B
is`K mwrg

sMgq ivwc kIrqn kyvl iswK hI kry

2 apRYl 2001 dy ajIq dy aKLbfr ivwc BfeI mrdfnf jI dI sqfrHvIN pIVI khfAux vfly BfeI lfl jI df ibafn pVH ik iKafl afieaf ik BfeI sfihb vwloN idwqy ibafn dI rosLnI ivwc sMgqF nUM aqy kONm dy lIzrF nUM kuJ aslIaq dwsI jfvy ik "drbfr sfihb ivwc jF sRI gurU gRMQ sfihb jI dy hjLUr sMgq ivwc iswK hI kIrqn kry" df PLYslf ikAuN ilaf igaf?

drbfr sfihb kIrqn krn vfly rbfbIaF dI irhfiesL drbfr sfihb qoN BfeI sflHo dy toBy vwl jFdy rsqy, glI rbfbIaF ivwc huMdI sI, ijwQy sfrI afbfdI muslmfnF dI aqy rbfbIaF dI hI sI.

1946 ivwc iewk Gtnf vfprI. BfeI cFd aMimRqsr dy ipMz KurmwlHaF ivwc kIrqn krn gey. vfips aMimRqsr afAux leI Kfsy stysLn qoN gwzI cVHn leI stysLn qy af bYTy. Kfsy stysLn dy bfbU jI (stysLn mfstr) ny vI Aus idn KurmwlHIaF ipMz ivwc BfeI cFd jI df kIrqn suixaF sI. BfeI cFd jI df siqkfr krn leI kol afieaf qy afKx lwgf, "awj bhuq suMdr kIrqn kIqf hY." bfbU jI sihjDfrI sn, pr AunHF dI kuwly vflI pwg aqy slvfr kmIjL dy pihrfvy qoN BulyKf Kf ky AunHF nUM muslmfn smJ ky, BfeI cFd jI ny kih idwqf, "asIN qF rojLI vfsqy kIrqn krdy hF. kIrqn qoN bfad Gr jf ky kurlIaF krky aqy huwkf pI ky pfk hoeIdf hY."

ies gwl df bfbU jI dy idl ivwc bhuq duwK hoieaf. bfbU jI ny izAUtI Cwz ky drbfr sfihb dy dPLqr ivwc af ky srdfr guridafl isMG jI, mYnyjr sRI drbfr sfihb nUM sfrI gwl dwuK Bry ihrdy nfl dwsI. mYnyjr sfihb ny bfbU jI nUM dUsry kmry ivwc ibTf ky, BfeI cFd jI nUM bulf ky juafb qlbI kIqI. jdoN BfeI cFd glqI nf mMndy hoey kihx lwgy, "kOx kihMdf hY ieh gwl?" mYnyjr sfihb jI ny bfbU jI nUM bulf ky sfrI gwlbfq afhmo sfhmxy krf idwqI. BfeI cFd jI, jo sLfm nUM 4 qoN 6 vflI izAUtI drbfr sfihb kIrqn kiraf krdy sn, Ausy idn qoN syvf mukq kr idwqy gey. AunHF dy nfl AunHF dy BqIjy vI kIrqn krdy sn. sfrf jQf hI syvf mukq ho igaf, iPr drbfr sfihb kdy kIrqn nhIN kr sky.

dUsrI vyrF BfeI qfbf, BfeI sMqU aqy BfeI pRym isMG 'kuwkV' (jo muslmfn qoN iswK bxy sn) aMimRqsr qoN qrnqfrn sfihb jFidaF nihr dy AuWqy iewk qUqF dy bfg ivwc mYnyjr guridafl isMG jI ny mOky qy hI gLlq hflq ivwc pkVy aqy dosLI sfbq hoey, syvf mukq kr idwqy gey.

rbfbIaF dy qMbfkUnosLI krn dy dosL ivwc sR: guridafl isMG jI mYnyjr dI rIport qy afDfirq, mfstr qfrf isMG jI dI pRDfngI smyN sLRomxI kmytI ny 'iswK rihq mrXfdf' ivwc aMikq inXm aml ivwc ilaFdf ik sMgq ivwc kIrqn kyvl iswK hI kry. qMbfkUnosLI krn vflf iswKI qoN piqq huMdf hY.

gurU sfihb jI dI hjUrI ivwc kIrqn krn vfly rbfbI BfeI mrdfnf, BfeI sLihjLfdf, BfeI rjLfdf, BfeI swqf, BfeI blvMz aqy BfeI bfbk jI afid sfry kysfDfrI iswK sn aqy qMbfkU nhIN sn vrqdy. BfeI mrdfnf jI df aMiqm sMskfr gurmiq mrXfdf anusfr gurU nfnk sfihb jI ny afpxy hwQIN kIqf sI. AunHF df srIr kbr ivwc dPnfAux dI bjfie BfeI mrdfnf jI dy bynqI krn qy hI sskfr kr dyxf AuhnF dy iswK hox df sbUq hY. mhMqF dy pRbMD smyN rbfbIaF ivwc kurIqIaF af geIaF. igrfvt df isLkfr ho ky corI Cupy qMbfkUnosLI krn lwg pey, jo BfeI cFd jI rfhIN pRgt ho geI aqy iswK rihq mrXfdf dI AulMGxf krn vfly iswKI isdk qoN hIxy rbfbI gurU drbfr dI syvf qoN dUr cly gey. sRI gurU goibMd isMG jI dy drbfr ivwc vI rbfbI kIrqnIey kysfDfrI aqy iswK pRMprfvF df pflx krn vfly hI huMdy sn.

BfeI lfl jI df ieh kihxf ik iswK BfeIcfry dy lIzrF ny sfnUM iewQy rihx leI aqy sfzI jfn mfl dI rfKI leI koeI XkIn nhIN idvfieaf, srfsr glq hY, ikAuNik afdmpur vfly BfeI Drm isMG jI jLKmI, BfeI sLmsLyr isMG jI, BfeI PuMmx isMG jI dy bjLurg aqy pitafly vfly BfeI jwsf, BfeI pflf (jsvMq isMG aqy pfl isMG), BfeI gurmuK isMG, BfeI srmuK isMG aqy BfeI myhr isMG qfn afid pirvfrF dy bjLurg gurU Gr nfl isdk krky iewQy hI rhy aqy awj gurU pMQ ivwc mfx siqkfr pf rhy hn.

1921 ivwc BfeI moqI jI vrgy isdkI rbfbI vI sRI drbfr sfihb dy kIrqnIey sn jo 32 pRkfr dI gfiekI jfxn dI pRiswDI rwKdy sn. sUbf isMD ivwc KLYrfbfd irafsq df rfjf sMgIq pRymI sI. jo sMgIq drbfr krfAuNdf huMdf sI aqy sMgIqkfrF df KojI sI. BfeI moqI jI nUM bVI musLikl nfl Ausny sMgIq sMmyln ivwc bulfky 31 pRkfr dI gfiekI suxI. jdoN rfjy ny 32vIN gfiekI suxn dI iewCf kIqI qF BfeI moqI jI ny ikhf ik Auh gfiekI gurU rfmdfs jI dy drbfr ivwc hI ho skdI hY, iksy rfjy dy drbfr ivwc nhIN. Auh gfiekI suxn leI sLfhI TfTbfT Cwz ky sLrDflU bx ky, sRI gurU gRMQ sfihb jI dI hjLUrI ivwc BuMjy bYTxf pYNdf hY. kihMdy hn rfjy ny Aucycy qOr qy sLfno sLOkq nfl sRI gurU gRMQ sfihb jI df drbfr sjf ky, sMgq ivwc bYT, sLrDflU bx ky kIrqn df afnMd mfixaf. rbfbIaF ivwc ieho ijhy isdkI kIrqnIey vI sn jo sdf hI gurU drbfr dI vizafeI aqy afdr siqkfr leI idRVqf nfl pihrf idMdy sn.

so gurU ky isdk aqy iswKI pRMprf dy mfx siqkfr qoN swKxy rbfbI hI iswK pMQ dy mfx siqkfr qoN vFJHy rhy. BfeI gurdfs jI ny guriswKF dI qfrIPL kIqI hY: gurisK afisLk sLbd dy, kuwqy df pVkuwqf Bfxf. gurU ky iswK sLbd nfl idlI ipafr krn vfly huMdy hn aqy jfqIvfd qoN AuWcy AuT ky hryk bfxI pVHn vfly nUM psMd krdy hn. pr gurmiq rhu rIiq dI inrfdrI krn vfilaF qoN gurU dy siqkfr ivwc muwK vI moV lYNdy hn, ijvyN BfeI swqy aqy blvMz nfl vI hoieaf sI.

75 sfl dy ibrD rbfbI BfeI lfl jI pfsoN afs krdy hF ik afp jI BfeI sfihb mrdfnf jI dy KLfndfnI huMdy hoey AuhnF dy srUp aqy AuhnF dI Dfrnf nUM Dfrn krky gurU pMQ ivwc pRvfn cVHn dI koisLsL krky gurU drgfh ivwc pRvfn hox aqy afpxI nvIN pIVHI leI bjLurgI iprq pfAux dI Kycl krngy.

KusLiksmqI nfl sfzy pfs drbfr sfihb dy purfqn kIrqnIey aqy BfeI cFd jI dy smkflI BfeI suimwqR isMG jI ibrD rfgI isMG mOjUd hn, ijhVy BfeI qfby jI dy sfQI qblcI BfeI msqfn isMG jI dy Coty Brf aqy Ausqfd kIrqnIey hn. hor jfxkfrI leI pMQk sMsQfvF AuhnF nfl anMdpur sfihb ivKy sMprk kr skdIaF hn. BfeI lfl jI vI sRI anMdpur sfihb dy nyVy qyVy afAux qF imlx dI Kycl krn. (iswK PulvfVI jUn 2001 ivwcoN)

B