.

aprfDF dy vrvy sihq Drm XuwD ivc jUJx dI "llkfr"

ggn dmfmf bfijE pirE nIsfnY GfAu ]

Kyqu ju mFizE sUrmf ab jUJn ko dfAu ]1]

1- jUn 1984 ivwc hoey iBafnk GlUGfry smy aqy Aus AuprMq iswK pMQ dI inrdosL jvfnI nUM byrihmI nfl cux cux ky KLqm kIqy jfx dIaF KLbrF qoN pIVq hoieaf ihrdf rfqF dI nINd guaf bYTf . kOm dI ho rhI eyzI sLrmnfk dur dusf dy kfrnF df pqf krnf jLrUrI Dfr ilaf. iswKI dI vfrs bxI bYTI jQydfrI vl keI jodVI pwqr ilKy. pr ieAuN lwgf ijvyN sfzI isrmor "isMG sfihbI" kdy vI nf jfgx vflI nINdy sON cuwkI hovy ? mskIn jI vrgy pMQ dy ivdvfn mMny gey prcfkF qfeIN phuMc krn dy nfl hor vI keI Drm afgUaF dy drF dy kuMzy KVkfey, pr iksy droN vI loVINdI jfxkfrI-rUp KLYr nf peI. hfr huwt ky sRI gurUU gRMQ sfihb jI qoN hI sfiraf pMQk duKF df pqf krn dI Dun ihrdy ivc pRbl ho geI .

2- vYnkUvr dy gurU duafry hoey aMimRq sMcfr smfgm ivc isMGxI pRkfsLkOr smyq aMimRq pfn jf kIqf. isMGF dy jQydfr jI df ieh kihxf sLfied kdy nf ivwsry -"dsLmysL jI ny quhfzIaF ipClIaF BwulF iKmf krky quhfnUM nvyN jIvn dI bKLsLsL kIqI hY." aMdroN bfhroN sLuwDI ho geI mMn ky, atwl ivsLvfsL nfl gurU sLbd ivcfr ivc ajyhf lIn hoieaf ik, pqf hI kdoN idn bIiqaf qy kdoN svyr dy iqMn vwj gey. bRfhmxI rIqF df pUrf pqf krn leI pMjfbI ivc anuvfd ho cuwky ihMdU Drm dy lg pg sfry gRMQ vI cMgI qrHF GoK ivcfry . ies sfrI Gflxf qoN ieAuN prqIq hoieaf ijvyN bRfhmxvfd hI sfzy leI gurmiq bx cukf hovy ? 99% iswKI bRfhmxI rIqF ivc pUrI qRrHF privRiq ho cuwkI pRqwK njLrI afeI .

3- ieh Bfxf kI vrq igaf ? 10 srUpI anUpm siqgurU nfnk sfihb jI ny ijs gurmiq igafn duafrf sfnUM ajyhI inafrI jIvnI vfly bxfieaf ik vYrIaF ny vI sfnUM "sMq sUrmy" hI jfixaf. ijs igafn dI bdOlq asIN sfrIaF brkqF dy mflk bxy sF Aus anUpm gurmiq igafn vl asLF ipwT kr leI ? ijs jdI KLjLfny bfry gurdyv jI dy ieh prvcn hn-pIAU dfdy kf Koil izTf Kjfnf ] qf myrY min Bieaf inDfnf ]1]{186} sfzI iksmq vyKo ! sB kfsy vfly huMdy hoey vI Ausy duKdfeI KoBy ivwc jf Dsy ijs ny BfrqIaF nUM sMsfr leI luwt df sfDn aQvf jrvfixaF leI kfm-iqRpqI df awzf bxf ilaf hoieaf sI. ByzF dy vwg ivc rl ky AunHF df hI rUp ho rhy isMG sUrmy nUM ikvyN Aus dy asly df cyqf krfieaf jfvy ? ikvy Kfey moVf ieh dUlf pMQ, afpxI guafcI inafrI gurmiq-afBf vwl nUM ?

4- siqgurU nfnk sfihb jI dy jIvn ieiqhfs nUM ghu nfl ivcfrIey qF spwsLt ho jFdf hY ik DrmF dI mrXfdf ivc JUT dI imlfvt krn df ijLMmyvfr kyvl Drm afgU hI bxdf afieaf hY. jnm iswD siqgurU nfnk sfihb jI ny ieh gMBIr icqfvnI vI iek Drm afgU (pFzy) nUM hI sMboDn krky ilKI hoeI hY- "tUtY nyhu ik bolih shI ]*{933} Bfv, sc afiKaf swjx vI mUMh mOV lYNdy hn. pusqkF ivc inrol swc ilKx df arQ qwqI qvI qy bYTx vrgy ksLt njLrIN afey . srbwq dy Bly dIaF ardfsF dy nfl -"nf hm cMgy afKIah burf n idsY koie ]{1015} aQvf-" nfnk mUrKu eyku qU avru Blf sYsfru ]"{1328} vrgy byaMq anmol AupdysL dy BMzfr siqgurU gRMQ jI dy gRMQI isMG (krvq hyT ibTf ky do PfV kr dyx vfly) bRfhmx Drm-afgUaF vrgyy bydlIly Dwky-Kor kdy nhIN ho skdy ? pr zyrfvfd df hlvf mMzf qF cldf hI JUT dy afsry hY. aigafnqf df hfl ieh, ik isKF dI bhuigxqI qF zyrf bxfeI byiTaF dI hI pYrokfr hY. ajokf pujfrI tolf qF hY hI zyrfvfd dI Aupj. suwK kdy nhIN rih skxf. siqgurU gRMQ sfihb jI dI Et ivc iliKaf scu sLfied sfzy Drm afgUaF dI kRoD agnI nUM pRcMz nf hI hox dyvy ? iPr vI ies mYdfn ivwc isr qy kwPn bMnH ky hI inwqrnf hovygf. pRiqigaf kr leI ik bysLk srbMs kurbfn ho jfvy pr iswKI ivwc af rilaF JUT df Coty qoN Cotf ikxkf vI nMgf krno nhI iJjkxf .

aMimRq DfrI ies inmfxy dMpqI ny siqgurU gRMQ sfihb jI dI Et ivc rihMidaF bVIaF krVIaF muskqf GflidaF 9 pusqkF ilK ky Cpvf leIaF . hr pfisAuN suK suKF hI rhI . pr ajy bRfhmxI JUT nfl nkfnk Biraf vydFqI jI dI sMpfdnf vflf guriblfs pfqsLfhI 6 qy CyiVaf hI nhIN ? pqf nhIN kI Bfxy vrqx ?

5- guriblfs ivclf kuPLr df ajy vMngI mfqr hI spoks mYn rfhIN isK jgq kol puwjf sI ik jnvrI 2000 qoN ? vydFqI jI dI kropI dIaF soaF afAux lg peIaF . pr jd ieh KLbrF CpIaF ik SGPC ny Aus pusqk qo rokF lf idwqIaF hn . suqh iswD mUhoN inkilaf, 'eyzI KwulH idlI nfl scfeI kbUl kr lYx vfly , sfzy Drm afgU qF sgoN DMnqf Xog hn. pr acncyq hI lFbf vkIl jI ny afpxy sfQIaF nfl rl dy dfs ivruwD DM�fxy dy sLorsLrfby aqy BuwKhVqflF afrMB krn dIaF DmkIaF afid keI kuJ afrMB kr idwqf. aKMz kIrqnI jQf qy iBMzrF vflI tklsfl vfly vI lFbf jI vflI bolI hI bolx lwg pey . JUT-AuUjF rUp dfs dI inMidaf Internet qy inrMqr CpxI sLurU ho geI. BY mMnx dy QF mn jUJx dIaF socy . guriblfs pfqsLfhI 6 dI BUimkf dy 102 sPLy dy qIjy pYry ivcly vyydFqI jI dy afpxy ilKy ienHF bcnF qy iDafn jf ipaf -" koeI iKLafl gurmiq dy ivprIq njLr afAuNdf hovy AyQY gurbfxI nUM aMqm ksvtI vjoN mMn ky swc qy kwc dI pCfx kr lYxI cfhIdI hY ikAuNik sfzy kol isrmOr ksvwtI gurbfxI dy rUp ivc pRfpq hY" vydFqI jI vloN vrqy 'isrmor' pd df arQ mhfnkosL dy 199 sPLy qy 'pRDfn' iliKaf hY. Bfv, vydFqI jI mMndy hn ik gurU bfxI dI ksvwtI qoN AuWpr hor prK koeI nhIN rih jFdI. dfs ny hr dlIl pfvn guruU bfxI dy Gto Gwt pMj prmfxf dy aDfr qy ilKI hoeI hY. pusqkF qF gurU gRMQ sfihb jI dI dYvI bwukl df inwG mfx rhIaF hn. ienHF nUM sfiraF KLqiraF qoN rihq smJxf hI myry leI gurmuKqfeI bx cuwkI sI .

6- vydFqI jI vloN afpxy sfQIaF smyq kIqy iBafnk aprfDF df vyrvf-(A)-imqI 6 qoN 12 agsq dI cVdI klf aKLbfr dy 7vyN sPLy qy vydFqI jI isK sMgqF nUM sLbd gurU nfl joVdy drsfey hoey hn. pr ieh afp ibnf iksy gurU sLbd df hvflf idiqwaF, sYNkVy guruU sLbdF dy aDfr qy (dfs dIaF) ilKIaF sfrIaF pusqkF qy pfbMdIaF lf idwqIaF. gurU vfk-"scY qKiq invfsu scu qpfvsu kirE]{1386} pfvn mMny gey ijs qKLq qy vydFqI jI ny sBf lfeI hoeI sI AuQy kyvl "qpfvs" (iensfPL) krn dy gurU PLurmfn dI inrfdrI ? gurU sLbdF dI isrmorqf dy QF afpxI miq nUM isrmor mMn lYx df ahMkfr- pRgtfvf ? sRI gurU gRMQ sfihb jI dI Gor inrfdrI df aprfD . (a)-"avr AupdysY afip n krY ] afvq jfvq jnmY mrY ]" {269} pfvn gurU PLurmfn dI jfx buJ ky kIqI AulM�xf df dosL. (e) Auprokq 5-pYry ivcly ienHF bcnF qoN-sfzy kol isrmOr ksvwtI gurbfxI dy rUp ivc pRfpq hY"-iKsk ky ies gurU PLurmfn-"bcnu kry qY iKsik jfie boly sBu kcf ]{1099} nUM insPLl smJx dy pUrny pfAux df aprfD. (s) gurmiq dy BMzfr sYNkVy gurU sLbdF vflIaF dfs dIaF ilKIaF pusqkF sfVn vfilaF nUM sRI akfl qKLq qy nf bulfAux-rUp pusqkF nUM sfVn leI AuqsLfhq krn df iBafnk aprfD. aqy (h)-gurmiq gurU bfxI dI avwigaf rokx dI ijLMmyvfrI inBf rhy vydFqI jI ny pusqkF sfVn vfilaF nfl BfeIvflI inBf ky afp vI ies (awgy ilKy) pfvn gurU sLbd dI Gor inrfdrI krn dy pUrny pfAux df pMjvF pMQk aprfD kIqf hY:- "qr qfir apivqR kir mfnIaY ry jYsy kfgrf krq bIcfrM ] Bgiq BfgAuqu ilKIaY iqh AUpry pUjIaY kir nmskfrM ]{1293} Bfv, qfVI df rwuK apivqr mMinaF jFdf hY. Aus ruwK qoN bixaf kfgLjL vI aipvwqr hI jfixaF jFdf hY. pr jy Ausy kfgLjL qy prmfqmf dI isPLiq sflfh dI bfxI ilKI jfvy qF Auh nmskfrF sihq pUijaf jFdf hY . (sRI gurU gRMQ sfihb drpx poQI nOvI szf 35) gurU mRXfdf leI KLqrf bxy bYTy ajyhy gurU iNnMdk aprfDIaf bfry Zuwkvy inrxy lYx leI pMQ KLflsf jI nUM afpsI ivqkry Buwl Bulf, iek mwuT ho ky jUJx df smf af bixaf hY.

7- "sfihb" pd qy gurmiq- sYkVy sflF qoN afp hudrI ahMkfrI jQydfrI gurmiq anusfr qurnF qF ijvyN hwqk mMn bYTI hovy ? sBnF dy swjx siqgurU nfnk sfihb jI dI iswKI dy prcfr vfly Drm asQfnF ivc lys mfqr vI hAumY-gRsI mnmiq ikAuN hovy ? bYcYnIaF qy Pwut df mUl kyvl mn-miq hI qF hY. jy asI CotI CotI gl dI syD vI gurU gRMQ sfihb-rUp siqgurU nfnk sfihb jI qoN hI lYx dI mrXfdf bxfeI rwKdy qF kdy iksy mYdfn ivc vI sfzI hfr nf huMdI. mhfn kosL anusfr sfihb pd dy arQ s�fmI, mflk aQvf isrjxhfr pRBU hI hY . mflk bxy bYTy aMgRyjL rfj dI dyx ieh sfihb pd kyvl vlYqI qrjL dI topI (Hat) vfly leI vriqaf jFdf sI. dfs nUM cMgI qRFh Xfd hY ik 1948-49 qwk iswKF ivcoN vzy qoN vzy srfkrI aPLsr vI srdfr jI dy QF sfihb aKvfxf burf mMndy rhy sn. pfvn gurU bfxI ivc sfihb, sfihbu, sfihbf, sfihbI afd pd 328 vfrI afieaf hY. akfl purK qoN ibnf iksy vI hor leI ieh pd gurUbfxI ivc vriqaf nhIN imldf. gurU sfihbfn dI qwulxf prmfqmf nfl kIqI qF keI QfeI imldI hY, gur-prmys�r iliKaf vI iml skdf hY pr Aus scy mflk qoN ibnf iksy vI dUjy leI "sfihb" iliKaf nhIN imldf. gurU gRMQ sfihb jI dI hjLUrI ivc bYTxf iqafgx dy ijvyN pUrny pY rhy hox dI duKdfeI Audfhrx - gurU gRMQ sfihb dI hjLUrI ivc bYTx dy QF afpxy ivckfr rKy myjL AuWqy ikrpfnf psqOl afid mfrU hiQafrF-rUp ivsLnUM dI sQfpxf sihq sRI akfl qKLq qy afpxI kichrI ivc igafnI joigMdr isMG jI qF awj ieAuN kihMdy anuBv ho rhy huMdy hn-" hy gurU gRMQ jIE ! awj quhfzy leI sfihb jF rwb hY qy jF asIN hF sfiraF dy sfihb". hAumY dI lys mfqR vI prmfqmf nflo dUrI df kfrn bxdI iswD kr irhf ieh pfvn guurU PLurmfn-"sunhu shyrI imln bfq khAu sgro ahM imtfvhu qAu Gr hI lflnu pfvhu]{830} Bfv, hy siqsMgx jIv iesqRIey shylIey ! sfrI dI sfrI hAoumY df iqafg kr, ihrdy ivc bYTy ipafry rwb jI dy dIdfry ho jfxgy.

8- Drm XuwD:- ies scfeI nUM JUTlfieaf nhIN jf skdf ik sLsqrF dI jMg nfl nf kdy koeI cMgf Drm jnm lY ky Pyilaf hY aqy nfh kdy vzI qoN vzI jMg ny iksy Drm nUM KLqm hI kIqf . sMsfr ivc sLsqrF nfl Drm XuwD kdy nhIN liVaf igaf. dsLmysL jI ny vI jfn dy vYrI bx afieaF dy ivrwuD hI hiQar cuikaf sI, AunHF ny Drm dy vfDy leI afp kdy vI koeI lVfeI nhIN sI shyVI . jhfd jF Drm-XuwD dy nF qy kyvl isafsI lfB, jLulm aqy Dwky hI hoey hn. sLuwB ivcfrF vflI jIvn mrXfdf hI iksy Drm nUM jnm dy ky hrmn ipafrf bxfAuNdI rhI hY aqy AuhI mrXfdf dUsLq ho jfx nfl cMgy qoN cMgy Drm dI rUp ryKf ivgV ky Auh KLfqmy vl nUM ho quiraf .

9- Drm XuwD df ibgLl:- cMzIgVHoN s: gurqyj isMG jI sfbkf IAS ny jnrl nirMdr isMG jI aid isrkwZ pqvMiqaF sihq, XwuD df ibgl vjfAux dI sUrmqfeI kIqI hY. s: sLfm isMG jI atfrI vFg "pihlF mrn kbUl" ky gurqyj isMG jI amrIkf aqy ieMglYNz dIaF sMgqF dy mnF ivcly Poky BrmF df nfs krn vfly quPLfnI dOry qoN vyhly ho ky hux pyNzU iswK jnqf nUM sucyq krn leI pMjfb dy ipMzF ivc prcfr muihMm dy mohrI jf bxy rfq idn jUJ rhy hn. muV pYrF prny afAux vflf supnf sfkfr krn jogf bxn df rsqf bxf lYx leI ieh bVf ZuwkvF smF hY. hux dy KuMiJaF nUM muV dobfrf ajyhf smF pRfpq nhI hoxf . gurmiq dI soJI krf rhIaF ilKqF qoN ies inmfxy dfsry nfl ipafr krn vfly hy pMQ drdIAu ! duhfeI hY jrjrI ishq vfly ies inmfxy ibrD syvk gurbKLsL isMG dI, qn mn DMn nfl ies Drm XuD ivc kud pYx leI sUJvfn qy inrBY gurmuK nyqf s: gurqyj isMG jI dy sfQI jf bxo . 26 akqUbr dI pMQk kFnPLrMs dI igxqI hjLfrF qoN eynI agFh tpf KVo ik pMQ ivc afeI jfgRq dIaF DuMmf pY jfx .

10- keI qrHF dIaF AulJxf Bry ajoky ibKVy smy ivc BfeI sfihb joigMdr isMG jI spoksmYn dI XfdgfrI pMQk syvf vI Gt slfhx Xog nhIN hY. hfridk ardfs hY dfqfr jI gurU pMQ dy ienHF gurmuK sUrbIrF nUM prvfrF sihq sdIvI cVdI klf dI bKLsLsL krn. mfsk prcf spoksmYn Gr Gr pwujdf rihxf smy dI vzI loV aqy pMQk syvf hY. ajoky bypIry jQydfrI pRbMD qo sdf leI Cutkfry vfsqy ivdvfn gurmuKF dI cVHdI klf vflf kyNdrI pRbMD bxf lYxf hI sfiraF msilaF df shI hl hY. BuwlF dI iKmf. gurmiq anusfr jIvn bqIq kr rhy gurmuKF dI crn DUV:- dfsrf

gurbKLsL isMG kflf aPLgLfnf

(imqI 12 sqMbr 2003)




.