.
is`K mwrg

kiQq mhF-pursL sfD sMq ‘qy gurmiq

gurmiq dy ivsLy qy jdoN vI koeI vIcfr cldI hY qF gurbfxI dy aDfr qy dlIlF dyx dI QF kiQq mhFpursLF sfDF sMqF dy nfvF df shfrf ilaf jFdf hY. afm lokF qy pRBfv pfAux leI nfvF dI iewk ilst ijhI pysL kr idwqI jFdI hY ik ieh Plfny-Plfny afh gwl kihMdy sI jF krdy sI, ies leI iehI gwl TIk hY bfkI sB glq hY. afm ivafkqI kol nF qF smF huMdf hY aqy nF hI gurbfxI nUM afp pVH ky smJx dI rucI, ies leI bhuqy ienHF aKOqI sfDF sMqF dy pRBfv Qwly af jFdy hn. keI qF sfDF sMqF df nf sux ky hI zr jFdy hn ik ikqy koeI srfp hI nf dy dyx. kuwJ iewk nUM Cwz ky bhuqf ieh sfD lfxF Drm dy nf qy bdmfsLIaF krn vflf aqy blfqkfrIaF df tolf hI huMdf hY. gurbfxI anusfr sfD sMq iks nUM ikhf jf skdf hY, ieh iewk vwKrf ivsLf hY, ies vfry iPr kdI smF imilaf qF ilKFgf. awj dy ies lyK ivc bhuqI AunHF dI hI gwl krFgf ijnHF df iswK Drm ivc kuwJ siqkfr hY pr mYN ienHF nUM sMq ibwlkuwl nhIN mMndf.

gurbfxI ivc ijnHF sMqF mhFpursLF dI bfxI drjL hY AunHF sBnf dy vIcfr iewko ijhy hn ikAuNik Auh akfl purK nfl iewk imwk ho cuwky sn. kI hux dy kiQq mhFpursLF dy vIcfr iewk hn? kI ienHF dI mrXfdf iewk hY? hor qF gwl Cwzo, ienHF aKOqI sfDF sMqF dI rihrfs sfihb dy pfT dI mrXfdf vI iewk nhIN hoxI? kI iewk Plfnf rfgmflf df kwtV ivroDI aqy dUjy iDmkVy zwt ky rfgmflf dy hwk ivc nhIN hn? kI iewk mUrqI pUjf df ivroDI aqy dUjy mUrqI pUjk nhIN hn? kI krfrF vfry vI ienHF dy iKafl iewk hn? ienHF dy qF afps ivc hI anykF vKryvyN hn aqy hornF nUM ienHF dI gwl mMnx leI mwqF idwqIaF jf rhIaF hn.

hux kuwJ ieiqhfsk qwQF dy aDfr qy gwl krdy hF ijs nUM pVH ky quhfnUM pqf lwg jfvygf ik ieh aKOqI mhFpursL aqy AunHF dy cyly bflky ikqnI ku akl dy mflk hn.

jdoN sLRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI ny afpxI pirws lf ky bIVF Cfpx df kMm afrMB kIqf qF AunHF dy mMglf crn krqfr pur vflI bIV anusfr, rfg dy isrlyK qoN pihlF Cfpx df PYslf kIqf. krqfr pur vflI bIV ivc mMglf crn rfg qoN pihlF pMny dy AuWpr swjy pfsy ilKy hoey hn. ieh gwl iqMn ivdvfnF, ijnHF nUM sLRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI inXukq kIqf sI, pUrI pVqfl krky dwsI sI. ijnHF dy nfm hn, jsits hrnfm isMG jwj hfeIkort, bfvf hriksLn isMG jI ipRsIpl aqy sfihb isMG jI ipRMsIpl. jdoN ies vfry pKMzI sfDF sMqF, AunHF dy cyly cftiVaF aqy bIVF vycl vfly dukfndfrF nUM pqf lwgf qF AunHF ny jhfd KVf kr ky asmfn isr qy cuwk ilaf ik bVf anrQ ho igaf hY sLRomxI kmytI ny mMglf crn bdl idwqy hn, ieh gurU nUM soDx lwg pey hn. Aus shI kMm dI hI ieqnI ivroDqf hoeI ky hfly qwk mMglf crn Ausy qrHF ibnHF qrqIb dy (gurU arjn dyv jI dI socxI dy Ault) Cp rhy hn. Audfhrx dy qOr qy qusIN sLRI gurU gRMQ sfihb jI dy pMnF 262 qy jfE ijwQoN suKmnI sfihb afrMB huMdf hY. AuWQy qusI ies qrHF dyKoNgy: gAuVI suKmnI mÚ 5 ] sloku ] ÃÄ siqgur pRsfid ] Bfv ik slok qoN bfad slok hox dI vjfey, ÃÄ siqgur pRsfid ] ‘mMglfcrn’ hY aqy iPr slok hY. ieh vI qusIN afm hI sfDfrx qOr qy dyiKaf hovygf jF iliKaf hovygf ik icwTI pwqr ilKx vyly jF pVHn vyly ÃÄ siqgur pRsfid ] sB qoN Aupr huMdf hY nF ik suwK-sFd puwCx qoN bfad.

keI Drm dy Tykydfr sfD ieh vI kihMdy hn ik aslI mrXfdf aqy Drm df Tykf isrP sfzy kol hI hY ikAuNik sfzI mrXfdf gurU sfihb dy vyly qoN sInf bsInf sfzy kol hI cldI af rhI hY. keI ieh vI kihMdy hn ik gurU goibMd isMG jI ny nOvyN gurU nfnk jI dI bfxI dmdmf sfihb sfbo kI qlvMzI bIV ivc ilKvfeI sI aqy ieh sfrI bIV gurU jI ny afp jbfnI Aucfrn krky ilKvfeI sI. ieh gwl shI nhIN hY. iewQy myrf ‘shI nhIN’ ilKx qoN ieh Bfv nhIN ik gurU jI ies qrHF nhIN kr skdy sn. Auh kr skdy sn, srb klf smrwQ sn. pUrf gurU gRMQ sfihb qF keI purfqn guriswKF nUM vI jLbfnI Xfd sI, ijvyN ik BfeI kfnH isMG nfBf jI dy ipqf jI nUM. gurU jI leI qF ieh koeI aOKI gwl nhIN sI, pr ieh qwQF dy aDfr qy TIk nhIN ik gurU jI ny ipqf gurU qyg bhfdr jI dI bfxI dmdmy sfbo kI qlvMzI ivc cVHfeI sI. pr aslIaq qF ieh hY ik gurU goibMd isMG jI ny ieh bfxI qF anMdpur sfihb hI dmdmy dy sQfn qy sLRI gurU gRMQ sfihb ivc ilKvf idwqI sI. ies dy sbUq leI keI hwQ ilKq bIVF mOjUd hn ijnHF ivc ik gurU qyg bhfdr sfihb jI dI bfxI vI drj hY aqy AunHF ivcoN iewk BfeI hirdfs vflI bIV kfPI msLhUr hY. ies qrHF dIaF keI hwQ ilKq bIVF iswK rYPrYNs lfiebryrI ivc vI mOjUd hn/sn. purfqn smyN ivc CfpyKfny nf hox krky bIVF aqy gurbfxI ilKx df kMm, guriswK afp hI kiraf krdy sn. bfbf dIp isMG ny vI keI hwQ ilKq bIVF sfbo kI qlvMzI ivc ilKIaF sn. ieh gwl AuWkf hI mMnx Xog nhIN ik gurU goibMd isMG jI ny sfbo kI qlvMzI vfly dmdmy ivKy gurU ipqf jI dI bfxI cVHfeI sI aqy iewk zyry nUM Drm df Tykf idwqf sI qF ik iswKF dy mn qy qn ivc ibwpRvfdI krmkFzF nUM Dsfieaf jf sky.

iswKF nUM sLbd igaFn nfloN qoV ky mnoklipq mUrqI pUjf nfl joVn ivc ienHF sfDF ny 90% qoN Aupr kfmXfbI hfsl kr leI hY. sLfied hI koeI aYsf Gr, gurduafrf jF vYWb sfeIt hovy ijwQy ik ienHF sfDF dy glq pRBfv kfrx gurUaF dIaF nklI mUrqIaF nf lgfeIaF hox. keI nfm jpx leI mUrqIaF df iDafn Drn leI kihMdy hn aqy keI ardfs kridaF iDafn Drn leI.

ijnHF aKOqI sfDF sMqF nUM hfly qwk gurmiq dIaF sfDfrx gwlF vI smJ nhIN afeIaF Auh dsm gRMQ dIaF zuMGfeIaF nUM ikwQoN smJ lYxgy. keI iswKF df vIcfr hY ik dsm gRMQ vfry koeI vI vIcfr crcf nhIN krnI cfhIdI ikAuNik ieh nf krn df akfl qKLq df hukm hY. aijhy iswKF nUM myrI bynqI hY ik ieh lPjL pUry TIk nhIN hn. kuwJ muwK syvfdfrF dI socxI akfl qKLq df hukm nhI kihlf skdI, ieh pMQ df hukm ho skdf hY, muwK gRMQI (jQydfrF) vloN koeI afdysL ho skdf hY jF iPr koeI sMdysL ho skdf hY. akfl qKLq df hukm isrP gurbfxI hY, ieh hI rwbI hukm hY, ies qoN ibnHF hor koeI rwbI hukm (akfl qKLq df hukm) ho hI nhIN skdf. ieh Auh rwbI hukm hY ijhVf ik rwb ny gurUaF aqy BgqF rfhIN sMsfr nUM idwqf hY. ieh rwbI hukm AudoN hI huMdf sI jdoN AunHF dI surqI (ilv) rwb nfl juVI hoeI huMdI sI afm hflqF ivc nhIN. jdoN surq juVdI sI qF rwbI hukm huMdf sI aqy gurU nfnk dyv jI mrdfny nUM kihMdy huMdy sn, “mrdfinaF rbfb CyV (rwbI hukm) bfxI afeI hY.” iPr afp muhfry hI ieh rwbI hukm mUMh ivcoN ieAuN inkldf sI:

jYsI mY afvY Ksm kI bfxI qYsVf krI igafnu vy lflo ] pMnF 722 ]

aqy gurU arjn dyv jI dy mUMh qoN ies qrHF:

agm agocru scu sfihbu myrf ] nfnku bolY bolfieaf qyrf ] pMnF 743}

] hAu afphu boil n jfxdf mY kihaf sBu hukmfAu jIAu ] pMnF 763 ]

kI ieh aKOqI jQydfr rwb nfl iewk imwk ho ky hukmnfmF jfrI krdy hn? jy kr nhIN qF iPr ieh rwbI hukm ikvyN hoieaf? keI qF sfrI idhfVI gflHF kwZx vfly, GsuMn muwkI hox vfly aqy mMg ky pYsy lYx vfly vI qKLq qy rhy hn. kI AunHF df vI akfl qKLq dy pYz qy kuwJ iliKaf CU mMqr krky rwbI hukm bx jFdf sI? hF, Drm dy kwpiVaF ivc ivcr rhy isafsI lIzr jrUr afpxy mqlb leI ienHF nUM rwbI hukm kihMdy sn aqy ieh vI pRcfr krdy sn ik akfl qKLq df jQydfr iekwlf hI ijwQoN mrjI jdoN mrjI hukmnfmF jfrI kr skdf hY, Bfv ik Auh rwb vI bx skdf hY. aqy iPr keIaF ny nklI rwb bx ky idKfieaf vI, keI PYks numF hukm jfrI vI hoey.

pMQk rihq mrXfdf asl ivc pMQ df hukmnfmF hY, jo ik pMQ ny keI sflF dy vIcfr vtFdry qoN bfad iqafr kIqf sI. ies pMQk hukmnfmyN nUM qkrIbn hr iewk zyry vfly sfD ny cYilMj kIqf hoieaf hY. ies dI prK qusIN afp hI afpxy lfgy dy gurduafiraF ivc jf ky kr lYxI.

keI ieh smJdy hn ik gurU goibMd isMG jI ny gurgwdI gRMQ aqy pMQ nUM nhIN idwqI, Auh qF sfzy zyry kol hY. keI ieh kihMdy hn ik gurU goibMd isMG jI sMn 1708 ivc joqI joiq hI nhIN smfey, Auh qF JfVIaF ivc luk ky rihMdy rhy aqy jfx lwgy gurgwdI sfzy zyry nUM sONp gey sn.

awj pMQ dI ieh hflq hY ik zyry vfly sfD iewk nklI rwb nfl iml ky, ivdvfnF dI sflF bwDI imhnq nUM iewk pl ivc hI rwdI dI tokrI ivc bdlx dy smrwQ hn, ijvyN ik iswK jMqrI nfl hoieaf hY.

iewQy myrf ilKx df mqlb afpxI buwDI anusfr gurmiq dy isDFq nUM spsLt krnF hY nF ik iksy dI ivroDqf krnf. dsm gRMQ hoNd qoN hI ivvfd gRsq hY aqy ies vfry PYslf smuwcy pMQ ny rl ky krnF hY. syD sLRomxI kmytI aqy qKLqF dy muKIaF ny dyxI hY pr afs Gwt hI hY, koeI vI rfjnIqk bMdf Drm vfry shI PYslf sLfied hI kr sky. ies leI ieh crcf cldI hI rihxI hY, ieh qF akfl qKLq dy muKIaF dy nwk hyT vI cwl rhI hY. aMimRqsr qoN Cpx vfly iewk rsfly ivc dohF pfisaF qoN KUb gwj vwj ky crcf ho cuwkI hY. mYN afpxI ies vYWb sfeIt qy ies vfry koeI crcf nhIN CyVnIN aqy nf hI myry pfs smF hY. mYN jo vI dsm gRMQ vfry pfieaf hY ieh isrP jfxkfrI leI hY qF ik aslIaq nUM smiJaf jf sky. aqy ieh isrP sUJvfn iswKF leI hI hY, zyiraF vfly sfDF aqy AunHF dy cyilaF vfsqy nhIN ikAuNik:

asMqu anfVI kdy n bUJY ] kQnI kry qY mfieaf nfil lUJY ] aMDu aigafnI kdy n sIJY ] pMnF 160 ]

mwKx isMG puryvfl, akqUbr 13, 2002[




.