.

gurisKF kI hir DUiV dyh [[[[[

pRo: ieMdr isMG Gwgf

jgq kilafx ihq, siqgurU sihbfn jI ny pfvn bfxI dI rcnf kivqf dy anyk rMgF, vMngIaF rfhIN kIqI hY. kivqf ivc klpxf AuzfrIaF, jjbfqI vlvly, alMkfr, AudfhrxF afid dI vfrqk nfloN vDyry KuwlH hoieaf krdI hY. jo kfiv AuzfrIaF kivqf ivc huMdIaF hn, AuhnF dy kyvl aKrIN arQ nhIN kIqy jf skdy. kivqf ivc afKIaF aiq kQnIaF nUM BI, snmfn dI ingfh nfl dyKx dI rvfieq hY. pfiqÈfh jI ny byÈumfr qrIky vrqky, gurbfxI nUM rOck BI bxfieaf hY, Xfd krnXog BI, aqy iswiKaf dfiek BI. asIN afm mnuwK, inq idn afpxI bolcfl ivc, alMkfrF, AudfhrxF dI KuwlI vrqoN krdy hF. BfeI kfhn isMG jI nfBf mhfn koÈ dy pMnf 86 qy, alMkfrF bfry ies qrHF ilKdy hn- ‘‘sMigaf-gihxf, jyvr, BUKx (alMkfr imil QYlI hoeI hY Dnf: m: p) 2[ Èbd aqy arQ dy vrnx krn dI Auh rIq, jo kfvX dI ÈoBf vDfvy. alMkfr anMq hn, pr muwK do hn-Èbd alMkfr, jo ÈbdF nUM BUiÈq krn, jYsy ik anupRfs afid. arQf alMkfr, jo arQF nUM soBf dyx, jYsy ik Aupmf rUpk afid. jy Èbd aqy arQF alMkfr dovyN ieko QFvyN pfey jfx, qd AuBXflMkfr sMigXf huMdI hY. BfeI kfhn isMG jI iesy gRMQ dy pMnf 10 qy ilKdy hn-’’Audfhrx- sMigXf-idRÈtFq,imsfl, njIr``.

afAu hux gurbfxI ivcoN idRÈtFq vyKIey! kI iswDy qrIky awKrIN arQ krky, iksy sfrQk nqIjy qy puwijaf jf skygf? Gwt mfnisk pwDr vfilaF nUM qF sfDfrx ijhI kivqf BI smJ nhIN afAuNdI, gurbfxI vrgI zUMGI ivcfr ikvyN mn BFzy ivwc pvygI? siqgur afgY sIsu Byt dyAu, jy siqgur sfcy BfvY. afpy dieaf krhu pRB dfqy nfnk aMik smfvY..(1114) Auprokq Èbd ivc, sIs Byt cVfAux df hukm hY, pr iswK aKvfx vfilaF apxf sIs gurU agy Byt kIqf? ieQy arQ hovygf, apxf afpf gurU hukmF muqfbk clfAuxf. awgy hor vyKo-mYN kfmix myrf kMqu krqfru.. jyhf krfey qyhf krI sIgfru..(1128) ies pMkqI ivc siqgurU apxy afp nUM aOrq hoxf ilK rhy hn. qy afK rhy hn, mYN aOrq, (pqnI) pRmysr pqI nUM irJfAux vfsqy, Aus dy mn BfAuNdf sINgfr kr rhI hF. pr siqgurU jI qF purK sn, aOrq nhIN. kihx qoN murfd ik asMKF aijhy prmfx gurbfxI ivcoN pRfpq ho jFdy hn. afAu hux ‘‘crnDUVI`` bfry ivcfr krIey. crn DUVI inmrqf pRgt krn df kyvl iek ZMg hY. aKrIN arQF nfl glq arQ hoxgy. ‘‘crnDUVI jF sfD kI DUV`` df byQvf pRcfr afpUM bxy sMqF ny kIqf hY. iswDy jF aiswDy ZMg qrIky ivc, Auh apxy afp nUM iswK sMgqF nfloN AUcy, qy lgpg siqgurU jI dy bRfbr hox df kukrm kr rhy hn. AuhnF ny sMgqF nUM igafn nhIN dyxf, ikAuNik ieh vsqU (igafn) AuhnF kol hY hI nhIN. hF apxI pUjf insMg krvfAuxI hY, qy iswKF df (jokF vFg) KUn BI pIxf hY. agr iksy ‘‘gYbI ÈkqI`` nfl, iswK igafnvfn ho gey, qF sfDF sMqF df PfqIaf (aMqm ikiraf) avwÈ piVaf jfvygf.

srIrk iesnfn df, sPfeI df, gurbfxI ivwc anykvfr ijkr imldf hY. ‘‘kir iesnfnu ismir pRBu apnf, mn qn Bey arogf``.. (611) lyikn pfxI pI lYx nfl, (smyq crn DUVI vflf pfxI) jF srIr df iesnfn kr lYx nfl, mn qoN ivkfrF dI mYl rfeI mfqr nhIN Auqr skygI. nF hI gurbfxI df Auqm igafn mYlf pfxI pI lYx nfl pRfpq hovygf. siqgurU jI qF Purmfn kr rhy hn- min jUTY, qin jUiT hY, ijhvf jUTI hoie..muiK jUTy, JUT bolxf, ikAuN kr sUcf hoie.. ibnu aB sbd n mFjIaY, sfcy qy scu hoie.. (55) ivkfrF kfrn mn jUTf hY, qn jUTf hY, jIB BI jUTI hY. ikAuNik jIB nfl, mUMh nfl JUT jo boilaf igaf hY. gurU dy igafn rUpI (sbd) jl nfl, mn qn sfP pivqr hovygf. siqgurU jI inmrqf dy somy, prAupkfr df mujwsmf sn. AuhnF afpxy afp nUM bhuq QfeI nIvF, inmfxf, pfpI, mUrK, nIc qy kIt qk iliKaf hY. kI siqgurU jI aijhy sn? jI nhIN! Auh mhfn sn, igafn df sfgr sn, akfÈ gMgf dy sUrj sn. pr afpxy afp nUM sMgqF dy syvk krky jfxdy sn. pfvn pMkqI dy drsn kro-

mYN bDI sc Drmsfl hY.. gurisKF lYhdf Bfl kY..

pYr DovF pKf Pyrdf, iqs inv inv lgF pfie jIAu..(73)

guriswK siqgurU jI dy psIny vflI QFvyN, apxf KUn zohlx leI iqafr rihMdy sn/hn. ieh ivcfr supny ivwc BI nhIN ilaf skdy, ik siqgurU jI sfzy (iswKF dy) crnI lwgx AuhnF qoN syvf krvfAux. siqgurU jI ny ds jfmy Dfrn krky, mnuKqf dI bhuq syvf kIqI, Èfndfr kIrqImfn sQfpq kIqy. Auqm jIvn df sMsfrI lokF awgy, mfzl pyÈ kIqf. mnuKqf df pivqr gurbfxI sdf, mOjUdf smyN ivc (aqy BivK) ieh rfh rusnfAuNdI rhygI. gurbfxI df igafn, ijMmyNvfr sMsQfvF vloN, ivDI pUrvk vMizaf nhIN igaf. iesy leI afm mfeI BfeI, jn smUMh ‘‘crnDUVI, crn pfhul, kuMB aMimRq, sRovr jl, cubwcy df mYlf pfxI pI ky,’’jnm sPlf`` krn df kUVf Brm pfl rhy hn. ies df mqlb ik gurbfxI jIvn syD nhIN dy rhI, pYr DoiqaF vflf mYlf pfxI cMgf lgdf hY. kfrn sfP hY ik awj qk, drbfr sfihb dy sRovr nUM ‘‘aMimRq`` krky prcfiraf igaf hY. aKOqI hir kI pOVI qy PwtI ilK ky lfeI vyKI jf skdI hY. ijs qy ieh awKr ilKy hn-’’aMimRq df culHf ipwCy ht ky lvo jI``. gurbfxI df ielfhI Purmfn kuJ hor hY, lAu suxo-

‘‘ijn vizafeI qyry nfm kI qy rqy mn mfih..nfnk ‘‘aMimRqu eyku hY dUjf aMimRq nfih``..(1238)

jykr asIN siqgurU jI dy iswK hF, qF qy PYslf gurbfxI df atwl hY, jykr ivakqIaF jQybMdIaF dI iswKI hY, qF gurbfxI ipCFh Dwk idwqI jfvygI. hor asQfnF dI gl nF BI krIey, drbfr sfihb dIaF pRkrmF ivc hI, iek ruwK (byrI) duwK dUr krn dI Xogqf pRfpq krI bYTf hY. ‘‘duK BMjnI`` byrI hY, ik pfvn gurbfxI? iPr pRkrmF ivc aijhf ikAuN? muK sRovr ivcoN ieÈnfn krky ‘‘kohVI df rog hitaf``, prcfiraf jf irhf hY. kI swc muwc ies qrHF hoieaf hY? kI gurbfxI pVn krky, srovr df pfxI ÈkqI vflf bx igaf hY? pr aPsos! AuQoN dy syvfdfrF/mulfjmF ivc inmrqf imTfs nyVy qyVy BI nhIN. jy ieÈnfn krky srIr df kohV ht skdf hY, qF Bfrq Br ivcoN sfry kohVIaF df ieÈnfn ieQy nhIN krfAuxf cfhIdf? gurbfxI kuJ hor Aupdys kr rhI hY-

bgulf kfg nIc kI sMgiq, jfie kurMg ibKU muiK lfeIaY.

nfnk myil myil pRB sMgiq iml sMgiq hMsu krfeIaY..(881)

siqgurU jI ny, bgulf kF aqy hMs ibrqI df ijkr kIqf hY. pr awKrI arQ krn vfilaF ‘‘ivdvfnF bRhm igafnIaF`` ny, kfvF qoN hMs bxf ky Auzf idqy. hux qF hflq ieQoN qk inwGr cukI hY, kuJ gurdvfiraF ivc plfsitk dIaF QYlIaF ivc pf ky, ÈrDfvfn syvkF nUM ‘‘crnDUVI df pRsfid`` vriqaf jf irhf hY. sfDF df jUTf pfxI, jUTy tukVy, pRsfd smJky KfDy pIqy jf rhy hn. kuJ aKOqI sfD qF bhuq awgy inkl cuky hn. afpxI jUT sMgq vfly sFJy lMgr ivc imlf idMdy hn. ieÈnfn kIqf mYlf pfxI, kCihrf Doieaf pfxI, syvkF nUM aMimRq vFg iplfieaf jf irhf hY. jQydfr, gRMQI, skwqr aqy hor lIzr lok, apxy syvk iswKF qoN crnI/gozIN hwQ lgvfAuNdy afm vyKy jf skdy hn. drbfr sfihb ivclf bhuqf lfxf sfDF dy zyiraF, tksflF ivcoN iesy qrHF dI ‘‘pVfeI``(?) krky afAuNdf hY. zyiraF vflI mirafdf zyiraF vflf pRcfr hI drbfr sfihb ivc huMdf hY. ieQoN ‘‘isMG sfihb`` jdoN bfhr dIaF styjF qy ‘‘Drm pRcfr`` vfsqy jFdy hn, iehnF dy ‘‘ivdvqf BrpUr pRvcn`` bs suxdy hI rih jfeIdf hY. ijs akflI dl df pRDfn, hvn krfvy, mukt lgfvy, gl ivc mfqf dIaF cuMnIaF puafvy, aqy vzy iekwTF ivc ‘‘vfihgurU jI kf Kflsf, rfm jI kI Pqy,`` afK ky, iPrkU ihMdU lIzrF df asIrvfd lYxf cfhy, Aus pMQ df kOx rfKf? ijs gurdvfrf kmytI df pRDfn sqfeI sfl qoN rfjnIqI dy icwkV ivc gl qk Disaf hovy, hjfrF lwKF vfrI gurU gRMQ sfihb dI hjUrI ivc, bVI byhXfeI nfl JUT boly, Aus kOm df rwb rfKf. ijs pivqr Drm asQfn dy syvk axpV/aDpV hox, rfjsI lokF dIaF kTpuqlIaF bx jfx, DVfDV mn mrjI dy ‘‘hukmnfmy`` jfrI krdy rihx iswKF nUM akfl purK dy puwqr DIaF afKx dI QfvyN, ‘‘lvkuÈ`` dI aAulfd grdfnx, Auh dUlf pMQ zuwibaf hI smJo. ‘‘crnDUVI`` vflf mslf qF mfmUlI ijhf hY, bhuq vwzy msly ajgr vFg Kflsf pMQ nUM ingl rhy hn, pr iswKF dy muKI ‘‘cYn dI bMsrI vjf rhy hn``. ‘‘crnDUVI`` nfl sbMDq gurbfxI Purmfx hfjr hn, ivsQfr BY kfrn arQ krno sMkoc kIqf igaf hY- Kud Kycl kro.

1[ DxI ivhuxI pft ptMbr BFhI syqI jfly..

‘‘DUVI`` ivc luzMdVI sohF nfnk qY sih nfly.. (1424)

2[ gurmuiK sKI shylI myrI, mokAu dyvAu dfnu hir pRfn jIvfieaf..

hm hovh nfly goly gurisKF ky, ijnf anidn hir pRBu purKu iDafieaf.. (493)

3[ siqgurU sMqu imlY sFiq pfeIaY, iklivK duK kfty siB dUir..

aTsiT qIrQ mjnu kIaf, ‘‘sq sMgiq pg nfey DUir``.. (1198)

4[ ‘‘sMq rynu iniq mjnu krY``.. jnm jnm ky iklibK hrY.. (1300)

5[ ‘‘sMq crn DrAuN mfQY`` cFdnf igRih hoie aMDyrY.. (1301)

6[ ‘‘sMq DUir`` pfeIaY vzBfgI.. nfnk ‘‘gur Bytq`` hir isAu ilv lfgI. (194)

7[ jn pfrbRhm jfkI inrml mihmf, jn (gurU) ky crn qIrQ koit gMgf.. (828)

‘‘jn kI DUir`` kIE mjnu nfnk jnm jnm ky hry klMgf..

8[ mokAu Dfir ikRpf jgjIvn dfqy, hir ‘‘sMq pgI ly pfvY..

hAu kftAu kfit bfiZ ishu rfKAu ijqu nfnk ‘‘sMqu ciV afvY``.. (881)

9[ sMq crx kr sIsu Dir, hir nfmu iDafvAu..

‘‘sMq jnf kI ryxukf`` lY mfQy lfvAu.. (812)

10[ ‘‘crn sfD ky`` Doie Doie pIAu.. arp sfD kAu apnf jIAu..

‘‘sfD kI DUir krhu iesnfn``..sfD Aupir jfeIaY kurbfn.. (suKmnI)

11[ aMqr jfmI purK ibDfqy srDf mn kI pUry..

nfnk dfs iehY suK mFgyY mokAu kir ‘‘sMqn kI DUry``. (soihlf)

12[ aYsI ikrpf moih krhu..

‘‘sMqh crn`` hmfro mfQf nYn drs ‘‘qn DUir prhu``.. (828)

13[ ‘‘DUir sMqn kI`` msqik lfie.. jnm jnm kI durmiq mlu jfie.. (897)

14[ gurkf nfm jipE idnu rfqI ‘‘gur ky crn`` min Dfiraf..

‘‘gur kI DUir`` krAu inq mjnu iklivK mYlu Auqfiraf.. (1218)

15[ ‘‘gur sfDU aMimRq``, ‘‘igafn sir`` nfiexu..

siB iklivK pfp gey gfvfiex``.. (1134)

16[ soeI kucIlu kudriq nhI jfnY.. lIipaY bfie n suic hir mfnY..

aMqru mYlf bfhru inq DovY.. sfcI drgh apnI piq KovY.. (1151)

17[ sy jn scy inrmly, ijn siqgur nfil ipafru..

siqgur kf Bfxf kmFvdy, ibKu hAumY qij ivkfr.. (65)

18[ ijAu sfbuin kfpr AUjl hoq.. nfm jpq sBu BRmu BAu Koq.. (914)

19[ siqguru hY aMimRqsr sfcf, ‘‘mnu nfvY mYlu cukfvixaf``.. (113)

20[ AuGir gieaf jYsf Kotf ZbUaf, ndir srfPf afieaf..

aMqr jfmI sBu ikCu jfnY, Aus qy khf Cpfieaf.. (381)

21[ gurisKI Bfxf mMinaf gurU pUrf pfr lMGfie..

‘‘gurisKF kI hir DUiV dyih hm pfpI BI miq pfih``..

Duir msqik hir pRB iliKaf gur nfnk imilaf afie.. (1424)

asl mksd sI siqgurU jI dy pfvn Aupdys nUM, qn mn krky prvfn krnf. ivkfrF df pUrn iqafg krnf. ho irhf hY ieh ik bfhrI pihrfvf, krmkFz, suc iBwt, qIrQ XfqrfvF, pfT kIrqn (ivKfvy mfqr) mMqr mflf, jfp afid. siqgurU bKiss kr rhy hn-

gur kI isK ko ivrlf lyvY.. nfnk ijsu afip vizafeI dyvY.. (509)

mn kI miq iqafghu hir jn, eyhf bfq kTYnI..

anidnu hir hir nfmu iDafvhu, gur siqgur kI miq lYlI.. (800)

siqgurU jI iek isDFqk sbd rfhIN kul mnuKqf dI izAutI vMz kr rhy hn. ijQy ikqy koeI iensfn kMm qy hfjr hY, Auh pRmfqmf nUM ‘‘sd suxdf sd vyKdf`` jfxky, apxI syvf isdk idlI, iemfndfrI nfl inBfvy. iksfn, dukfndfr, nOkrI pyÈf, Drm Aupdysk, jwj aqy dys df hfkm bfdÈfh, sfry hI jdoN apxy ijMmy lgy kMm, rwbI syvf jfxky krngy qF ieh ‘‘DrqI Drmsfl`` bx jfvygI. ‘‘ crnDUVI`` nfl awj qk kuJ nhIN sMviraf qy agoN BI nhIN sOrygf.

nfnk culIaF sucIaF, jy Bir jfxyY koie.. surqy culI igafn kI, jogI kf jqu hoie..

bRfhmx culI sMqoK kI, igrhI kf squ dfn.. rfjy culI inafv kI, piVaf scu iDafnu..

pfxI icqu n DopeI, muiK pIqY iqK jfie..

pfxI ipqf jgq kf, iPir pfxI sBu Kfie.. (1240)

ijnf aMdir nfm inDfnu hY, gurbfxI vIcfir..

iqn ky muKsd Aujly, iqqu scY drbfir.. (1422)

mn myry! gur kI mMin lY rjfie..

mnu qnu sIqlu sBu QIaY, nfmu vsY min afie.. (37)

crn DUVI jF cubwcy df mYlf pfxI pIxf aigafnqf df sUck hY. KMzy kI pfhul pRfpq mfeI BfeI iksy df jUTf kuJ nhIN KFdy. pr crn DUVI, dunIaf Br dI mYl, gMdgI ikAuN pRvfn kry? mYlf pfxI pIx nfl inmrqf nhIN afAuxI. ijMdgI df cfnx, agvfeI df lfimsfl somf, dsF pfqÈfhIaF dI joiq, jugo jug atwl, Èbd gurU, gurU gRMQ sfihb jI hn. iehnF qoN agvfeI pRfpq krnI hY. hr iswK arQF smyq gurUbfxI df pfT jrUr kry, sB Brmnfs ho jfxgy.




.