.

ipRM: igafnI surjIq isMG

    aKMz pfT aqy sihj pfT? (cfr sO sflf qy ivsLysL)

    ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

    aKMz pfT kI qy kdoN qoN- ieQy aKMz pfT qoN Bfv hY sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI df lgfqfr, ibnF ruky kIqf igaf pfT. gurU sfihbfn dy smyN, kdy vI iksy kIqy gey ajyhy aKMz pfT dI sUcnf nhIN imldI. aKMz pfT dI mOjUdf rIqI ny mUl rUp ivc qMqr sLfsqr qoN isK Drm ivc pRvysL kIqf hYY.

sihj pfT- sihj pfT qoN Bfv hY sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI df sihjy sihjy aqy ivcfr sihq kIqf igaf pfT. drasl iehI hY bfxI dy pfT df nIXm aqy hr iek gurisK vfsqy jLrUrI vI hY ik Aus dy jIvn ivc iek sihj pfT hr smyN cflU rvy. iPLr ieh pfT BFvyN poQINaF, sLbdfrQ jF drpx rfhIN kIqf jfvy. bfxI df sMbMD sfzy jIvn dI sMBfl nfl hY aqy Bytf dyky pfT krvf lYx nfl sfzy jIvn dI ieh loV pUrI nhIN huMdI. bfxI df mksd hI bfxI isiKaf nUM jIvn ivc ilafAuxf hY.

ivdvfnF anusfr aKMz pfT vflI prIpftI ny gurUdr aMdr AudoN pRvysL kIqf jdoN pMQ byaMq BIVf ivc Pisaf ipaf sI. itkfxf bhuqf krky sLihrF qoN dUr, jWiQaF dI sLkl ivc, jMglF, mfrUQlF aqy phfVF ivc huMdf sI. pMQ ikwDry apxy mUl qoN hI nf tuwt jfey, pMQk afgUaF ny vWkqI qOr qy pfT df ieh nIXm apxfieaf. ijwQy ikwQy itkfxf bxdf, arMB qoN aMq qIk lgfqfr pfT kr ilaf jFdf. Aus pfT dy krn ivc smyN dI koeI sImF nhIN sI huMdI. iesqrHF sMpUrn bfxI nfl sFJ aqy bfxI df siqkfr, dovyN gwlF bxIaF rihMdIaF. Auh lok, bfxI df pfT afpxy nfm-aiBafs aqy jIvn dI kmfeI vfsqy afp krdy sn. Auh jfxdy sn ik bfxI anusfr jIxF hI isK dy jIvn dI aslI Kurfk hY aqy sMpUrx bfxI hI pfqsLfh vloN sMgqF vfsqy hukm rUp hY. ies vfsqy Auh bfxI nUM smJ-ivcfr ky pVHdy aqy dUijaF nfl AusnUM sFJf krdy sn. pYsy, Bytf dy ky pysLfvr pfTIaF qoN pfT nhIN sn krvfey jFdy aqy nf hI Aus vWkq ajyhy pysLfvr pfTIaF df pMQ ivc koeI nIXm hI sI. asl ivc Ayus vWkq sfzy afgU bVy sUJvfn sn, jykr aijhf nf krdy qF bfxI dy kuJ aMgF qoN isvf gurU kIaF sMgqF sMpUrx bfxI pRvfh qoN axjfx hI rih jFdIaF.

pMQ dy mhfn ivdvfn BfeI kHfn isMG jI nfBf ny vI ies gl nMU iesy qrHF hI ibafinaf hY. AunHF anusfr vI pMQ ivc aKMz pfT df afrMB kyvl hflfq aqy smyN dI mjbUrI aqy iek vwkqI loV sI. purfqn smyN aj vFÕ iksy pRkfr dy bRfhmxI vihm Brm, joqF-nfrIal, kuMB jF mwD vfly bKyVy nhIN sn. smuWcI bfxI nfl, pMQ dI sFJ kfiem rih sky, ies ipwCy kyvl iehI soc sI. Aus soc dI ijWqnI vI pRsLMsf kIqI jf sky, Gwt hY.

isK rihq mirXfdf aqy aKMz pfT- isK rihq mirXfdf ivc aKMz pfT dy nIXm bfry bVf spsLt vrnx hY. "(A) aKMz pfT iksy BIV jF Auqsfh vyly kIqf jFdf hY. ieh qkrIbn 48 GMty ivc sMpUrn kIqf jFdf hY. ies ivc pfT lgfqfr ibnF rok dy kIqf jFdf hY. pfT sfPL qy sLuWD hovy. bhuq qyjL pVHnf, ijsqoN suxn vflf kuJ smJ nf sky, gurbfxI dI inrfdrI hY. aWKr mfqrf df iDafn rWK ky pfT sLuD qy sfP krnf cfhIey, BfvyN smF kuJ vDIk lWg jfvy. (a) aKMz pfT ijs prvfr jF sMgq ny krnf hY, Auh afp kry jF tWbr dy iksy afdmI, sfk sMbMDI, imWqr afid iml ky krn. pfTIaF dI igxqI mukWrr nhIN. jy koeI afdmI afp pfT nhIN kr skdf qF iksy cMgy pfTI koloN sux lvy pr ieh nf hovy ik pfTI afp iekwlf bih ky pfT krdf rhy sMgq jF tWbr df koeI vI afdmI nf suxdf hovy. pfTI dI XQf-sLkiq Bojn bsqr afid nfl Xog syvf kIqI jfvy. (e) aKMz pfT jF hor iksy pfT vyly kuMB, joq, nlIeyr afid rwKxf jF nfl nfl jF ivc ivc iksy hor bfxI df pfT jfrI rwKxf mnmq hYY" iesyqrHF bfr bfr iesLnfn jF kysIN iesLnfn krky pfT qy bYTxf, ieh vI inrol bRfhmxI suwc-iBwt hY. gurmWq df nIXm nhIN.

48 GMty vflI pfbMdI?- isK rihq mirXfdf anusfr vI, ieh gl bVI spsLt hY ik pfT vfsqy 48 GMty dI koeI pfbMdI nhIN. pfbMdI hY "pfT sfPL qy sLuWD hovy. bhuq qyjL pVHnf, ijsqoN suxn vflf kuJ smJ nf sky, gurbfxI dI inrfdrI hY. aWKr mfqrf df iDafn rWK ky pfT sLuD qy sfP krnf cfhIey, BfvyN smF kuJ vDIk lWg jfvy". lyKk dy injI qjurby ivc ijhVy swjx 48 GMty jF ies qoN vI Gwt smyN ivc pfT kr lYx dI rwt lgfAuNdy hn, AuhnF rfhIN kIqy pfT df bhuqf ihwsf Auh hMudf hY ijs dI suxn vfly qF dUr, pVHn vfly nMU hI pqf nhIN lgdf ik Auh pfT kI kr irhf hY. keI vfrI qF ieh byadbI ies sImF qIk vI jf puwjdI hY, jdoN ivcoN keI keIy pwqry pfT Cwz hI idqf jFdf hY. kyvl ies vfsqy ik sfnMU apxy mnuwKf jnm dI kImq df vI pqf nhIN aqy nf hI sfzy mn ivc gurU-akfl purK df hI koeI zr hY. ies ivc dosLI pfT rKvfAux vfly vI hn, aqy krn vfly vI. iesy df hI iswtf hY aj sfzy pfTI isMGF ivcoN 90 pRqIsLq qoN vwD Auh pfTI hn ijnHF df pfT krnf kyvl pysLf hY, ies qoN vWD bfxI dI koeI soJI nhIN. scfeI vI iehI hY ik jdoN pfT krn vfly df, iDafn hI pfT ivc nhIN, kyvl pfT dI spIz ivc hY qF bfxI dI ivcfr, soJI aqy jIvn df suafl, afpy hI Kqm ho jFdf hY.

pfT df mwD- ieQy ieh gl vI iDafn mMgdI hY ik isK rihq mirXfdf ivc pfT dy mwD df AuWkf hI koeI ijLkr nhIN, ijvyN ik aj aijhy smyN Gbrfht aqy dOV Bwj mcf idqI jFdI hY. keI vihmI lok jo mUl rUp ivc gurmWq dy AuWcy suwcy jIvn qoN axjfx hMudy hn, aijhy smyN keI qrHF dy vfvyly KVy kr dyNdy hn aqy BolIaF BflIaF sMgqF nMU keI qrHF dI iKwcoqfx aqy bihs-mubfhsy ivc AulJf dyNdy hn.

swcI gl qF ieh hY ik cldy pfT dy dOrfn, dUjy idn dy pRBfqy dy siqsMg df smF, ivckfr af jFdf hY. Aus smyN inXm anusfr sQfn syvf aqy kVfh pRsLfid dI dyg kr lYxI Xog BfsdI hY. ies dy nfl hI ieh vI mirafdf hY ik jdoN kdy vI dyg krnI hovy, AusdI ardfs vfsqy Cy pAuVIaF anMd sfihb df pfT vI krnf hY. ies dy nfl pfT dy mwD ivc puwjx jF iksy ivsLysL pMny nMbr dI gl bxdI hI nhIN. iPr pMnf nM: 705 ijWQy pujx qy ieh hfey qObf mcf idqI jFdI hY AuQy qF AuMJ vI pfT df ‘mD’ bxdf hI nhIN aqy jykr lPLjL ‘mD’ vfsqy hWT kIqf jfvy ieh lPLjL vI smUcI bfxI ivc qyeI (23) vfrI afieaf hY. scfeI ieh hY ik gurUdr ny qF sMsfr nMU vfDU dy Brm jfl ivcoN kwZxf hY, n ik hor nvyN nvyN BrmF ivc PsfAuxf hY, "gur prsfid Brm kf nfsu"(pM:294)

aj kI ho irhf hY aqy Ausdy ipwCy kfrx kI hn?- drasl jdON aKMz pfTF vfly nIXm ny pMQ ivc pRvysL kIqf qF Aus smyN isMG ngrF-ipMzF nUM iqafg ky jMglF, mfrUQwlF, prbqF ivc vsdy sn. ngrF-ipMzF ivc gurduafiraF qy jo gRMQI isMG aQvf pujfrI jF mhMq kfibjL ho gey, mUl rUp ivc AuhnF ivcoN bhuqy isK hI nhIN sn. blik gYrisK pujfrIaF ivcoN hI isKI srUp nMU Dfrx krky gurduafiraF dI afmdn qy kfibj hoey sn. inrmlf sMprdf vI iehnF ivcoN hI sI. kuWJ AudfsIaF ivcoN vI sn ijnHF dI mUl sFJ qF gurUdr nfl sI pr isKI isDFqF qoN axjfx sn. drasl ieh smF hY sMn 1716 bfbf bMdf isMG jI dI sLhfdq qoN bfd df. asl ivc aj gurduafiraF ivc ijWqnIaF vI ibprn dIaF rIqF, sMgrFdF-pUrnmfsLIaF-mwisaFvF, srfD, nrfqy, iQWq-vfr, jfq-ibrfdrIaF dy cwkr ieQoN qIk ik tUxy-qbIq aqy sLbdF df mMqr-rtx, igxqIaF-mhfqm, clIhy, suKnf, joqF, ippWl pUjf, rWKVI, lohVI, idvflI, asLtmI, rfmnOmI afid iqEhfr, sfrI Ausy smyN dI dyx hn. vIhvIN sdI ivc pujky ‘isMG sBf lihr’ df arMB hoieaf- ies nfl ies pfsy kuJ Twl qF peI. nhIN qF hun qIk mMdrF ivc hox vflI mUrqI pUjf vI, gurduafiraF df aMg bx cukI sI. ieQoN qk ik hirmMdr sfihb dI pirkRmF ivc vI, mUrqIaF aqy AunHF dI pUjf huMdI sI. ies mUrqI pUjf nMU smfpq krn vfsqy, Aus vWkq dy isK afgUaF ny, afp mfieaf iekwqR krky, durigafnf mMdr dI sQfpnf krvfeI aqy pirkRmf ivcoN ienHF mUrqIaF nUM AuTvfieaf. scmuc jykr iehI kMm kuJ josL ivc afky kIqf jFdf qF bhuq nuksfn ho skdf sI. aj vI anykF gurduafiraF ivc bl rhIaF joqF, QwVf sfihbfn nMU kwcI lwsI dy iesLnfn, PLul pqfsy-PLulIaF dy pRsLfid iesy mUrqI pUjf dI rihNd KUMd hI hn.

kuMB, nfrIal, joq, aMn, mOlI afid df mUl- isMGF rfhIN jMglF-mfrUQlF ivc apxfieaf pfT vflf ZMg jdoN AuhnF afp bxy pujfrIaF, mhMqF qIk puwjf qF pMsfrI nMU awdrk dI gMZI hwQ lgx vflI khfvq ho inwbiVaf. qMqr sLfsqr ivc vyd pfTF dIaF kuJ ivWDIaF nIXq hn ijnHF ivcoN aKMz pfT, pfkisLk (15 idnF ivc) aqy spqfihk pfT, sMpt pfT afid. cUMik vydF-sLfsqrF ivc bhuqf krky sUrj, cMd, agnI, hvf, pfxI afid dyviqaF dI AusqWq-pUjf pRbl hY. ies vfsqy nfl nfl kuMB rwKxf (jl aQvf vrux-dyvqy dI pUjf), aMn (aMn dyvqy dI pUjf), mOlI (dyvI pUjf), nfrIal (gupq dyvqy rfhIN sfry dyviqaF dI pUjf), joq (agnI dyvqy dI pUjf) afid dy inXm hn. sLihrF ivwc arMB ieh pfT bfxI nfl sFJ rwKx df Auprflf nhIN blik ieh qF qMMqr sLfsqr df hI gurduafiraF ivc pRvysL krvfAyux df qrIkf sI. nqIjf-gurbfxI igafn qoN korf, isWK vI Ausy pfsy hI qur ipaf.

anykF pRkfr dy mMqr jfp aqy vwKry vwKry mMqrF dy rWtn qoN vwKrI vwKrI isWDI, ieh nIXm vyd mMqrF dy sn. ies dy Ault bfxI qF suxn-pVHn-ivcfrn aqy jIvn ivc vsfAux-kmfAux vfsqy sI. gurbfxI nMU vI Ausy qrHF mhfqm aqy kfmnf pUrqI df iesLU bxf idqf igaf. kyvl aKMz pfT hI nhIN, spqfh pfT, sMpt pfT aqy AunNF dy krn dy vwKry vwKry ZMMg, gurbfxI dy iBMn iBMn sLbdF qoN vwKrI vwKrI pRfpqI, iswDI aqy Pwl vI gurUdr ivc pRvysL kr gey.

sLfqr lokF dI cfl isry cVHI- aijhy Jukfa qF Bfrq dI lokfeI ivc bRfhmx vrg ny icrF qoN pwky kIqy hI hoey sn. aKMz pfTF rfhIN, mhfqm pRfpq krn vfly Jukfa nMU KUb AuCfilaf igaf. aKMz pfTF dI ies rIqI ny lokfeI dIaF jVHF ivc Dwsy hoey AunHF purfqn ivsLvfsF nMU BrvIN hvf idqI. gurduafiraF ivc vI aqy AunHF qoN bfhr, kuJ iek nMU Cwz ky anykF zyhry, ijhVy afpxy afp nMU iksy vI gurmiq isDFq dy pfbMd nhIN sn smJdy, ies rsqy rWjvI luwt Ksuwt ivc lg tury. ieko smyN, ieWk sO ieWk pfTF dIaF lVIaF vI clf idqIaF geIaF. iek pMQ do kfj, sMgq ivcoN ijWqnI bfxI dI soJI GtygI, AuWqnI hI luwt Ksuwt vI sOKI hMudI jfvygI. iek pfT qoN ijWqnI Bytf pRfpq krnI hY, ieWk sO ieWk pfTF qoN AuWqny hI smyN ivwc iek sO iek guxF vWD pRfpq ho jFdI hY. ijs rsqy qoN ieh cIjL af rhI sI, hor hor bRfhmxI suwcmF, vihm-Brm vI nfl jVdy gey. kysIN iesLnfn krky bYTxf-ijwqnI vfrI jMgl pfxI jfxf-AuqnI vfrI kysIN iesLnfn krky pfT qy bYTxf. aKMzpfT dy nfl nfl jpujI sfihb jF iksy hor bfxI dy pfT dI lVI clfAuxI. keI QfvIN qF kyvl AunHF dy irqUkfl dohrfn aqy ikWDry bIbIaF ienHF pfTF ivc AuWkf hI ihWsf nhIN lY skdIaF. ijvyN vyd pfTF dohrfn "bgf rqf pIalf kflf bydf krI pukfr" (pM:139) df nIXm hY iesyqrHF keI QfvyN pfT ivc ihWsf lYx vfsqy, ivsLysL pRkfr df pihrfvf pf ky pfT krn dy inXm hn. vihm pfey jFdy hn ik ienHF suwcmF-ivWDIaF nfl BrpUr pfT hI mirafdf anusfr pfT hn aqy iesqoN ibnF pfTF df Pwl-mhfqm aqy kfmnf dI pUrqI hI sMBv nhIN. gurbfxI anusfr ieh sB aigafnqf dy hnyry ivc BWtkxf hI hY. gurU sfihbfn ny 239 vhHy lgfky, anykF GflxF Gfl ky lokfeI ivcoN ieh vfDU vihm Brm hI qF Kqm kIqy sn pr asIN ikQy puj gey hF?

mn kI miq iqafghu hir jn hukmu bUiJ suKu pfeIaY ry- (pM:800) spsLt hoieaf ik joqF bflxIaF, aMn-kuMB rwKxy, mOlI bMnHxI, nfl nfl iksy hor bfxI dy pfT dI lVI, vfDU sucmF-bfr bfr dy kysIN jF AuMÖ iesLnfn krny aqy hor vihm Brm kyvl nfsmJI hI hY aqy ieh sB nhIN krnf. pfT vI jykr lgfqfr krnf hY qF 48 GMty dI bjfey 60 jF72 GMty df smF lgfieaf jf skdf hY, ies ivc koeI Brm nhIN, pr pfT afp iml ky, iewk iewk awKr spsLt aqy suxf ky krnf hY. lg-mfqrf df iDafn krky krnf hY qF jo pfT krn vfly aqy sroqy swjxF dI smJ ivc pUrI qrHF af sky. isK rihq mirXfdf ivc ies bfry spWsLt vrnx hY ik iek smyN qy ieWk hI pfT, kQf jF kIrqn df inXm hY. ieko smyN iewk qoN vwD pfTF df qF suafl hI pYdf nhIN hMudf. ijWqnI jldI iehnF mnmqF Aupr TwlH pfeI jf sky, AuWqnf hI jLrUrI hY. bfxI asl ivc apxy krn aqy sunx vfsqy hY. jykr iksy mjbUrI ivc krvfAuxf hI hY qF sLuWD spWsLt pfT krn vfly, sUJvfn swjxF qoN hI krvfAuxf aqy bYT ky suxnf vI hY.

aj dIaF gurduafrf kmytIaF aqy aKMz pfT- aj ijhVIaF kmytIaF jF swjx aKOqI ‘mhfqm’ pRfpq hox vflIaF vfDU glF df iZMzorf ipwt ky sMgqF nMU gumrfh kr rhy hn aqy aigafnqf PYlf rhy hn AunHF vfsqy gurbfxI df PYslf hY "mfieaf kfrn ibidaf bychu jnmu aibrQf jfeI" (pM: 1103). aj qF hflq ieh bxI peI hY ik ijMmyvfr, siqkfrjog gurduafrf kmytIaF pfs vI pfTF leI dWs dWs sfl dI aYzvFs buikMg mOjUd hY. pfT krvfAux vfilaF nMU arMB krn vyly df hukmnfmf aqy Bog df hukmnfmf vI zfk rfhIN pujdf hY. nf koeI pfT suxn afAuNdf hY aqy nf hI pfT krn jF krvfAux vfilaF nMU hI bfxI dy igafn nfl koeI quafluk hY. lfeInF ivc lgf ky pfT kIqy aqy krvfey jf rhy hn. suafl kyvl ieWqnf huMdf hY ik quhfzf pfT ieh hY aqy nfl vflf pfT quhfzf nhIN. pfT dI jgh aqy sQfn nfl pfTF dy ryt vI vWKry vWKry hn. dovyN pfsy pfT-Drm kmfAux leI nhIN blik vycx-KrIdx dI cIjL bx cukf hY. mfieaf ByjI qy mhfqWm Gr bYTy puj igaf aqy Byjx vfilaF ny Byj idqf. ies bfry jdoN kuJ ijMmyvfr aqy sUJvfn pRbMDkF nfl ivcfr kIqI geI. pihlF qF kmytIaF dy kMmF ivc Auh afpxy afp nMU iekwlf aqy mjbUr smJdy hn. dUjf-Auh do dlIlF dyNdy hn, iek ieh ik ‘aWj gurduafiraF dI afmdn df aMKz pfT hI sB qON vWzf sfDn hn’ aqy dUsrI gl ieh ik ‘jy mnHf kro qF sMgqF dUjy gurduafiraF jF zyhiraF pfs Btwk jFdIaF hn’.

AuMJ iehnF donF dlIlF ivc vI bhuqf dWm nhIN. jykr kOm nMU bcfAuxf hY qF ieh Twl pfAuxI hI pvygI. gurduafiraF ivcoN jdoN ies ivruD zwt ky pRcfr hovygf qF sMgqF dI jfigRqI zyiraF qy rok vI pf lvygI. jdoN qIk ieh pirpftI gurduafiraF ivc mOjUd hY ies dy ivruwD qF koeI pRcfrk aqy kQf vfck vI gl nhIN kr skdf. loV hY, aj gurduafiraF ivc jF sMgqF dy ivsLys iekWTF aqy gurpurbF smyN ies hWQly gurmWq pfT nMbr 15 nUM vWD qoN vWD igxqI ivc, kyvl lfgq mfqr kImq qy, sYNtr pfsoN mMgvf ky vMizaf jfvy. ieh iek akwt scfeI hY ik Bytf krky aKMz pfT krvfAuxf, iek aijhf dYNq hY jo kOm dI qbfhI df aj pUrn qOr qy kfrx bixaf ipaf hY. aj lgBg pUrI kOm bfxI jIvn qoN pUrI qrHF tuwtI peI hY. bs, pYsy dy ky aKMz pfT krvfieaf aqy asIN pwky isK bx gey.

aKMz pfT krvf ky mfno hr iek Aultf kMm krn dI sfnMU KuWlH iml jFdI hY. jykr ‘anMd kfrj’ hY pYsy idqy aqy aKMz pfT krvf ilaf iPLr hotlF ivc ‘kfk tyl pfrtIaF’, sLrfbF pIx-iplfAux dI aqy hriek ZkvMj leI mfno sfnUM pUrI KuWlH iml geI. clfxy df smF hY jF koeI hor…mukdI gl jdoN qIk aKMz pfT krvfAux dy Ault, bfxI smJx aqy kmfAux vflI BfvnI sMgq aMdr muV pYdf nhIN kIqI jFdI, sfzI qbfhI mUMh pfV ky sfzy sfhmxy KloqI hoeI hY. ieh aKMz pfT aj ieWk aijhf gumrfhkun rsqf bx cukf hY ijsny sfnMU isKI kmfAux dI bjfey, sfnUM isKI KrIdx vycx vfly pfsy moV idqf hY.

gurduafiraF dI afmdn aqy aKMz pfT- bfkI rhI gurduafiraF dI afmdn dI gl. GoKx df ivsLf hY ik gurduafiraF dI afmdn isKI df pRPulq hoxf hY jF ik bYNk bYNlysF-iblizMgF vflf Auh guV iqafr krnf ijs Aupr cODr dIaF mwKIaF iBMn-iBMnfAux aqy Brf Brf dIaF pWgF df AuqfrU bxy. sMgq dI mfieaf kortF kcihrIaF ivwc ruly aqy kOm ivcoN isWKI dy pivqR srUp nUM hI inkflf imldf jfvy? dyiKaf jfvy qF iehnF kwcIaF dlIlF ivc aigafnqf vflI Byzcfl dy GWtx dI QF vwDx df vWzf rsqf hY. hflq ieQoN qIk Krfb ho cukI hY, jykr KusLI-gmI dy smyN GrF ivc pfT krvfieaf jFdf hY qF pfT qF ieWk kmry ivc ho irhf hMudf hY-pirvfr dy swjx dUjy kmry ivc bYTy glF gpF qy tI[vI[ ivc msq hMudy hn. bhuq vfrI qF dUjy pfsy sLrfb dI mihPl jMmI hMdI hY.

aijhy swjx vI iml jfxgy jo dfVHI kysF dI byadbI vI kr rhy hn. mUMh ivc pfn df bIVf, sLrfb df ZWkx qF bMd krn dI loV hI nhIN, iPr vI kihxgy, "bs jI sfzf insLcf qF hY hI gurUdr qy, ‘af dyKo,mYN qF hr mhIny/sfl afpxy Gr ivc nIXm nfl aKMzpfT hI krvfAuNdf hF’ afid. socy! ieh insLcf hY jF insLcy df mjLfk. gurU sfihb ijs gMdgI ivcoN mnuwK nMu kwZ rhy hn, AuhI gMdgI sfzIaF rgF qIk DwsI jf rhI hY, cMUik asF jwPy mfry hn bRfhmxI rIqF nMU. jdoN sfzIaF iehnF krqUqF df asr, sfzI Aulfd qy pYNdf hY, iPr asIN roNdy hF kI krIey ‘psicmI pRBfv hY…tI:vI: df asr hY… kiljug df pihrf hY…[ bwcy mMndy nhIN…[ bWcy kihMdy hn asIN kys nhIN rwKxy’[[ vgYrf vgYrf. asl ivc ies ibmfrI dI jVH hY "bfxI df sfzy jIvn ivc nf hoxf".

ijs isKI nMU sfzy bjLurgF ny GflxF Gfl ky, qrlo mwCI hoky pRfpq kIqf sI. asIN iehnF apxIaF anmqI aqy hUVmqI krqUqF dI jwkV ivc sWB kuWJ qbfh kr cuky hF. ijhVI suMdr srUp vflI gl sfzy kol QoVI bhuq bcI vI hY sfzI aOlfd pfsoN Auh vI jf rhI hY. afpxI mUrKqf kfrx asIN bfxI nMU aKMz pfT, sMpt pfT, kfmnf aDIn jF iPr mhfqm iekwTf krn vfsqy, mMqr rtn jF iPLr vycx KrIdx dI vsqU bxf idqf hY. ijLmyvfr asIN afp hF pr ksUr mVHdy hF aOlfd dy isr. kI kul 1430 pMinaF ivcoN, ikWDry vI pfT dI ivDI, aKMz pfT krn dI gl aqy mhfqm pRfpqI dy Pokt ivsLvfs idqy gey hn? ieQy qF kfmnf aDIn kIqy jF krvfey pfT nMU, pfT hI nhIN mMinaF igaf.

ies vfsqy smucIaF isK sMgqF, pRbMDk jn, zyirHaF dy sMcflk aqy gRMQI sfihbfn leI aj iml bYT ky GoKx df ivsLf hY ik aKMzpfT aqy AuhnF dIaF lVIaF; ienHF df hor ivWgfiVaf rUp sMpt pfT sfnMU ikQy lY jfxgy? ieh sB isK ivcfrDfrf nMU aijhf KOrf hY ik afpxI nfsmJI kfrx asIN gurU pfqsLfh dI 239 virHaF ivc kIqI, pfKMz aqy jhflqF ivruD qsIhy BrpUr twkr nMU-isr qy pwgF bMnH ky, glF ivc ikRpfnF pf ky[ ibprn dIaF rIqF hyT qbfh krn df kfrx bx hry hF. dsm ipqf df PLYslf hY- "jb ieh ghY ibprn kI rIq] mYN n krAu ien kI pRqIq".

aj asIN apxI hI hUVmWq aqy ienHF aKMz pfTF kfrx, gurbfxI isiKaf qoN pUrI qrF dUr jf rhy hF. afE! bMd krIey ienHF prMprFvF nMU aqy Aujfgr krIey sohxy isKI jIvn nMU. gurbfxI jIvn hI, isKI jIvn hY. gurisKo! pfT GWt kr lvo pr bfxI nUM smJ ky pfT kro. bfxI gurisK df jIvn hY. jy sfnMU iehI nhIN pqf, sfzf gurU ipqf sfnMU kI smJf irhf hY? jy aj sfzf hr kMm, socxI, krnI, ipqf gurU dy hukmF df hI mjLfk hY qF ies qoN vwzI amfnq ivc iKafnq vflI hor kI gl ho skdI hY? asIN izWgrIaF lY ky, do pYsy kmfAux vfsqy ijLMdgI dy kImqI 20-25 sfl qF lgf dyNdy hF pr ijQoN asF apxy jIvn dy TIk-glq dI pihcfx lYxI hY, ijQoN asF afpxI jIvn idsLf aqy dunIaFdfrI lYxI hY, AuQoN asIN kohF dUr jf cuky hF.

hux ieh sMpt pfT vI- qMqr sLfsqr ivcoN ieh vI pfT dI ieWk ivDI hY. kIqy jfx vfly smuwcy pfT ivcoN, isWDI jf kfmnf pRfpqI dy ivsLvfs nfl ieWk pMkqI, cuwx leI jFdI hY. iPr hr iek sLbd, CMd, pdf jF asLtpdI qoN AuprMq Aus pMkqI jF sLbd df bfr-bfr Aucfrx kIqf jFdf hY. ieh BulyKf vI idqf jf irhf hY ik ies pfT df mhfqm, aKMz pfT qoN keI guxF ijLafdf huMdf hY. ikAuNik Bytf ju keI guxF vfDU lYxI hY. aigafnqf vWs sMgqF ies pRcfr df isLkfr ho jFdIaF hn. jLrf soco! ijs bfxI ivwcoN kyvl iek lwg mfqRf AultfAux df vI iksy nMU hwk nhIN. AusdI pUrI dI pUrI qrqIb bdlx df hwk sfnMU iksny dy idqf? kuJ zyhry qF ieQoN qIk agy vDy hoey hn ik sMpt pfT smyN iesqRIaF sLfiml nhIN ho skdIaF. asl ivc, jdoN sfrI Kyz hI bRfhmxI aqy gurmWq ivruwD hY qF kl ies ivc hor vI aijhy kuJ nIXm joV ley jfx qF hYrfngI iks gl dI? aj sMgqF ienHF ‘sMpt pfTF’ dI jwkV ivwc vI PsdIaF jf rhIaF hn. afAu jfgIey smF sMBflIeY qFik afAux vflI pnIrI sfnUM dosLI nf grdfny.




.