.

ibprvfd df mfrU hiQafr kOx hY? iksLq nM:7

(sMpfdkI not:- srdfr gurbKsL isMG kflf aPgfnf dy ivroDIaF vloN AunHF dIaF ikqfbF ivcoN kuwJ pMgqIaF kwZ ky afm Boly Bfly isWKF nUM jo gumrfh kIqf jf irhf hY Aus vfry ieh swqvIN iksLq hfjLr hY. pfTk jn pVH ky TIk glq df inrxf afp hI kr lYx. nIly awKrF vflI ilKq ivroDIaf dI hY aqy agFh hUb-hU AunHF dI ikqfb ivcoN hY)

kflf aPLgfnf jI � ieh vI cuwBdf hY ik iswK kOm afpxf jnm idn ikAuN mnfAuNdI hY? jdik dunIaF dI koeI hor kOm qF afpxf jnm idn mnfAuNdI nhIN (ibprn kI rIq, Bfg pMjvf, pMnf 70). KLflsf pMQ df sfjnf idn afpxy afp ivc dunIaF dy ieiqhfs dI iek ivlwKx Gtnf hY. dunIaF dI koeI vI kOm ieiqhfsk qOr �qy afpxf jnm jF sfjnf idvs df idn nhIN dws skdI. isrP qy isrP iswK kOm � hI ieh mfx gurU goibMd isMG pfqsLfh ny bKLisLaf hY pr kflf aPLgfnf ny qF lwk bwDf hoieaf hY ik iswK kOm dI inwkI qoN inwkI pRMprf �qy vI ikMqU krn dI rIq jLrUr sLurU krnI hY.

KLflsy df jnm idn--?

Au�wpr qIjy kFz ivc asIN cMgI qrHF smJ afey hF ik inrml pMQ df aQvf KLflsy df jnm gurU nfnk jI dy pihly srUp nfl juiVaf hoieaf hY. dsLmysL jI ny koeI awzrf qIsrf pMQ nhIN sI clfieaf. pMQ dy vYrI ibwpr dI ilKx-krfmfq hY ik, asF afpxf jnm idhfVf Aucycy qOr qy imQ ilaf. kOmI jnm-idn vflf purb mnfAux df irvfj, pMQ dy sLuB-icMqkF dI dyx nhIN hY. inrml-pMQ Bfv, Kflsf-pMQ df inrmfx krn dI XojnF lY ky AuhI NN prm KLflsf NN afieaf sI ijs ny dUr durfzy vwsdy kbIr sfihb dy invfs asQfn qoN NN KLflsf NN sLbd ilaf ky, gurU bfxI df ihwsf bxfieaf sI NN khu kbIr jn Bey Kflsy pRym Bgq ijh jfnI .. {654}-3 NN prm-KLflsf--sRI gurU nfnk dyv jI hI Kflsf Drm dy jnm dfqf hn. gurU-prmysLr jI ny spwsLt kr idwqf sI ik NN AunHF df KLflsf AuhI hoxf hY ijs ny iewk vfihgurU dI pRymF-BgqI nfl juV ky, afqmk mOq ilafAux vfly krmkNzI bMDnF qoN afjLfd ivcrnf hY . KMzy bfty dy aMimRq dI iqafrI vflf sfkf 2�� sfl qoN vwD smF pihlF isrjy jf cuwky pMQ dI pRIiKaf df idn sI. afpxy jnm dfqf, sd-jIvy ipqf sRI gurU nfnk dyv jI qoN awzrf afpxf jnm idn mxfAuxf hMkfr df pRgtfvf hY. gurU nfnk dyv jI df afgmn idn hI KLflsf jI df jnm idhfVf hY .

sdjIvy ipqf dy afgmn idn nUM afpxf jnm idn smJx vfly afp vI sd-jIvy ikAuN nf hox ? qyj pRqfp AunHF df brdf ikAuN nf bx Kloey ? siqgurF dI ieh KLfs mihmF sI jo AunHF ny (pihly srUp smyN) inrml-pMQ dI isKlfeI vfly ividafly ivc dfKLl ho rhy ividafrQIafF nUM Jt-pt NN Kflsf jI NN kih ky sMboDn nhIN sI kIqf . kI, iksy suprIm-kmFzr ny Aucycy aiDkfrF vflf koeI iKLqfb iksy rMgrUt nUM vI kdy idwqf hY ? dsvy srUp smyN afpxy ies inrml -pMQIaF dI krVI pRIiKaf leI. ies pRIiKaf nUM kyvl NN krVI NN kihxf byiensfPLI hY. sMsfr dy ieiqhfs ivc ajyhI koeI Audfhrx nhIN imldI ijwQy iksy gurU ny afpxy isLwsLX kloN gurU-dwKxf ivc Aus df sIs mMg ilaf hovy. iswKF koloN sIs dI mMg kr lYxI, lfsfnI aQvf inafrI aqy iBafnk hwd qwk krVI pRIiKaf sI. ajyhI pRIiKaf ivc inrml pMQIaF df pUry dy pUry nMbr lY ky pfs ho jfxf mfmUlI Gtnf nhIN sI. sfry sMsfr dy ieiqhfskfrF ny iewk jbfn ho ik ies pRIiKaf ivc pfs ho jfx vfly pMQ dI mihmf ilKI ijs qoN ieh nv jnimaF pMQ sMsfr dy ieiqhfs ivc ivsLys QF mwl ky sMsfr ivc- NN pRgt NN hoieaf. afpxy inrml pMQIaF nUM siqgurF ny NN KLflsf NN kih ky sMboDn kIqf aqy KMzy bfty dI pfhul dy ky ies nUM pMj kkfrF df DfrnI bxf dwqf. hr pwKoN suwcf aqy inafrf afcrn aqy inafrI sUriq dI bKLsLsL krky siqgrF ny KLflsf jI nUM afpxf hI rUp bxf ilaf. ijs nvyN pMQ dI isrjxf nnkfnf sfihb dI DrqI qoN arMB hoeI sI Ausy inrml pMQ nUM NN KLflsf NN kih ky invfijaf sI . KLflsy dy pRgt hox vfly idn nUM jnm idn mMn lYxf pMQk ihqF leI lfhyvMd isD nhIN hoieaf. iDafn ivc ilafAu 1699 dI ivsfKI dy idn qwk bx cuwikaf afpxf ipCokV. ikhVI isKLr qoN qusINN qury sAu qy iks invfx qy awj af pey hoey ho? pRgt hoey KLflsf jI nUM siqgur pUrf kihx vfly dsLmysL jI ny nfl hI PLurmf idwqf sI ik--NN hy KLflsf jIE ! iDafn rwKIN . ijnHF KLUbIaF aqy guxf dy kfrn qUM awj sMsfr ivc pRgt hoieaf hYN jy Auh inafrIaF iswPqF nf rhIaF qF sfrf mfx siqkfr, jo mY awj dy irhf hF, qyry kol nhIN rihxf. so asIN guaFzIaF (pfiksqfnIaF) ijMnf vI mfx siqkfr afpxy kol nhIN rwK sky. afpxy gurU prmysLr df ikhf ivsfr ky gurU prmysLr dI gwl suxnI vI ivsfr bYTy-iPr-- prmysr qy BuilaF----? asIN afpxy ihwsy df rfj AunHF koloN nf mMg sky ijhVy jfx lwgy sfnUM vfjF mfr mfr kihMdy rhy ky jo asIN dy rhy hF qusIN lYNdy ikAuN nhIN . awj asIN AunHF qoN afpxf rfj-Bfg mMg rhy hF ijhVI sfzI sUrq-mUriq vI Koh lYx dI icMqf ivc zuwby rihMdy hn.

isrjxhfr dyy inXm anusfr iksy vI kOm dy sfry mnuwKF df jnm aqy mrn, iewk QF aqy iewk idn kdy nhIN hoieaf. eysy krky sMsfr ivc ajyhI hor koeI kOm nhIN hY ijs ny kdy afpxf jnm idn mnfieaf hovy . iPr KLflsf pMQ nMU afpxf jnm idn imQ lYx df iKLafl ikvyN pYdf ho igaf ? insMdyh ieh Bfxf bRfhmxI ilKq dI krmfq ny hI vrqfieaf hY. Auh adBuq ilKq hY bicqR nftk . ijs nUM vI gurbfxI dI ksvwtI qy prK ky pfTkF dI kcihrI ivc pysL krn df pwk sMkp hY. awgy jo siqgurF nUM Bfvy. hflI eynf hI Xfd rwKIey ik bicqR nftk ies ibicqR ibwpR df ajyhf ibicqR Time Bomb hY ijs ny aYn smy isr ajyhf hor vI vwD ibicqR Dmfkf krnf hY ik KLflsf ny-- afpxI pCfx guaf bYTxI hY .

jnimaf ik pRgt hoieaf ?

NN jnm lYxf (=avqfr Dfrxf) aqy pRgt hoxf ieko gwl nhIN, do awz awz hflqF hn. hyT ilKy spwsLtI-krn dy kfrn dfs ny ies kQn nUM gurmiq anusfr mMinaF hY:--

NN jnm lYx NN aqy NN pRgt hox NN ivc aMqr---

(1) jnm lYx * df arQ mfqf dy grB qoN pYdf hoxf hY. jyrj KfxI vflf hr iewk jIv mfqf dy Audr QfxI sMsfr ivc afAuNdf hY . jnm qoN rihq kyvl akfl purK hI hY --nfnk BMzY bfhrf eyko scf soie .. {473}

*{ Foot note:--pRohqvfdI luwt nIqI dI Aupj, zyrfvfd ny iswK jgq ivc sLosLf Cwizaf hoieaf hY ik KMzy bfty df aMimRq Ckx qy jd asIN afpxf ipqf dsLmysL jI aqy mfqf sfihbdyvF jI mMn lYNdy hF qF Aus idn asIN NN siqgur kY jnmy NN gurU vfk anusfr gurU dy Gr jnmdy hF . so aMimRq iqafr krky isMGF nUM aMimRDfrI bfxfieaf jfx vflf 1699 df ivsfKI vflf idn KLflsy df NN jnm idn NN bx cuwkf hY . aqy eysy aDfr qy KLflsy df jnm idn mnfieaf jFdf hY . ies dlIl qON ieh sMky invrqI gocry bx KloNdy hn:---

(1) dsLmysL jI nUM ipqf aqy sfihb dyvF jI nUM afpxI mfqf kihx nfl kI asIN gurU nfnk sfihb jI aqy mfqf sulKxI jI nfloN afpxf irsLqf qoV rhy huMdy hF ?

(2) kI asIN bRfhmx dI ieh ieiCaf pUrI nhIN kr rhy huMdy ik dsLmysL jI gurU nfnk nhIN sn Auh isDy prmfqmF koloN sLkqIaF lY ky afey sn ? kI asIN ivroDIaF dI ies dlIl nUM vI vjLndfr nhIN bxf rhy huMdy ik-NN eysy kfrn dsLmysL jI ny afpxy afp nUM iksy QF vI N nfnk N nhIN iliKaf ?

(3) ieh kihxf ik ikAuNik dsLmysL jI ivc vI sRI gurU nfnk jI dI hI joiq sI ies leI dsLmysL jI nUM ipqf kihx df arQ gurU nfnk jI nUM hI ipqf kihx quwl hY, arQ hIx hY ikAuNik-huxy hI asF ibicqR nftk dI ivcfr kridaF vyiKaf hY ik Aus ivc sRI gurU nfnk sfihb jI dI goq aqy jnm alwg iswD krky gurU nfnk sfihb dI joiq kyvl cOQy pfqsLfh sRI gurU rfmdfs qwk hI puwjI pVH leI hY . (2) mfqf sulwKxI jI dI QF mfqf sfihb dyvF jI ikvyN lY skdy sn ?

(4) gurbfxI ivc sRI gurU nfnk sfihb nUM hI bfkI gurU sfihbfn df ipqfmf mMinaF hY--ipAu dfdy kf Koil izTf Kjfnf .. qf myrY min Bieaf inDfnf .. 1 .. {185}-31--siqgrU jI afpxy iswK nUM mfqf vFg ipafr krdf hY ---NN ijAu jnnI suqu jix pflqI rfKY ndir mJfir .. aMqir bfhir muiK dy igrfsu iKnu iKnu pocfir .. iqAu siqguru guirisK rfKqf hir pRIiq ipafir .. 1 .. {168}-13-51 mfqf sfihb dyvF (kOr) jI aqy dsLmysL jI nUM Aucycy qOr qy mfqf ipqf kihx vflI gwl iks gRMQ qoN cwlI ? sRI gurU gRMQ sfihb jI qoN vwD pRmfnIk gRMQ sfzy kol hor ikhVf hY ? dfs kol ienHF sLMikaF dI inivrqI leI koeI Tos dlIl koeI nhIN hY .

NN siqgur kY jnmy NN

ieh pfvn quk isD gosit bfxI ivcoN hY . isD sRI gurU nfnk sfihb jI qy pRsLn krdy hn--

ikqu ibiD puKf, jnmu vtfieaf .. kfhy kAu, quJu iehu mnu lfieaf .. ikqu ibiD, afsf mnsf KfeI .. ikqu ibiD, joiq inrMqir pfeI .. ibn dMqf, ikAu KfeIaY sfru .. nfnk, sfcf krhu bIcfru .. 19 ..

isDF dy ies pRsLn dy Au�wqr ivc siqgurU jI df PLurmfn--

siqgur kY jnmy, gvn imtfieaf .. anhiq rfqy, iehu mnu lfieaf .. mnsf afsf sbid jlfeI .. gurmuiK joiq inrMqir pfeI .. qRYgux myty, KfeIaY sfru .. nfnk, qfry qfrxhfru .. 2� .. {94�}

pd arQ:--siqgur kY= siqgurU dy Gr ivc . siqgur kY jnmY=siqgurU dy Gr ivc jnm ilaf, jdoN gurU dI srx af ky ipClf suBfAu imtf idwqf . (-eyh hY arQ gurU dy Gr jnm lYx df . afpxI pihlI miq iqafg ky gurU dI miq dy DfrnI bx jfxf hI NN siqgur kY jnmy NN mMinaF jf skdf hY . jy gurU dI miq gRhx nhIN krnI qF N siqgur kY jnmy NN nhIN aKvfieaf jf skdf . gurbfxI df isDFq sfrf pMQ rl ky vI nhIN ivgfV skdf . pMQk rihq mrXfdf ivc NN ies mhF vfk dI vrqoN iks afDfr qy hoeI hY ies df ipCokV dfs nUM nhIN iml sikaf . siqgurF dy bcnF anusfr afpxf afcrn bxfAuNx dI gwl qoN ibnf hI kyvl KMzy bfty df aMimRq Ckx nfl siqgurF df puwqr bx jfx dI gwl, gurmiq ikvyN mMn leI geI ? dfs nUM ies Byq dI koeI smJ nhIN hY . srb Au�wc pdvIaF dy mflk jQydfr sfihbfn iksy sLMky dI invrqI krn leI ilKI icwTI df Au�wqr dyx dI Kycl nhIN Jwl rhy)

arQ:--ijAuN ijAuN siqgurU dI iswiKaf qy qury, iqAuN iqAuN mn dI Btkxf muwkdI geI . ijAuN ijAuN iewk-rs ivafpk pRBU ivc juVn df anMd afieaf, iqAuN iqAu ieh mn prcdf igaf . mn dy Purny qy dunIaf vflIaF afsF asF gurU dy sLbd-igafn dI rfhIN sfVIaF hn, gurU sy snmuK hoieaF hI iewk-rs rwbI pRkfsL lwBf hY . (ies rwbI pRkfsL dI brkq nfl) asF mfieaf dy Jlky qy iqMnF hI iksmF dy asr (qmo, rjo, sqo) afpxy Auqy pYx nhIN idwqy, qy (ies qrHF mfieaf dI cot qoN bcn df ieh awiq aOKf kMm-rUp) lohf cwibaf igaf hY . (pr) hy nfnk ! (ies N duwqr sfgr N sfgr qoN qfrx dy smrwQ pRBU afp hI qfrdf hY . 2� .

so byby nfnkI jI swB qoN pihlF N siqgr kY jnmy N sn, iPr rfey bulfr jI Nsiqgur dy Gr jnmy sn. bfbf buwZf jI, BfeI mnsuK jI, BfeI aijwqf rMDfvf jI, swjx ny TwgI CwzI NN siqgur kY jnmy NN bx ky BfeI swjx jI bx gey kozf rfksL vI NN siqgur kY jnmy NN anusfr siqgurU jI df puwqr bixaF, bfbf lihxf jI vI NN siqgur kY jnmy N sn pr Auh puwqr qoN spuwqr bx ky gurU aMgd jI bxy. eysy qrHF byaMq iswK afpxI miq iqafg ky siqgurF dI miq anusfr jIvn Zfl lYx dy XqnF ivc pRpwk huMdy gey. pr bfbf sRIcMd jI aqy bfbf lKmI dfs jI NN siqgur kY jnmy NN vflI pdvI pRpq nf kr sky. siqgurF dy ibMdI puwqr ipRQI cMd, DIr ml afid NN siqgur kY jnmy NN nf bx sky. NN siqgur kY jnmy NN iksy vI iswK ny kdy afpxf Auh jnm idn nhIN mnfieaf ijs idwn Aus ny afpxI miq iqafg ky siqgurF dI miq anusfr jIxf arMB kIqf sI. gurU nfnk pfiqsLfh jI ny ijs nUM NN siqgur kY jnmy N mMinaF hY Auho ijhf koeI ivrlf hI bxdf hY. jd siqgurF dy afpxy prvfr ivc pYdf hoey hI sfry jI NNN siqgur kY jnmy NN nhIN bx sky qF aMimRqDfrIaF qoN Cuwt, byaMmRqIey kysf DfrIaF, moinaF, sLrfbIaF, aPLImIaF, ivkfrIaF afid vflI sfrI pUrI iswK kOm nUM NN siqgur kY jnmy NN mMn ky kOmI pwDr qy jnm idn mnfAuNxf gurmiq nhIN mMnI jf skdI. Aultf jnm idn mnfAUx df prcwlq ZMg, hMkfr dI pRdrsLnI vwD aqy iksy pRfpqI dI afs nPLI brfbr hY ?

<<<(2) pRgt hox df arQ hY, jfixaF jfxf, pRiswD hoxf, msLhUr hoxf, qQf musLkxf. jVI bUtI, ruK, Coty qoN Coty jIaF qoN lY ky sMsfr dy sfry pdfrQ vI afpxy Aucycy guxf dy kfrn sMsfr ivc pRgt huMdy hn. ijwzf bhuqf inafrf gux aAugx hovygf AuzI CyqI jIv jF pdfrQ sMsfr ivc jfixaF jFdf hY. sLyr psLU hY aqy hIrf pdfrQ hY. dovyN afpxy Aucycy guxf dy kfrn pRiswD hn, jF prgwt hn. pr ieh gwl mnuK qy nhIN ZuwkdI. mnuwKF ivcoN AuhI pRiswD huMdf hY ijs ivc dUjy mnuwKF nfloN Aucycy gux jF Aucycy aAugx hoxgy. (avqfrI mhFpurK, aQvf Bgq jn guxf dy kfrn pRiswD ho ky Drm gRMQF dI soBf bxy hoey hn, dUjy pfsy inrdeI lutyry rfjy mhfrfjy, jrlYl afid afpxy (gux)-aOguxf dy kfrn ieiqhfsk gRMQF ivc QF mwlI bYTy hn). sMsfr ivc mnuwK df jnm hr pl inrMqr ho irhf hY, pr sMsfr ivc pRgt AuhI mnuwK huMdf hY ijs ivc inafry aqy bVy Aucycy guxF dy hox df pqf lwgdf hY. so jnm lYxf aqy pRgt hoxf, iewk gwl nhIN hY .

afAu hux AupRokq dlIl nUM gurUbfxI dI ksvwtI qy prKIey:--

45- gur pUry rfiKaf dy hfQ .. pRgtu Bieaf jn kf prqfpu .. 1 .. {396}-8-1�2

46- pRgitE so jnu sgly Bvn .. pqiq punIq qf kI pg ryn .. jf kAu ByitE hir hir rfie .. qf kI giq imiq kQnu n jfie .. 3 .. {393}-38-89

47- iciq icqvAu crxfribMd AUD kvl ibgsFq .. pRgt Bey afpih guoibMd nfnk sMq mqFq .. 1 .. {254}-vf-22

48- pRgty gupfl mhFq kY mfQy .. nfnk AuDry iqn kY sfQy .. 3 .. {295}

49- ijh pRsfid qUM pRgtu sMsfir .. iqsu pRB kAu mUil n mnhu ibsfir .....7 ..{27�}-ast-6

5�- crx kml ird aMqir Dfry .. pRgtI joiq imly rfm ipafry .. 2 .. {375}-17

51- pRgitaf sUru joiq Auijafrf .. syj ivCfeI srD apfrf .. nv rMg lflu syj rfvx afieaf .. jn nfnk ipr Dn imil suKu pfieaf .. 4 .. {737}-4

52- pRGt Bey sMsfr mih iPrqy phnfm .. nfnk iqsu srxfgqI Gt Gt sB jfn .. 2 ..{819}-12-76

{pihnfm= (PLfrsI-ipnhF), luky hoey, ijnHF nUM koeI jfxdf-buwJdf hI koeI nhIN sI }

arQ:--ijhVy mnuwKF nUM pihlF koeI vI jfxdf-isM�fxdf nhIN sI (sfD-gurU-gRMQ sfihb dI sMgiq ivc itk ky ismrn dI brkiq nfl) Auh jgq ivc nfmxy vfly ho jFdy hn . hy nfnk ! (sfD-gurU-gRMQ sfihb jI df afsrf lY ky ) Aus prmfqmf dI sdf srn pey rihxf cfhIdf jyhVy hryk jIv dy ihrdy dI hryk gwl jfxdf hY . 2 .

53- pRgLtu Bieaf KMzI bRhmMzI kIqf afpxf pfieaf .. nfnk srix inrBAu krqy kI and mMgl gux gfieaf .. 2 .. {1224} -83-1�6 (

54- inMdf khf krhu sMsfrf .. inMdk kf prgit pfhfrf .. inMdku soiD sfiD bIcfiraf .. khu rivdfs pfpI nrik isDfiraf .. 4 .. {875}-2-11-7-2

55- pRgit BieE sB loa mih nfnk aDm pqMg .. {1364}

56- suxI ardfis suafmI myrY srb klf bix afeI .. pRgt BeI sgly jug aMqir gur nfnk kI vizafeI .. 4 .. 11 ..{611}

57- jMimaf pUqu Bgqu goivMd kf .. pRgitaf sB mih iliKaf Dur kf .. rhfAu .. {396}-7-1�1

ies ieko quk ivc siqgurF ny jnm lYx dy aqy pRgt hox dy arQ smJf idwqy hn . gurbfxI ivc pRgt hox nUM jnimaF iksy iewk QF vI nhIN ikhf igaf .

BfeI gurdfs jI--

jnm hox aqy pRgt hox vfly eyhI gurmiq arQ, BfeI gurdfs jI dIaF vfrF qoN vI spwsLt hn--pihlI vfr dI 23vIN pAuVI ivc AunHF ny sRI gurU nfnk sfihb jI dy DrqI qy afgmn hox dy kfrn df ijLkr ienHF sLbdF ivc kIqf hY:---

suxI pukfr dfqfir pRBu gur nfnk jg mfih pTfieaf NN . .....

ies qoN awglIafF pAuVaF:--

.... bfbf dyKY iDafn Dir, jlqI siB ipRQvI idis afeI . ...

bfby ByK bxfieaf AudfsI kI rIiq clfeI .

ciVaf soDix Driq lukfeI .. 24 ..

bfbf afieaf qIrQY qIrQ purb sBy iPir dyKY .

pUrb Drm bhu krm kir BfAu Bgq ibnu ikqy n lyKY .

BfAu n bRhmY iliKaf cfir byid isMimRiq piV pyKY .

ZUMzI sglI ipRQvI siqjuig afid duafpir qRyqY .

kiljuig DUMDUkfr hY Brim BulfeI bhu ibiD ByKY . ...... 25 ..

qIrQF qy rtn krky lokF nUM BfAu Bgq qoN swKxy Brmf ivc ipaf siqgurF awKIN vyK ilaf aqy iPr--

jqI sqI icrujIvxy sfiDk isD nfQ gur cyly .

dyvI dyv irKIsurf BYrAu KyqRpfil bhu myly . ....

hAumY aMdir siB ko zuby gurU sxy bhu cyly .

gurmuiK koie n idseI ZUMzy qIriQ jfqRI myly .

izwTy ihMdU qurik siB pIr pYkMbir kAuim kqyly .

aMDI aMD KUhy Tyly .. 26 ..

Bfv, gurU jI ny sfry iPr iPr ky kI izwTf ?---afgU aqy cyly sB hAumY ivc Psy pey duKI hn . prmfrQ ikqy nhIN irhf, sB QF DoKf qy TwgI-ivhfr df jF hMkfr df qorf pwsr irhf hY . mfieaf gRsy Drm afgUaF dI hflq df vrxn sRI gurU gRMQ sfihb jI ies qrHF PLurmfn krdy hn:--

22- kbIr avrh kAu Aupdysqy muK mY pir hY ryqu .. rfis ibrfnI rfKqy KfXf Gr kf Kyqu .. 98 ..{1369}

hr pfsy aigafnqf dI DuMD pwsr rhI vyKI qF iPr ies DMuD dy bwdlF nUM KyrUM KyrUM krn vfly apfr-igafn rUp sUrj ny afpxIaF ikrxf iKlfrxIaF arMB kIqIaF qF hnyry ivc cmkx vfly qfiraf nUM (Bfv, aigafnqf dy hnyry ivc lut mcfAux vfly Drm afgUaF nUM BfjVF pY geIaF . isafixafF nUM ies qrHF anuBv hoieaf ijvy--BrmF BulyiKaF df nfs krky, Au�wcI afqmk avsQf dy mflk, sMq sUrimaF vfly sLuB-guxf df pRBfv vD irhf hovy. (mfno, siqgurU bfbf nfnk jI dy inafry igafn dI), sLyrvfeI grjxf sux ky aigafnqf aqy ivkfr-rUp hnyry jMgl ivcoN, ivkfr-rUp hrnF dIaF zfrF, aDIr hoeIaF BwjIaF jf rhIaF hox . ijQy vI gurU bfbf jI crn pfAuNdy sn AuhI asQfn pUjx-jog bx irhf sI . icrF qoN bxy gorK-mqy hux nfnk mqyy bx gey . GrF ivc ielfhI isPiq sflfh rUpI kIrqn dI mfnoN ivsfKI mnfeI jfx lwg peI . gurU bfby ny Bfrq, brHmf, lMkf, inpfl, lyh, ldfKL, iqwbq, aPLgLfNinsqfn, eIrfn, arb, bgLdfd, rUs, cIn afid mfno sfrf sMsfr qfr idwqf . aqy hux 27vIN pAuVI ivc BfeI gurdfs jI, Aus pRgt phfry df vrxn ienHF sLbdF ivc krdy hn---

siqgurU nfnk pRgitaf imtI DuMD jg cfnxu hoaf .

ijAu kir sUrju inkilaf qfry Cip aDyr ploaf .

isMG buky imrgfvlI BMnI jfie n DIir Droaf .

ijQy bfbf pYr Dir pUjf afsxu Qfpix soaf .

isD afsix siB jgq dy, nfnk afid mqy jy koaf .

Gir Gir aMdir Drmsfl hovY kIrqnu sdf ivsoaf .

bfby qfry cfir cik nAuKMiz ipRQmI scf Zoaf .

gurmuiK kil ivic prgt hoaf .. 27 ..

avqfr Dfrn nUM, aQvf jnm lYx nUM, BfeI sfihb ny vI pRgt hoxf nhIN ikhf . AuQy lPLjL NN pTfieaf NN hY . pr jdoN sRI gurU nfnk sfihb jI, AudfsIaF qy cVHy hoey, GxGor bwdlF vFg, inafry igafn dI brKf krky aigafnqF dI DuMD imtf rhy sn, Aus vyly BfeI sfihb jI ny AunHF nUM--pRgt hoey mMinaF hY . ies qrHF BfeI sfihb ny siqgurF dI bfxI dy TIk afsLy nUM spwsLt kIqf hY . sfrf pMQ rl ky vI gurmiq dy ies afsLy nUM nhIN sI bdl skdf . jy bdldf hY qF afpxy KLfqmy dy idnF nUM nyVy leI af irhf hY . kfrn aglIaF sqrF piVHaF smJ ivc af jfvygf .

2�� qoN vwD sfl dy smF, siqgurF dI ikrpf dI brKf inrMqr huMdI rhI, ijs qoN KLflsf ajyhy sLuwB Au�wqm guxf df BMzfr bxdf igaf ik Aus ny akfl purK nUM afpxy qy rIJf ilaf . iPr N prmfqmf mOj ivc afieaf NN aqy imhrF kIqIaF . 1699 dI ivsfKI vfly idn, Aucycy iksm dI, aqIaMq krVI,N mnuwK nUM BY BIq kr dyx vflI inafrI pRIiKaf ivcoN KLflsf pfs ho ky sMsfr ivc pRgt hoieaf . aswPl, ho ky Tyzy Kf rhy mnuwK nUM koeI nhIN jfxdf . sdf AuhI ividafrQI sMsfr ivc pRgt huMdf hY ijhVf Aucycy nMbr lY ky srbEqm GosL kIqf jFdf hY . sPLl hoey aQvf pfs hoey nUM NN jnimaF NN isvfey iswKF dy hor kdy iksy nhIN ikhf . {bRfhmx ny cqurfeI kIqI aqy sRI rfm jI, sRI ikRsLn jI nUM afpxy ividafly ivc pVHdy afpxy sLigrd ivKf idwqf . so bRfhmx jy AunHF sLgird-iesLtF dI prvfh nf vI kry qF gusqfKLI nhIN mMnI jf skdI . pr sdky jfeIey isMGF qoN ijMnF inafry igafn dy dfqf afpxy siqgurU jI dy, afp hI gurU bx bYTy qF Aus cyly-gurU dy iksy igafn anusfr cwlx dI kI loV hovy ?}

AupRokq sLbd ivcfr dy aDfr qy, NN pRgt hox NN nUM NN jnm hoxf NN kihxf gurmiq nhIN hY . dsLmysL jI dy pMj BUqk srIr ivc ivcrdy smy kdy vI KLflsy df jnm idn nhIN sI mnfieaf igaf . pRgitE KLlfsf prmfqm kI mOj NN PLurmfn dy arQ bdl ky ies nUM KLflsy df NN jnm idn NN ikhVy sfl qoN mnfieaf jfxf arMB hoieaf sI ? ies df TIk aqy Brosy jog pqf ikQoN imly ? kyvl sRI gurU gRMQ sfihb jI df hI pfvn srUp hY ijs ivc iswKI df vYrI koeI rlf nhIN pf sikaf . hor bQyry hwQ-pYr mfry hn pr Brosy jog pusqk dfs nUM ikqoN nhIN iml skI ijs qoN ies bfry TIk toh iml skyy ik pRgrt hox nUM jnm hox ivc iks nyH, kdoN aqy ikhVI krfmfq nfl bdl idwqf sI. pMQ ivc siqkfiraf igaf gurpRqfp sUrj gRMQ 1823 qoN 184� (sMq 188� qoN 19��) qwk iliKaf igaf hY. Aus ivc KLflsy dy jnm idn mnfAuNx dI pRMprf df koeI ijLkr nhIN hY. KLflsy df jnm idn mnf ky jnm idn dIaF (Happy birth day to you) vDfeIaF lYx df irvfj inrsMdyh zyrf-vfd dI dyx hY .

jnm idn aqy pRgt idn mnfAux ivc hfnI jF lfB ?:--

AupRokq ivcfr qoN asF smJ ilaf hY ik jnm hox ivc iksy dI koeI inwjI vizafeI nhIN mMnI jFdI. jIv dy jnm ivc-- Gly afvih nfnkf--vflf hukm vrq irhf huMdf hY. pr mnuwK N prgt N afpxI imhnq aqy Gflxf dy Pl srUp huMdf hY. sLuwB guxf df sdkf ijs lIzr nUM suxn leI lwKF lok vhIrF pfeI afieaf krdy sn, aqy afpxy Aus lIzr qy PuwlF dI brKf krdy nhIN sn Qwikaf krdy, pr pdvI dy hMkfr ivc AuhI lIzr jd afpxy Auh gux, ijnHF df sdkf Auh pRgt hoieaf sI, guaf ky avguxf df DfrnI bx jFdf, qF PuwlF dI QF Ausy lIzr vl nUM gMdy aFzy aqy gly sVy tmftr vgfhy jf rhy huMdy hn. koeI Aus dy mHMh lwgxf psMd nhIN krdf. pr Aus dy jnm idn qy vDfeI dyx vfly Pyr vI keI af juVdy hn.

iewk afdmI iksy nf iksy aprfD dy kfrn sdf jylH ivc hI rihMdNf hY. pr jdoN Auh afpxf jnm idn mnfAuNdf hY, AuQy afey sfry mnuwK Aus nUM Happy birth day to you jLrUr kih rhy huMdy hn. AuNj vI mUMh rKxI krn vfly Bly lok vI Aus dy jnm idn dI vDfeI dy dyxI vzI gwl nhIN smJdy. so jnm idn mnfAux vfly nUM afpxy gux aAugx bfry socx dI loV nhIN huMdI. mMdy sLcrn vflf vI afpxy jnm idn dIaF pfrtIaF ivc sLrfbI ho ky hMkfr dI prdrsLnI krn ivc afpxI sLfn mMn irhf huMdf hY. pr prgt hoey mnuwK leI jLrUrI hY ik Auh afpxy AunHF guxf ivc sdf vfDf krdf rhy ijnHF dy kfNrn Auh N pRgt-sMsfr NN hoieaf sI.

eyhI smJ af rhI hY ik ibpRn kI rIq dy DfrnI hoey gurU dy lfl ny jd qyj pRqfp guaf ilaf qF afpxy pRgt hox df idafhfVf iks mUMh nfl mnfAuNdf? afpxI PokI, coDr vI bxfeI rwKxI jLrUrI sI. afpxy Pets df jnm mnfAuNdy aqy AunHF (=kuwqy, ibwly, GoVy afid psLUaF) nUM Happy birth day to you kihMdy goiraF nUM vyK hI ilaf sI. bs afpxf pRgt idn mnfAux dy QF JUT df afsrf lY ky afpxf jnm idn mnf ky vDfeIaF lYxIaF arMB leIaF. hMkfr nUM cMgy coKy pwTy pY jFdy sn aqy purfqn sMq-sUrmy isMGf dy sohly gfAux nfl lokF dIaF njLrF ivc Tuwk vI cMgI bwJ jFdI sI. NN KLflsf jI ! quhfnUM jnm idn dI lwK lwK vDfeI hovy NN suxdy rihx ivc afqmk suK mfx lYx df sfnUM Buws pY igaf. gurmiq dy pwKoN pMQ dI cVHdI klf dI hflq hr pfisEN idno idn inwGrdI hI qurI geI. jnm idn dI KLusLI ivc BMgVy pfAuxy, goly clfAuxy, hr pfsy hMkfr dI pRdrsLnI krky hfjLrf hjLUr siqgurF dy PLurmfn --

58- jnmy kAu vfjih vfDfey .. soihlVy aigafnI gfey .. jo jnmY iqsu srpr mrxf, ikrqu pieaf isir sfhf hy .. 7 ..{1�32}

dI iKwlI AuzfAux dI Buwl kIqI jf rhI huMdI hY. siqgurU gRMQ sfihb jI dy iswK nUM ieh kdy nhIN Buwlxf cfhIdf ik jo afpxf jnm idn mnfAux qy Zol-Zmwky vjfAuNdf hoieaf BMgLVy pfAuNdf hY Aus nUM mrn idn qy DfhF mfridaF rox kurlfAux leI vI iqafr rihxf cfhIdf hY--(1) jo jnmY so jfnhu mUaf .. {375} afpxf jnm idn mnfAux vfly nUM ieh vI Xfd rwKxf cfhIdf ik--(2) jo jnmy so roig ivafpy .. hAumY mfieaf dUiK sMqfpy .. {352} (3) jo jnmY iqsu srpr mrxff ikrqu pieaf isir sfhf hy .. 7 ..{1�32} ijs jnm idn nfl eyny rog cMbVy hoey hox Aus nfl juVn df kI lfB? sMsfr ivc pRgt hox vflf, sdf cVHdI klf ivc rihxf hI afpxI ijLMgdI smJdf hY, aqy afpxI Aus cVHdI klf vflI ijLdgI nUM sdIvI bxfeI rwKx leI AunHF nUM kImqI srmfey vFg sMBflI rwKdf hY ijnHF guxf dI ikrpf nfl Auh sMsfr ivc pRiswD hoieaf sI--(4) ijh pRsfdu qU pRgit sMsfir .. iqsu pRB kAu mUil n mnhu ibsfir .. pr jnm idn qy vDfeIaF lYx vflf hMkfrI aqy QoQf hoeI jFdf hY. eysy krky hI, prmfqm kI mOj nfl N pRgitaf KLflfsf N dy arQ ivgfV ky ibwpR dI krfmfq ny NN Kflsy df jnm hoieaf NN pRcfr ky KLflsy nUM aOJVy pf idwqf. jnm idn mnfAux dIaF KLusLIaF ivc KLflsf jI AunHFN sLuwB guxF nUM Buwl bYTy ijnHF ny ies nUM sMsfr ivc pRgt kIqf sI. jnm idn qy rfg-iBjIaF KLusLIaF, gqky-bfjIaF, Zol-ZmwikafF, BMgiVaF, vDfeIaF dy lYx dyx dy sLor sLrfby ivc hMkfr ny aCoply hI af zyrf lfieaf. ieh cyqf hI Buwl igaf ik--(5) NN prmysr qy BuilaF ivafpin sBy rogNN .. {135}

gurU nfnk pfqsLfh jI df afgmn idvs hI inafry KLflsy df aslI afgmn idvs hY. afpxy jnm idwn mnfAuNxy mOq nUM ivsfrI bYTy hMkfrI mnuwKF df kMm hY. asIN kOmI qOr qy hMkfrI bxdy af rhy hF. kOm ivcoN inmrqf aqy iKmf gux alop huMdy qury gey aqy gurmiq ivroDI NN bdlf lAU NN Bfvxf ny af zyrf lfieaf. KLflsf ies NN swc NN nUM smJx dI loV Bulf bYTf ik gurmiq dy pwKoN asIN idnoN idn ZihMdI klF vl nUM iks kfrn dOVy jf rhy hF. asIN siqgurF dy ies atwl scfeI vfly PLurmfn nUM Buwl rhy hF--hAumY nfvY nfil ivroDu hY duie n vsih iek Tfie .. {56�}- aqy--jhF iKmf qh afip {1372} aqy iPr--prmysr qy BuilaF ivafpin sBy rogu .. vymuK hoey rfm qy lgin jnm ivjog .. {135} aKMz pfTF dy krfmfqI PlF nfl juV ky mUrKF dy surgF dy vfsI bx cuwky isMG jI, hux ieh duhfeIaF ikvyN sux lYx ?--

59- PrIdf kUkyidaF cFgyidaf mqI dyidaf inq .. jo sYqfin vM�fieaf sy ikq Pyrih icq ..{1378}

hux qF ieAuN anuBv ho irhf hY, ijvyN bVy Gwt gurmfKF dy mn ivc gurmiq sux ky Aus nUM mMn lYx dI ieiCaf bfkI bcI rih skI hovy? hy ipafry aqy siqgurF dy suihrd dUly KLflsf jIE ! asIN eyzy mnmuwK aqy afp hudry nf bxeIeyN jik swc suxn jogy hI nf rhIey. afAu asIN rliml ky afpxf afpf PLrolIey ikqy sfzy aMdr hMkfr gRsI iqRsnf-agnI eyzI prbwl rUp qF nhIN Dfr cuwkI, ik ies gwl dy bfvjUd ik siqgurU jI bfhF KVIaF kr ky duhfeIaF dy ky sfnUM sdIvI suKI bnfAux vflI miq qy qorn leI sfnUM sMqoN, Bgqo, BfeIAu afK afA ky vI pey bulfAuNdy rihx,qy asIN AunHF dI koeI kUk-pukfr suxn leI iqafr hI nf huMdy hoeIey? ijs bhfdr pMQ ny afpxIaF krmfqI pRfpqIaF nfl kdy sfry sMsfr dy ieiqhfskfrF nUM cikRq kr idwqf sI Aus dUly KLflsf jI awj vI pUrf Brosf kIqf jf skdf hY ik jdoN hI afpxy ipafry siqgurF dI imwTI sur ivc ieh pukfr suxI:--

6�- sMqhu sunhu sunhu jn BfeI, gur kfZI bfh kukIjY .. jy afqm kAu suKu suKu inq loVhu qF siqgur srin pvIjy .. 5 .. {1226}-6-Ckf-1

qF jLrUr hI hY qusF siqgurF df AupdsL sux ky mMnx leI hwQ bMnH Kloxf hY. iPr sfry Jlky lfh ky insMg ho ky afpxy af vVI sfrI mnmiq vgfh mfrnI hY. hy afpxy siqgurF dy ipafry guriswKo ! suxo afpxy siqgurF df AupdysL aqy prKo afpxy afpy nUM. PokI lok lfj nUM qlFjlI dy ky inkl afAu bfhr Aus BUlBleIaF ivcoN ijs ivc quhfzy vYrI ny quhfnUM PLsf ilaf hoieaf hY. qoV idAu Auh sfry krmkFzI bMDn ijnHF nUM qusF gurmiq smJ ky afpxfieaf hoieaf hY. prqo afpxy asly vwl qy bx jfAu muV Ausy qrHF dy hr pwKoN inafry, ik awj PLyr siqgrU jI quhfnUM swjx sUrf aqy siqgur pUrf kih ky sMboDn krn ivc idlI pRsMqf smJx lwg pYx. quhfzf ies qrHF moVf Kf lYxf afpxy afp ivc eyzI vwzI krmfq iswD hoxI hY ik nfl ieiqhfs kfrF leI swc mMnxf kZn ho jfxf hY. sMsfr dy sfry KojI ivdvfnF ny iewk jLbfn ho ky ilKxf hY ik awj qwk ajyhf kdy nhIN sI hoieaf ik koeI kOm afpxy afpy nUM ies nIvIN hwd qwk Buwl ky muV afpxy pihly isKLr qy af puwjI hovy. KLflsf jI qusIN vfikaf hI hr pwKoN inafry ho. lokF vDfeIaF dy ky kihxf hY NN hy KLflsf jIE ! qusIN DMn ho ijhVy muV siqgur pUry aqy swjx sUry bx gey ho NN. bs moVf Kf lYx dI iZwl hY, qyj pRqfp dI pRfpqI vfly bcn vI afpxy afp hI pRqwK ho hfxy hn.

KLflsf jI df afgmn idvs aqy jnm asQfn ?:--

KLflsy df isDFq, aQvf inafrf gurmiq igafn, sRI gurU nfnk dyv jI dy pfvn srIr duafrf sMsfr qy pRgt hoieaf. so KLflsy dy isDFq df afgmn idn ivsfKI hY aqy afgmn asQfn nnkfnf sfihb hI hY. gurU nfnk jI dUafrf DuroN afieaf igafn sfry jgq dI amfnq hY. afpxy pihly srUp isc sMsfr dy ijwzy ivsLfl Bfg dI pYdl Xfqrf nfl, DuroN ilaFdy igafn dI vrKf kIqI Aus dI imsfl sfry jgq dy ieiqhfs ivcoN koeI nhIN imldI. siqgurF dy dsF hI srUpF ny ies inafry igafn nUM sMsr gocrf krdy rihx leI lfhyvMd prbMD bxey. igafn aQvf isDFq mnuwKf srIr qoN ibnf sMsfr ivc nf af skdf aqy nF iksy srIr akfr qoN ibnf sMsfr ivc itwk hI skdf hY. awj Auh gurmiq igafn sRI gurU gRMQ sfihb dy srUp ivc ivafpk ho ky bVI qkVI sMBfl ivc surwiKafq ipaf hY. ijvyN asIN huxy hI smiCaf hY ik ies mhfn igafn df afgmn sfry jgq dy mnuwKF dy ihrdy dI sMBfl gocrf hox leI hoieaf sI. siqgurF ny pMjBUqk srIr vflI Kyz smfpq krn qoN bhuq icr pihlF qoN hI ies igafn nUM agfhF qorI rwKx leI afpxy iswK nUM afpxI QF Qfp idwqf sI--gurU isKu isKu gurU hY eyko, gur Aupdysu clfey .. {444} sMsfr dy mnuwK dy ihridaF ivc ies igafn nUM idRV krfAuxf KLflsf jI df muK Drm sI. pr ies ny qF afp vI afpxy ipAu dfdy dy ies KLjLfny nUM kdy nhIN mfixaF. jy ikqy ies KLjLfny nUM Kohl ky afp mfxy afqy duijaF ivc vMzy, qF sfrf sMsrf bRhm igafn df KLjfnf bx jfey aqy mnuwK-mfqR df mn inafry afnMd dy Dn nfl mflf mfl ho jfey---pIAu dfdy kf Koil izTf Kjfnf .. qf myrY min Bieaf inDfnf .. 1 .. rqn lfl jf kf kCU n mylu .. Bry BMzfr aKUt aqol .. 2 .. Kfvih Krcih ril imil BfeI .. qoit n afvY vDdo jfeI .. 3 .. {185}-31-1��

mfieaf dI iqRsLnF-awg dI qpsL nUM imtf ky pRBU dI pCfx krf dyx vfly aqy ihridaF ivc ipafr df rMg Br dyx vfly, sRI gurU nfnk pfiqsLfh jI df KLflsf, AunHF sB pRkfr dIaF krm kFzI bMdsLF qoN mukq hY, ijnHF ivc ibwpR ny lokF nUM jkiVaf hoieaf sI. ipafry sUrbIr KLflsf jIE ! mfro hMmblf. qoV ky vgfh mfro sfry jMjfl aqy bxoN muV AuhI qwq KLflsf jI, ijs nUM dsmgurU nfnk jI ny siqgur pUrf ikhf sI. imlfAu afpxI pukfr pMcm pfqsLfh jI dI imTI sur ivc, qy bolo:---

61- qYzI bMdis mY koie n, izTf qU nfnk min Bfxf .. Goil GumfeI iqsu imqR ivcoly jY imil kMqu pCfxf .. 1 .. {964}-vfr-15




.