.

ਰਾਮਕਲੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩

(ਪੰ: ੯੪੭ ਤੋ ੯੫੬)

ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਹਿਤ

(ਕਿਸ਼ਤ-ਬਤੀਵੀਂ)

ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,

ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕ: ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ (ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956

(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆ ਚੁੱਕੇ ਇਸਦੇ ਇਕੱਤੀ ਭਾਗ ਹੋਰ ਵੀ ਪੜੋ ਜੀ)

ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੯ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ ਸਲੋਕਾਂ ਸਹਿਤ:-

ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਵੇਲਿ ਪਿੰਞਾਇਆ ਕਤਿ ਵੁਣਾਇਆ॥ ਕਟਿ ਕੁਟਿ ਕਰਿ ਖੁੰਬਿ ਚੜਾਇਆ॥ ਲੋਹਾ ਵਢੇ ਦਰਜੀ ਪਾੜੇ, ਸੂਈ ਧਾਗਾ ਸੀਵੈ॥ ਇਉ ਪਤਿ ਪਾਟੀ ਸਿਫਤੀ ਸੀਪੈ, ਨਾਨਕ ਜੀਵਤ ਜੀਵੈ॥ ਹੋਇ ਪੁਰਾਣਾ ਕਪੜੁ ਪਾਟੈ, ਸੂਈ ਧਾਗਾ ਗੰਢੈ॥ ਮਾਹੁ ਪਖੁ ਕਿਹੁ ਚਲੈ ਨਾਹੀ, ਘੜੀ ਮੁਹਤੁ ਕਿਛੁ ਹੰਢੈ॥ ਸਚੁ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋਵੈ ਨਾਹੀ, ਸੀਤਾ ਕਦੇ ਨ ਪਾਟੈ॥ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਸਚੋ ਸਚਾ, ਤਿਚਰੁ ਜਾਪੀ ਜਾਪੈ॥ ੧ 

ਮਃ ੧॥ ਸਚ ਕੀ ਕਾਤੀ, ਸਚੁ ਸਭੁ ਸਾਰੁ॥ ਘਾੜਤ ਤਿਸ ਕੀ ਅਪਰ ਅਪਾਰ॥ ਸਬਦੇ ਸਾਣ ਰਖਾਈ ਲਾਇ॥ ਗੁਣ ਕੀ ਥੇਕੈ ਵਿਚਿ ਸਮਾਇ॥ ਤਿਸ ਕਾ ਕੁਠਾ ਹੋਵੈ ਸੇਖੁ॥ ਲੋਹੂ ਲਬੁ ਨਿਕਥਾ ਵੇਖੁ॥ ਹੋਇ ਹਲਾਲੁ ਲਗੈ ਹਕਿ ਜਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਦਰਿ ਦੀਦਾਰਿ ਸਮਾਇ॥ ੨ 

ਮਃ ੧॥ ਕਮਰਿ ਕਟਾਰਾ ਬੰਕੁੜਾ, ਬੰਕੇ ਕਾ ਅਸਵਾਰੁ॥ ਗਰਬੁ ਨ ਕੀਜੈ ਨਾਨਕਾ, ਮਤੁ ਸਿਰਿ ਆਵੈ ਭਾਰੁ॥ ੩ 

ਪਉੜੀ॥ ਸੋ ਸਤਸੰਗਤਿ ਸਬਦਿ ਮਿਲੈ, ਜੋ ਗੁਰਮੁਖਿ ਚਲੈ॥ ਸਚੁ ਧਿਆਇਨਿ ਸੇ ਸਚੇ, ਜਿਨ ਹਰਿ ਖਰਚੁ ਧਨੁ ਪਲੈ॥ ਭਗਤ ਸੋਹਨਿ ਗੁਣ ਗਾਵਦੇ, ਗੁਰਮਤਿ ਅਚਲੈ॥ ਰਤਨ ਬੀਚਾਰੁ ਮਨਿ ਵਸਿਆ, ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਭਲੈ॥ ਆਪੇ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਇਦਾ, ਆਪੇ ਦੇਇ ਵਡਿਆੲ॥ ੧੯ 

(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੯ ਦੀ ਸਟੀਕ-ਸਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)

ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਵੇਲਿ ਪਿੰਞ, ਕਤਿ ਵੁਣਾਇਆ॥ ਕਟਿ ਕੁਟਿ ਕਰਿ ਖੁੰਬਿ ਚੜਾਇਆ॥ ਲੋਹਾ ਵਢੇ ਦਰਜੀ ਪਾੜੇ, ਸੂਈ ਧਾਗਾ ਸੀਵੈ॥ ਇਉ ਪਤਿ ਪਾਟੀ ਸਿਫਤੀ ਸੀਪੈ, ਨਾਨਕ ਜੀਵਤ ਜੀਵੈ॥ ਹੋਇ ਪੁਰਾਣਾ ਕਪੜੁ ਪਾਟੈ, ਸੂਈ ਧਾਗਾ ਗੰਢੈ॥ ਮਾਹੁ ਪਖੁ ਕਿਹੁ ਚਲੈ ਨਾਹੀ, ਘੜੀ ਮੁਹਤੁ ਕਿਛੁ ਹੰਢੈ॥ ਸਚੁ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋਵੈ ਨਾਹੀ, ਸੀਤਾ ਕਦੇ ਨ ਪਾਟੈ॥ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਸਚੋ ਸਚਾ, ਤਿਚਰੁ ਜਾਪੀ ਜਾਪੈ॥ ੧॥ {ਪੰਨਾ ੯੫੫}

ਪਦ ਅਰਥ : —ਲੋਹਾ—ਕੈਂਚੀ। ਇਉ—ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ, ਇਉਂ ਹੀ। ਪਤਿ ਪਾਟੀ—ਗੁਆਚੀ ਹੋਈ ਇੱਜ਼ਤ। ਸਿਫਤੀ—ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਰਾਹੀਂ। ਜੀਵਤ ਜੀਵੈ—ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਇਕੋ-ਇਕ ਮਕਸਦ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਹੁ—ਮਹੀਨਾ। ਪਖੁ— ਚੰਦ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਆਧਾਰਤ ਅੱਧਾ ਮਹੀਨਾ ਚਾਨਣਾ ਤੇ ਅੱਧਾ ਮਹੀਨਾ ਹਨੇਰਾ ਪੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਹੁ—ਕਿਛੁ, ਕੁਝ। ਚਲੈ—ਤੱਗਦਾ ਹੈ। ਮੁਹਤੁ—ਮੁਹੂਰਤ, ਦੋ ਕੇ ਘੜੀਆਂ, ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ। ਤਿਚਰੁ ਜਾਪੀ ਜਾਪੇ—ਉਤਨਾ ਚਿਰ ਹੀ ਦਿੱਸਦਾ ਹੈ ਜਿਤਨਾ ਚਿਰ ਜਪੀਏ।

ਅਰਥ : — "ਵੇਲਿ ਪਿੰਞਾਇਆ ਕਤਿ ਵੁਣਾਇਆ॥ ਕਟਿ ਕੁਟਿ ਕਰਿ ਖੁੰਬਿ ਚੜਾਇਆ" -ਰੂੰ ਨੂੰ ਵੇਲਣੇ `ਚ ਵੇਲ ਕੇ ਪਿੰਞਾਈਦਾ ਤੇ ਉਸ ਕੱਤੇ ਹੋਏ ਰੂੰ ਤੋਂ ਕੱਪੜਾ ਉਣਾਈਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਉਸ ਕਪੜੇ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਕਰ ਕੇ ਧੁਆਣ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਖੁੰਬ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈਦਾ ਹੈ।

"ਲੋਹਾ ਵਢੇ ਦਰਜੀ ਪਾੜੇ, ਸੂਈ ਧਾਗਾ ਸੀਵੈ" - ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਸ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਦਰਜ਼ੀ ਪਾੜਦਾ, ਕੈਂਚੀ ਨਾਲ ਕੱਤਰਦਾ ਤੇ ਸੂਈ ਧਾਗੇ ਨਾਲ ਸਿਊਂਦਾ ਹੈ।

"ਇਉ ਪਤਿ ਪਾਟੀ ਸਿਫਤੀ ਸੀਪੈ, ਨਾਨਕ ਜੀਵਤ ਜੀਵੈ" -ਜਿਵੇਂ ਕੱਤਿਆ, ਕੱਟਿਆ ਤੇ ਪਾੜਿਆ ਹੋਇਆ ਕੱਪੜਾ ਸੂਈ ਧਾਗੇ ਨਾਲ ਸੀਪ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ:-

ਹੇ ਨਾਨਕ! ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਗੁਆਚੀ ਹੋਈ ਇੱਜ਼ਤ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਤੋਂ ਧੱਕੇ ਤੇ ਜੀਵਨ ਪਖੋੇਂ ਕੁਰਾਹੇ ਪੈ ਚੁੱਕੇ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਰਾਹੀਂ ਮੁੜ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵੀ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

"ਹੋਇ ਪੁਰਾਣਾ ਕਪੜੁ ਪਾਟੈ, ਸੂਈ ਧਾਗਾ ਗੰਢੈ" -ਕੱਪੜਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋ ਕੇ ਜੇਂ ਪਾਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸੂਈ ਧਾਗਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸੂਈ-ਧਾਗਾ ਗੰਢ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

"ਮਾਹੁ ਪਖੁ ਕਿਹੁ ਚਲੈ ਨਾਹੀ, ਘੜੀ ਮੁਹਤੁ ਕਿਛੁ ਹੰਢੈ" - ਤਾਂ ਵੀ ਫ਼ਰਕ ਹੈ ਕਿ ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਗੰਢਿਆ ਹੋਇਆ ਕੱਪੜਾ ਮਹੀਨੇ-ਅੱਧੇ ਮਹੀਨੇ ਜਾਂ ਘੜੀਆਂ ਦੋ ਘੜੀਆਂ ਥੋੜਾਂ ਹੀ ਹੰਢਦਾ-ਚਲਦਾ ਤੇ ਮੁੜ ਪਾਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਦਾ ਲਈ ਨਹੀਂ ਗੰਢਿਆ ਰਹਿੰਦਾ।

"ਸਚੁ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋਵੈ ਨਾਹੀ, ਸੀਤਾ ਕਦੇ ਨ ਪਾਟੈ" -ਜਦਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਤੇ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਰਾਹੀਂ ਤਿਆਰ ਪਟੋਲਾ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਸੀਤਾ-ਪ੍ਰੋਤਾ ਤੇ ਅਭੇਦ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਨਾ ਫ਼ਿਰ ਪੁਰਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਾਟਦਾ ਹੈ।

ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਜੁੜ ਚੁੱਕਾ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਜੁੜਣ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਮੁੜ ਟੁੱਟਦਾ ਤੇ ਕਦੇ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਉਹ ਫ਼ਿਰ ਸਦਾ ਲਈ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਹੀ ਰੌਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

"ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਸਚੋ ਸਚਾ, ਤਿਚਰੁ ਜਾਪੀ ਜਾਪੈ"॥ ੧॥ ਹੇ ਨਾਨਕ! ਪ੍ਰਭੂ-ਖਸਮ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸਮਝ ਵੀ ਓਦੋਂ ਹੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਮਰੀਏ ਭਾਵ ਜੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੇ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਰਾਹੀਂ ਉਸ `ਚ ਸਮਾਅ ਜਾਵੀਏ। ੧।

ਮਃ ੧॥ ਸਚ ਕੀ ਕਾਤੀ, ਸਚੁ ਸਭੁ ਸਾਰੁ॥ ਘਾੜਤ ਤਿਸ ਕੀ ਅਪਰ ਅਪਾਰ॥ ਸਬਦੇ ਸਾਣ ਰਖਾਈ ਲਾਇ॥ ਗੁਣ ਕੀ ਥੇਕੈ ਵਿਚਿ ਸਮਾਇ॥ ਤਿਸ ਦਾ ਕੁਠਾ, ਹੋਵੈ ਸੇਖੁ॥ ਲੋਹੂ ਲਬੁ ਨਿਕਥਾ ਵੇਖੁ॥ ਹੋਇ ਹਲਾਲੁ ਲਗੈ ਹਕਿ ਜਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਦਰਿ ਦੀਦਾਰਿ ਸਮਾਇ॥ ੨॥

ਪਦ ਅਰਥ : —ਕਾਤੀ—ਕੈਂਚੀ, ਚਾਕੂ, ਛੁਰੀ। ਸਾਰੁ—ਲੋਹਾ। ਥੇਕ—ਮਿਆਨ। ਕੁਠਾ—ਕੋਹਿਆ ਹੋਇਆ। ਨਿਕਥਾ—ਨਿਕਲਿਆ। ਹਕਿ—ਹੱਕ `ਚ, ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਰੱਬ `ਚ। ਦਰਿ—ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ। ਦੀਦਾਰਿ—ਦੀਦਾਰ `ਚ।

ਅਰਥ : — "ਸਚ ਕੀ ਕਾਤੀ, ਸਚੁ ਸਭੁ ਸਾਰੁ॥ ਘਾੜਤ ਤਿਸ ਕੀ ਅਪਰ ਅਪਾਰ" - ਮਨੁੱਖ ਕੋਲ ਜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੀ ਛੁਰੀ ਹੋਵੇ, ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਹੀ ਉਸ ਛੁਰੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਲੋਹਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਛੁਰੀ ਦੀ ਘਾੜਤ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦ, ਅਨੂਠੀ ਤੇ ਬੇਮੇਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

"ਸਬਦੇ ਸਾਣ ਰਖਾਈ ਲਾਇ॥ ਗੁਣ ਕੀ ਥੇਕੈ ਵਿਚਿ ਸਮਾਇ" -ਇਹ ਛੁਰੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਸਾਣ ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਤੇਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਮਿਆਨ `ਚ ਹੀ ਟਿਕੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਭਾਵ ਅਜਿਹਾ ਸਫ਼ਲ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਸਦਕਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਜੀਵਨ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ ਤੇ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਵੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

"ਤਿਸ ਦਾ ਕੁਠਾ, ਹੋਵੈ ਸੇਖੁ॥ ਲੋਹੂ ਲਬੁ ਨਿਕਥਾ ਵੇਖੁ" -ਜੇ ਸ਼ੇਖ਼ ਤੂੰ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ ਦੀ ਛੁਰੀ ਦਾ ਹੀ ਕੁੱਠਾ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇਂ ਭਾਵ, ਜੇ ਉਸ ‘ਸ਼ੇਖ਼’ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਨਾਲ ਘੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ।

"ਹੋਇ ਹਲਾਲੁ ਲਗੈ ਹਕਿ ਜਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਦਰਿ ਦੀਦਾਰਿ ਸਮਾਇ"॥ ੨॥ -ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਲੱਬ-ਰੂਪ ਲਹੂ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਲਾਲ ਹੋ ਕੇ ਤੇ ਕੁੱਠਾ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਸ਼ੇਖ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਇਕ-ਮਿੱਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸ਼ਮਾਅ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੇ ਨਾਨਕ! ਅਜਿਹਾ ਸ਼ੇਖ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਤੇ ਅੱਪੜ ਕੇ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ `ਚ ਹੀ ਲੀਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ੨।

ਮਃ ੧॥ ਕਮਰਿ ਕਟਾਰਾ ਬੰਕੁੜਾ, ਬੰਕੇ ਕਾ ਅਸਵਾਰੁ॥ ਗਰਬੁ ਨ ਕੀਜੈ ਨਾਨਕਾ, ਮਤੁ ਸਿਰਿ ਆਵੈ ਭਾਰੁ॥ ੩॥ {ਪੰਨਾ ੯੫੬}

ਪਦ ਅਰਥ : —ਕਮਰਿ—ਲੱਕ `ਚ, ਲੱਕ ਦੁਆਲੇ। ਬੰਕੁੜਾ—ਬਾਂਕਾ, ਸੋਹਣਾ। ਕਟਾਰਾ—ਖ਼ੰਜਰ। ਬੰਕੇ ਕਾ—ਸੋਹਣੇ ਘੋੜੇ ਦਾ। ਗਰਬੁ—ਅਹੰਕਾਰੁ। ਮਤੁ—ਮਤਾਂ। ਸਿਰਿ—ਸਿਰ `ਤੇ। ਆਵੈ ਭਾਰੁ—ਸਾਰਾ ਬੋਝ ਉਸਦੇ ਸਿਰ `ਤੇ ਹੀ ਆ ਜਾਏ, ਸਿਰ-ਭਾਰ ਡਿੱਗ ਪਏ।

ਅਰਥ : — "ਕਮਰਿ ਕਟਾਰਾ ਬੰਕੁੜਾ, ਬੰਕੇ ਕਾ ਅਸਵਾਰੁ" - ਜੇ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਲੱਕ ਦੁਆਲੇ ਸੋਹਣੀ ਕਟਾਰ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਹ ਸੋਹਣੇ ਭਾਵ ਵਧੀਆ ਨਸਲ ਦੇ ਘੋੜੇ ਦਾ ਸੁਆਰ ਵੀ ਹੋਵੇ।

"ਗਰਬੁ ਨ ਕੀਜੈ ਨਾਨਕਾ, ਮਤੁ ਸਿਰਿ ਆਵੈ ਭਾਰੁ"॥ ੩॥ - ਤਾਂ ਵੀ ਹੇ ਨਾਨਕ! ਇਸ ਸਾਰੇ ਦਾਮਾਣ ਨਾ ਕਰੀੇਂ, ਕੀ ਪਤਾ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਹੰਕਾਰ ਦਾ ਮਤਿਆ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਹੀ ਮੁੜ ਸਿਰ-ਭਾਰ ਹੀ ਨਾ ਡਿੱਗੇ।

ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰਕ ਰੁੱਤਬਿਆਂ ਤੇ ਇਲਾਹੀ ਦਾਤਾਂ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਨਿਮਾਣਾ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਰਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਹ ਸਮ੍ਹੂਹ ਦਾਤਾਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਰਾਹੀਂ ਤੇ ਭਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਕੇ ਹੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਹੀ ਹੰਕਾਰ ਦੀ ਮਾਰ ਉਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਲ ਭਰ `ਚ ਵਾਪਿਸ ਕਖਾਂ ਤੋਂ ਹਲਕਾ ਕਰਣ ਤੇ ਦਰ-ਦਰ ਦਾ ਭਿਖਾਰੀ ਬਨਾਉਣ ਦੇ ਵੀ ਸਮ੍ਰਥ ਹੈ। ੩।

ਪਉੜੀ॥ ਸੋ ਸਤਸੰਗਤਿ ਸਬਦਿ ਮਿਲੈ, ਜੋ ਗੁਰਮੁਖਿ ਚਲੈ॥ ਸਚੁ ਧਿਆਇਨਿ ਸੇ ਸਚੇ, ਜਿਨ ਹਰਿ ਖਰਚੁ ਧਨੁ ਪਲੈ॥ ਭਗਤ ਸੋਹਨਿ ਗੁਣ ਗਾਵਦੇ, ਗੁਰਮਤਿ ਅਚਲੈ॥ ਰਤਨ ਬੀਚਾਰੁ ਮਨਿ ਵਸਿਆ, ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਭਲੈ॥ ਆਪੇ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਇਦਾ, ਆਪੇ ਦੇਇ ਵਡਿਆਈ॥ ੧੯॥ {ਪੰਨਾ ੯੫੬}

ਪਦ ਅਰਥ : —ਗੁਰਮੁਖਿ—ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰਿਹਾਂ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਚਲਣ ਵਾਲਾ। ਸੋ—ਉਹ ਮਨੁੱਖ। ਸਬਦਿ— ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ। ਧਿਆਇਨਿ—ਧਿਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ ਪਲੈ—ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੱਲੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ। ਸੋਹਨਿ—ਸ਼ੋਭਦੇ ਹਨ, ਸ਼ੋਭਾ ਪਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਚਲੈ—ਅਡੋਲ ਤੇ ਸਹਿਜ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਤਨ ਬੀਚਾਰੁ—ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਰਾਹੀ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ ਰਾਹੀਂ। ਸਬਦਿ ਭਲੈ—ਰਬੀ ਤੇ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੁਆਰਦੇ ਹਨ।

ਅਰਥ : — "ਸੋ ਸਤਸੰਗਤਿ ਸਬਦਿ ਮਿਲੈ, ਜੋ ਗੁਰਮੁਖਿ ਚਲੈ" -ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਤੇ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਟੁਰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਾਧਸੰਗਤਿ `ਚ ਆ ਕੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ `ਚ ਜੁੜਦਾ ਭਾਵ ਗੁਰਮੱਤ ਆਦੇਸ਼ਾ ਦਾ ਪਾਲਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

"ਸਚੁ ਧਿਆਇਨਿ ਸੇ ਸਚੇ, ਜਿਨ ਹਰਿ ਖਰਚੁ ਧਨੁ ਪਲੈ" -ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪੱਲੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਧਨ ਤੇ ਨਾਮਸਿਮਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਲਈ ਖ਼ਰਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

"ਭਗਤ ਸੋਹਨਿ ਗੁਣ ਗਾਵਦੇ, ਗੁਰਮਤਿ ਅਚਲੈ" -ਉਹ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਸਿਮਰਦੇ ਹੋਏ ਜੀਂਦੇ-ਜੀਅ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਹੀ ਨਿਜ ਰੂਪ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਉਸੇ `ਚ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

"ਰਤਨ ਬੀਚਾਰੁ ਮਨਿ ਵਸਿਆ, ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਭਲੈ" -ਬੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸੇ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵੀ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਸ ਲੋਕ ਤੇ ਪ੍ਰਲੋਕ `ਚ ਵੀ ਸ਼ੋਭਾ ਪਾਂਦੇ ਤੇ ਸਫ਼ਲ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਾਰਣ ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੀ ਅਡੋਲ ਤੇ ਸਹਿਜ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਸੋਹਣੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਨਾਮ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

"ਆਪੇ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਇਦਾ, ਆਪੇ ਦੇਇ ਵਡਿਆਈ"॥ ੧੯॥ –ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਭਗਤ ਜਨਾਂ ਨੂੰ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ `ਚ ਮਿਲਾ ਲੈਂਦਾ ਤੇ ਆਂਪਣੇ `ਚ ਅਭੇਦ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਲਤ-ਪਲਤ ਸੋਭਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭ ਆਪ ਹੀ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ। ੧੯। ਯਥਾ:-

() "ਜਿਸੁ ਹਰਿ ਭਾਵੈ ਤਿਸੁ ਗੁਰੁ ਮਿਲੈ, ਸੋ ਹਰਿਨਾਮੁ ਧਿਆਇ॥ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਹਰਿ ਪਾਈਐ ਹਰਿ ਪਾਰਿ ਲਘਾਇ" (ਪੰ: ੮੬)

() "ਕਰਮੁ ਹੋਵੈ, ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਿਲਾਏ॥ ਸੇਵਾ ਸੁਰਤਿ ਸਬਦਿ ਚਿਤੁ ਲਾਏ॥ ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ, ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਚੁਕਾਵਣਿਆ (ਪੰ: ੧੦੯) (ਚਲਦਾ) #Instt.Pau.19. Instt.32nd.v.....Ramkali ki vaar M.-3-02.20-P.19th

ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’, ਪੁਸਤਕਾ ਤੇ ਹੁਣ ਗੁਰਮੱਤ ਸੰਦੇਸ਼ਾ ਵਾਲੀ ਅਰੰਭ ਹੋਈ ਲੜੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਸੰਬੰਧਤ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਸਦਾ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾਏ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।

ਰਾਮਕਲੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩

(ਪੰ: ੯੪੭ ਤੋ ੯੫੬)

ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਹਿਤ

(ਕਿਸ਼ਤ- ਬਤੀਵੀਂ))

For all the Self Learning Gurmat Lessons (Excluding Books) written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi-All the rights are reserved with the writer himself; but easily available in proper Deluxe Covers for

(1) Further Distribution within ‘Guru Ki Sangat’

(2) For Gurmat Stalls

(3) For Gurmat Classes & Gurmat Camps

with intention of Gurmat Parsar, at quite nominal printing cost i.e. mostly Rs 400/-(but in rare cases Rs. 450/-) per hundred copies (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24

Ph 91-11-26236119, 46548789 ® Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

Emails- [email protected] & [email protected]

web sites-

www.gurbaniguru.org

theuniqeguru-gurbani.com

gurmateducationcentre.com




.