.

ipRM: igafnI surjIq isMG

    pivwqr gurduafiraF nUM aMnHIN sLrDf qoN ikvyN bcfeIey?

    ipRNMsIpl igafnI surjIq isMG, isK imsLnrI, idWlI

    lKF lok, hruduafr ivwc pujy hoey sn. pUry Drm ivsLvfs ivwc gVuWc, bVI sLrDf nfl ipWqrF nMU jl cVHf rhy sn. mWkf-mdInf, jgn nfQ purI, bnfrs, pRXfg, kurKyqr ivwc ijhVy lKF lokIN pujy sn-Auh ivcfry vI apxf ikrfieaf-BfVf Krcky hI AuQy pujy sn. kI AunHF pfs smF qy pYsf vfDU df sI? XkInn nhIN, blik Auh sfry lok Dfrimk ivsLvfs aqy byaMq sLrDf aDIn hI, AuQy pujy hoey sn. AuhnF ivwcoN anykF qF sLfied, krjLy cuwkky aqy afpxy kfr-rujLgfr bMd krky vI AuWQy pujy hoxgy. AunHF dI nIXq qy vI sLwk nhIN kIqf jf skdf, sLrDf vI AuhnF ivc hdON vWD sI. iPr vI, Aucycy qOr qy gurU pfqsLfh AuQy pujy aqy AunHF nMU sucqy kIqf. AunHF dI ies krnI nMU pfqsLfh ny pfKMz krm aqy aigafnqf disaf. Drm dy pKoN AunHF nUM pUrI qrHF luwty-puty disaf ikAuN? ikAuNik AunHF aMdroN ivwcfr sLkqI nMU pUrI qrHF Kqm kIqf jf cukf df sI. Drm dy pVHdy hyT EunHF nMU vfDU krmkFzF aqy aMnHIN sLrDf ivwc AulJfieaf jf cukf df sI. DrmI ho ky vI ieh lok, swcy Drm qoN kohF dUr Dwky jf cuky dy sn. ieh sn sfry anHIN srDf dy kirsLmyN.

AunHF nMU suwitaf jf cukf sI aigafnqf dy Aus aMnHy KUh ivwc, ijQoN kWZx vfsqy gurU pfqsLfh vrgf koeI mhFblI mrd sUrmf, aqy juJfrU joDf hI jurawq kr skdf sI. ikAuNik Aus sLrDf ivwc qF AunHF dy koml jjLbfq vI Eq pRoq sn. Auh qF apxI Aus krnI ivruD[ iewk sLbd vI sunx nMU iqafr nhIN sn. drasl iehI Auh "aklI sfihbu syvIaY…" vflI Gft sI ijsdf ik Auh pUrI qrHF isLkfr hoey pey sn. swcy-suwcy mnuKI Drm vflI gwl AunHF nMU pUrI qrHF BulvfeI jf cukI dI sI. iehI qF akl-ivcfr vflI Auh cIjL hY ijhVI ik pujfrI sLyRxI nMU kdy rfs nhIN afAuNdI. Pokt krmkFzF ivc AulJfey ibnF, AunHF rfhIN luwt Ksuwt sMBv hI nhIN-Purmfn hY "pzIaf kvn kumiq qum lfgy ] bUzhugy prvfr skl isAu rfmu n jphu aBfgy" (pMnf 1102)

sWcI sLrDf aqy aMnHI sLrDf-sWcI sLrDf hriek isKI jIvn df jLrUrI aMg hY aqy aMnHI sLrDf isK Drm dI sMpUrx qbfhI. ivcfrhIn hoky kyvl lokfcfrI jF apxy mn ipCy turn vflf jF iPLr dUijaF dI dyKf dyKI, rIqI irvfjF dy nfm qy pfey gey, sLfiqr lokF rfhIN Brm-BulyiKaF, sgxF-apsgxF df isLkfr mnuK-inrf purf aigafnqf vs kyvl vihm aqy sihm dy hI jfl ivc PLisaf rih jFdf hY. ieh sfrI krnI kyvl anHIN sLrDf dy afsry hI cldI hY. ieQy idmfgL-ivcfr jF dlIl dI vrqON AuWkf nhIN huNdI. dUjy pfsy gurU pfqsLfh rfhIN bKsLy sc dy mfrg qy hriek krnI bfxI dI syD-isiKaf-ivcfr dy afsry hI huMdI hY. iesy dy nfm hY isKI jIvn dI kmfeI krnf aqy PLurmfn hY "isKI isiKaf gur vIcfir ] ndrI krim lGfey pfir" (pM:465). ‘sLrDf’ qF jLrUrI hY pr iehI hY Auh scI ‘sLrDf’ ijs Aupr isK Drm dI buinafd KVI hY. PLYslf hY "BfAu Bgiq kir nIcu sdfey ] qAu nfnk moKMqru pfey" (pM:470). pr isKI dI ieh buinafd aj pUrI qrHF ihWlI peI hY.

Drm aqy sLrDf df imlfp-afmqOr qy mnuK duKF-qklIPF df grwisaf huMdf hY. PLurmfn hY "mfnu mFgAu qfnu mFgAu Dnu lKmI suq dyh"(pM:1307). iksy nMU puwqr cfhIdf hY, iksy nMU vpfr ivwc vfDf. iksy nMU mukwdmy ivwcoN ijwq, iksy ny apxI iesqrI nMU vws ivwc krnf hY aqy ikwDry iesqrI ny afpxy pqI nMU. iksy nMU qrwkI dI loV hY aqy iksy nMU kuJ hor. afmqOr qy apxy duKF df mfiraf mnuK Drm vl tur pYNdf hY. iesyqrHF, Aus vWkq keIN vfrI bMdf, gurU pfqsLfh dy dr qy vI mMgqf bx ky afAuNdf hY. mOjUdf hflfq ivwc gurduafiraF df vfqfvrx vI pUrI qrHF krmkFzF nfl dUisLq kIqf jf cukf hY. jdoN Auh gurU dr vl vwDdf hY qF tyk lYNdf hY iek jF dUjy krmkFz dI. koeI suKnf suwKdf hY aqy koeI clIhy. koeI pfT suKdf hY jF iesLnfn. dUjy pfsy qF ieh dr hI gurU nfnk pfqsLfh df dr hY, sB qoN vwzf dr. pRfpqI ho jFdI hY-kyvl Aus scy dy dr df suaflI bxn krky. mMg qF pUrI ho jFdI hY pr afDfr bx jFdf hY iek jF dUjf krmkFz.

jy swc muwc gurduafrf sfihb dy aMdroN gurbfxI ivwcfr, gurbfxI jIvn rfh, dI vrKf ho rhI hMudI, qF AuhI mnuK "duKu dfrU suKu rogu Bieaf jf suKu qfim n hoeI" (pM: 469) anusfr, BfvyN gurU dr qy igaf qF sI-afpxI mMg jF iksy duK qklIP dI invrqI kfrx, pr hux sicafrf bnx vl hor agy turdf. Ausdy jIvn dy kdm sdIvI anMd Bfv "jf suKu qfim n hoeI" vl agy vWDdy. AusnMU sMsfrk duKf suKF dI aslIaq "suKu duKu duie dir kpVy pihrih jfie mnuK" (pMnf 149) aqy "duK suK doAU sm kir jfnY burf Blf sMsfr" (pMnf 1256)’’ vflI idRVqf afAuNdI. Ausdf jIvn mnuKI guxF vl AuWcf AuTdf. Auh sMsfrk mMgF ivwcoN idnoidn AuBrdf aqy "mfgnf mfgnu nIkf, hir jsu gur qy mfgnf" (pMnf 1018)’’ vfly pfsy afpxy mnuKf jIvn dI sMBfl vl vwDdf. pVH qF Euh bVI sLrDf nfl irhf hY "ibrQI kdy n hoveI jn kI ardfis" (pMnf 819) pr scfeI ieh hY ik Aus aMdr ‘jn’ bnx dI gl bx hI nhIN rhI. jn df arQ hY ‘hukmI bMdf’. iesdy Ault ieQy qF, krmkFz ‘qy Pokt ivsLvfs Aus aMdr inwq nvF rUp Dfr Dfr ky idRV hMudy jf rhy hn. gurU vfsqy swcI sLrDf qF Aus aMdr gurbfxI aiBafs aqy ivwcfr qoN ibnF sMBv hI nhIN sI. nqIjf gurduafry aqy gurU vfsqy anHI sLrDf qF Aus aMdr vwDdI jFdI hY pr iswKI jIvn aqy AuWcI suwcI bfxI vflI scI sLrDf socxI nhIN bx afANdI. sfrI Aumr Pisaf rih jFdf hY vihmF-BrmF, mMglF-sLincrF, jfq-brfdrIaF, suwcF-iBwtF, rwKVIaF-itwikaF, tUixaF-kWbrF-mVHIaF-mUrqIaF dI pUjf ivc aqy pqf nhIN ikwQy ikwQy. hukmI bMdf Bfv ‘jnu’ kdy bx hI nhIN skdf. inrfsLf aqy BWtkxf hI Ausdf jIvn bxI rihMdI hY.

nfm nMU qF asIN aKvfAuNdy hF ‘iswK’, sLrDf vI sfzy aMdr bhuq huMdI hY. pr hr kMm gurU dI isiKaf dy Ault sfzy jIvn aqy pirvfrF ivwc BrpUr rihNdf hY. ‘DI’ dI nhIN blik KfihsL ‘puwqr’ dI krdf hY. BrUn hwiqaf, nUhF nfl ivwqkry, nisLaF dI Brmfr, sLgnF-rIqF dy isLKr, lohVIaF-idvflIaF qoN Pursq nhIN. sMgrFdF-mwisafvF dI jwkV. krvfcOQ qy pUrnmfsLI dy vrq. sLrfDF-nrfiqaF dy vihm. iesy df nqIjf hY ik ivBcfr dy awzy aqy sLrfb dI KrId leI lfeInF ivwc KVy hn aqy Auh vI iswKI srUp ivwc. aMdr gurU dr vfsqy sLrDf dyKo qF aMqf dI hY, pr isKI jIvn vflI gwl hI muwkI peI hY. gurbfxI ivcfr aqy jIvn rfhIN srdfrI krnI sI sfrI dunIaF dI, pr ruldy jf rhy hF dunIaF dI BIV ivwc. zubdy jf rhy ivcfrhIn anHIN sLrDF qoN pYdf hOey krmkFzF dy icWkV ivc. TIk Ausy icWkV ivc, ijQy zuWby pey sn, hrduafr aqy kurUKyqr afid jfn vfly.

ies anHIN sLrDf dy kuJ drsLn gurduafiraF ivcoN- awj ieh aMnHI sLrDf vflf rfKsLs gurduafiraF aMdr kfPI gihrIaF jVHf jmf cukf hY. kOm pfsoN ivwcfr sLkqI pUrI qrF KohI jf cukI hY. awj iswK dI sLrDf df kyNdr gurbfxI soJI nhIN, blik gurduafiraF dIaF sMgmrmr vflIaF iblizMgF, sony dy kls, byloVy srovr, sony-cFdI dIaF pflkIaF, jLrUrq qoN keI guxf vWD pRsLfid qy rumfly, aKMz pfTF dIaF lfeInF ‘qy lVIaF, dysI iGAu dI cOvI GMty bl rhIaF joqF, kWcI lWsI nfl PLrsLF-QiVaF dy iesLnfn hn. aj qF sfnMU BfeI zwly vflI sfKI vI cyqy nhIN "zilaf! sMsfrk vsqF dy bdly qYnMU sMsfrk vsqF, qfkqF qF byaMq iml skdIaF hn, pr gurU qF kyvl ‘apxf mn’ dy ky hI imlygf". ies smyN sfzy nfl vI iehI kuJ vfpr irhf hY. isKF kol mfieaf aqy PLokI sLrDf qF bhuq hY pr iswKI nhIN.

ies aMnHI sLrDf kfrx aj sfzy gurpurbF aqy smfgmF ivc vI itkfa nhIN irhf. sfzy gurpurb-gurpurb nhIN, myly bx cuky hn. sfzy ngr kIrqn, dUijaF dI qrHF jlUs bxky rih gey hn. pRBfq PyrIaF nUM ‘kwcIaF DfrnfvF dy kyNdr aqy cfa PyrIaF’ kihxf vyDyry Xog ho cukf hY. sMsfr pWDr dIaF sfzIaF srb AuWqm sMsQfvF ‘gurU kf lMgr aqy kVfh pRsLfid’- dovY hI qihs nihs hoky kyvl BFq suBFqy lMgrF df rUp lY cukIaF hn. ieh sfrf kirsLmF vI aMnHI sLrDf df hI hY. afiKr, iks ZMg nfl asIN dunIaF nMU pRgt krFgy ik gurU nfnk pfqsLfh dI AuWcI suwcI iswKI kI hY? kroVF arbF rupey aqy pMQk qfkq, iehnF gurpurbF aqy KIrF-PrUtF dy lMgrF qy Krc krky, sLfm nMU iksy nMU socx dI ieh Pursq hI nhIN ik piqwqpuxy nMU ikvyN Twl pfeI jfvy? iksy sLrfb CwzI hY jF nhIN? KMzy kI pfhul vflI lihr ikqwnI pRbl hoeI hY? kysF, dfVHI dI byadbI……?

Xfd rKo! iswKI df PYlfa qF hI ho skygf jy iswKI dI KusLbo sfzy jIvn ivwcoN af rhI hovygI. bfxI vl qF hI koeI iKwicaf afvygf jy bfxI vflf jIvn sfzy aMdr hovygf. nhIN qF lokfeI iesnMU iswKF dI cIjL smJ ky sfzy qoN dUr rvHygI. afAux vflI pnHIrI aj vYsy hI sfzy qoN kWtI jf cukI hY. ikAuNik bfxI dI ijs cuMbkI qfkq ny EunHF dI sMBfl krnI sI Auh qF sfzy kol hI nhIN. sfzf jIvn qF Biraf ipaf hY anHIN sLrDf aqy idKfvy dy krmkFzF dI sVHFd nfl.

vfh rI sfzI sLrDf! vfh!- gurU pfqsLfh dI svfrI iewk sQfn qoN dUjy sQfn qy lY jfxI hY. pYdl jf rhy hF. siqkfr df pihlU qF ieh hY ik agy rsqf sfP hovy. pihlF sVkF kwcIaF hMudIaF sn. imwtI nMU ibTfAux vfsqy pfxI df iCVwkf vI kr ilaf jFdf sI qfik gurU mhfrfj Aupr jF nfl jFdIaf sMgqF Aupr kwcI imwtI AuWz ky nf pvy. awj sVkF pwkIaF hn, iPr vI pfxI agy iCVkI hI jf rhy hF. pYr icwkV nfl Br jfx aqy gurU asQfn qy pujky BfvyN AuQy ivsLIaF sfrIaF cwdrF-kflInF, pYrF dy icwkV nfl gMdy ho jfx; pr asF ieh nIXm pUrf krnf jLrUr hY. hflFik iswK rihq mirXfdf ivwc vI ajyhI koeI ihdfieq nhIN.

ngr kIrqn pfxI dI trflI aqy JfVU syvf-ieQoN qIk vI Czo! ngr kIrqn jf irhf hY. bfbf jI dI svfrI trflIaF, trYktrF qy susLoBq hY. iPr vI pfxI dy tYNkr agy iCwVkf vfsqy lgf idqy hn. hQF ivwc JfVU PVy sVkF soqI jf rhy hF. bdobdI imwtI Gwtf Auzf ky, nfl jf rhIaF aqy drsLn krn afeIaF sMgqF qy pfieaf jf irhf hY; pr socy kOx? ieh pirpftI kuJ ieiqhfsk gurduafiraF qoN turI ‘qy lokl ngr kIrqn vI ies dI jwkV ivwc af gey.

iek jl qoN dUjy jl dI vWD ivsLysLqf, rfq PyrIaF aqy kIrqn drbfr- iksy swjx dy mn ivwc ivcfr AuiTaf ik idlI sIs gMj sfihb dI ieiqhfsk KUhI qoN jl ilaf ky, bMglf sfihb dy PrsL Doqy jfx. bs, sYNkVy sMgqF ies kMm ivwc ruwJ geIaF. sIs gMj idlHI qoN bMglf sfihb-isrF qy pfxI dIaF gfgrF cuwkI, Auh vI bhuqy nMgI pYrIN.…… hux qF kuJ pRBfq PyrIaF hI nhIN blik rfq PyrIaF vI arMB ho cukIaF hn jo rfqI 12-1 vjy iek ieiqhfsk gurduafry qoN arMB ho ky svyry 7-8 vjy dUjy ieiqhfsk gurduafry pujdIaF hn. ies qrHF dWs dWs iklomItr dy Pfsly qy pujxf, ieh vI iek nvF mhfqm bx cukf hY. pfqsLfh Purmfa rhy hn "mnhiT iknY n pfieE sB Qky krm kmfie ] mnhiT ByK kir Brmdy duKu pfieaf dUjY Bfie" (pMnf 593). afiKr, asIN iks gurU nfnk pfqsLfh dI isKI df pRcfr kr rhy hF, apxIaF ienHF krnIaF ivwcoN?[[[[[[[ kOm dy lKF kroVF lgf ky, kIrqn drbfr ho rhy hn. pr gurU vfsqy kyvl idKfvy dI sLrDf pRDfn hY. rosLnIaF, sjfvtF qF hn pr bfxI dI rosLnI- sLfied koeI loV hI nhIN? n pqf hY ik koeI kwcI bfxI pVH irhf hY jF pwkI? pRmfx ijhVy vrq irhf hY Auh Zuwkdy vI hn jF nhIN? sfKI hY jF mnGVMq khfxI? pVHx vflf afp vI pfhul pRfpq aqy jIvn vfly hn jF ik nhIN? keI vfrI qF kIrqnIey vI gYrisK hI hn, bws PokI vfh vfh dI loV sI, Auh qF iml hI jFdI hY. kOm dy lKF-kroVF zuby qF kI hoieaf, afiKr ho qF sBkuC sLrDf nfl hI irhf hY…[

koeI smF sI jdoN anHIN sLrDF clI sI, pflkI dy pfvy Guwtx qoN, rumflf cuwk ky drsLn krn qoN-mMjy hyT pfxI df brqn jF boql rKx qoN, suKxf suKwx qoN. BfvyN ik suKxF vI gurU-akfl purK nfl iek sLrq hI hY jo gurU dr qy pRvfn nhIN. ieh qF sLukrfny ‘qy rjLf df Drm hY. jy kr ieQy hI sMBl jFdy qF vI nuksfn Gwt hMudf. gl agy turI qF grm-TMzy suKfsn sQfnF aqy rumfilaF qy jf pujI. ies vWkq mfnoN krmkFz aqy aMnHIN sLrDf hI sfzf Drm bx cukf hY. gurU dI swcI sLrDf jo bfxI soJI qoN idRV hoxI sI, KMB lf ky AuWzI peI hY. nqIjf-n koeI bfhroN iswKI vl iKicaf jf irhf hY n pnIrI ivwc hI iswKI dI soJI hY. kyvl jjLbfqI-jnUMnI isKI aqy Pokf josL vwDdf jf irhf hY aqy bdly ivc piqwq puxf qyjLI qy hY. anHI sLrDf aqy Pokt krmF dy rUp igxdy jfeIey qF koeI aMq hI nhIN. pfqsLfh df Purmfn hY "krm Drm pfKMz jo dIsih iqn jmu jfgfqI lUtY" (pMnf 747)

ajokI isKI sLrDf dIaF kuJ hor JWlkIaF- ipCly idnIN hirafxy ivwc iek bwcy bfry msLhUr kr idqf igaf ik ieh gurU nfnk jI df avqfr hY. sfrf pMQ Aumwz ipaf. trwkF trflIaF lY ky Aus pfsy vhIrF GWq idqIaF. pYdl, sfeIkl, skUtr svfr Bfv ik drsLn krn vfilaF df koeI aMq nhIN. sLrfrqIaF ny lKF btory, aqy rfqo rfq cldy bxy. sMgqF dI jo byaMq sLrDf sLkqI DMn aqy qfkq brbfd hoeI Ausdf koeI ihsfb nhIN. ‘gurU nfnk pfqsLfh dI mhfn hsqI kI aqy AuhnF df avqfr kI? kOx smJfey’.

kuJ sfl pihlF isLmly ivc iksy swjx ny ielfn kr idqf ieh coly sfihbfjfidaF dy hn, mwQf tykx vfsqy pujx vfilaF dI koeI sImF nhIN sI. drsLn krn qIk sImF rihMdI qF vI kuJ gl sI. ieQy qF cVHql dy aMbfr lg gey. jdoN ik asF mwQf tykxf hY kyvl ‘sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI’ nMU.

afiKr pRbMDk isafxy sn- "kuJ smF pihlF Pqir ngr, idlI ivKy iksy mfqf ny apxf invfs, gurduafrf sfihb ivc bdl idqf. ‘mfeIaF df gurduafrf’ msLhUr ho igaf. iPr iksy idmfg ny sLuqwrI CwzI ‘mYnUM supny ivc sfihbjfdIaF dy drsLn hoey hn aqy ieh sQfn sfihbjfidaF df hY, Auh ieQy pWDfry sn-hr mMglvfr ijhVf ieQy bMUdI-brPI df pRsLfd JVHfvygf, AusdIaF mnokfmnfvF pUrIaF hoxgIaF. kuJ idnF ivc hI Aus sQfn nfl ikwqnI sLrDf sLkqI juV geI, ‘sunx qy dyKx nfl hI Prk df pqf lg skdf hY. jdik sfihbjLfdy kdy iewDr pDfry hI nhIN. iPr mMglvfr aqy brPI-bMUdI df pRsLfid qF hnumfn dI pUjf nfl sMbiDq hY jF ik gurduafry nfl-kOx socy? KYyr ies pfT dI kyvl qIjI Cfp qIk ieQy dy pRbMD ivc kuJ ajyhy drdI aqy isafxy sWjxF ny pRvysL kIqf hY aqy sMgqF dI iesy aMnHI sLrDf nfl af rhI mfieaf nfl iek vWDIaf hspqfl Ausfr ilaf hY. iesqrHF ies byaMq mfieaf nUM muV sMgqF dy vWzy ihWqF ivc vrqxf, pRbMDk vIrF df ieh DMnqf Xog kdm hY.

‘cMdrmF ivcoN gurU nfnk pfqsLfh drsLn dy rhy hn’- ipCly idnI ieh vI iksy idmfg dI Aupj sI . jMgl dI awg dI qrHF ieh gl PYl geI. sMsfr Br ivc sMgqF rfqF bwDI cMdrmF nMU dyK rhIaF hn "Auh gurU nfnk pfqsLfh!--- Auh gurU nfnk pfqsLfh!---Auh[["---

insLfn sfihbF dy coly aqy hor bhuq kuJ- sfzy insLfn sfihbF dy coly suMdr nvyN aqy cmkdy hox, cMgf AuWdm hY. kuJ smyN bfd nIXm nfl hr iek gurduafry ivc ajyhf nIXm hoxf cfhIdf hY. pr gurduafrf bMglf sfihb idwlI ivc drsLn kro rojLfnf, insLfn sfihb vfsqy ieWk nvF colf puj jFdf hY. keI sflF dI aYzvFs buikMg peI hY. aqy iPr ijs qrIky nfl pihlf colf pfV pfV ky AuqfiraF jFdf hY. iPLr iehnF, AuCfl- AuCfl ky hYTF suty jf rhy tuWkiVaF nMU, sMgqF bVI sLrDf nfl apxy apxy GrF ivc lY ky jFdIaF hn. kYsI ajIb bnI peI hY aj sfzI ieh hflq! iesdy Ault jdo iksy srkfrI dPqr ivc, purfny komI JMzy dy tukVy ivc, iksy ny gLlqI nfl, purfxIaF PfeIlF bMnH idqIaF qF sfry dysL ivc hfey qobf mwc geI pr dUjy pfsy sfzI ivcfr sLkqI qoN KflI ho cukI sLrDf, sfnMU ikQy lY jfrhI ho, kI ieh socx df ivsLf nhIN? kI ieh kOmI insLfn df siqkfr hY jF byadbI? jF iPr sfzI aMnHI sLrDf?

Poto pUjf isK Drm df nIXm nhIN- gurU pfqsLfh dy swcy suwcy aqy prqWK drsLn kyvl gurbfxI ivcoN hI hoxy hn. asIN igafn dy pujfrI hF srIr dy nhIN. iPr vI aj dI sfzy aMdr vWD cukI iesy aMnHI sLrDf dI hI dyx hY ik pihlF idwlI gurduafrf bMglf sfihb ivc gurU hirikRsLn sfihb jI dI Poto cuBwcf sfihb ivc lgfeI geI. holI holI ies nMU sony dI mUrqI ivc bdl idqf igaf. gurbfxI soJI qoN KflI aqy aMnHI sLrDf dy gulfm hox kfrx aj sfzy ivcoN ikWqny hI lok, Aus sony dI mUrqI agy mWQf pihlF tykdy hn aqy aMdr bfd ivc. idwlI ivc hI gurduafrf sIs gMj sfihb ivKy ieiqhfsk drKq dy qxy agy mwQf tykx vfly aqy Aus Aupr dyvI pUjf dI nkl qy, lfl cuMnIaF cVHf ky ardfsF krn aqy krvfAux vfly vI Gwt nhIN. afiKr ieh sB kI hY? Xog pRbMDkF kfrx ieh pRQf hux kuJ rukI qF hY pr Poto pUjf, smfDI pUjf, qxf pUjf ajy vI idlI dy gurduafrf sIs gMj, rukfb gMj, bMglf sfihb ivc jLorF qy hY.

aj ijs pfsy vI njLr mfro-aMnHI sLrDf sfzI rWg rWg ivc smf cukI hY. sfzy anMdkfrj, jMmnf-mrnf pUrI qrHF sgxF-apsgxF, rsmF-rIqF dI jWkV ivc afieaf ipaf hY. pfhul df cyqf nhIN pr ‘crxfimRqF’ dI koeI igxqI nhIN.

qyjI nfl vwD rhI aMnHI sLrDf aqy krmkFzF df ipCokV-gurbfxI ivwc iewk-do jF cfr vfrI nhIN, hjLfrhF vfrI mnuK nMU krmkFzF qoN sucyq kIqf igaf hY. kmfl qF ieh hY ik aj ‘sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI’ df pRkfsL krky aqy hjLUrI ivwc hI sfzI ieh aMnHI sLrDf aqy Pokt krmkFz isLKrF nMU CuUh rhy hn, ikAuN? iesdf spwsLt AuWqr aqy iesdy kfrx vI sfnMU ieQoN hI ZUMzxy pYxgy. dsmysL jI dy joqI joq smfAux AuprMq iswK bhuqf krky jMgF juDF ivwc hI Psy rhy. gurduafiraF df ieMqjLfm ijLafdfqr anaiDkfrI mhMqf-pujfrIaF pfs clf igaf. AunHF ny hr iek bRfhmxI krmkFz Aupr gurmwq dI cfsLnI cVHf ky, iswK sMgqF nMU vwD qoN vwD AulJfieaf. dUjf-bhuqy ieiqhfsk gurduafry, GxI vsoN qoN bfhrly ielfikaF ivwc sn. afpxy afpxy ieMqjLfm aDIn gurduafry dI afmdn vwDfAux vfsqy anykF glF, gurU pfqsLfh nfl joV ky gurduarf sfihbfn qy hfvI kIqIaF geIaF. ijvyN "ies gurduafry bfrHF pUrnmfsLIaF iesLnfn krn nfl suwky-hry ho jfxgy[[ AuWlfd pYdf hovygI" "ieQy iewk vfrI sMnH (muGfr) ivwcoN inkln nfl curfsI kwtI jfvygI" "ieQy lgfqfr bfxI jpu dy84 pfT aqy 84 iesLnfn sfzI cOrfsI kWtdy hn"--iewk ieiqhfsk gurduafry nMU rog kwtn vflf msLhUr kr idwqf aqy dUjy bfry ieh Brm pYdf kr idwqf-"ijsnMU mfiek smirDI cfhIdI hY Auh ieQy jLrUr afvy" afid. hflFik gurduafry sfry hI, ieko pfqsLfh dy dr hn aqy gurU df dr hI mn mMgIaF murfdF pUrIaF krn dy smrQ hY. AuMJ vI ieh qF Auh dr hY ijwQy afAux vfly vfsqy, sMsfrk kfrx BfvyN kuJ bxn. ieQoN qF Auh afqmk avsQf pRfpq honI cfhIdI hY ik mnuK apxIaF CotIaF-motIaF mMgF df gulfm rvy hI nhIN. iesdy Ault aj asF sMgqF nMU joV idqf hY, vwKrIaF vwKrIaF gurduafiraF dIaF iblizMgf nfl’. hflFik gur AupdysL qF sfry pfsy ieko hI sI pr jdoN bfxI dI soJI hI sMgqF ivwco Kqm kr idqI geI! aj byrIaF, ipWplF smfDIaF dI pUjf gurduafiraF ivcoN hI krvfeI jf rhI hY. vwKry vwKry gurduafiraF dI ieiqhfsk mhfnqf qF iewk vwKrI gl hY. loV sI AuQoN dI ieiqhfsk pRyrnf lYx dI, AulJ gey asIN isKI ivruD aMnHI sLrDf ivwc.

isMG sBf lihr df arMB-ies qoN bfad isMG sBf lihr AuTI aqy ies anHIN sLrDf nUM kuJ TwlH peI. pr awj kI hY? asIN mhMqF-pujfrIaF qoN vI do kdm agy inkl cuky hF. igxy-cuxy pRbMDk, gRMQI sfihbfn, pRcfrk, rfgI awj vI hn ijhVy swcmuwc hI drdI aqy jfgdy hn pr bhuiqaF dI hflq iesdy Ault hY. awj sPl pRbMDk Auh hY ijsny gurduafry dI iblizMg kwcI qoN pwkI krvf idqI, bYNk bYlyNs keI guxF kr idqf. sPl pRcfrk qy rfgI Auh hY ijsny vwD qo vwD lokfeI iekwTI kr leI. sPl gRMQI Auh hY ijsdy afAux qoN bfad golk vwzI ho geI.

iesdy Ault aj sfzy ivwcoN ikwqny pRbMDk, rfgI, gRMQI jF pRcfrk hn ijhVy ieh bYlyNs sLIt iqafr krdy hn hn aqy ijnHF pfs mfpdMz ieh hY ik AunHF dy syvfkfl ivc, ikWqnI sMgq ny pfhul pRfpq kIqI? ikWqny gYriswKF ny iswK Drm ivwc pRvysL kIqf? ielfky ivwcoN mVHI pUjf-kWbr-buwq pUjf, guWgf pUjf afid ikWqny lokF ny Cwz idqI? iksdy ielfky ivwc vihmF-BrmF pKoN jfgirqI afeI? jykr ielfky ivwcoN nhIN qF GWt qoN Gt sMgqF ivwcoN hI shI ikwqinaF ny sLrfb afid nsLy Cwz idwqy-ijhVy ik mfVI sMgq kfrx ies lpyt ivwc af cuky sn?

lKF-kroVF, kOm dy lgf ky, ikWqny ikWqny idnF dI bysLumfr imhnq krky gurpurb smfgm kIqy jFdy hn. BfrI igxqI ivwc sMgqF dy iekwT ho jFdy hn. sMgq qF Br geI--pRbMDk KusL hY "bVI sMgq sI". pRcfrk KusL hY "mfieaf KUb afeI, sIjLn vDIaf lg igaf". iswK qF bfhroN sjdf koeI njLr hI nhIN af irhf pr piqwq hox vfilaF dIaF lfeInF lgIaF peIaF hn. ieh hY nqIjf--awj sfzy ‘iswKI pRcfr, kIrqn drbfrF, ngrkIrqnF aqy gurpurbF’ dy vwD cwVHky mnfAux df. ieh isWtf hY aj DWVf DWV gurduafiraF dIaF iblizNgF KVIaF krn df aqy ‘rfgI-ZfzI-kQfvfckF-pRbMDkF’ dI igxqI vDfAx df. ieh kyvl kuJ iesLfry hn. hflq sfzI aj ieh hY ik ‘mrjL bVHqf igaf ijAuN ijAuN dvf kI’

vfh ry sfzf mfpdMz!- jdoN sfzI sfrI dOV Bwj hI ies vfsqy hY ik iblizMgF kwcIaF qoN pwkIaF bxn, bYNk bYlyNs vwDy, gurduafry dI afmdn vDy, BIV vwD qoN vwD kwTI hovy. sfzy iswKI pRcfr dI soc, iswKI jIvn vl hY hI nhIN, qF qrIky vI AuhI vrqFgy, jo mMhq qy pujfrI vrqdy sn. vwD qoN vwD Brm jfl PYylfE, krmkFz aqy aMnHIN sLrDf nMU pwTy pfE, lokfeI df iDafn bfxI soJI vloN DuMdlf kro. afiKr jo bIj asIN pf rhy hF, AuWgygf vI AuhI iPLr AulHfmF iks nUM. ies kMm vfsqy KMzy dI pfhul jF iPr iswKI jIvn-soJI dI loV vI kI hY? afiKr iehI sBkuJ qF krnf hY? ies pfsy rihMdI ksr sfzIaF gurduafrf coxF vfly inXm ny vI pUrI kr idqI hY. Xfd rKO! jykr asF bcxf hY qF kyvl bfxI soJI vfly jIvn qoN pYdf hon vflI ‘sWcI sLrDf’ nfl hI bcnf hY. ieh ‘aMnHI sLrDf’ sfzy srvnfsL nUM KuWlf sWdf hY aqy iesdy afsfr vI pUry bx cuky hn. aj sfzI hflq qF ieh hY "bIjy ibKu mMgY aMimRqu vyKhu eyhu inafAu" (pM: 474) aqy ieh gl bfxI syD anusfr hI ho rhI hY, iesqrHF sfzf bcfa kdficq sMBv nhIN.




.