.

hukmnfmf - afDuink pRsMg ivwc (iksLq qIjI)

pRo: ieMdr isMG Gwgf

sMn 1982 ivc eysIan KyzF idlI ivKy hoeIaF. Bfrq srkfr vloN isKF nfl kIqIaF DwkysfhIaF nUM, sMsfr pwDr qy surKIaF ivc ilafAux vfsqy idlI ivc sFq meI ros mujfhry krn df aYlfn kIqf igaf. ieMdrf aFtI dy ieÈfry qy, hirafxy df muwK mMqrI Bjn lfl, pulsI DfVF lY ky iswKF dy mOr kutx af igaf. iswK skl vflf, iksy pfrtI, iksy ahudy aqy iksy ielfky df rihx vflf hovy, hirafxy dI hwd aMdr vyKidaF hI sfry kfnMUnF nUM pYrF hyT mDolidaF, iswK hox dI axmnuKI sjf idqI geI. iswKF nUM pujky jlIl kIqf igaf. Gor apmfn qoN bfad qrly krvf ky, sfmfn lut ky vfps muV jfx qy mjbUr kIqf igaf. kuJ hI smyN bfd, Bjn lfl muwK mMqrI hirafxf dy sdy qy, gurcrn isMG tOhVf, pRkfÈ isMG bfdl, brnflf afid sfrf lfxf aMbfly iek srkfrI rYst hfAUs ivc, Bjn lfl nUM imilaf. 1982 dIaF eyÈIan KyzF bfry rsmI ijhf ros pRgt kIqf qy Bjn lfl vloN muafPI mMg lYx qoN ibnF hI ieh lIzr Aus nfl hwQ imlfAuNdy rhy, duD cfh, kOPI, ibskut, brPI KFdy rhy qy aMq Bjn lfl df mulfkfq leI DMnvfd krky vfps af gey. iswKF dI inzrqf qy sUrmgqI dIaF bVHkF mfrn vfly, Kflsf pMQ nfl kIqy gey srmnfk vrqfry bfbq, Bjn lfl nUM ‘‘Krf`` iek lPj qk nF kih sky. isKF dy kmIxy dusmx, Bjn lfl nfl ipafr pINGF pfAux vfly akflI lIzrF nUM iksy jQydfr ny ktihry ivc KVf nF kIqf. lokF dI kcihrI ivc, kIqI geI mnmuKqf bfry, iksy jQydfr vloN jvfb qlbI nF kIqI geI. isMG sfihb jI drbfr sfihb pRIsr ivc bYT ky iswKI mirafdf qy pihrf idMdy rhy. syvf krdy rhy, syvf krfAuNdy rhy? koeI hukmnfmf , ienHF akflI lIzrF ivruD jfrI nF kr sky- ikAu? ikAu [[[??.

PrIdf bfir prfieaY bYsxf sFeI muJY n dyih..

jy qU eyvY rKsI jIAu srIrhu lyih.. (slok - 42)

sRomxI akflI dl dI sQfpnf, iswKF dIaF rfjsI AumMgF dI puUrqI ihq, sRI akfl qKq sfihb qy ardfs krvf ky hoeI. aYlfn kIqf igaf ik akfl qKq qy pRvfn ciVaf akflI dl, iswK pMQ dy rfjnIqk insfny dI pUrqI vfsqy hr sMBv Xqn krdf rhygf. ies dy ahudydfr, gurbfxI dy cfnx ivc nyk, prAupkfrI, sfdgI vflf, gurmuKI jIvn ibqfAuxgy. ies df pRDfn aqy hor ahudydfr, rihqvfn, inqnymI, aMimRqDfrI hoxgy. akflI dl df pRDfn dfhVf pRkfs krky rKygf, ieh bcn akflI dl dy sMivDfnF ivc aMkq hn. pihlI gl qF ieh ik iekwly pRkfÈ isMG bfdl ny, apxy ipClgf dy lfxy qoN gUTy lgvf ky, mogy dy akflI iekwT ivc, akflI dl df nfm bdl ky pMjfbI pfrtI kr idqf igaf. ijs nfm nUM akfl qKq qy svIkfr kIqf igaf sI, bVI mnmuKqf nfl Aus nUM kuJ ivakqIaF vloN bdl idqf igaf. akflI dl dy bhuq sfry ahudydfr sfrI Aumr by aimRMqIey hI ibqf gey. gurbfxI dy nyiVE nF lMGy. iehnF vloN sryafm GrF ivc qy pfrtIaF/ivafhF ivc srfbF dIaF pytIaF jF trwk hI Kpdy rhy. iehnF dy bhuqy pRvfrk mYNbr iswKI qoN (kysF krky) piqq vyKy jf skdy hn. GrF ivc Èryafm ÈrfbF dI vrqoN huMdI hY. akfl qKq, aqy gurbfxI nUM ipT dy ky BI ieh lok akflI aKvfAuNdy rhy, iswK pMQ dy mlfh bxy rhy, vwzIaF kursIaF df rfj suK mfxdy rhy [[[. qy sfzy qKqF dy jQydfr ibwt ibwt qkdy rhy. jbfn qk nF Kohl sky, iksy lIzr nUM glqI df aihsfs nF krvf sky [[[[. koeI hukmnfmf jfrI nF kr sky. pr ikAu? [[[[[??

PrIdf jy qU akil lqIPu kfly ilKu n lyKu..

afpnVy igrIvfn mih isru nIvF kir dyKu.. (slok - 6)

sRomxI gurdvfrf pRbMDk kmytI, lMmI lVfeI aqy isrV isdk qoN bfd, iBRst mhMqF dy kbjy ivcoN gurdvfry mukq krfky pMQk pRbMD hyT ilafAux vfsqy kfmXfb ho geI. surU dy kuJ sflF ivc kfPI suDfr kIqy gey. sMn 47 qoN bfd lgfqfr pRbMD ivc inGfr afAuNdf igaf. nvyN ruUp rMg vfly jQybMdk lok kfnUnI Zfl lY ky, golkF dI bVI byrihmI nfl durvrqoN krn lg pey. ies kmytI df kfrj Kyqr kyvl Drm qk sImq sI, pr ies dy pRbMDkF ny, golk dy pYsy duafrf rfjnIqI vl llcfeIaF njrF nfl vyKxf ÈurU kr idqf. asl ijMmyNvfrI qF sI gurdvfiraF dI syvf sMBfl, mirafdf dI ieksfrqf, gurmq dy pRcfr leI mMg muqfbk pRcfrk Byjxy, ividak loVF dI pUrqI vfsqy skUl kflj Kohlxy nOjvfnF nUM pYrF qy KVy krn leI ikwqf muKI adfry sQfpq krny, KyzF leI sfDn jutfAuxy qy nOjvfnF nUM ies pfsy Auqsfhq krnf. ipMzF ÈihrF ivc, gurmq lfiebRyrIaF KohlIaF, iswKI pRcfr aqy smfj nUM cyqnqf dyx leI aKbfr rsfly pusqkF Gr Gr pwujdIaF krnIaF. aDuink mIzIey dI vrqoN kridaF, pMQk soc vflIaF afzIE vIzIE kYstF iqafr krvf ky, gurmiq igafn vwzy pwDr qy vMzxf. ijQy ikqy koeI iswK pRvfr muskl ivc hovy, AusdI Auicq shfieqf krnI. gurbfxI aqy hor gurmq sfihq dunIaF dIaF pRmuwK bolIaF ivc Cpvfky, vzy pYmfny qy, dys ivdys ivc pujdf krnf. kfljF XUnIvristIaF dy irtfier ivdvfnF dIaF syvfvF lY ky, iek slfhkfr (iQMk tNYk) borz sQfpq krnf. pMQ dI cVdI klf vfsqy BivKmuKI hr qrF dy pRfjYktF qy lgfqfr soc ivcfr krnI [[[. aPsos, bhuq bhuq ! sRomxI kmytI sMgqF vloN Bytf kIqI mfieaf nUM, byrihmI nfl brbfd krn qoN isvfey kuJ nhIN kr skI. Gwto Gwt Drm pRcfr kyvl kfgjF qk sImq hY, amlI qOr qy ikqy nhIN. bhuBfsI aKbfr rsfly nhI kZ skI [[[ qy sRI akfl qKq dy jQydfr (poR: drsn isMG qoN Cut) nF Kud pRcfr kr sky nF kmytI nUM apxy PrjF dI pCfx krvf sky. jy kmytI vfly bhfny bfËIaF krdy pRqIq huMdy sn, qF smyN isr jQydfrF ny hukmnfimaF dI vrqoN ikAuN nF kIqI geI? ieh ikAuN PrIj ho gey? iehnF mnmuKF nUM PrjF dI pCfx krfAux vfsqy ikAuN hukm dI vrqoN nhIN kIqI geI? ikAu?? [[[[[

PrIdf ijnHI kMmI nfih gux qy kmVy ivsfir..

mqu srimMdf QIveI sfeI dY drbfr.. (slok - 59)

bhuq lMmy smyN qoN gurU GrF nUM, rfjsI lfhf lYx vfsqy vriqaf jf irhf hY. rfjnIqI BI aijhI, ijs ivcoN hwk swc inaF dI mihk afAux dI QF luwt Ksuwt DoKfDVI afidk ivkfrF dI siVaFd mfrdI hY. Drm nUM rfjsI ahudf lYx leI pAuVI vFg vriqaf jf skdf hY. sRomxI kmytI dy bhuqy mYNbr pYr psfrdy hoey rfjsI kursI qy jf ibrfjdy hn, aqy Drm nfl dgf kmf jFdy hn. bhuqI vfrI dohry ahudy BI hiQaf lYNdy hn. ijvyN aYs[ jI[ pI[ sI[ dI mYNbrI BI qy nfloN nfl aYm[ aYl[ ey[ jF aYm[ pI[ BI. hor bhuiqaF dI gl jy nF BI krIey qF aYs[ jI[ pI[ sI[ dy lMmy smyN qk rhy pRDfn sR[ gurcrn isMG tOhVf pRDfngI dy nfl nfl 1977 ivwc aYm[ pI[ bxy. dubfrf Pyr [[[keI pfpV vyl ky rfj sBf dy mYNbr bxy. pMjfb dI rfjnIqI qoN apxy afp nUM kdI vK nF vyK kr sky. pMjfb df muK mMqrI bxn df supnf sdf awKF ivc ltkdf irhf, pr anyk Èfqr cflF clx dy bfvjUd, ieh ihrs pUrI nF hoeI. isDy sfdy ÈbdF ivc ikhf jf skdf hY ik iek Drm dI pivqr pRmuwK kursI qy bYT ky syvf krn dI QF, rfjnIqI dy gMd ivc hI sdf cuBIaF lfAuNdy rhy. rfjsI iekwTF moricaF qy jyhlF Brn ivc pRDfn jI mohrI rhy. rfjsI lokF dy iekwTF ivc DUMaF-Dfr qkrIrF krdy rhy, dys ivdys ivcoN rfjsI kMmF vfsqy cMdy BI iekTy krdy rhy. loV pYx qoN gurcrn isMG tOhVf akfl qKq qoN bfgI, afpo apxI vKrI mirafdf qy clx vfly sfD lfxy nfl sFJ iBaflI BI pf skdf hY. pMQ doKI nklI inrMkfrIaF dy BvnF ivc jf ky, hQ joV ky AuhnF qoN votF BI mMg skdf hY qy isropy BI lY skdf hY. jy iehnF kmIxIaF cflF qoN vrjx df hIaf kry qF Drm qy rfjnIqI iekwTI df ZMzorf BI ipwt skdf hY. sfry sMsfr ivc PYly iswK pMQ df muK syvfdfr bxky, iqRpqI nhIN hoeI, rfjnIqI dy icwkV ivcoN suafd afAuNdf hY. iehnF pMJI qIh sflF arsy duhrfn Drm prcfr qoN ibnf, hor sB kuJ kIqf igaf hY. pr iehnF pMQ doKI kfrnF krky, iksy kmytI mYNbr jF pRDfn nUM nwQ pfAux vfsqy, koeI isMG sfihb nF inqiraf. akfl qKq vloN iksy dy ivruD hukmnfmf rUpI qop nhI dfgI geI. pr aijhf ikAu[[[[? ikAu?? [[[[

kfjI hoie kY bhY inafie.. Pyry qsbI kry Kudfie..

vZI lY ky hk gvfey .. jy ko puCY qf piV suxfey.. (951)

sRomxI kmytI dy mYNbrF bfry kdI gupq pVqfl krvf vyKxI, bwcy bwcIaF piqq qF Jwt hI ids pYxgy, sgoN Qok ivc nisaF dI vrqoN krdy imlxgy. Kud bhuqy mYNbr Èrfb aPIm dy afdI hn. bhuqy mYNbr bRfhmxI krmkfzF ivc grk hoey pey hn. kmytI df iek sInIar afgU, blbIr isMG pMnUM XU[ pI[ ivc kmytI dI gwzI ivc svfr ho ky ‘‘Dfrmk kfrjF`` vfsqy igaf. AuDr hI iBafnk aYksIzYNt ivwc mfiraf igaf. ies dI gwzI ivcoN, vMn suvMnI aMgRyjI Èrfb dIaF pytIaF imlIaF. iek juafn suMdr lVkI BI ieqrfjXog hflq ivc, gzI ivcoN imlI. Auqr pRdys, aqy dys dy hor sfry aKbfrF ivc ies Kbr nUM pihly pMinaF qy Cfipaf igaf. ies srmnfk krqUq kfrn iswK pMQ dI byhd nmosI hoeI. sRomxI kmytI df iek mYNbr, sfDU isMG jo ik kIrqnIaf BI hY, BuwkI aqy aPIm dy kysF ivc iProjpur jyhl ivc bMd hY. bdysF ivcoN mfieaf iekwqr krnI qy Ausdf ihsfb nF dyx dIaF KbrF qF bhuq igxqI mYNbrF bfry CpdIaF hI rihMdIaF hn, ieQy qF qKqF dy jQydfr BI iehnF ieljfmF qoN mukq nhI ho sky. jQydfrF ivruD pVqflIaf kmytIaF BI bxIaF pr apxy rfjsI asr rsUK nfl, AuhnF kmytIaF nUM prBfvhIx kr idqf igaf. Dfrmk pihrfvf pihn ky, Dfrmk gwdIaF qy ibrfj ky gurbfxI dIaF ipafrIaF pMkqIaF pVky hI lokF nUM DoKf idqf jf skdf hY. kI iksy jQydfr nUM apixaf prfieaf dI Kbr nhIN? iPr ikAuN hukmnfmf rUpI qIr iehnF pfp krmF nUM rokx vfsqy jfrI nhIN kIqf igaf? pr ikAu? ?

qum pivq pfvn purK pRB suafmI hm ikAuN kir imlih jUTfrI..

hmrY jIa horu muiK hor hoq hY hm krmhIx kUiVafrI..

hmrI mudR nfmu hir suafmI ird aMqir dust dustfrI.. (528)

akflI dlF dI dldl nUM iek sUqr ivc prox vfsqy 1993 dy akqUbr ivc BfeI mnjIq isMG qy gurcrn isMG tOhVf ny gurU kI vzflI qoN anMdpur sfihb qk ‘‘Kflsf mfrc`` df pRbMD kIqf. byaMq isMG qy ky[ pI[ aYs[ igwl vloN pMjfb dI akflI lIzriÈp nUM golI dI dihsq duafrf, aMdr luky rihx leI mjbUr kr idqf igaf sI. axigxq iswK iehnF vloN, JUTy mukfbilaF ivc Kpf idqy gey sn. sFqmeI pur amn qrIky apxf ros pRgt krn jogI smrQf BI iksy kol nhIN sI. ies dihÈq aqy rfjsI KVoq nUM qoVn vfsqy, Drm dy nF hyT, jQydfr sRI akfl qKq vloN, akflI dlF nUM PhuVIaF dyx vfsqy, Kflsf mfrc kiZaf igaf. lokF nUM Drm dy shfry GrF qoN bfhr inklky, pMQ dI cVdI klf vfly nfhry jYkfry lfAux df avsr imilaf. lIzrF nUM styj qoN bolx df mOkf imilaf, srDfvfnF nUM syvf krn df smF pRfpq hoieaf. lwKF lokF ies ‘‘mfrc`` ivc sfml ho ky acyq rUp ivc gulfmI nUM qoVn dI koiss kIqI qy bfhrI qOr qy akflI eykqf df pRdrsn kIqf. ies dI kfmXfbI qoN bfgoN bfg hoey jQydfr aqy KuÈI ivc KIvy hoey rfjsI lIzr Puly nhI smf rhy sn. sfiraF slfh krky iek hor ‘‘Kflsf mfrc`` hirgoibMdpur qoN qlvMzI sfbo qk BI kZ idqf. dmdmf sfihb ivKy iehnF dI rfjsI idK pVdy pfV ky bfhr af geI, jdoN rfjsI lokF styj qy kbjf BI kIqf, aqy Kul ky rfjsI BfÈx BI idqy. ies qoN bfd qF mfno aijhy mfrcF df PYsn hI cl ipaf. iehnF iekwTF ivc BfeI mnjIq isMG dI sB qoN iËafdf cV mwcI. agoN Aus apxI qfkq mihsUs krky iKlry aqy iek dUjy dy dusmx bxy hoey akflI dlF dI eykqf df ijMmf cuk ilaf. nFh nukr krdy hoey, bfkI sfry dl iek hoxf mMn gey pr pRkfÈ isMG bfdl ny bhfnybfjI krnI ÈurU kr idqI. jdoN BI mIitMg vfsqy akfl qKq qy swidaf jFdf qF bfdl kdI Pon jF iksy eylcI rfhIN afKdf mYN ibmfr hF. kdI kihMdf mYN pMjfb qoN bfhr hF vkq isr phuc nhIN skdf. jdoN bhuq dbf pYx qy bfdl aMimRqsr puijaf qF do cfr sfQIaF nfl nhIN sgoN krIb 50000 lwTmfr lokF dy hjUm nfl afieaf. jQydfr ny jdoN pMQk eykqf vflf Pfrmuwlf bfdl agy riKaf qF ieh hr hIly bhfny GV ky sfm dy cfr vjy qk tfldf irhf. aMq bfdl ny vKry ho ky sfQIaF nfl slfh krky, aYlfn kr idqf ik ‘‘myrf akflI dl iksy hor dl ivc sfml nhIN hovygf. ijs iksy dl ny myry dl ivc sfml hoxf hY Auh ibnF Èrq sfml ho jfvy. ieh afKky bfdl aqy sfQI akfl qKq dPqr ivcoN bfhr af gey. ies dy lwTmfr sfQI hjUm ny, nfhry lfAuxy, sor pfAuxf, ÈurU kr idqf. kfrjkfrI jQydfr BfeI mnjIq isMG, bfhr afieaf sI bfdl nUM mnfAux vfsqy, pr ies dy BUqry hoey hmfieqIaF ny, sryafm akfl qKq dy snmuK, drbfr sfihb dIaF pRkrmf ivc, jQydfr df by AuVk apmfn kIqf. nMgI sbdfvlI ivc gflF kZIaF. Dwky muwkIaF mfrIaF, Aukf hI bysrmI dI hd qk cly gey. KuPIaf puils aqy tfsk Pors vfilaF ny bVI jdo jihd qoN bfd jQydfr nUM ies hjuUm ivcoN DUh ky kiZaf qy Jwt iek kmry ivc bMd krky agy afp dIvfr bx ky Klo gey. sfry bfdl hmfieqIaF nUM puils ny golI cl jfx dI icqfvnI dy ky cly jfx qy mjbUr kr idqf. ies Gtnf ckr dIaF smkflI aKbfrF gvfh hn. BfeI mnjIq isMG ny ies apmfn nUM imwTf ishqmMd pdfrQ smJky pI ilaf. bfdl jF Ausdy lwTmfr lokF ivruD jubfn qk nF KohlI. koeI aKbfrI ibafn BI nF idqf, hukmnfmf jfrI krnf qF dUr dI gl sI. pr smF bIqx qy hflfq bdlx nfl, jQydfr ny bfdl nfl iPr nyVqf pRfpq kr leI. ijsdI bdOlq jdoN 1997 ivc pRkfÈ isMG, pMjfb df muK mMqrI bixaf qF ies nuMU Dfrmk srprsqI dI loV mihsUs hoeI. Dfrmk CqrI dyx vfsqy BfeI mnjIq isMG pihlF hI pwbF Bfr hoieaf iPrdf sI. dUjf pwK ik mnjIq isMG dI ‘‘Dfrmk sfK`` bhuq mjbUq ho geI. dovyN iek dUjy dy bglgIr jF pUrk bx gey. ies ‘‘aihsfn`` bdly iPr bhuq sfrIaF musIbqF ivcoN bfdl ny BfeI mnjIq isMG nUM aYn vkq isr bcfieaf. kI hukmnfmy grIb iswKF nUM zrfAux vfsqy hn? vzy lokF vfsqy koeI hukmnfmf nhIN hY? ikAu? aijhf ikAu?? [[[[

kbIr aYsf jMqu iek dyiKaf jYsI DoeI lfK..

dIsY cMcl bhu gunf miq hInf nfpfk.. (pMnf - 1271)

iek lMmy arsy qoN bfad 1997 ivc sR[ pRkfÈ isMG bfdl akflI dl vloN pMjfb dI gwdI qy kbjf kr ilaf. ijs awg dy diraf ivcoN iswK lMGy sn, Aus nUM bfr bfr kuryidaf igaf. votF btorn vfsqy nIlf qfrf GlUGfrf, pMjfb dI juafnI df Gfx, pMjfb dIaF hwkI mMgF dI kyNdr vloN kTorqf nfl kIqI geI bhfnybfËI, idlI aqy Bfrq dy hor anyk KyqrF ivc isKF qy Zfhy gey julmF nUM rwj ky hvf idqI geI. iehnF pfpF krky kyNdr ivclI qqkflIn kFgrs srkfr nUM pfxI pI pI koisaf igaf. jo apxy cox mnorQ pwqr ivc vfhdy kIqy gey, qy AuhnF vfhidaF nUM hjfrF vfrI ksmF Kf ky pUry krn dI gl sMG pfV pfV ky duhrfeI geI. moty ijhy vfhdy ieh sn-

A[ KfVkUvfd dI adflqI jFc krvf ky doÈIaF nUM (pulsIaF) sjf idaFgy.

a[ KfVkUvfd duhrfn mfry gey ivakqIaF dy pRvfrF dI sMBfl krFgy.

e[ iswK nOjvfnF dI hr qrHF sMBfl krFgy rojgfr idaFgy.

s[ pMjfb df pfxI, pMjfbI boldy ielfky, pMjfb dI rfjDfnI cMzIgVH pMjfb nUM lY ky idaFgy.

h[ iBRstfcfr, irsvqKorI nUM jVoN AuKfV idaFgy.

k[ bYrkF Cwzx vfly DrmI POjIaF dy muV vsyby df pRbMD krFgy pMjfb ivwc vwzy kfrKfny lfvFgy, vpfr nUM afDuink lIhF qy torFgy, KyqI ivc nvIN krFqI ilafvFgy[[[afid afid. bVy duK nfl ilKxf pY irhf hY ik Aupr vrixq gMBIr msilaF nUM bfdl akflI dl ny, mno hI ivsfr idwqf.

rfjgwdI qy bYTky lokI qy AuhnF dy axigxq duK, sB ivsr gey. kyNdr ivc BfeIvfl BfrqI jMqf pfrtI nUM, akflI Brf ibnf srq hmfieq idMdy rhy. vwty ivc apxy byty suKbIr isMG bfdl nUM kyNdr ivc vjIr bxfAux qy hI sfrf qfx lfAuNdy rhy. pMjfb dI koeI iek BI bxdI jfiej mMg kyNdr koloN nF mnvf sky. sgoN pMjfb aqy iswKF dIaF ijafdqIaF bybsIaF, duK drd sB bVI byrihmI nfl Bulf idqy, kdI jubfn qk nF KohlI. pr bilhfr jfeIey sfzy pMQk byVy dy mlfhF dy, kOm dy Drm muKIaF dy ijnHF pMjfb dy iswK mMqrI mMzl nUM PrjF qoN jfxUM krfAux vfsqy, koeI hukmnfmf jfrI nf kIqf. aijhf ikAu? ikAu??

Qf jo nfKUb bdqrIj, vhI KUb hUaf,

ik gulfmI my bdl jfqf hY kOmoN kf ËmIr . (kvI iekbfl)

sR[ kuldIp isMG Bfrq dI srvAuwc adflq ivc iek siqkfrXog sInIar jwj huMidaF, mnuKqf dI jo syvf krdy rhy Auh by imsfl hY. nOkrI qoN pYnÈn pRfpqI qoN bfd jdoN AuhnF vyiKaf ik ivlkdy qVpdy isKF jKmF qy ijMnI ku ho sky mlHm lfeI jfvy. AuhnF jdoN qswlI kr leI ik pMjfb df iswK mwuK mMqrI pRkfÈ isMG bfdl, bydosy iswKF dy kfqlF nUM sjf idvfAux qoN bVI byrihmI nfl awKF Pyr igaf hY. sgoN pfp krn vfilaF dI pusq pnfhI kr irhf hY. iksy hIly BI jdoN pMjfb dy duKFq dI pVqfl krvfAux qoN bfdl pUrI qrf ivhr igaf qF ies nyk iensfn sR[ kuldIp isMG ny, anykF KqiraF dI pRvfh nF kridaF, pwilEN Krcf krky, injI imlvrqx qy iensfnIaq dy nfqy, hor bhuq sfry mnuKqf dy drdI iensfnF nUM apxI tIm ivc sfml kIqf. apxy vloN pIpl kimÈn bxf ky ipClI srkfr vloN iensfnIaq dy kIqy gey Gfx dI muwZNoN pVqfl afrMB kr idqI. pIVq lokF nUM aKbfrF ivc vzy iesiqhfr dy ky duK drd af ky dsx leI ikhf. sMBv sbUqF sihq apxI duK BrI dfsqfn kimsn agy rKo, asI qhfnUM iensfP duafAux ivc mwdq krFgy. agr iksy vjfh puils vfilaF nfl BI byiensfPI hoeI hovy Auh BI af ky ibnf iJjk apxf pwK pys kry. jwj sfihb ny ieh BI spst kIqf ik mYN srkfrI adflqF dI brfbrI nhIN kr irhf, nF hI srkfr dy jF adflqF dy kMm ivc myrf koeI dKl dyx df ierfdf hY. pr mYN Bry mn nfl kih irhf hF ik jo iensfP pMjfb srkfr nUM krnf cfhIdf sI, jo kfnUMn dI mfx mirafdf adflqF nUM brkrfr rKxI cfhIdI sI, jy AuhnF apxy Prj dI pUrqI nF kIqI qF kI mYN aqy myry sfQI, injI hYsIaq ivc mnuKI hwkf dI rfKI nF krIey? adflqF aqy srkfrF kol ies svfl df koeI Auqr nhIN sI. byeImfnI dI crm sImf qdoN sfhmxy afeI jdoN bfdl srkfr vwloN, pMjfb qy hirafxf hfeI kort ivc, arjI dy ky, ies pIpl kimÈn nUM kMm krnoN rok idqf . aKbfrF ny sR: kuldIp isMG dy kMm dI ÈlfGf kIqI, bfdl srkfr nUM iPtkfrF pfeIaF . duiKafry lok vhIrF Gwq ky, apxy nfl hoeIaF DwkyÈfhIaF, sbUqF smyq dwsx afAuNdy . buwkF Br Br gBrUaF df KUn pIx vfly pulsIey qy AuhnF dy rihm qy jIa rhy bfdl ky, iqlimlf AuTy . jsits kuldIp isMG nUM cfry bMinAuN Gyrf Gwq ilaf qy nyk kfrj iqafg ky Gr bYTx leI mjbUr kr idqf . sfrI siQqI spÈt krn ihq, jwj sfihb muwK mMqrI bfdl dy Gr Kud cl ky gey . ipCly lMmy arsy qoN isKF nfl hoeI bIqI duhrfeI . iswKI asUl qy iensfnIaq df vfsqf pfieaf . pwQr idl iensfn pRkfÈ isMG tws qoN mws nf hoieaf . afpxy hI pMQk bwicaF df KUn pIx vfly PnIar nfg nUM jwj sfihb mMqr pVky vs krnf cfhuMdy sn, koeI mMqr kMm nf afieaf . Bry mn ClkdIaF awKF kMbdy buwl lVKVFdy pYrF nfl turdy sR: kuldIp isMG, bfdl dI koTI ivcoN bfhr Dwk idqy gey . qdoN Prj bxdf sI pMQk jQydfrF df, bfdl ivruwD ieiqhfsk hukmnfmf jfrI krdy . Aus nUM glqI df aihsfs krfAuNdy, iswKI df vfsqf pfAuNdy, Kudf df KOP cyqy krfAuNdy . sR: kuldIp isMMG dI hOslf aPjfeI vfsqy akfl qKq qy swdky snmfn krdy, Aus dy hwk ivc inDVk ibafn idMdy[[[[[[[ . aPsos bhuq bhuq, aijhf nf hoieaf . iPr hukmnfmy kyvl grIbF nUM Pfhy lfAux vfsqy hn? kI iehI gurmirafdf hY? nhIN nhIN ..

hrxf bfjF qY iskdfrF eynf piVaf nfAu ..

PFDI lg jfiq Phfiein agY nf hI QfAuu .. (1288)

mrhUm hrcMd isMG loNgovflIaf1985 dI pMjfb ivDfn sBf dIaF coxF qoN pihlF sMgrUr dy iek ihMdU mMdr ivc igaf . mUrqIaF nUM mQf tyikaf , iqlk lgvfieaf . jQydfr awKF mIt gey. iehnF hI coxf duhrfn surjIq isMG brnflf, brnfly dy iek mMdr ivc twl KVkfx igaf itky lgvfey . jQydfr jubfn nf KohlI . gurcrn isMG tohVf pitaly inrMkfrI Bvn ivc jf ky AuhnF qoN votF lYx leI qrly krdf irhf . sropf pRfpq kIqf . jQydfrF mUMh nf Kohilaf . pRkfÈ isMG bfdl iswK muwK mMqrI, akflI dl df pRDfn BI, luiDafxy dy iek mMdr ivc qFiqirkf koloN hmn krvfAuNdf irhf , iqlk lgvfAuNdf irhf . jQydfrF dI jubfn nUM qfly lg gey . iswK vjIr mMzlI ny sfry pMjfb nUM idn idhfVy dohIN hwQIN luwitaf . notF nfl iqjOrIaF qUV leIaF . arbF dy mflk bx bYTy . srkfrI nOkrIaF icwty idn inlfm hox lwgIaF . XUnIvristIaF dIaF jfhlI izgrIaF dIaF dukfnF Qok ivc Kul geIaF . lok BlfeI dy sfry kfrj Twp kr idqy gey . byaMq kurbfnIaF krky pMjfb aqy iswK ihqF leI sMGrÈ krdy af rhy akflI dl nUM bdnfm krky imwtI ivc imlf idqf igaf . ies akflI srkfr ny iswKF nUM dunIaF ivc kwKoN holy krky rwK idqf . afm iswK vrkr df koeI kMm nhIN hoieaf, purfxy, pMQ vfsqy kurbfnIaF krn vfly, jyhlF kwtx vfly, iswKF dI iksy sfr nf leI, rotIEN afqur ho gey . Kflsf pMQ df gOrv, akfl qKq sfihb dy jQydfr, mUMh ivc GuMgxIaF pfeI ibwt ibwt qkdy rhy . iswK afgUaF nUM iswKI ivroDI krqUqF qoN rokx dI ihMmq nf jutf sky . hukmnfmf jfrI nf kr sky . pr ikAuN ? ikAuN ??

jfin bUiJ kY bfvry qY kfju ibgfirE ..

pfp krq sukicE nhIN nh grbu invfirE .. (727) ---cldf




.