ielfj kfhdf?- ijs mkfn dI nINh hI tyZI hovygI Auh mkfn isWDf kdy bx hI nhIN skdf. iehI hfl sfzy ienHF iqMn sO sflf jsLnF df hoieaf. jdoN asIN afp hI 230 sflF ivclI dWs gurU ivakqIaF rfhIN kIqI Gflxf nMU iek pfsy rKky acfnk hI sMn 1699 qy af itky. ivsfKI sMn 1699 isWK ieiqhfs ivc qF iek vwzf mIl pwQr hY hI. pr ieh mIl pwQr hY ikAuN? jdoN asIN Aus aslIaq nMU AuWkf hI Bulfky pUry josL nfl cl pey. pMQ nMU pfqsLfh rfhIN ijhVI dyx gurU nfnk pfqsLfh dy afgmn ivsfKI 1469 nfl sMbDq sI Aus sfrI nUM asF sMn 1699 qy cuk ilaFdf. vyrvf gurmwq pfT nM[ 63 "ivsfKI 1469" ivc af cukf hY dohrfn dI loV nhIN. ieQy qF suafl ieh hY ik apxI aigafnqf kfrx, asF kOmI pwDr qy apxf jo ieWqnf vwzf nuksfn kIqf hY, pihlF qF Aus nuksfn nMU pihcfixaf jfvy. iPr Ausdy smfDfn vfsqy pMQk pwDr qy jwqn arMBy jfx. jy ibmfrI hI pqf nhIN qF ielfj kfhdf krFgy? drasl sfzI apxy ieiqhfs bfry lfprvfhI, sfzy ieiqhfs ivc bfhrI imlfvtF-iehI hn jo iek lMmy smyN qoN sfzI pnIrI ivc sLMikaF aqy suaflF df kyNdr bnIaf aqy piqwqpuxy df kfrx bn rhIaF hn- ibnF socy, iqMn sO sflf vflI tyk lYky, AunHF hI glF df BrvF pRcfr vI asF afp hI kr idqf.

ies sfry df nqIjf hn, aj nOjuafnF dy afm suafl- 1. jykr asIN kysfDfrI hoey ivsfKI 1699 nMU, pihlF 230 sfl kysF ibnF sfry hI isWK sn qF hux ikAuN nhIN? 2. aMimRq Cwkx df nIXm qF klgIDr jI ny idqf sMn 1699 dI ivsfKI nMU, jykr iesqoN pihlF aMimRq CWky ibnF sfry isWK sn qF aj ikAuN nhIN? 3. gurU goibMd isMG jI ny ivsfKI 1699 vfly idn aMimRq CWkfky isWKF nMU Kflsy sjf idqf. mqlb ieh-aMimRq CWky ibnF asIN isWK qF hF hI, kyvl Kflsy hI qF nhIN. jdoN ieWCf hovygI Kflsy sWj jfvFgy. 4. Kflsf sjnf hovygf qF aMimRq Cwk lvFgy, sfzf kMm qF iesyqrHF cl jFdf hY sfnUM ajy ‘aMimRq CWkx’ dI loV nhIN. 5. inqwnym qF aMimRq Cwkx qoN bfd hI jLrUrI hY asF ajy ikhVf aMimRq CWikaf hY. sfzy vfsqy inWqnym jLrUrI nhIN. 6. jdoN aMimRq CkFgy, sLrfb pIxI Cwz dyvFgy ajy sfnMU sB Kul hY, isWK qF asIN hF hI. 7. aMimRq Cwkxf jLrUrI qy hY nhIN ieh qF mMn mMnx dI gl hY. jdoN sfzf mMn mMnygf Cwk lvFgy, koeI mjbUrI qF hY nhIN. 8. isWK Drm qF gurU nfnk sfihb qo cldf af irhf hY. ivsfKI 1699 nMU dsmysL jI ny ikwDry ieh qF ikhf nhIN ik sfry aMimRq CWkx. ijnHF dI ieWCf sI ‘aMimRq’ Cwkky ‘Kflsf’ sj gey. bfkI qF sfry isWK hI sn aqy aj vI hn. ieiqafid. iehI nhINy iesqoN vI nIvIN pWDr dy hor anykF suafl, ZuwcrF aqy sLMky Bry pey hn kyvl pMQ dI pnIrI aMdr hI nhIN, blik vwizaF aMdr vI. ieQoN qIk vI kihNdy suxy jFdy hn nfvF nfl ‘isMG jF kOr’ qF aMimRq CWkx qON bfd jLrUrI hY pihlF nhIN. ies sfry df mUl kfrx hY sfzI apxy ieiqhfs bfry lfprvfhI aqy dUijaF rfhIN imlfvtF, ijnHF nMU asIN ibnF GoKy afp vI hvf dy rhy hF. blik sfzI lfprvfhI kfrx ivsfKI 1999 nMU ies pKoN sfzf bhuq BfrI nuksfn hoieaf. ikAuNik sfry pRcfr df afDfr hI ieh imlfvtF sn ijnHF nMU ik BrvIN hvf imlI aqy isWKI df pRcfr hor vwzf Dwkf Kf igaf.

niVwnvNy df gyVH aqy sMn 1999- iek hor hfsohInf ivsLf ijhVf ik ies 300 sflf smfgmF ivckfr AuBfiraf igaf Auh sI, sMn 1999 df. asIN 99 nMU iesqrHF pWkV ky bYT gey ijvyN agy ipCy koeI hY jF nhIN Auh iek vwKrI gl hY pr sMn 99 nfl sfzf koeI ivsLysL hI irsLqf hY. iksy ieiqhfsk GWtxf df iksy ivsLysL smyN nfl bwJf hoxf iek hor gl hY. gurbfxI anusfr qF asIN iksy smyN, sQfn jF srIr dy pujfrI nhIN aqy Aus nfl bwJy hoey vI nhIN. sfzy vfsqy qF mnuKf jIvn df iewk iewk svfs hI bVf kImqI hY. ivsfKI sMn 1999 smyN qF asIN niVwnvyN dy gyVH ivc afp vI AulJy aqy smucy pMQ nMU vI AulJf idqf. ijvyN ik hr iek sMn df niVwnvyN, isWK pMQ nfl sdf qoN hI juiVaf hoieaf hY aqy juiVaf vI rvygf. sMn niVwnvy nMU lY ky asF vwD cVH ky ikqfbF vI lIKIaF aqy styjF qy kQf-BfsLn vI rWj ky kIqy. kyvl kuJ nmUny iesqrHF hn:

"asIN 1799, 1899 nhIN mnf sky- Aus vWkq asIN afjLfdI dI lVfeI ivc ruJy hoey sI aqy dysL Aupr dUijaF df rfj sI"- sfzy keI sWjx kuJ hor agy vDy aqy 1499 aqy 1599 nMU vI ZMUzx vfsqy cly gey. gurU gRMQ sfihb jI df pRQm pRkfsL sMn 1604 ivc hoieaf pr sfzy kuJ ajyhy swjx AusnMU iek jF dUjy qrIky jLbrdsqI 1599 nfl joVx qy quly hoey sn. gurU nfnk pfqsLfh dI vyeIN ndI dI ieiqhfsk GWtxf sMn 1507 dI hY. sfzy kuJ swjx AusnMU vI bdobdI 1499 hI bnfAux ivc ruJy rhy ieh kihky ik 1499 nMU gurU nfnk pfqsLfh ny dysL rWtn aqy lok AuDfr df pRogrfm bxfieaf sI.

KUbI ieh hY ik dysL rWtn df pRogrfm qF pfqsLfh ny sMn 1507, vyeIN ndI vfly eykFq vfs qoN bfd ielfinaf. sMn 1499 df Aus nfl AuWkf hI sMbMD nhIN. gurU nfnk pfqsLfh df lok AuDfr df pRogrfm qF arMB qo hI sI. BfeI mrdfny nMU apxy nfl lYxf, do vkq dy qlvMzI dy siqsMg, mOlvI kuqubdIn, pMizq gopfl dfs, pMzq birjlfl nfl AunHF dIaf gosLtIaF. BrI sBf ivc pMizq hridafl nMU jMjU pfAux qoN ienkfr, ieh sB qF AunHF df bfl Aumr qoN hI sI. kI ieh sB lok BlfeI aqy lok AuDfr vfsqy nhIN sI? sMn niVwnvyN nMU apxy jWPy ivc lYx vfsqy ieho jhy jLor asF bQyry lfey. ieiqhfsk GoK qoN ibnF, pMQk pwDr qy ajyhf bQyrf iltrycr Cipaf ijhVf pqf nhIN kdoN qIk sfzf nuksfn krdf rvygf.

‘josL’ dy nfl ‘hosL’ dy sumyl dI vI loV hY- pMQk lIzrF vloN iek afvfjL mfrn qy jo hMugfrf pMQ ny Biraf aqy ijhVf josL pRgt kIqf AusdI dUjI imsfl sMsfr pWDr qy imlnI sMBv nhIN. bfhr vfilaF aqy pMQk hyquaF ny ijs qrHF vwD cVH ky ‘iqMn sO sflf’ jsLnF ivc Auqsfh ivKfieaf, Auh byimsfl sI . jy scmuc asF iesnMU cyqnqf aqy hosL nfl, ieiqhfs nMU GoK-soD ky mnfieaf huMdf qF iesdf vWzf lfB hoxf sI. jykr asF iesdy mUl ieiqhfisk ipCokV dy afDfr qy apxI sMBfl kIqI hMudI qF pMQ dI muhfr hI bdl skdI sI. apxy dysL aqy sMpUrn mnuK mfqr ivc vI sWc dy pRkfsL dI TMzk pYdf kr skdy sI. iesdy Ault pMQ dy arbF-KrbF aqy byaMq qfkq vrqky vI sMsfr pwDr qy asIN BrvF nuksfn AuTfieaf hY. pqf nhIN iksy qrHF iesdI qlfPI ho vI skygI jF ik nhIN. sLrfrqIaF rfhIN kIqI rwlgwZ nMU ibnF socy hor hvf dyx df kfrx asIN afp bny. pMQ df mMUh muhFdrf ivgfVx vfsqy asF ivroDIaF nUM rjvF mOkf aqy msflf vI splfeI afp kIqf.

ivsfKI 1999 afeI qy clI geI asF pfhulDfrI qF kI hoxf sI pMQ hor vI anykF ihisaF ivc vMizaf igaf. pMjfb sfrf piqwq hoieaf ipaf hY. sLrfb dI KWpq isWKF ivc Gwtx dI bjfey hor vDI hY, pMjfb aMdr bWcIaF dI pYdfiesL df igrfPL isWK Drm dI ajokI qsvIr nUM pysL kr irhf hY. kWql-zfikaF dy kysF ivc Pisaf jylF ivc bYTf hY qF aj df isWK. iPr vI asIN KusL hF ‘bhuq josL sI, iqMn sO sflf’ df pMQ aMdr. iqMn sO sflf pMQk lihr df arMB qF ivsfKI 1999 nMU ho gey sn, ivsfKI sMn 2000 dy smfpqn smfroh vI asIN kr cuky hF pr pMQ ikQy KVf hY? 067s99.3s040

Including this Gurmat Lesson

"lyKf joKf- iqMn sO sflf" Gurmat Lesson No 67

For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024

Ph. 91-11-26487315

web site- www.gurbaniguru.com

 




.