.

ipRM: igafnI surjIq isMG

    jnm sMskfr

    nfmkrn, kysguMdx, dsqfrbMdI, jnm idn sihq

    ipRNMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

isWK Drm dy cfr pVfa- isWK Drm anusfr mnuKf ijLMdgI dy cfr pVfa imWQy gey hn. ajyhy pVfa mfno isWK vfsqy iek cyqfvnI rUp vI hn ik Ausny apxy jIvn nUM gurU hukmF anusfr Zflxf hY. dUjy sLbdF ivc iesqrHF isWK nUM apxy afp ivc ieh GoKx df mOkf imldf hY ik Auh gurU hukmF anusfr jIvn bqIq kr irhf hY jF ik bymuK hY. blik iek smfijk iekfeI hox dy nfqy ajyhy sMimaF qy, AusnUM apxy imWqrF, sMbDIaF aqy dUjy DrmF dy lokF sfhmxy isWK Drm dy Aucy suWcy jIvn nUM pRgt krn df vI mOkf imldf hY.

iesdy nfl hI, jykr scmuc hI Auh kuJ sucyq ho ky bRfhmxI, anmqI mnmqI pRBfvF aqy vfDU dy krmkFzF idKfivaF qoN bWc ky cly qF AusnMU afpxy afp Aupr vI PWKr hovygf. Auh mihsUs krygf ik Auh shI arQF ivc smfj df iek agFh vDU aMg hY. Ausdf jIvn qMg njLrI qoN dUr, vihmF-BrmF-jhflqF qoN pry hY. mnuK smfj nMU vI AusdI ‘srdfrI’ dI smJ afvygI aqy AusnUM vI apxy ‘srdfr; hox df mqlb pqf lgygf. isWKI jIvn dy ieh cfr pVfa hn- jnm sMskfr, KMzy dI pfhul lYxI, anMd sMskfr aqy aMiqm sMskfr.

‘jnm sMskfr’bfry, isWK rihq mirafdf ivcoN ien-ibn:

(A) isK dy Gr bflk df jnm hox mgroN jd mfqf AuTx bYTx qy iesLnfn krn dy Xog hovy qF (idnF dI koeI igxqI mukrr nhIN) twbr qy sbMDI gurduafry kVfh pRsLfid lY ky jfx jF krfAux aqy gurU jI dy hjLUr ‘prmysir idqf bMnf (soriT m: 5), ‘siqgur sfcY dIaf Byij’ (afsf m:5) afid KusLI aqy DMnvfd vfly sLbd pVHn, AupRMq jykr sRI gurU gRMQ sfihb jI df pfT rwiKaf hovy qF pfT df Bog pfieaf jfvy, iPr vfk ilaf jfvy. vfk dy arMB dy sLbd df jo pihlf awKr hovy, Aus qoN gRMQI isMG bwcy df nfm qjvIj kry aqy sMgq dI pRvfngI lY ky nfm pRgt kry. lVky dyy nfAuN ipCy ‘isMG’ sLbd aqy lVkI dy nfAuN ipCy ‘kOr’ sLbd lgfieaf jfvy. AupRMq anMd sfihb (Cy pAuVIaF) mgroN bcy dy nfm sMskfr dI KusLI df Xog sLbdF ivc ardfsf krky kVfh pRsLfid vrqfieaf jfvy.

(A) jnm dy sMbMD ivc Kfx-pIx ivc koeI sUqk df Brm nhIN krnf, ikAuNik "jMmxu mrxf hukmu hY BfxY afvY jfie ] Kfxf pIxf pivqRü hY idqonu irjku sMbfih]

(e) sRI gurU gRMQ sfihb jI dy rumfl qoN colf bxf ky pfAuxf afid mnmq hY.

*** iDafn rhy ‘rihq mirafdf’ ivc DMnvfid dy sLbdf vfsqy iesLfrf idqf igaf hY, iehI sLbd pVHx vfsqy pWkf nhIN kIqf igaf.

ies qoN pihlF ik asIN ieh dyKIey ik Auh ikhVy gurmWq ivroDI kMm jF jhflqF hn, ijQoN asF pRIvfirk qOr qy, bWcy dy jnm smyN sucyq ho ky clxf hY; pihlF ieh dyKx df jWqn krFgy ik gurU pfqsLfh df sMbiDq ivsLy Aupr sfzy vfsqy kI inrxf hY.

jnm mrx df gyVH- kyvl akflpurK hI iek ajyhI hsqI hY jo ajUnI aqy ajnmf hY bfkI ies sMsfr aMdr jo vI srIrDfrI hY Auh jnm lYNdf aqy aMq mr jFdf hY. kyvl mnuK hI nhIN blik hriek sLRyxI ivc ieh jMmx aqy mrn df akflpurKI atl nIXm cl irhf hY. Purmfn hY "jMmxu mrxf hukmu hY BfxY afvY jfie" (pMnf 472)

kyvl mnuK hI nhIN sMsfr dy aMdr kroVF hI jIv sLyRxIaF mUl rUp ivc ieko hI imWtI qoN bxIaf hn aqy jnm, bcpn, buZfpy dIaF hWdF ivcoN gujLrky iek jF dUjy qrIky Ausy hI imWtI ivc ieWkimk ho jFdIaF hn. PYslf hY ik "mftI eyk anyk BFiq kir sfjI sfjnhfrY" (pMnf 1350) "eykl mftI kuMjr cItI Bfjn hYN bhu nfnf ry" (pMnf 988) ieiqafid.

gurbfxI aMdr sYNkVy PurmfnF rfhIN pfqsLfh ny ieh scfeI vI pRgt kIqI hY ik hr iek jIv aMdr Ausy hI krqy df nUr hY. jdoN pRBu df aMsL iksy vI jIv sLRuyxI aMdr pRvysL krdf hY qF Aus nsl dy rUp anusfr jIv afpxf rUp Dfrn kr lYNdf hY-"asQfvr jMgm kIt pqMgm Git Git rfmu smfnf ry" (pM:988) aqy "sB mih joiq joiq hY soie] iqs dY cfnix sB mih cfnxu hoie] (pM:13)-

iesqrHF kuJ vI sdIvI nhIN aMq iek jF dUjy ZMg nfl iehI srIr vfips imWtI ivc iml jFdy hn. ies ivc kyvl afqmf hI siQr krqy df aMsL hY aqy ieh nf hI kWtdI hY, nf sVdI hY, qy nf hI pfxI ivc ruV skdI hY. iesdf kdy aMq nhIN huMdf.

sPLl jIvn, pRBu ivc ieWkimk ho jFdy hn aqy iPLr jnm-mrn ivc nhIN pYYNdy. nhIN qF afm mnuK apxy sMskfrF anusfr iksy dUjy jIvn ivc pRvysL kr jFdf hY. mnuK, psLU, pMCI, Pl-Pul-sbjLI bnspqI, prbq afid hriek pRkfr dI jIv sLRyxI Aupr iehI jnm-mrn df nIXm lfgU hY. PLurmfn hY "nfnk scu iDafiein scu ] jo mir jMmy su kcu inkc" aqy "qyrY nfie rqy sy ijix gey hfir gey is Tgx vfilaf" (pM:463)

iesdy Ault, kuJ lokF ny pRBU dI byaMqqf Aupr vI aMqqf dIaF lIkF lfAux df jWqn kIqf hY, ijvyN hr pRkfr dI jIv AuqWpqI nMU kyvl cfr KfxIaF aQvf ZMgF ivc vMizaf hY- aMzj (aMzy rfhIN), jyyrj (mnuK-psLU afid df jnm ZMg), syqj (psIny-gMdgI rfhIN), AuqBuj (ipRQvI df pyt pfVky Pl-bnspqI afid). pr pfqsLfh ny, ajyhIaF igxqIaF GVHx vfilaF nMU pRBU Buly, bymuK aqy mUrKF qoN vWzy mUrK ikhf "qf ilKIaY isir gfvfrf gfvfr" (bfxI jpu) aqy ‘byaMq KfxIaF’ Bfv AuqpWqI dy anigxq ZMg "kyqIaf KfxI kyqIaf bfxI" (bfxI jpu) dsky sfnMU ies pKoN sucyq kIqf hY.

sUqk-pfqk- kroVF jIv sLyRxIaF ivc ijLMdgI aqy jnm mrn df mUl isDFq qF ieko hI hY pr mnuKf jnm ivc dUjy jIvF nfloN iek vfDf hY aqy ieh hY vfDf hY ‘ivvyk buDI’ df. Bfv cMgy-mMdy jF apxyy jIvn dI sMBfl vfsqyy soJI.

mnuKf jnm iek ajyhf avsr hY jdON mnuK, sfDsMgq krky rWbI igafn gurbfxI rfhIN afpxI aslIaq dI pihcfx kr skdf hY. afpxy jIvn nMU mfiek iKWcF aqy hAumY afid ivkfrF qoN bcfky apxy jINdy jIa hI pRBU ivc aByd ho skdf hY. iesqrHF Auh inWq dy jnm-mrn dy duKF qoN muWkqI Bfv CuWtkfrf hfisl kr skdf hY.iesy sPLlqf nUM bfxI ivc ‘jIvn mukq’ afid vI afiKaf hY.

iesdy Ault alp-socxI, mfVI sMgq, mfiek iKWcF aqy hAumY ivkfrF aDIn rihky mnuK, apxf sfrf jnm guaf lYNNdf hY. ivvyk buWDI nUM subuDI dI bjfey kubuDI bxfky vrqdf hY. afpxy mn dI dOV TWgIaF, cqurfeIaF aqy luWt-Ksut vfly pfsy moVI rKNdf hY. dyKx nUM DrmI vI idKfeI dyNdf hY pr sWcy Drm qoN kohF dUr vWs irhf huMdf hY. sfrI dOV iehI huNdI hY ikvyN dUijaF nUM vWD qoN vWD vihmF-BrmF-jhflqF dy jfl ivc PLsfieaf aqy gumrfh krky luitaf jf skdf hY. aijhIaF hI cqurfeIaF df iswtf hY sUqk-pfqk vflf Brm.

bRfhmx mWq anusfr sUqk qoN Bfv ieWk ajyhI asLuDI df hY jo pRfxI dy jnm nfl Gr ivc AuqpMn hMudI dWsI geI hY. iesyqrHF ‘pfqk’ vI iesy hI pRkfr dI iek asLuDI dsI geI hY jo pRfxI dy mrn kfrx Gr ivc pYdf ho jFdI hY. sfzy hWQly lyK df sMbMD jnm smyN dsy gey sUqk vfly Brm nfl hY.

ieQy hI bs nhIN ies PrjLI sUqk dy nfm hyT klipq asLuDI df hOvf KVf krky hor vI anykF vihm-Brm ies nfl joV idqy gey hn. ieh sUqk vflf Brm rcky, ijWqnf inrfdr pRIvfr ivc vfDf krn vflI aqy nvyN bWcy nUM jnm dyn vflI mF dy nfl kIqf jFdf hY, Auh lUM kMzy KVy kr dyx vflf hY. aj vI iesdf koJf rUp ipMzF aqy pWCVy ielfikaF ivc jf ky dyiKaf jf skdf hY.

mF qF ies smyN AuTx bYTx aqy afpxI sMBfl dy kfibl vI nhIN rih cukI hMudI. pr Aultf suWc-iBWt prCfvy rIqF-irvfjLF dy nfm hyT jo durdsLf AusdI kIqI jFdI hY AusnMU qF sLfied Auh ivcfrI afp vI ibafn nhIN kr skdI.

mF dy ibsqry, BFzy vWKry kr idqy jFdy hn. Ausdy kmry vl koeI nhIN jFdf. icWmitaF nfl Aus agy rotI suWtI jFdI hY. Ausdy GroN hMdf lYx vflf bRfhmx aqy keI aKOqI BfeI sfihbfn vI, ienHF idnF ivc ‘hMdf’ qIk lYxf bMd kr dyNdy hn. aMq imWQy hoey idnF dy ihsfb nfl ‘pMizq’ jI afky hvn krdy aqy mMqr pVHdy hn, afpxI dfn dwCxf lYNdy hn. iesqrHF ies sUqk vflI apivqRqf nMU Gr ivcoN kiZaf jFdf hY. aMq AuhI Gr iPr pihlF vFÕ pivWqR ho igaf mMn ilaf jFdf hY.

aj sLihrI ielfikaf ivc ividaf dy pRsfr kfrx jF bhuqf krky bWicaF dy jnm, hspqflF ivc hox krky Auh jhflqF qF BfvyN afpxy afp hI GWtdIaF jf rhIaf hn. iPr vI vihmI lok koeI n koeI bhfnf-Zuwcr joVky, rIqF, irvfjLF dy nfm hyT afpxf Jws pUrf kr hI lYNdy hn jF dUjy vihmI lok AunHF aMdr vihm pYdf krky AunHNF koloN bhuq kuJ krvf lYNdy hn.

gurU nfnk pfqsLfh ny ‘afsf kI vfr’ dI pAuVI 18 ivcly iqMn slokF rfhIN ies jhflq bfry sfnUM pUrI qrHF spsLt kIqf hY. afpjI ny pWkf kIqf hY ik pRfxI dy jnm nfl aijhI koeI vI apivqRqf AuqpMn nhIN hMudI. ieh ‘apivqRqf’ kyvl mnuKI mn df apxf pYdf kIqf hOieaf Brmjfl hY. pRBu bfry nfsmJ lok hI ienHF vfDU dIaF glF ivc AulJy rihNdy hn.

pfqsLfh ny PLurmfieaf hY ik jykr kyvl jnm lYx krky hI Gr ivc koeI ajyhI apivqRqf AuqpMn hMudI hY qF jnm-mrn df ieh isDFq qF mnuK dI afpxI rsoeI qoN hI arMB ho jFdf hY. iPLr ies rsoeI qoN ibnF qF Ausdf AuWkf hI CuWtkfrf vI nhIN. gohy aqy lkVI dy aMdr hI anykF pRkfr dy kIVy jnm lYNdy aqy Bojn bnfx smyN sVdy-mrdy hn. anfj-dflF afid dy ijWqny dfixaF qoN pkvfn aqy Bojn iqafr kIqy jFdy hn sB df pihlF jnm hI hoieaf sI. pfxI dy aMdr kroVF hI jIv hn ijnHF kfrx sfzI ipafs buJdI hY. iesy pfxI kfrx hI sMsfr dI rcnf df arMB huMdf hY aqy sfry sMsffr dI hirafvl kfiem hY. arbF hI jIv qF hriek pWl ivc jnm lYNdy aqy mrdy hn. qF qy jykr jnm mrn krky koeI ajyhf sUqk pUdf hMudf mMn ilaf jfvy qFqy ieh sUqk kWZxf hI sMBv nhIM ikAuNik iesdf qF aMq hY hI nhIN.

agy mnuK nMU sfvDfn krdy hoey pfqsLfh smJFdy hn ik jy mnuK nMU scmuc hI iksy sUqk qoN bcx dI loV hY qF Auh AusdIaF afpxIaF kmjorIaF aqy ivkfr hn jo AusnMU bfhroN, sohxf irsLt-pusLt mnuK hMudy hoey vI Aus aMdroN sfry mnuKI gux Kqm kr dyNdy aqy mnuK nUM psLU qoN vI nIvIN pwDr qy lY jFdy hn.

pfqsLfh aMq ivc PLYslf dyNdy hn ik jIv df jMmxf mrnf, Kfxf pIxf, Bfv Ausdy jIvn vfsqy Bojn, ieh qF sB krqy dy atl isRsLtI nIXmF df aMg hn. ijhVy mnuK ies scfeI nMU smJ lYNdy hn AunHF aMdr iPr ieh vfDU dy sUqk-pfqk dy Brm nhIN rih jFdy.

gAuVI rfg ivc qIjy pfqsLfh ny "mn kf sUqku dUjf BfAu] Brmy BUly afvAu jfAu" (pM:229) aqy gAuVI rfg ivc hI "jil hY sUqku Qil hY sUqku sUqk Epiq hoeI…kih kbIr rfmu irdY ibcfrY sUqku iqnY n hoeI" (pM:331) vfly sLbd ivc kbIr sfihb ny vI iesy scfeI nMU Aujfgr kIqf hY. afsf rfg dI iek hor asLtpdI ivc gurU nfnk pfqsLfh ny "sUqku agin BKY jgu Kfie ] sUqku jil Qil sB hI Qfie" (pM:413) aqy "ibnu nfvY sUqku jig Coiq" (pM:413) rfhIN aigafnqf ivc suqy hoey aqy luty jf rhy ies mnuK nMU JMjoiVaf hY.

bWcy df jnm aqy isWK rIqI-krqy dI dfq lVkf hY jF lVkI ies ivc Byd nhIN krnf. nf hI kfkyy dy jnm vfsqy AucycIaF ardfsF jF suKxF afid hI krnIaF hn aqy nf hI bWcI dy jnm smyN muUMh iZwlf hI isWt lyxf hY. dyvoN dfqF Aus pRBU dIaF hn aqy aqy sMsfr cWkr ivc smfn loVINdIaF hn. pRBu df ieh nr-mfdf vflf nIXm sMsfr dI hriek sLRyxI ivc vrq irhf hY.

bWcy nMU jnm dy ky mfqf df srIr Gfiel aqy CWlxI ho cukf huMdf hY. Auh apxI sMBfl dy Xog nhIN rih jFdI. AusnMU keI pRkfr dI zfktrI aqy bfhroN dUijaF dI mdd dI loV huMdI hY. lgBg 10-12 idn AusnUM pUrn afrfm dI loV huMdI hY. AuprMq kuJ hWd qIk Auh apxI sMBfl dy Xog bxdI hY. hr iek mF dI vWK vWK syhq anusfr 10-12 idn, kyvl iek aMdfjLf hY ieh koeI idnF dI igxqI nhIN.

AuprMq mF aqy bWcy nMU iesLnfn krvfky nyVy dy gurduafry mwQf itWkvfieaf jfvy. sLukrfny vjoN jykr sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI df pfT afrMB kIqf hovy qF Bog pf jF puaf ilaf jfvy. hukmnfmy smy ijhVf pihlf aWKr afvy AusqoN bWcy df nfm pWkf kr idqf jfvy. BuJMgI dy nfm ipWCy ‘isMG’ aqy BuJMgx dy nfm ipCy ‘kOr’ sLbd lgfieaf jfvy. nfm ipCy koeI jfq-goq nf joVI jfvy. nfm pWkf krn AuprMq sLukrfxy df ardfsf soD ky dygL vrqf idqI jfvy.

pUrn afrfm vfly 10-12 idnF qoN bfd vI mfqf df kfr ivhfr ivc iekdWm pRvysL krnf AusdI syhq vfsqy KWqrnfk huMdf hY. ies nfl vI keIN vfrI Ausdy srIr nUM lMmIaF ibmfiraF lg skdIaF hn. cUMik srIr ajy apxI pUrI sMBfl ivWc nhIN afieaf hMudf. ies krky mfqf ny sihjy sihjy inWq dy kfr ivhfr ivc pRvysL krnf hY. syhq dI loV anusfr mfqf ny, lgBg mhIny-zyVH ivc apxy kfr ivhfr nMU pUrI qrHF sMBflxf hY.

gurmWq ivroDI krm kfMz aqy jhflqF ijQoN pRIvfr ivc asF bWcy dy jnm smyN sucyq ho ky clxf hY-

idnF dI igxqI bfry- sUqk afid dy vihmF-BrmF ivc Psy lok idnF afid dI igxqI ivc vI Psy huMdy hn. XfhrvyN jF qyhrvyN idn mfqf nMU cAuNky cVHfAux dI rsm kIqI jFdI hY. pYsy vfly lok qF iesnMU pUrI PMksLn dI sLkl vI dy dyNdy hn. aigafnI isWKF ivc dUijaF dI dyKf-dyKI aKMz pfT dy Bog puafey jFdy hn, rotIaF qy pkvfn kIqy jFdy hn. puCo qF juafb imldf hY ik "ieh sfzy jLrUrI hY…sfzy GrF dI rIq hY[[ ieh sfzy irvfj hY" afid.

ieQy hI bws nhIN. ies cOky cVHfx vfly XHfrvyN-qyHrvyN idn dI igxqI ivc AuWnI-ieWkI dI glqI nhIN kIqI jFdI BfvyN Gr ivc, Aus idn koeI bhuqf jLrUrI kMm jF rukfvt hI ikAuN nf hovy. mMUhoN qF ieh vI ikhf jFdf hY ik "asIN qF gurU dy isWK hF, asIN iksy sUqk nhIN mMxdy aqy nf hI bRfhmx nUM sWddy hF. pr bRfhmx dIaF hI pfeIaF lkIrF Aupr: Aus cAuNky cVHfn vfly idn, Gr ivc quPLfn pYdf kIqf huMdf hY. sfry kpVy-ibWsqry Doqy jFdy hn. sfry kmiraF dI aqy ivsLysLkr Aus kmry dI ijs ivc mfqf ny afrfm kIqf sI, ieWk ieWk cIjL nMU nvF jnm imldf hY. nukrF koinaF ivcoN kwZky rsoeI dy ieWk-ieWk BFzy-brqx nMU mFijaf jFdf hY.

iesyqrHF clIhy aQvf jnm qoN cflHI idnF dI igxqI df ihsfb vI ieWk-ieWk idn krky pUrf riKaf jFdf hY. mjfl nhIN ik idnF dI igxqI 39-41 ho sky. ieh TIk hY ik ieh idn mF dI syhq vfsqy kWcy huMdy hn aqy ies smyN dohrfn srIr nUM lg cukI koeI vI ibmfrI jF joVF afid dy drd, Ausvfsqy sfrI ijLMdgI df rog bx skdy hn. ies vfsqy grm-TMzy-hvf lgx afid df pRhyjL krnf iek hor gl hY. ienHF idnF nUM mF vfsqy ‘kWcy idn’ jF kuJ hor vI ikhf jf skdf hY. pr ienHF idnF nUM ‘clIhf’ jF ‘sUqkI idn’ ikhf jfxf aqy cflI idnF vflI igxqI ivc Psy hoxf, srfsr nfsmJI vI hY aqy bfxI dI avigaf vI

vihmI lok ienHF idnF ivc bWcy nUM jnm dyx vflI mF nUM lgy srIrk rogF nMU ‘sUqkI idnF ivc iksy prCfvyN jF idnF dI igxqI ivc vfDf-Gftf ho jfx dI glqI df nfm vI dyNdy hn aqy ieh aigafnqf hY. ipMzF QfvF jF pWCVy ielfikaF ivc aWj vI sUqk afid dy bhfny krvfey jf rhy bMdr-nfc nMU dyiKaf jfvy qF ajyhy vihmF BrmF df koeI aMq nhIN imlygf. blik ajyhy sfry vihm-Brm hr iek ielfky aqy ipMz dy vWK vWK huMdy hn. ieQoN qIk ik bRfhmx jF JfVy-PFzy vfly dy nfl nfl hI ieh vihm vI bdldy jFdy hn. keI vfrIN qF vihmF ivc Psy ienHF lokF ivc KloiqaF ieAuN mihsUs hMudf hY ijvyN jfihlF aqy mUrKF dI dunIaf ivc pYr rK idqf hovy. isWKF ny ies hnyry ivc TokrF nhIN KfxIaF. AunHF nyy gurU afsLy anusfr afp vI jIAuxf hY aqy lokfeI nUM vI pRyrq krnf hY.

BfvyN ienHF sfrIaF krnIaF nMU bhfnf kuJ vI idWqf jfvy. pr sUqk rfhIN pfey jf cuky apivqRqf dy vihm anusfr TIk idnF dI igxqI joVnI, AunHF hI lIhF qy sPLfeINaF, bRfhmx dy bdly BfeI sfihb nUM bulfxf, ardfs krvfAuxI lLMgr CWkfxy aqy JfVy-PLFzy sB kuJ kr lYxf kyvl bRfhmxI krmkFz hn. pRIvfr ivc bWcy jnm smyN aKOqI sUqk dy afDfr qy iksy vI pRkfr dy vihm-Brm-suWc-iBwt dy ZkvMj nhIN krny. Drm-rIqF-irvfjLF dy nfm hyT pRIvfrF nfl joVy gey ieh sfry krmkFz inWzr hoky jVoN AuKfV isWtxy dyxy hn. sfzI hflq "rfm nfm kI giq nhI jfnI kYsy Auqris pfrf"(pMnf 1103) vflI nhIN bnI rihnI cfhIdI.

jnm pWqrI tyvf-gRih-nksLqr- mnuK ies sMsfr ivc afAuNdf vI krqy dy hukm ivc hY aqy jFdf vI Ausy dy hukm ivc hY. nf hI iksy df jfx df smF agy ipCy ho skdf hY aqy nf hI afAux df. sLfqr lokF rfhIN GVy gey, cMgy mfVy smyN vfly vihm-Brm jnm aqy mrn-dovyN vyly, iCWky tMgy rih jFdy hn. ijnHF simaF nMU iensfn mnhUs khI jFdf hY, ajyhy igRh-nksLqrF ivc jnm lYx vfly bVy bVy ivdvfn-aAulIaf aqy mhFpursL vI ho inWqry hn. iesyqrHF bRfhmxI muhUrqF anusfr sLuB GVIaF ivc jnm lYx vfly vI bVy bVy dusLt, jLfilm aqy TWg vI ies sMsfr ivc hI pYdf hoey hn. asl ivc mnuK scy igafn qoN ibnF ies TWgI jfl ivcoN afjLfd nhIN ho skdf aqy ieh sWcf ielfhI igafn gurbfxI ibnF hor ikDroN pRfpq hoxf vI sMBv nhIN. iehI mfnisk gulfmI mnuKI jIvn dI qbfhI df kfrx vI hY. dysL qF afjLfd ho skdy hn pr ies ‘mfnisk gulfmI’ dy huMidaF jIvn dI sWcI afjLfdI vflf lfB kdy vI nhIN mfixaf jf skdf.

aijhy hI pRBfvF aDIn mhfrfjf rxjIq isMG nMU jnm dyn vflI mfqf nUM mfVy nksLqr ivc jnm ilaf mMnky pihlF qF Kqm krn leI jLmIn ivc dbf idqf igaf pr jdoN iekloqI Aulfd df ivCoVf asih idisaf qF aigafnI lokF ny supny afid dI tyk lYky bWcI nMU vfps lY aFdf. aKAuqI mfVy nKsLqr ivc jnmI bWcI, dysL dy sUrj nUM jnm dyx vflI ho inWbVI ijhVf ik Kflsf rfj df jnmdfqf aqy lgfqfr 40 vrHy rfjpRmuK vI irhf.

sMsfr ivc aj qIk ajyhf koeI bRfhmx jF mfeI df lfl pYdf nhIN hoieaf ijhVf ik aKAuqI sLuB GVI ivc, vfprx vflI iksy mOq jF mfVI GWtnf nMU rok sikaf hovy. iesy qrHF Auh ikhVf sWjx hY ijsny, mMnI geI mfVI aqy mnhUs GVI ivWc jnmy bicWaF nMU GroN bfihr suWt idqf hovy. hF apxI luWt-Ksut krvfky Aupfa krvf lYx df ZkvMj jLrUr pUrf kr ilaf jFdf hY. afiKr iesy vfsqy qF bRfhmx vIr vloN ieh sfrI Kyz rcI geI huMdI hY. iPLr vI aigafnI lok AunHF hI sLfqr lokF dIaF TWgIaF df isLkfr hOky, iek vfrI iPLr apxf Gr-kulf lutfky Aupfa krfAux dI qswlI kr lYNdy hn. ieh qF kdy nhIN hoieaf ik jnm smyN kdy iksy ny, iksy nUM ieh kihky rok ilaf hovy ik kuJ smF bfd afAux vflI ‘sLuB GVI’ ivc jnm lvy. jF iksy cl rhI ‘sLuB GVI’ kfrx koeI iksy dI mOq nUM kuJ agy pf dyvy.

drasl ieh sfrI luWtKyz qF iksy dy jnm aqy mrn dy ivcly smyN ivckfr hI cl skdI hY. cyqy rhy! vfr qF kyvl smyN dI vMz hY ijhVI ik mnuK ny apxI shUlIaq vfsqy kIqI hY. dysL dysL dy PLrk kfrx ieko smyN ieh vfr aqy BfsLf kfrx AunHF vfrF dy nfm vI bdl jFdy hn. bfxI df Purmfx hY "siqgur bfJhu aMDu gubfru] iQqI vfr syvih mugD gvfr" (pMnf 843). ies vfsqy ‘mMgl’ jF ‘snIcr’ nUM jnm lYx krky koeI ‘mMglI’ jF ‘sincrI’ nhIN huMdf.

iehI hfl rfsLIaF, jnm pWqrIaF, tyivaF aqy hfroskopF df hY. Ausy rfsLI vflf iek bMdf jylHF ivc sV-gl irhf jF PFsI dy PMdy dI AuzIk kr irhf hMudf hY. Ausy hI rfsLI df dUjf bMdf dUijaF Aupr hkUmq kr irhf hMudf hY. vWK vWK tI:vI cYnlF, aKbfrF afid ivc idqy rfsLI Pl kdy ieWk pMizq dy dUjy pMizq nfl nhIN rldy. afiKr kMs aqy ikRsLn dI, sIqf aqy sUmnWKf dI, rfm aqy rfvx dI rfsLI ieko nhIN sI? iesyqrHF jnm pWqrIaF-jnm kuMzlIaF ieko bWcy dIaF jykr iqMn-cfr vWKo-vKry pMzqF pfsoN bxvf leIaF jfx qF iek dI dUjy nfl kdy nhIN imldI blik scfeI afpy hI AuGV ky bfihr af jFdI hY.

dunIaF ivc lKF mnuK pRqI GMtf jnm lYNdy hn. anykF vfrI qF ieko hI hspqfl dy ieko hI vfrz ivWc ieko hI smyN, jnmy bicaF dy jIvn nMU jykr GoiKaf jfvy qF ienHF jnm pWqrIaF dy pfj apxy afp hI AuGV afAuNdy hn. keIN vfrI juVvF pYdf hoey bWicaF ivcoN ieWk rfj krdf hY aqy dUjf ivcfrf rotI qoN vI mhuqfj hMudf hY. iek Aucy suWcy jIvn vflf huMdf hY aqy dUjf cor-smglr zfkU jF kfiql hoo inbVdf hY. sLfqr lok qF ieQy vI ‘agy-ipCy’ jnm lYx dI gl joV dyNdy hn ikAuNik vihmI lokF dI koeI kmIN nhIN. pr bfxI df PYslf hY "aMqu n jfpY ikaf min mMq" (bfxI jpu)

hor lvo-kudrqI afPLqF kfrx anykF vfrI ieko hI JWtky ivc hjLfrF aqy lKF lok mOq dyy mUMh pY jFdy hn. AunHF ivckfr ieh ijAuqsLI aqy jnm-pqRIaF bnfx aqy bnvfAux vfly jF iPLr vWKo-vWKry rfsLI PlLF vfly sfry ieko hI igxqI ivc ieko hI smyN af cuky huNdy hn. iPLr vI aigafnI mnuK ies rWbI scfeI nUM nhIN smJdf. muWkdI gl ik ijnHF lokF ny rfsLIaF, tyivaF, jnm-pWqiraF, jnm -kuMzlIaF, hfroskopF dy cWkrF ivc Psy rihxf hY AunHF nMU mubfrk. pr isWK ny ienHF cwwkrF ivc Aukf hI nhIN Psxf.

sUqkI vfl?- kys iswKI dI afn-sLfn aqy isWK dI hoNd df insLfn hn. aj iswKI rUpI AupjfAU Kyq nMU jy kysF vflI vfV nf lgI hMudI qF sLfied iswK Drm df hfl vI jYnIaF-boDIaF vflf hI hMudf aqy iswKI kdoN dI muWk cukI hMudI. jy koeI mnuK iswKI srUp ivc iksy mUrqI-kWbr-mVHI sfhmxy mwQf tyk irhf hovy jF vYsLno Xfqrf qy jf irhf hovy qF Aus dy aMdr, isWKI bfry igrfvt df pqf AusnUM dyKdy hI lg jFdf hY. iesdy Ault jykr Aus kol vI kysF vflf srUp nf hovy qF kI pqf lgdf ik amukf mnuK koeI isWK hY jF koeI vYsLno Bgq. jykr sfzy kol aj kuJ bicaf ipaf hY jF iesdy muV jfgirq hox dI afs hY qF kyvl iesdy bfhrly kysF vfly srUp kfrx hI hY. nhIN qF bfxI pKoN aigafnqf kfrx isWKI jIvn qF sfzy aMdroN pihlF hI muWk cukf hY.

awj vI kuJ igxqI dy pr tfvyN tfvyN ajyhy isWK pRIvfr iml jFdy hn ijhVy bWcy dy jnm qoN do-ieWk sfl bfd iek vfrI bwcy dy kys jLrUr ktvf dyNdy hn aqy iPr rK lYNdy hn. jy puCo qF AuWqr imldf hY "jI ieh sUqkI vfl sn aqy sfzy ieh rIq hY ik ieh jLrUr ktvf idqy jFdy hn".

socx df ivsLf hY ik jykr Auh vfl scmuc hI sUqkI hox krky kWtxy jLrUrI hn qF lqF bfhvF awKF-nwk-kMn sBkuJ hI sUqkI hY iPr AunHF bfry ajyhy lokF df kI PYslf hY? vflF dIaF jVHF qF ‘iPLrvI sUqkI’ hI hn qF qusF kitaf kI? jy sfzy mn ivc kysF df aWdb siqkfr kfiem hY qF ieho jhI kysF dI byadbI krnI qF dUr asIN supny ivc vI ajyhI gl nhIN soc skdy. iPr sUqk sMbMDI gurbfxI df PYslf qF asIN iesy gurmWq pfT dy arMB ivc hI dyK cuky hF. sfnUM ies burfeI qoN pUrI qrHF sucyq hoky clx dI loV hY.

kfly insLfn-kfly Dfgy-qfvIq, kOzIaF afid:- dUijaF dI srdfrI krn dy dfavydfr-ieWk nhIN blik aj bhuqyry iswK pRIvfr dyKy jf skdy hn jo ies vihm df isLkfr huMdy hn ik bwcy nMU iksy dI mfVI njLr nf lg jfvy. bWcy dy ichry Aupr jF ieDr AuDr kfly insLfn lgf CWzdy hn. bWcy dy gly, klfeI jF kmr ivc kfly moqI jF kflf Dfgf pf dyNdy hn. pfKMzIaF-TWgF koloN mxsvf ky Dfgy-qfvIq-kfly moqI aqy kOzIaF afid bWcy dy gl ivc pf dyNdy hn. pr ieh sfry vihm-Brm-jhflqF Pokt krm aqy aigafnqf qoN Cut hor kuJ nhIN hn. gurU ky iswK nUM ajyhIaF glF sLoBf nhIN dyNdIaF.

socx dI gl jy kfly rMg ny hI dUijaF dI njLr qoN bwcy nMu bcfxf hY qF hr iek bwcf apxy ichry Aupr ‘kflIaF awKF’ aqy isr Aupr ‘kfly kys’ lYky hI jnm lYNdf hY. iPr vfDU dIaF ibMdIaf, itikaf qy DfigaF-moqIaF ny AuQy kI kr lYxf hY? jy scmuc kflf rMg hI iksy nMu bcfAux dI gfrMtI hovy qF bixaf bxfieaf kflf pyNt bQyrf iml jFdf hY? iPr zfktrF dI vI kI loV, bwcy nMU kyvl kflf pyNt hI kr idqf jfvy qF Auh afpxy afp hI TIk Tfk rvygf. jykr iesqrHF kfly rMg krky hI iksy bwcy dy rfjLI KLusLI rihx dI gwl hovy qF rboN jnmy kfly lokF dy bwicaF nMU kdy mrnf jF ibmfr hoxf hI nhIN cfhIdf aqy goiraF dy bwcy kdy TIk hI nhIN rih skxy cfhIdy jF bhuqy mr hI jfxy cfhIdy hn. pr aijhf kdy nhIN hoieaf.

asIN afpxy sfhmxy inWq hspqflF ivc jf ky dyK skdy hF ik anykF mfvF ny afpxy bwicaF dy gly, klfeI, lwk ivc kfly Dfgy, qvIq kOzIaF vI pfeIaF hMudIaF hn. kfly itwky vI bQyry lfey hMudy hn iPr vI zfktrF dI pRkrmF kr rhIaF hMudIaF hn. GWt qoN GWt ieQoN hI AunHF nMU aslIaq dI smJ af jfxI cfhIdI hY. scmuc jy iek srvyKx kIqf jfvy qF pqf lg jfvygf ik ijhVy gurU ky lfl, gurU afsry Ausdy sLukrfny ivc rihMdy hn, afpxy bwicaF dI TIk dyKBfl aqy zfktrI pKoN AunHF dI syhq df iDafn krdy hn. bhuqf krky AunHF dy bwcy vI TIk Tfk aqy irsLt pusLt hI rihMdy hn. pr Dfgy qvIqF-qWgVIaF dy cwkrF ivc Psy hoey vihmI lokF dy bwcy ijLafdfqr ibmfr hI rihMdy hn aqy bhuqy kflvs vI ho jFdy hn ikAuNik vfDU dy JfVy-PFzy AunHF dI sMBfl ivc rukfvt bxy riNhdy hn.

sBnI Cflf mfrIaf- scfeI qF ieh hY ik iswK ny ienHF vihmF-BrmF dy BulyKy ivc nhIN pYxf. hukm hY "sMbiq sfhf iliKaf imil kir pfvhu qylu" (pM:12) aqy "vdI su vjig nfnkf scf vyKY soie ] sBnI Cflf mfrIaf krqf kry su hoie"(pM:469) krqy vloN ijhVI svfsF dI pUMjI iksy nUM pRfpq hoeI hY Ausdy GWtx jF vWDx df svfl hI pYdf nhIN huMdf.bfxI df PLYslf hY "sMjogu ivjogu duie kfr clfvih lyKy afvih Bfg" (jpu-pM:6) Bfv jIv df ijs ijs nfl ijWqnf sMbMD bixaf hY Auh vWD jF GWt nhIN ho skdf. sfnMU ieh gl pWky qOr qy smJ lYxI cfhIdI hY ik "hir ibnu koeI mfir jIvfil n sfkY mn hoie inicMd inslu hoie rhIaY" (pMnf 594)

qF qy, jykr iksy df smF krqy vloN hI pug cukf hY qF AusnUM koeI bcf nhIN skdf aqy ‘vDI’ nUM koeI ‘Gtf’ nhIN skdf PLurmfn hY "ijs kI pUjY aAuD iqsY kAuxu rfKeI ] bYdk aink Aupfv khF lAu BfKeI"(pMnf 1363). asF qF apxy mn nUM gurU crnF ivc joVxf hY aqy gurbfxI hukmF-anusfr ies jIvn nUM idRVH insLcy nfl clfxf hY. mn nMU ienHF Dfgy-qvIqF-qWgVIaF-kOzIaF-moqIaF vfly pfsy rWqI Br vI nhIN BWtkx dyxf.

ikWDry njLr nf lg jfey- dUijaF dI mfVI njLr qoN bcfx dy vihm vfly kfly Dfgy qvIqF-qWgVIaF-kOzIaF bfry qF asF ijLkr kIqf hY. iesyqrHF iesy vihm aDIn, dUijaF dI dyKf dyKI, hor vI anykF ZWkvMj, awj iswK GrF ivc vI kIqy jf rhy hn. sfnUM ienHF qoN pUrI qrHF bcx dI loV hY. ienHF ivcoN kuJ hn PWtkVI nMU culHy ivc pfky Pul kr dyxf, iPr Aus qoN ihsfb lgfxy ‘dyKo njLr lgfAux vfly df ikwzf iBaMkr buwq bx igaf hY’. aMq AusnMU cOrsiqaF ivc Aucycy jfky isWtxf. iesyqrHF suwkIaF lfl imrcF lYky aWg ivc pfAuxIaF aqy sfry GridaF nMU KwpU lgvfAuxy. ijWqnf vWD ‘KWpU’ AuqnI BfrI njLr. hor lvo- ‘hrml’ DuKf ky Ausdf DUaF bwcy dy mUMh Aupr pfxf. ies vihm nfl ik icwtI vsq aqy ivsLysLkr duwD nMU dUijaF dI mfVI njLr vDyry lg jFdI hY- duwD ivWc kwcf kolf pfky kwZxf aqy iPLr Auh duD bWcy nUM iplfxf jF duD nUM Zwk ky bWcy nUM iplfxf afid aqy hor bhuq kuJ. ies sfry df muK kfrx krqy vloN GVI hoeI, jnm-mrn dI Kyz bfry aigafnqf aqy mn df jhflqF ivc AulJy hoxf hY.

bfhr dy kpVy aqy rumfly df colf- nvyN jmyN bwcy nMU apxy Gr dy kpVy nhIN puafAuxy, ies vihm df isLkfr vI bhuq sfry iswK Grfxy hI hoey pey hn. BfvyN iesdf ipCOkV iksy nMU kuJ pqf hY jF nhIN pr ieWqnf kih idqf jFdf hY ik ieh asfzI rIq hY ik asIN pihlF bcy nMU Gr df kpVf nhIN pfAuNdy. ies ivsLvfs df ipCokV vI bVf hfsohIxf aqy byisrpYr hY. mUl rUp ies df afDfr ieh hY ik Gr ivc sUqk hox sdkf Gr dI hr iek vsqU apivqR aqy iBwtI hoeI hY aqy iBwtI hoeI apivqR vfsqU bWcy nMu nhIN CUhx dyxI. bhuqy GrF ivc qF ies vihm nMU aKAuqI sUqk dy mMny jFdy 40 idnF qIk hI GsIitaf jFdf hY aqy 40 idn hI bwcy nMU apxy Gr df kpVf nhIN pfieaf jFdf pr keI GrF ivc kyvl bfhr df kpVf pfky iPr Gr dy afrMB kr idqy jFdy hn. mqlb donF gwlF df ieko hI hY. GWt hY jF vWD pr Auh hY qF jhflq hI.

jLrf soco! jy kpVy sUqk vfly iBwty hoey hox krky nhIN pfey qF ijs mMjI ibWsqrY Aupr bwcf inwq afrfm krdf hY Aus bfry kI krogy? Gr dy sfry jIa hI sUqk dy gRsy hoey hn pr bwcf qF mF aqy Ausdy duwD qoN ibnF vWkq hI nhIN kWt skdf. iek gwl ivc pfAux vfly kWpiVaF vfsqy qF asF vihm pUrf kr ilaf, pr ies nMU hor agy ikWQy ikWQy inBf skogy? ijvyN ik lyK dy afrMB ivc sUqkF-pfqkF bfry gurbfxI df inrxf asIN dyK cuky hF, AusqoN bfd ajyhy vihmF-BrmF df vYsy hI koeI mqlb nhIN rih jFdf.

kuJ sWjx mwQf itkvfAun vfly idn jF pihlF hI Aucycy qOr qy gurduafrf sfihb qoN bfbf jI df rumflf lYky bwcy df colf bxvFdy hn keIN vfrI keI anpVH BfeI sfihbfn afp ajyhf krvFAuNdy hn pr ieh sB vI inrol mnmq hY aqy rihq mrXfdf ivc ies bfry spwsLt mnHf kIqf igaf hY.

guVHqI dynf- ieh iek hor vihm hY- Gr ivcoN, ijsnMU isafxf smiJaf jfvy, Ausdy mMUh ivcoN sLihd afid jUTf krvf ky jMmdy bWcy dy mMUh ivc pfieaf jFdf hY. iesqoN ieh pRBfv ilaf jFdf hY ik amuky iensfn dI socxI-rihxI df pRBfv bWcy Aupr pvygf. ieh vI iek PjUl aqy vfDU dI nfsmJI hY.

aMimRq CWkfxf- keI QfeIN aqy keI pRIvfrF ivc, kuJ sMprdfeI sMsQfvF aqy zyiraF qoN ieh ieWk hor vfDU df qrIkf vI isWKF ivc pRclq hY. BfeI sfihb jF koeI zyrHydfr - jl ivc KMzf, ikRpfn jF kVf afid clfky aqy kuJ jpujI afid df pfT krky, Auh jl bWcy dy mUMh ivc pf dyNdy hn. ies qoN ieh pRBfv idqf jFdf hY ik bWcy nMU aMimRq CWkf idqf igaf hY- pr ieh vI gurU rIqI nhIN. nqIjf ieh hMudf hY ik ajyhy bhuqy bcy vWzy hoky ‘KMzy dI pfhul lYx’ qoN hI vFJy rih jFdy hn aqy smJdy hn ik AunHF ny qF aMimRq Cikaf hoieaf hY.

isWK Drm anusfr aMimRq nfm nMU pRfpq krn vfsqy pMj ipafiraF pfsoN ‘KMzy dI pfhul’ rfhIN sRI gurU gRMQ sfihb jI nMU gurU Dfrn krn df nIXm hY. BfvyN ik iesdf nfm ‘aMimRq CWkxf’ pRclq ho cukf hY pr iesdf asl nfm ‘KMzy dI pfhul lYxf’ hI hY. isWK Drm ivc pRvysL df iehI iek pRvfixq ZMg hY. koeI hor aMimRq, crxfimRq jF ZMg pRvfn nhIN. asl ivc bWcy nMU arMB qoN hI isWKI nfl joVn df qrIkf hY ik mfqf-ipqf aqy pRIvfr dy dUjy mYNbr afp gurbfxI jIvn vfly aqy pfhulDfrI hox. iesqoN ielfvf koeI hor dUjf qrIkf hY hI nhINy.

PuVkVf suWtxf- bWcy nMU jdoN pihlI dMdI inkldI hY qF keI lok bWcy dI BUaf jF iPr ajyhy sWjx koloN ijsdy ik dMd bVy sohxy hox, kwcI grI icwQvfky bWcy dy mUMh ivc sutvFdy hn. ies ipWCy ieh ivsLvfs ilaf jFdf hY ik bWcy dy dMd vI, Ausdy mMUh ivc pfAux vfly vFÕ aqy icwQI hoeI grI dI qrHF sohxy hoxgy. iesnMU afm qOr qy ‘PuVkVf sutxf’ ikhf jFdf hY.

ijnHF bicaF dy mUMh ivc iesqrHF PuVkVf suitaf jFdf hY jy AunHF sfiraF dy dMdF dI ihWstrI iqafr kIqI jfvy qF pqf lg jfvygf ik AunHF ivcoN ikWqny ku lokF dy dMd TIk rihMdy hn? scfeI qF ieh hY ik dMdF df TIk Augxf jF TIk rihxf qF ienHF dI sPfeI-sMBfl qy inrBr hY nfik ajyhy Pokt BrmF Auqy.

muMzy-kuVI ivc Prk- muMzy dy jnm smyN hry pqy tMgxy, bYNz vjvfAuxy, miTafeIaF vMzxIaF, vWD cVH ky mubfrkF dyxIaF, hriek afAux vfly iqAuhfr nMu ‘kfky df pihlf iqAuhfr’ kihky mnfAuxF jF iPr kfky dy jnm df bhfnf lYky apxy kuVHmF nMU rIqF-irvfjLF dy nfm hyT luWtxf aqy prysLfn krnf-dUsry bMny kuVI dy jnm smyN DOx nIvI isWt dyxI, iZWly hoky ivcrnf, koeI mubfrk dyvy qF mUMh nIvF kr lYxf, ieh dovyN ivprIq gwlF gurUdr qy pRvfn nhIN hn.

jnm kfky df hovy jF bWcI df, dovyN krqy dIaF dfqF hn aqy iksy iek dI sMsfrk loV dUjy qoN GWt jF vWD nhIN. jLrf soco, jy Gr ivc jnm dyx vflI mF hI nf afAuNdI, ijsdf sMbMD ik hY hI iesqrI vrg nfl, qF iPr kuVI muMzy df PLrk krn vfly ‘muMzf jI’ ny ikQoN afAuxf sI. ieqnf hI nhIN, muMzy dI mF nMu vI qF afiKr iksy mF (iesqrI) ny hI jnm idqf sI. isWK vfsqy ajyhf koeI krm ijs qoN iek df mhqv jF loV dUjy qoN vWD drsfAuxf hY, pRvfn nhIN. rWKVI-itwkf-kfrvfcOQ afid dy vrq aqy hor sfry krm jo kyvl iesqrI jLfq nMU Drm jF rIqF irvfjLF dy lybl hyT nIvF dwsx vfsqy GVy gey hn jF ijnHF rfhIN iesqrI vrg df inrfdr kIqf igaf hY, AuWkf hI pRvfn nhIN.

kuVI jnm lvy qF ‘mfqf’ nMU myhxy-qfany-muMzf jMmy qF AusdIaF qfrIPF, dovyN glF, isWKF nMU nhIN soBdIaF. gurisWK df krqb donF hI hflqF ivc krqy df sLukrfnf krnf hY. bWcI nUM jMmdy mfr dynf jF iPLr BrUx hiqaf isWK Drm dy nIXm nhI. pr iesy ivsLy Aupr hr sfl pMjfb dy jMn sMiKaf dy aFkVy ajOky isKF vfsqy iek lfhnq aqy sLrm nfl zuWbx df mukfm hn.

isWK Drm dI qbfhI dy ijLmyvfr kOx? isWK Drm nMU aj ijWqnIy Zfa lg rhI hY Ausdy ijLMmyvfr asIN afp hF koeI bfihr dy nhIN. ikAuNik afpxy afp nMU smJy ibnF asIN hriek Auh kMm krI jf rhy hF ijs qoN sfnMU bcx dI loV sI. sfzI hflq aj Aus icwkV dy kIVy vflI bxI peI hY ijsnMU gMdgI ivWc rihx dI afdq bx cukI hoovy aqy bfhr dy KlyH-zulHy ishq aPLjLf vfqfvrn ivc rihxf hI aAuKf lgdf hovy. gurU pfqsLfh ny ijnHF vihmF-BrmF-jhflqF aqy Drm dy nfm hyT ho rhIaF TWgIaF dI ivsLtf ivcoN sfnUM kiZaf sI, aj pUrI qrHF asIN Ausy ivc hI zuWb cuky hF.

iesdy nfl hI, ijvyN AulU nMU rosLnI aqy roxk psMd nhIN huNdI. AusnMU qF AujfV aqy hnyrf hI BfAuNdf hY. iesyqrHF aj kuJ sLfqr iksm dy lok gurU pfqsLfh dIaF mhfn bKisLsLF nMU Bulfky sfnUM Ausy hI icWkV ivc Dwkxf cfhMudy hn. Auh apxI qMgnjLrI aqy qfkq-igxqI dy nsLy ivWc hriek smfijk, rfjsI afriQk aqy kuitlnIqI vfly sfry hIly vrqky sfzI ivlWKxqf nMU Kqm krn leI lfmbMd hn. pr ies ivc ksUr sfzf vI GWt nhIN ikAuNik gurU nfnk dy aKvfky vI asIN apxI krnI jF socxI nMU gurU afsLy anusfr clfAux vfsqy AuWkf hI iqafr nhIN.

nfm krx sMskfr- asIN ies gurmWq pfT dy arMB ivc ds cuky hF ik isWK Drm anusfr kyvl cfr hI sMskfr hn aqy ‘nfm krx’ Aus igxqI ivc nhIN. isWK rihq mirafdf ivc vI ‘jnm aqy nfmkrx sMskfr’ ieko hI isrlyK hyT dyky spsLt kIqf hoieaf hY ik jdoN mfqf clx iPrn Xog ho jfvy aqy iesLnfn krky gurduafry mwQf tykx jfvy qF pRsLfid krvfAux AuprMq gurU pfqsLfh df vfk afvy, pihly awKr qoN bWcy df nfm pWkf kr ilaf jfvy. Bfv ieh ik bWcy df nfm rKx ivc AuWkf hI iZwl nhIN krnI. iesy iZWl df nqIjf hY ik bfhrI pRBfv kfrx ikWDry bWcy df koeI hor Aultf iswDf nfm nf pRclq ho jfvy.

ieWqnI spsLt syD dy bfvjUd aj afm dyKx ivc af irhf hY ik keI mfpy ieh suwKxf suKdy hn ik ‘Auh iksy hor ivsLysL sQfn Aupr jf ky hI bWcy df nfm rKvfAuxgy’. keI sWjx Aucycy sWdf pqr Byjky nfm rKvfAux vfsqy vWzy vWzy PMksLn krdy hn. keI grIb mfqf ipqf ienHF igxqIaF ivc hI vWkq tpFdy hn ik Auh cfr pYsy ieWkTy krky hI koeI PMksLn kr skxgy qF hI bWcy df nfm riKaf jf skygf.

ienHF sfrIaF gwlF df pihlF qF iswtf huMdf hY, isWK izspiln qoN bymuKqfeI. iPr iesydf iBaMkr pRBfv bicaf df nfm rKvfAux ivc iZWl ho jfx sdkf, bWcy df dohrf (Duplicate) nfm ittU, ibtU, istU, iltU, iblf-kflf afid pRclq ho jFdy hn. bWcy df asl nfm qF ikWDry jfky skUl afid dy rijstrF ivc hI phMucdf hY ijsdf pqf bhuqf krky Gr idaF nMU hI hMudf hY. qF iPr Aus nfm nUM rKvfAux df kI mqlb ijsnMU vrqxf hI nhIN. pr ies sfry dy ijLMmyvfr bWcy dy mfpy hI hMudy hn ijhVy ik apxI nfsmJI jF lfprvfhI kfrx, ienHF bWicaF nMU gurU ky isWK hox df mfn pRfpq krn qoN pihlF hI ittUaF -ibtUaF ivc imlf dyx df kfrx bx jFdy hn.

aj jykr skUlF dy rijstrF ivcoN jfky dyiKaf jfvy qF bhuqy isWK bWcy ajyhy imlxgy, ijnHF dy nfvF qoN aMdfjLf vI nhIN lgfieaf jf skygf ik Auh isWKF dy bcy hn. jy kfrx puCo qF kihxgy, sfzf nfm ajy riKaf hI nhIN, jy klfs dyKo qF dsvIN-bfrHvIN hovygI. lyKk ny ies pKON pMQ dI bdhflI dy ajyhy kys vI dyKy hn, ijnHF ivc ik bicaF dy nfm AunHF dy anMdkfrjF smyN rKy gey hn. ies sfry df mUl kfrx sfzf afpxy afp qoN gLfiPl hoxf hY. iesydf nqIjf kOm idn-bf-idn Bugq vI rhI hY. keIN vfrI qF jykr iksy nMU iksy ibWly jF sItU dI dukfn Aupr jfx vfsqy ikhf jfvy qF ieh vI pqf nhIN lgdf ik Auh dukfn iksy isWK sWjx dI hY jF iksy anmqI dI. sLfbfsL hY muslmfn vIrF nMU jo ies pKoN iblkul sucyq hn. Xfd rhy nfm df klcr aqy siBaqf nfl isWDf qfluk hMudf hY.

kys guMdn aqy dsqfrbMdI: isWK Drm ivcly cfr sMskfrF dI bjfey ihMdU Drm ivc solHF sMskfr hn aqy AunHF dy sfry sMskfrF vfsqy ihMdU vIr pUrI qrHF bRfhmx dy aDIn hn. AunHF ny jykr koeI mkfn bnfAuxf hovy qF mhUrq bRfhmx hI kWZygf aqy iPr jykr Auys ivc pRvysL krnf hY qF vI Auh Ausy dy aDIn hn. isWK Drm ivc ajyhI pfbMdI nhIN. sfzy ihMdU vIrF ivc nfm krn -muMzn afid bfkfiedf sMskfr hn pr AunHF dI hI nkl qy anjfx isWKF ny nfmkrx-kys guMdn aqy dsqfr bMdI afid sMskfr vI afp hI GWV ley hn.

isWKF nMU ijWQy isMG-kOr vfly apxy ivlWKx nfvF nMU kfiem rKky apxy kOmI srUp nMU kfiem rKx vfsqy sucyq rihx dI loV hY-AuQy nfl hI isWKI dI pihcfx aqy hoNd df sbUq, isWK df kysF aqy dsqfr vflf srUp hY. kysF nMU iKWlrx aqy imWtI, GWty qoN bcfAux, sohxy qrIky nfl ienHF nUM sfP-suQrf rKx vfsqy smyN isr kysF df jUVf aqy kMGy-dsqfr dI rihq ivc afAuxf vI aiq jLrUrI hY. kysF nMU byadbI qoN bcfAux jF ienHF Aupr dsqfr sjfAux vfsqy iksy ivsLysL smfgm dI loV nhIN huMdI.

isWKF vfsqy, smyN isr kysF df jUVf iPr ienHF dI dsqfr rfhIN sMBfl ieWqnI jLrUrI hY ijWqnI ik do vWkq dI rotI vI jLrUrI nhIN. isWKI jIvn dy ajyhy jLrUrI moVF nMu afzMbrF df rUp dyxF jF iPLr AunHF vfsqy pRogrfm bnfAux leI AuzIk krdy rihxf, iksyqrHF vI jfiej nhIN. ieh qF iesy ivc hI asl smyN nMU lMGf dynf aqy axjfxy ivc kom dI pnIrI nfl iKlvfV krnf hY. loV hY, Xog smyN qy kysF nMU jUVy df rUp dy idqf jfvy aqy AunHF dI sPfeI sMBfl ihWq smyN isr dsqfr shAux df Audm kyvl ardfsf soD kY iek dm arMB kr idqf jfvy. iesy krky pMQ ny ies vWzI loV nUM iksy ivsLysL sMskfr df rUp nhIN idqf.

pWtkf, topI vflf rog- awj pMQ ivc pWtky vflf iek hor mfrU rog cl ipaf hY ijs vl pMQ nMu ibnf iZWl iDafn dyky bMd krn dI loV hY. 12-14 sfl dI Aumr dy bWicaF qIk qF ieh TIk hY pr ies qo vWD Aumr dy sWjxF vfsqy ieh ieAuN hY ijvyN koeI isafxf mnuK, boql aqy inWpl nfl duD pI irhf hovy. aj ies pWtky rfhIN pMQ nMU bVy nuksfn puj rhy hn. dsqfr bMnx vfsqy jdoN isafxI Aumr qIk iekvfrI Jfkf ijhf bx jFdf hY qF aMq iehI Jfkf piqWqpuxy vfsqy iek nvF rsqf Kol dyNdf hY. jykr iek mItr lIr nfl hI kMm cl skdf hMudf qF gurU pfqsLfh dy smyN qoN hI koeI ajyhI kfZ kZI jf skdI sI. suafl kyvl kysF dy ZWkx dI loV nUM pUrf krnf nhIN blik isWK df srUp qF inWKrdf hI Aus idn hY jdoN ichry Aupr sohxI dsqfr sWjdI hY.

iesy hI lVI ivc iek hor ibmfrI pMQ ivc AuBrn df jWqn kr rhI hY ijhVI ik iksy KflI idmfg dI Aupj hY aqy mOjUdf pWtky dI hI dyx khI jf skdI hY. ieQy dsqfr dI sLkl ivc hI iek topI iqafr krky pRclq kIqI geI hY. duK dI gl df hY ik ies df arMB isWKI dy kyNdr sRI aMimRqsr ivcoN hI iksy ny kIqf aqy sMsfr Br dy hriek ieiqhfisk jF BrpUr sLMgq vfly gurduafry dy bfihr KuWd isWK dukfndfr hI iesnUM isKF ivc PLYlf rhy hn. spsLt hY ik iksy dust dI jfx buJ ky isWKF dy bicWaF nMU topIaF ivc Psfky AunHF nUM piqWq krn dI iek socI smJI sfijLsL hY. pMQ-drdIaF aqy pMQk afgUaF-pRcfrkF aqy Kfskr gurduafrf pRbMDMkF nMU ies pfsy bhuq jldI iDafn dyx dI loV hY.

jnm idn mnfAuxy isWKI df nIXm nhIN hn- afjLfdI qoN pihlF qIk isWKF ivc kyvl gurU sfihbfn dy afgmn idvs hI mnfey jFdy sn. ieQoN qIk ik sLhId sUrbIr isMGF dy jnm vI kdy nhIN sn mnfey gey, AunHF dIaF kyvl brsIaF hI mnfeIaF jFdIaF sn qfik pMQ AunHF dI dyn qoN pRyrnf lY sky.

isKF dI gl qF vWKrI hY, sfzy ihMdU vIrF ivc vI ieh cIjL ikWDry nhIN sI pr pWCmI pRBfv hyT ieh mfVI Kyz Bfrq ivc pujI. gurbfxI qoN dUr hox sdkf cMUik aj bhuqy isKF nMU afpxy afp df hI pqf nhIN aqy ijQoN ijhVf asr imldf hY bVI jldI sMBfl lYNdy hn. iesyqrHF kuJ isWK Grfixaf ivc ieh Byz cfl vI apxy kdm vDFdI jf rhI hY.

isWK df jIvn qF krqy dI rjLf ivc rihNdy hoey apxyy mn nMU itkfa ivc rKx df nfm hY. jd qoN iensfn pYdf hoieaf hY ies df jMmnf aqy mrnf qd qoN hI cldf af irhf hY aqy cldf vI rvygf. ikAuNik "jo afieaf so clsI sBu koeI afeI vfrIaY" (pMnf 474) df atl nIXm hY. ieh koeI ajyhI GWtnf jF vWKrI KusLI qF hY nhIN ijhVI ik iek nfl hoeI hovy aqy dUjy nfl nhIN hovygI.

iswK nMU qF pfqsLfh ny jIvn dIaF akWt scfeIaF nfl joiVaF hY. ies nMU Aucf sucf iensfn bxfieaf hY. jnm idn mnfAuxy qF hoCy aqy kWcy bMidaF df kMm hn. jdoN koeI ivWCV igaf qF ZfhF mfr lLYxIaF, vWD cVH ky ivrlfp jF lok idKfvy krny aqy jy koeI jMm ipaf qF hdoN vWD AuCWl kUd mcf dyxI-ijvyN ik sLfied koeI nvIN jF vWKrI gwl vfprI hovy. sulJy aqy isafxy lokF nMU ieh dovyN gwlF sLoBf nhIN dyNdIaf aqy gurU afsLy dy ivprIq hn.

acfnk jdoN koeI ivWCV jfvy qF mn nMU cot lgxI iesyqrHF jy mfilk dI bKisLsL sdkf koeI pRIvfrk vfDf hovy qF mn nMU KusLI pRfpq honI-mnuwKI suBfv dy kudrqI rMg hn aqy krqy dy atwl inXmfnusfr hn. pr ienHF donF rsF df pRBfv iksy Kfs sImF qIk hoxf hI Xog hY. "kbhU jIaVf AUiB cVqu hY kbhU jfie pieafly ] loBI jIaVf iQru n rhqu hY cfry kuMzf Bfly" (pMnf 876) vfly sLbd rfhIN pfqsLfh ny mnuKI mn dI iesy kmjLorI vfly pfsy sfzf iDafn duafieaf aqy sfnUM sucyq kIqf hY. iPr ies ivc qF koeI qWuk hI nhIN rih jFdI ik jf qF rhy hF asIN apxy aMq vfly pfsy aqy mnFdy hF hr sfl afpxy jnm idn. blik icMqf qF ieh honI cfhIdI hY ik sfzy kImqI suafs ajLfeI qF nhIN jf rhy? spwsLt hY ik isWKF ny ies vfDU dI Byz cfl df isLkfr nhIN hoxf. iesqrHF jnm idn afid mnfxy gurbfxI isDFqF nfl myl nhIN KFdy. gurU-ipafirE! gurdyv df PYslf hY ik mYnMU qF hI isK Aupr XkIn hY jykr Auh afpxy inafrypn qy kfiem rihNdf hY. inafrypn df arQ hY, isWK ny bfxI isiKaf Aupr idRVqf nfl pihrf dyxf hY, ijs qoN sfzy jIvn ivc vI suDfr afvy aqy dUjy vI gurbfxI dI ies TMzk nMU mfx skx.

ies dy Ault siqgurU ieh vI cyqfvnI dyNdy hn ik jykr isWK ny vI bRfhmxI jIvn apxf ilaf; apxy inafrypn qoN avyslf hoky jfq pfq, iQWq vfr, AUc nIc, krm kFz, svyr-sLfm, dyvI-dyviqaF dI pUjf, vihmF BrmF afid jhflqF ivc AulJ igaf qf mYN AusdI pRqIq nhIN krFgF. Auh myrf isK aKvfAux dy Xog nhIN rhygf aqy Kvfr hovygf. afAu! ies scfeI nMU smJIey.

047s80.3s040

Including this Gurmat Lesson No 47

jnm sMskfr (nfmkrn, kysgumdx, dsqfr bMdI aqy jnm idn sihq)

For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.com




.