.

ਪੰਜ ਕਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੜਾ

ਸਿੱਖ ਲਈ ਚੇਤਾਵਣੀ ਹੈ ਕਿ:-

ਸਿੱਖ ਨੇ ਕੜੇ ਦੀ ਗੋਲਾਈ ਵਾਂਙ

ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਦਾਇਰੇ `ਚ ਸਿੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਜੀਊਣਾ ਹੈ

ਸਿੱਖ ਨੇ ‘ਗੁਰਬਾਣੀ-ਗੁਰੂ’ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਚੋਂ ਬਾਹਿਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ

ਗੁਰਦੇਵ ਵੱਲੋਂ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਆਦੇਸ਼ ਵੀ ਹਨ ਜਿਵੇਂ:- "ਸੋ ਸਿਖੁ ਸਖਾ ਬੰਧਪੁ ਹੈ ਭਾਈ ਜਿ ਗੁਰ ਕੇ ਭਾਣੇ ਵਿਚਿ ਆਵੈ॥ ਆਪਣੈ ਭਾਣੈ ਜੋ ਚਲੈ ਭਾਈ ਵਿਛੁੜਿ ਚੋਟਾ ਖਾਵੈ॥ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੁਖੁ ਕਦੇ ਨ ਪਾਵੈ ਭਾਈ ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ ਪਛੋਤਾਵੈ" (ਪੰ: ੬੦੧) ਆਦਿ।

ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,

ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕ: ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ (ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956

(ਭਾਗ ਤੇਰ੍ਹਵਾਂ)

ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਵੇਦਵੇ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਲੈਣ ਲਈ ਕੌਤਕ ਵਰਤਾਇਆ ਤਾ ਕਿ ਪਤਾ ਲੱਗ ਸਕੇ ਕਿ ‘ਗੁਰਬਾਣੀ-ਗੁਰੂ’ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਪੱਖੋਂ, ਸਿੱਖ ਕਿਤਨੇ ਕੁ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਹਨ?

ਸਿੱਖ ਜਦੋਂ ਉਸ ਪ੍ਰੀਖਿਆ `ਚ ਸਾਹਿਬਾਂ ਪਾਸੋਂ ੧੦੦% ਨੰਬਰ ਲੈ ਪਾਸ ਹੋਏ ਤਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ, ਸਿੱਖ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਚਲਦੇ ਆ ਰਹੇ ਚਾਰ ਕਕਾਰਾਂ `ਚ ਪੰਜਵਾਂ ਕਕਾਰ ਕੜਾ, ਸ਼ਾਬਾਸ਼ੀ ਦੇ ਮੈਡਲ, ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਤਗ਼ਮੇ ਵਜੋਂ ਸਿੱਖ ਲਈ ਹੋਰ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ:---

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੋਟ- ਚੇਤੇ ਰਹੇ "ੴ" ਤੋਂ "ਤਨੁ, ਮਨੁ ਥੀਵੈ ਹਰਿਆ" ਤੀਕ ਕੇਵਲ ਇਹੀ ਹੈ "ਸੱਚੀ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਇਹੀ ਹੈ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਦਾਇਰਾ"। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ-ਪਿਛੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੁਲ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਦਾਇਰੇ `ਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

(ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਲਈ, ਇਸ ਲੜੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਸੰਬੰਧੀ ਚਲਦੇ ਆ ਰਹੇ ਵੇਰਵੇ `ਚ ਅਸਾਂ ਹੁਣ ਤੀਕ ਜਿਹੜੇ ੧੪ ਨੁੱਕਤੇ ਧਿਆਨ ਗੋਚਰੇ ਕੀਤੇ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਸੰਪੂਰਣ ਤੇ ਸਾਰੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਵੀ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਵਾਲੇ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ੇ ਸੰਬੰਧੀ ਵਰਣਿਤ ਦੋਨਾ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਦੌਰਾਅ ਦੇਵੀਏ ਕਿ ਉਹ ਦੋ ਪੱਖ ਕਿਹੜੇ ਅਤੇ ਕੀ ਹਨ? ਤਾਂ ਤੇ ਉਹ ਦੋ ਪੱਖ ਹਨ:-

ਪਹਿਲਾ- "ੴ" ਤੋਂ "ਤਨੁ, ਮਨੁ ਥੀਵੈ ਹਰਿਆ" ਤੀਕ ਸੰਪੂਰਣ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚਲੀ" "ਜੋਤ" ਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਵਾਲੀ "ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ" ਰਾਹੀਂ ਸਮੂਚੇ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਲਈ ਜਿਹੜੀ "ਜੀਵਨ ਜੁਗਤ" ਤੇ "ਜੀਵਨ ਜਾਚ" ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਉਹ ਸਿਧਾਂਤਕ ਪੱਖੋਂ ਸਦੀਵੀ, ਅਬੱਦਲਵੀਂ, ਮੁੱਖ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ `ਚ "ਜੁਗੋ ਜੁਗ ਅਟੱਲ" ਹੈ।

ਦੂਜਾ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚਲੀ ਉਸ "ਜੋਤ ਓਹਾ" ਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਵਾਲੀ "ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ" ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਣ ਅਤੇ ਸਮੂਚੇ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਵਿਚਾਲੇ ਉਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਪੈਦਾ ਕਰਣ ਲਈ, ਖ਼ੁਦ ਗੁਰੂ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਬਹੁਤੇਰੀਆਂ ਹੋਰ "ਜੁਗਤਾਂ" ਘੜੀਆਂ ਅਤੇ "ਵਰਤਾਈਆਂ" ਵੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਣ ਅਤੇ ਵਰਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚਲੀ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਭਾਵ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚਲੀ", "ਸਦੀਵੀ ਜੋਤ" ਅਥਵਾ "ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ" ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਣਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਉਣੀ ਵੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਗਦਕਿ ਇਹ ਸਭ ਵੀ ਧੁਰੌ ਸਥਾਪਤ ਖ਼ੁੱਦ ਦਸ ਗੁਰੂ ਹਸਤੀਆਂ ਦੀ ਸੀਮਾ `ਚ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹੀ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ, ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ ਨਹੀਂ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਪ੍ਰੋਕਤ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਵਾਲੀ ਉਸ ਲੜੀ `ਚ ਵਰਣਿਤ ੧੪ ਨੁੱਕਤਿਆਂ `ਚੌ ਨੱਕਤਾ ਨੰ: ੧ ਤੋਂ ਚਾਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਨਿਰੋਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਆਦਿ ਨਾਲ ਹੈ ਉਪ੍ਰੰਤ ਨੁੱਕਤਾ ਨੂੰ ੧੪ ਜਿਹੜਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪਾਸਿਓਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਨੁੱਕਤਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਾਕੀ ਵਰਣਿਤ ਨੌ ਨੁਕਤਿੱਆਂ ਨੂੰ ਉਪ੍ਰੋਕਤ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚਲੀ" "ਸਦੀਵੀ ਜੋਤ" ਤੇ "ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ" ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਤੇ ਪਛਾਣ ਵਾਲੀ ਸਚਾਈ ਵਾਲੇ ਪੱਖੋਂ ਹੀ ਘੋਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਸ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਰਣਿਤ ਸਮੂਹ ਨੌ ਜੁਗਤਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਖਜ਼ਾਨੇ `ਚ ਬੇਸ਼ੱਕ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਹਨ। ਚੂੰਕਿ ਉਹ ਖ਼ੁੱਦ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੋਤ", ਦਸੋਂ ਗੁਰੂ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਆਪ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਵੀ ਸਦੀਵੀ ਹਣ ਤਾਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੁੱਤਬਾ ਤੇ ਦਰਜਾ ਗਉਣ ਹੈ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੁਲ ਨਹੀਂ।

ਗਉਣ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਮੇਂ ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ `ਚ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ" ਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਵਾਲੀ "ਜੀਵਨ-ਜੁਗਤ" ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੁੱਝ ਵੀ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ:-

(a) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਕੇਵਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਵਾਲੀ "ਜੀਵਨ ਜਾਚ" ਤੇ "ਜੀਵਨ ਜੁਗਤ" ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਤਲ. `ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਣ ਤੇ ਸਮੁਚੇ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਨੂੰ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਜੀਵਨ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਣ ਲਈ ਹੈ" ਪਰ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵੀ "ਗੁਰਬਾਣੀ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਅਨੁਸਾਰੀ" ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਹਨ।

(b) ਉਸ ਦੇ ਉਲਟ ਜੇਕਰ ਸਾਡੀਆਂ ਕਰਣੀਆਂ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਵਿਹਾਰ `ਚੋਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਵਾਲੀ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਨਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਕੇਵਲ ਫੋਕਟ ਕਰਮ ਤੇ ਕਰਮਕਾਂਡ ਹੀ ਸਾਬਤ ਹੋਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਵੀ ਹਨ। ਬਲਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਆਲਮਗੀਰੀ "ਗੁਰਮੱਤ ਗਾਡੀ ਰਾਹ" ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਉਣ ਪਹੁਚਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਣ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਕੁਝ, ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵੱਲ ਹਰੇਕ ਗੁਰੂ ਕੇ ਅਖਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

(ਅ) "ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" -– ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ "ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" ਉਸੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਫ਼ੁਰਮਾਨ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" ਦਾ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਇਹ ਪੂਰਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਹੈ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" ; ਜਦਕਿ ਹੁਣ ਤੀਕ ਵਿਚਾਰ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਇਸ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" `ਤੇ ਆਧਾਰਤ।

ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਜਦੋਂ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੀ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਵਿੱਚਲੀ "ੴ" ਤੋਂ "ਤਨੁ, ਮਨੁ ਥੀਵੈ ਹਰਿਆ" ਤੀਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰਚਨਾ ਹੈ ਤਾਂ "ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ ਉਸ ਕਾਰਜ ਦੀ ਸੰਪੂਰਣਤਾ ਲਈ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੀਕ" ਕੇਵਲ ਧੁਰੋਂ ਸਥਾਪਤ "ਦਸ ਸਰੀਰ" ਹੀ ਹੋਣਗੇ। ਉਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਦੇ ਤੇ ਕੱਤਈ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਅਥਵਾ ਕਾਇਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ `ਚ ਨਹੀਂ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਤੇ ਨਾ ਰਹਿੰਦੀ ਦੁਨਿਆ ਤੱਕ ਲਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਬਲਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ "ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" ਭਾਵ ਦਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਤੇ ਗਿਣਤੀ `ਚ- "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ, ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ"।

ਫ਼ਿਰ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਕਿ "੬ ਅਕਤੂਬਰ ਸੰਨ ੧੭੦੮" ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" ਨੂੰ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੀ ਤਾਬਿਆ ਖੜੇ ਕਰਕੇ "ਅੱਖਰ ਰੂਪ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ" "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੇ ਚਰਣਾਂ `ਚ ਮੱਥਾ ਟੇਕ ਕੇ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਨੂੰ ਸਦੀਵ ਕਾਲ ਲਈ ਗੁਰਗੱਦੀ ਸੌਂਪੀ, ਤਾਂ ਓਦੋਂ ਤਾਬਿਆ ਖੜੇ ਕੀਤੇ "ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" `ਤੇ "ਤਿੰਨ ਨੁਕਾਤੀ" ਕੁੰਡਾ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। ਜਦਕਿ "ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" ਭਾਵ "ਦਸ ਗੁਰੂ ਹਸਤੀਆਂ `ਤੇ" ਉਹ "ਤਿੰਨ ਨੁਕਾਤੀ" ਕੁੰਡਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਤੇ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਫ਼ਰਕ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲਗਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।

ਉਪ੍ਰੰਤ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ‘ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੀ ਤਾਬਿਆ ਖੜੇ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" `ਤੇ ਜਿਹੜਾ "ਤਿੰਨ ਨੁਕਾਤੀ" ਕੁੰਡਾ ਲਗਾਇਆਂ ਅਥਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਿਹੜੀ "ਕਾਰਜ ਸੀਮਾ" ਪੱਕੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸੀ "ਪੂਜਾ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਕੀ. , ਪਰਚਾ ਸ਼ਬਦ ਕਾ, ਦੀਦਾਰ ਖਾਲਸੇ ਕਾ" ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਸ "ਤਿੰਨ ਨੁਕਾਤੀ" ਕੁੰਡੇ ਅਥਵਾ "ਕਾਰਜ ਸੀਮਾ" ਸੰਬੰਧੀ ਵੇਰਵੇ ਸਹਿਤ ਅਰਥ ਵੀ ਦੇ ਆਏ ਹਨ, ਇਥੇ ਦੌਰਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ "ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਸੀਮਾ ਵੀ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੋਤ, ਦਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦੇ ਦਸ ਜਾਮਿਅ, ਸਰੀਰਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਇਆਂ ਤੀਕ ਹੀ ਹੈ" ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਖ਼ੁੱਦ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੋਤ, ਦਸ ਸਰੀਰਾਂ ਰਾਹੀ ਪ੍ਰਗਟ "ਅੱਖਰ ਰੂਪ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ" ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦੀ ਸ਼ੰਪੂਰਣਤਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਧੁਰੌਂ ਨਿਯਤ ਉਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਕਰਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਗੁਰਬਾਣੀ ਫ਼ੁਰਮਾਨ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" ; ਵਾਲੀ ਪੰਕਤੀ ਆਪਣੇ ਆਪ `ਚ ਸੰਪੂਰਣ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ। ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਸ `ਚੋਂ ਅੱਧੀ ਪੰਕਤੀ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਨੂੰ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਵਿੱਚਲੀ "ਗੁਰਬਾਣੀ" ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ ਤੇ ਬਾਕੀ ਅੱਧੀ ਪੰਕਤੀ "ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੋਤ" "ਦਸ ਗੁਰੂ ਹਸਤੀਆਂ" ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ, ਜਾਮਿਆਂ ਤੇ ਕਾਇਆਂ ਤੋ ਇਲਾਵਾ, ਨਾਲ-ਨਾਲ "ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" ਆਦਿ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣ ਵਾਲੀ ਛੂਟ ਵੀ ਲੈ ਲਈ ਜਾਵੇ।

ਜਦੋਂ "ਧੁਰੋਂ ਸਥਾਪਤ" ਇਕੋ-ਇਕ "ਅੱਖਰ ਰੂਪ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ" ਗੁਰਬਾਣੀ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਾਲਾ ਨਿਵੇਕਲਾ ਕਾਰਜ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੇ ਰੂਪ `ਚ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੋਤ" "ਦਸ ਸੀਰੀਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ" ਤਾਂ ਦਸਮ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸ ਕਾਰਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸਰੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਸਮਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ ਉਸ ਸੀਮਾ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਉਪ੍ਰੰਤ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" `ਤੇ ਉਪ੍ਰੋਕਤ "ਤਿੰਨ ਨੁਕਾਤੀ" ਸੀਮਾ ਅਤੇ ਕੁੰਡੇ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੈ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਪੂਰਾ ਵੇਰਵਾ ਦੇ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ।

ਜਦਕਿ ਉਸ ਦੇ ਉਲਟ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਸੰਬੰਧੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ੧੪ ਨੁਕਾਤੀ ਵੇਰਵੇ `ਚ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ ਕਿ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੋਤ" ਦਸੋਂ ਗੁਰੂ ਜਾਮਿਆ, ਸਰੀਰਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ। "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ" ਸਮੇਤ ਹਰੇਕ ਗੁਰੂ ਵਿਅਕਤੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੋਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਜੋੜ ਵੀ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹਨ ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੇ, ਤੀਜੇ, ਚੌਥੇ, ਪੰਜਵੇਂ ਤੇ ਨੌਵੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾ ਦਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਖਜ਼ਾਨੇ `ਚ ਦਰਜ ਹੋਣਾ। ਉਪ੍ਰੰਤ "੧੫ ਪ੍ਰਵਾਣਤ ਭਗਤਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਵਾਣਤ ਰਚਨਾਵਾਂ", "ਭਟਾਂ ਦੇ ਸਵਯੈ", "ਸਤਾ ਤੇ ਬਲਵੰਡ ਜੀ ਦੀ ਵਾਰ", "ਭਗਤ ਸੁੰਦਰ ਜੀ ਦੀ ਰਚਨਾ "ਸਦੁ ਬਾਣੀ" ਨੂੰ ਖ਼ੁੱਦ ਗੁਰੂ ਹਸਤੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ `ਚ ਆਪਣੀ ਬਰਾਬਰੀ ਦੇਣੀ।

ਇਥੋਂ ਤੀਕ ਕਿ ਦਸੋਂ ਗੁਰੂ ਹਸਤੀਆਂ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚਲੀ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਤੋਂ ਟੱਪ ਕੇ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚਲੀ "ਗੁਰੂ ਜੋਤ" ਅਥਵਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਣ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਾਇਮ ਕਰਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਗਿਆਸੂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਪ੍ਰਪਕਤਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾਇਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਿਰ ਸਦੀਵ ਕਾਲੀਨ ਨਵੀਆਂ ਪੰਥਕ ਜੁਗਤਾਂ ਘੜ ਅਤੇ ਵਰਤਾ ਵੀ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ। ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਉਪ੍ਰੋਕਤ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਸੰਬੰਧੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ੧੪ ਨੁੱਕਾਤੀ ਲੜੀ `ਚ "੯ ਅਜਿਹੀਆਂ ਜੁਗਤਾਂ" ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕਰ ਆਏ ਹਾਂ।

ਜਦਕਿ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" ਨੇ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ "ਖ਼ੁੱਦ ਗੁਰੂ ਹਸਤੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੁਗਤਾਂ" ਨੂੰ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੀ ਤਾਬਿਆ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ" ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਆਇਦ "ਤਿੰਨ ਨੁਕਾਤੀ" ਕੁੰਡੇ ( "ਪੂਜਾ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਕੀ. , ਪਰਚਾ ਸ਼ਬਦ ਕਾ, ਦੀਦਾਰ ਖਾਲਸੇ ਕਾ" ) ਦੀ ਸੀਮਾ `ਚ ਰਹਿ ਕੇ, ਰਖਵਾਲੀ ਕਰਣੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੂਚੇ "ਗੁਰੂ ਕੇ ਪੰਥ" ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਣੀ ਹੈ। ਨਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪ ਗੁਰੂ ਬਣ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਣਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਾਇਆ ਹੀ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ", ਪੰਥ ਲਈ ਨਾ ਆਪ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਜੁਗਤ ਘੜ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾ ਦਸੋਂ ਗੁਰੂ ਹਸਤੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਥਾਪਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੁਗਤਾਂ `ਚ ਵਾਧਾ-ਘਾਟਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਸਪਸ਼ਟ ਹੋਇਆ, "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ" ਨਾ ਗੁਰੂ ਹਨ ਤੇ ਨਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਾਇਆਂ ਅਥਵਾ ਸਰੀਰ ਹਨ। ਉਹ ਕੇਵਲ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਵਲੋਂ ਸਥਾਪਤ "ਤਿੰਨ ਨੁਕਾਤੀ" ਸੀਮਾ `ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ "ਅੱਖਰ ਰੂਪ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ" "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਾਣ ਵਾਲੀ "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਦੇ ਰਖਵਾਲੇ ਤੇ ਕਸਟੋਡਿਅਨ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ, ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਰਾਹੀਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸਥਾਪਤ "ਤਿੰਨ ਨੁਕਾਤੀ" "ਕਾਰਜ ਸੀਮਾ" ਨੂੰ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੀ ਤਾਬਿਆ ਰਹਿ ਕੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ, ਪਕਿਆਈ ਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਣਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ:-

ਪਹਿਲਾ-ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ" ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਚਰਣਾ ਨਾਲ ਜੋੜਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ `ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੈ।

ਦੂਜਾ-ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਪੰਥਕ ਤਲ `ਤੇ ਪੰਥ ਵਲੋਂ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ `ਤੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਥ ਦੀ ਲੋੜੀਦੀ ਅਗਵਾਹੀ ਕਰਣੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਥ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣੀ ਹੈ।

ਜਦਕਿ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਅਤੇ "ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਿ" ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਭੇਟ ਕਰਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ `ਚ "ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਿ" ਦੀ ਦੇਗ਼ ਵਰਤਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਿ ਵਰਤਾਉਣਾ, "ਨਗਰ ਕੀਰਤਨਾ" ਦੌਰਾਨ ਅਗਵਾਹੀ ਆਦਿ ਸਮੇਂ "ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ" ਕੇਵਲ ਚੇਤਾਵਣੀ ਮਾਤ੍ਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾ ਕਿ ਪੰਥ, ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਥਾਪਤ "ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" ਦੇ ਮਹਾਨ ਪੰਥਕ ਰੁੱਤਬੇ ਨੂੰ ਭੁਲਾਅ ਕੇ, ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਅਵੇਸਲਾ ਤੇ ਆਪ-ਹੁੱਦਰਾ ਹੋ ਕੇ ਨਾ ਚੱਲੇ।

"ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ" ਤਿਆਰ ਕਰਣ ਸਮੇ…. ? -ਅੱਜ ਗੁਰੂ ਕੇ ਪੰਥ ਵਿਚਾਲੇ ਇਹ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਅਤੇ ਖਿੱਚਾਤਾਣੀ ਵੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ "ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਨ ੧੬੯੯" ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ" ਦਾ ਆਰੰਭ ਕਰਣ ਸਮੇਂ ਕਲਗੀਧਰ ਪਾਤਸਾਹ ਨੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ "ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਪਾਸੋਂ" ਕਿਹੜੀਆਂ ਪੜ੍ਹਵਾਈਆਂ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਇਸ ਸੰਬੰਧ `ਚ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਕੋਈ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਕਿਉਂ? ਜਦਕਿ ਉਸ ਕਿਉਂ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸੇ ਲੜੀ `ਚ ਕੁੱਝ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕੇ ਕੁੱਝ ਵੇਰਵਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਣ ਦਾ ਯਤਣ ਵੀ ਕਰਾਂਗੇ, ਪਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੱਚ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਕੁੱਝ ਪਿਆ ਆਖੇ ਪਰ ਪੰਥਕ ਤਲ `ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਪੱਕਾ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਤੇ ਨਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਨ ੧੬੯੯" ਨੂੰ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ" ਦਾ ਆਰੰਭ ਕਰਣ ਸਮੇਂ ਕਲਗੀਧਰ ਪਾਤਸਾਹ ਨੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਤੇ ਕਿਹੜੀਆਂ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ "ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਪਾਸੋਂ" ਪੜ੍ਹਵਾਈਆਂ।

ਤਾਂ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਸੰਬੰਧੀ ਕੁੱਝ ਪੱਖ ਸਾਫ਼, ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਸਮੂਚੇ ਪੰਥ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੰਥਕ ਹਿੱਤ `ਚ ਬਜਾਏ ਆਪਸੀ ਖਿੱਚਾਤਣੀ ਦੇ "ਹੋਇ ਇਕਤ੍ਰ ਮਿਲਹੁ ਮੇਰੇ ਭਾਈ, ਦੁਬਿਧਾ ਦੂਰਿ ਕਰਹੁ ਲਿਵ ਲਾਇ॥ ਹਰਿ ਨਾਮੈ ਕੇ ਹੋਵਹੁ ਜੋੜੀ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਬੈਸਹੁ ਸਫਾ ਵਿਛਾਇ" (ਪੰ: ੧੧੮੫) ਅਨੁਸਾਰ ਸਿਦਕਦਿਲੀ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਫ਼ਿਰ ਭਾਵੇਂ ਨਤੀਜਾ ਕੁੱਝ ਵੀ ਆਵੇ। ਉਂਝ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਨੁਕੱਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸਪਸ਼ਟ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਅਸੀ ਕਰ ਵੀ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਹਨ:-

ਨੁੱਕਤਾ ਨੰ: ੧ - ਘੋਖ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਜਗਿਆਸੂ ਅਥਵਾ "ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ" ਨੂੰ "ਗੁਰਬਾਣੀ-ਗੁਰੂ" ਦੇ ਚਰਣਾ ਨਾਲ ਜੋੜਣ ਵਾਲੇ "ਚਰਣ ਪਾਹੁਲ" ਦੇ ਢੰਗ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ `ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਿਯਮ ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬਲਕਿ "ਸੰਨ ੧੬੬੬" (ਗੁਰਗੱਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ) ਤੋਂ "ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਨ ੧੬੯੯" "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ" ਵਾਲੇ ਬਦਲਵੇਂ ਢੰਗ ਨੂੰ ਅਰੰਭ ਕਰਣ ਤੀਕ, ਖ਼ੁੱਦ ਕਲਗੀਧਰ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ੨੪ ਸਾਲ ਉਸੇ "ਚਰਣ ਪਾਹੁਲ" ਵਾਲੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਆਪ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਸੀ। ਉਪ੍ਰੰਤ "ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਨ ੧੬੯੯" ਨੂੰ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਮੂਲ ਰੂਪ `ਚ ਉਸ ਚਲਦੇ ਆ ਰਹੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਹੀ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" ਦੇ ਸੁਪੁਰਦ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਤਾਂ ਤੇ "ਚਰਣ ਪਾਹੁਲ" ਵਾਲਾ ਉਹ ਢੰਗ ਕੀ ਸੀ? ਉਸ ਦਾ ਵਰਨਣ ਵੀ ਕਰ ਆਏ ਹਾਂ। ਪਰ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਣ ਲਈ ਦੌਰਾਅ ਦੇਵੀਏ ਕਿ ਕਿਸੇ ਬਰਤਨ `ਚ ਜਲ ਲੈ ਕੇ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਣ" ਉਪ੍ਰੰਤ, ਉਹ ਜਲ, ਖ਼ੁੱਦ "ਗੁਰੂ ਵਿਅਕਤੀ" ਜਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ "ਚਰਣ ਪਾਹੁਲ" ਪ੍ਰਾਪਤ "ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੱਜਣ" ਰਾਹੀਂ, ਅਭਿਲਾਖੀ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਛਕਾਅ ਦੇਣਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਗਤਾਂ ਪਾਸੋਂ ਜੀਵਨ ਭਰ "ਗੁਰਬਾਣੀ-ਗੁਰੂ" ਦੀ ਆਗਿਆ `ਚ ਜੀਵਨ ਜੀਊਣ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਲੈਣਾ। ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ "ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਨ ੧੬੯੯" ਵਾਲੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਿਹਾੜੇ ਨੂੰ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਵਾਲਾ" ਢੰਗ ਵੀ ਮੂਲ ਰੂਪ `ਚ ਉਹੀ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਹੁਣ ਸਦੀਵ ਕਾਲੀ ਹੈ।

ਫ਼ਰਕ ਹੈ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਇਤਨਾ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ "ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ" ਜਾਂ "ਚਰਣ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ" "ਅਧੀਕਾਰੀ ਸੱਜਣ" ਇਕੱਲਾ ਇਹ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਜਦਕਿ ਹੁਣ ਉਸ ਬਦਲੇ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" ਰਾਹੀਂ ਜਲ `ਚ ਪਤਾਸੇ ਪਾ ਕੇ, ਉਸ `ਚ "ਖਾਲਸਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨ, ਖੰਡੇ" ਨੂੰ ਘੁਮਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਲਗਾਤਾਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ" ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਹ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ" ਉਨ੍ਹਾਂ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" ਰਾਹੀਂ ਅਭਿਲਾਖੀ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਛਕਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਭਿਲਾਖੀ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੇ ਲੜ ਲਗਾਇਆ, ਚਰਣਾ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ `ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨੁੱਕਤਾ ਨੰ: ੨ - ਖ਼ਿਮਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਸਾਰਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਜੋੜਣ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਣ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਇਥੇ ਦੌਰਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੇ:-

(a) "੬ ਅਕਤੂਬਰ ਈ: ਸੰਨ ੧੭੦੮" ਨੂੰ ਅਬਚਲ ਨਗਰ, ਸ੍ਰੀ ਨਾਦੇੜ ਸਾਹਿਬ ਦੱਖਣ ਦੇ ਸਥਾਨ `ਤੇ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਅਚਣਚੇਤ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੀ ਤਬਿਆ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" ਨੂੰ ਖੜਾ ਕਰਕੇ, "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਅਨੁਸਾਰ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਨੂੰ ਸਦੀਵ ਕਾਲ ਲਈ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰ ਕੀਆਂ ਸਮੂਚੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ" ਲਈ ਇੱਕੋ-ਇਕ ਗੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਲਗੀਧਰ ਜੀ ਨੇ, ਈ: ਸੰਨ ੧੪੬੯, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਰੂਪ `ਚ, ਧੁਰ ਦਰਗਾਹੋਂ ਸਥਾਪਤ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਦਸਵੇਂ ਜਾਮੇ `ਚ, "ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" "ਗੁਰੂ ਜਾਮਿਆਂ’ ਅਥਵਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਉਸ ਚਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਸਮਾਪਤ ਕਰਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਵੱਲੋਂ "੬ ਅਕਤੂਬਰ ਈ: ਸੰਨ ੧੭੦੮" ਦੀ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਣਾ ਰਾਹੀ "ਅੱਖਰ ਰੂਪ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰ੍ਹ" "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪ `ਚ "ੴ" ਤੋਂ "ਤਨੁ ਮਨੁ ਥੀਵੈ ਹਰਿਆ" ਤੀਕ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸੰਪੂਰਣਤਾ" ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਸੀ।

ਜਦਕਿ ਇਸ `ਚ ਵੀ ਦੋ ਰਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਾਰਾ ਪੰਥ ਵੀ ਇੱਕ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਰਾਹੀਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਦੇਣ ਅਤੇ "ਆਦਿ ਬੀੜ" ਦੀ ਸ਼ੰਪਾਦਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ; ਉਸ `ਚ, ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪਾਸੋਂ ਨੌਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਕੇ, "ਅੱਖਰ ਰੂਪ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਗ੍ਰੰਥ", "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਨੂੰ "ੴ" ਤੋਂ "ਤਨੁ ਮਨੁ ਥੀਵੈ ਹਰਿਆ" `ਤੇ ਹੀ ਮੁੜ ਸੰਪੂਰਣਤਾ ਦੀ ਮੋਹਰ ਵੀ "ਦਸਵੇਂ ਨਾਨਕ" ਨੇ ਵੀ ਲਗਾਈ ਸੀ। ਭਾਵ ਕਲਗੀਧਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਵੀ ਉਸ `ਚ ਕੁੱਝ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ, ਇਨ ਬਿਨ ਉਸੇ ਸੰਪੂਰਣਤਾ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਵਾਣਗੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਜਦਕਿ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੋਤ" ਹੋਣ ਨਾਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲੀ ਆਦਿ ਵਾਲਾ ਹੱਕ ਵੀ ਹੈ ਸੀ।

(b) ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਹੁਣ ਤੀਕ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋਇਆ:-

(i) "ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਨਿਤਨੇਮ" ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ ਲੜੀ ਸਮੇਂ ਅਸਾਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ‘ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ’ ਲਈ ਕਾਇਮ ਕੀਤੇ ਤਿੰਨ ਸਮੇ ਲਈ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਨਿਤਨੇਮ" ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਰੂਪ ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ; ਪੰਜਵੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਦਿ ਬੀੜ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਉਸ `ਚ ਵਾਧੇ ਕੀਤੇ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਦਲਵਾਂ ਰੂਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਵੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਨਿਤਨੇਮ ਨੂੰ ਜਿਹੜਾ ਬਦਲਵਾਂ ਰੂਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਉਹ ਹੈ, ਪ੍ਰਭਾਤੇ "ਬਾਣੀ ਜਪੁ", ਸ਼ਾਮਾਂ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਸਮੇ ‘ਸੋਦਰੁ’ (੫ ਸ਼ਬਦ) ਤੇ ‘ਸੋਪੁਰਖੁ (ਚਾਰ ਸ਼ਬਦ) ਅੰਤ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਸਮੇਂ ਬਾਣੀ "ਸੋਹਿਲਾ" ਦੇ (੫ ਸ਼ਬਦ)। ਬਲਕਿ ਬਾਣੀ ‘ਸੋਦਰੁ’, ‘ਸੋਪੁਰਖੁਤੇ "ਸੋਹਿਲਾ" ਲਈ ੫, ੪ ਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਾਲੇ ਉਹ ਨਵੇਂ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਵੀ ਪੰਜਵੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਸਨ।

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਕਿ ਆਦਿ ਬੀੜ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਤੇ ਸਮੂਚੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਦੇਣ ਸਮੇ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਰਾਗਾਂ `ਚ ਦਰਜ ਕਰਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਵੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਉਚੇਚੇ ‘ਰਾਗ ਮੁਕਤ’ ਕਰਕੇ ‘ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ’ ਲਈ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਨਿਤਨੇਮ" ਹੀ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਮੌਜੂਦਾ ਛਾਪੇ ਵਾਲੀਆਂ ਬੀੜਾਂ `ਚ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਰਾਗਾਂ `ਚ ਅਰੰਭ ਤਾਂ ਪੰਨਾ ੧੪ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ੧ ਤੋਂ ਤੇਰਾਂ ਭਾਵ ਪਹਿਲਾਂ ਤੇਰਾਂ ਪੰਨੇ, ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਵੱਲੋਂ ‘ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ’ ਲਈ ‘ਰਾਗ-ਮੁਕਤ’ ਕੀਤੇ ਹੋਏ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਨਿਤਨੇਮ" ਲਈ ਹੀ ਹਨ।

ਇਥੇ ਹੀ ਬੱਸ ਨਹੀਂ, ਉਪ੍ਰੰਤ "ਛੇ ਅਕਤੁਬਰ ਸੰਨ ੧੭੦੮" ਨੂੰ "ਅੱਖਰ ਰੂਪ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ" "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਨੂੰ ਸਦੀਵ ਕਾਲ ਲਈ "ਗੁਰਤਾ ਗੱਦੀ" ਸੌਪਣ ਸਮੇਂ, ਜਿਹੜਾ ਆਪਣੇ ਆਪ `ਚ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਰਾਹੀਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸੰਪੂਰਣਤਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਸੀ, ਕਲਗੀਧਰ ਜੀ ਨੇ, ਪੰਜਵੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਰਾਹੀਂ ਸਥਾਪਤ "ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸ਼ੰਗਤਾਂ" ਲਈ ਕਾਇਮ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਉਸ ਨਿਤਨੇਮ `ਚ ਉੱਕਾ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਜਾਂ ਵਾਧਾ ਆਦਿ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਹੂ-ਬ- ਹੂ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਇਮ ਰਖਿਆ। ਜਦਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਜੋਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇਹ ਹੱਕ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਪਾਸ ਵੀ ਉਤਨਾ ਹੀ ਸੀ, ਜਿਤਨਾ ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਪਾਸ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਉਂ? ਵਿਸ਼ਾ ਦੀਰਘ ਵਿਚਾਰ ਮੰਗਦਾ ਹੈ।

() ਫ਼ਿਰ ਇਤਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, "ਅੱਖਰ ਰੂਪ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ" "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਨੂੰ ਸਦੀਵ ਕਾਲ ਲਈ "ਗੁਰਤਾ ਗੱਦੀ" ਸੌਪਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ‘ਆਦਿ ਬੀੜ’ `ਚ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪਾਸੋਂ ਨੌਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵੀ ਆਪ ਦਰਜ ਕਰਵਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਲਗੀਧਰ ਜੀ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਕਿੱਥੇ ਵੀ ਨੌਵੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ ਦਰਜ ਕਰਵਾਈ, ਜਿਵੇਂ "ਰਾਗੁ ਜੈਜਾਵੰਤੀ ਮਹਲਾ ੯" (ਪੰ: ੧੩੫੨), "ਸਲੋਕ ਮਹਲਾ ੯" (ਪੰ: ੧੪੨੬); ਭਾਵ "ਮਹਲੇ ਨੌਵੇਂ ਦੇ ੫੭ ਸਲੋਕ, ਉਥੇ-ਉਥੇ ਵੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ‘ਅਜੋਕੇ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚਲੇ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਦੇ ਉਲਟ’ ਨੰਬਰਵਾਰ "ੴ ਸਤਿ ਨਾਮੁ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰਭਉ ਨਿਰਵੈਰੁ ਅਕਾਲ ਮੂਰਤਿ ਅਜੂਨੀ ਸੈਭੰ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ॥", "ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ"॥" ਭਾਵ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚਲੇ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਹੀ ਵਰਤੇ।

ਵਿਚਾਰਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੋਤ" ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਬਦਲ ਕੇ ਪਾਉਣ ਦਾ ਵੀ ਪੂਰਾ ਹੱਕ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਿਉਂ? ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਸਚਾਈ ਤੀਕ ਪੁੱਜਦੇ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲਗਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।

(i) ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਵੇਰਵੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਲਗੀਧਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ, ਅਜਿਹਾ ਸਭ ਕਰਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੰਜਵੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਰਾਹੀਂ ‘ਆਦਿ ਬੀੜ’ ਦੀ ਸਾਮਪਤੀ ਲਈ ਉਚੇਚੇ ਰਚੇ ਤੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਹੋਏ "ਥਾਲ ਵਿਚਿ ਤਿੰਨਿ ਵਸਤੂ ਪਈਓ…." ਅਤੇ "ਤੇਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਤੋ ਨਾਹੀ …." ਸਮਾਪਤੀ ਸੂਚਕ ਦੋਨਾਂ ਸਲੋਕਾਂ ਵਾਲੀ ਸੀਮਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਉਲੰਘੀ ਅਤੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਇਮ ਰਖੀ। ਤਾਂ ਇਹ ਸਭ ਕੀ ਹੈ?

ਨੁੱਕਤਾ ਨੰ: ੩ -ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਧਦੇ ਹਾਂ ਇਸੇ ਲੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਨੁੱਕਤਾ ਨੰ: ੩ ਵੱਲ। ਹੁਣ ਤੀਕ ਚੱਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਲੜੀ `ਚ, ਸਿੱਖ ਇਤਹਾਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀਆਂ ਘਟਣਾਵਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਆਹਮਣੇ-ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਦੋ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਣਾਵਾਂ ਹਨ "ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਨ ੧੬੯੯" ਤੇ "੬ ਅਕਤੂਬਰ ਸੰਨ ੧੭੦੮" ਵਾਲੀ ਇਤਹਾਸਕ ਘਟਣਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ:-

"ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਨ ੧੬੯੯" - ਜਦੋਂ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ, ਅਚਣਚੇਤ ਸਿੱਖ ਧਰਮ `ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਵਾਉਣ ਤੇ ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਚਰਣਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਣ ਵਾਲੇ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ" ਤੋਂ ਚਲਦੇ ਆ ਰਹੇ "ਚਰਣ ਪਾਹੁਲ" ਵਾਲੇ ਢੰਗ ਨੂੰ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ" `ਚ ਤਬਦੀਲ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਦੂਜਾ- "੬ ਅਕਤੂਬਰ ਈ: ਸੰਨ ੧੭੦੮" -ਜਦੋਂ ਅਬਚਲ ਨਗਰ, ਸ੍ਰੀ ਨਾਦੇੜ ਸਾਹਿਬ ਦੱਖਣ ਦੇ ਸਥਾਨ `ਤੇ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਅਚਣਚੇਤ ਹੀ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੀ ਤਬਿਆ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ" ਨੂੰ ਖੜਾ ਕਰਕੇ, "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਨੂੰ ਸਦੀਵ ਕਾਲ ਲਈ "ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰ ਕੀਆਂ ਸਮੂਚੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ" ਲਈ ਇੱਕੋ-ਇਕ ਗੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਲਗੀਧਰ ਜੀ ਨੇ, ਈ: ਸੰਨ ੧੪੬੯, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਰੂਪ `ਚ ਧੁਰ ਦਰਗਾਹੋਂ ਸਥਾਪਤ, "ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ" ਆਪਣੇ ਹੀ ਦਸਵੇਂ ਜਾਮੇ `ਚ, "ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ" ਭਾਵ "ਗੁਰੂ ਜਾਮਿਆਂ’ ਅਥਵਾ ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਧੁਰੋਂ ਸਥਾਪਤ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਚਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਸਮਾਪਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਵੱਲੋਂ "੬ ਅਕਤੂਬਰ ਈ: ਸੰਨ ੧੭੦੮" ਦੀ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਣਾ ਰਾਹੀ "ਅੱਖਰ ਰੂਪ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰ੍ਹ" "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪ `ਚ "ੴ" ਤੋਂ "ਤਨੁ ਮਨੁ ਥੀਵੈ ਹਰਿਆ" ਤੀਕ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸੰਪੂਰਣਤਾ" ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਸੀ।

ਦੀਰਘ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ- "ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਨ ੧੬੯੯" ਅਤੇ "੬ ਅਕਤੂਬਰ ਈ: ਸੰਨ ੧੭੦੮", ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਇਤਹਿਾਸਕ ਘਟਣਾਵਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਲਗਭਗ ਨੌ ਸਾਲ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ "ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਨ ੧੬੯੯" ਵਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਣਾ ਨੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਪਰੀ ਜਦਕਿ "੬ ਅਕਤੂਬਰ ਈ: ਸੰਨ ੧੭੦੮", ਵਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਣਾ ਉਸ ਦੇ ਨੌ ਸਾਲ ਬਾਅਦ।

ਬੜੀ ਸਿਦਕਦਿਲੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੰਥਕ ਹਿੱਤ `ਚ ਦੀਰਘ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਨੌ ਸਾਲ ਬਾਅਦ "੬ ਅਕਤੂਬਰ ਈ: ਸੰਨ ੧੭੦੮" ਨੂੰ ਵੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ, ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਰਾਹੀਂ ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਲਈ ਨਿਯਤ ਨਿੱਤਨੇਮ `ਚ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਲਗੀਧਰ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਜਿਹੜਾ ਕਿ "ਅੱਖਰ ਰੂਪ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰ੍ਹ" "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਦੀ "ੴ" ਤੋਂ "ਤਨੁ ਮਨੁ ਥੀਵੈ ਹਰਿਆ" ਤੀਕ "ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸੰਪੂਰਣਤਾ" ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਸੀ।

ਉਸ ਸਾਰੇ `ਚ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਉੱਕਾ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਾ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਉਥੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਜੋੜੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕਿ "ਨਾਨਕ ਜੋਤ" ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਕਲਗੀਧਰ ਜੀ ਪਾਸ ਪੂਰਾ-ਪੂਰਾ ਹੱਕ ਵੀ ਹੈ ਸੀ ਤਾਂ ਫ਼ਿਰ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਨੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ "ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਨ ੧੬੯੯" ਨੂੰ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਉਣ ਸਮੇਂ" ਜਾਂ ਉਸ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ" ਵਾਲੇ ਸਮਾਗਮ ਸਮੇਂ ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਨੇ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਤੋਂ ਬਾਹਿਰੋਂ ਵੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਹੋਣ।

ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਚਰਣਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਣ ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ `ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਸਾਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਬਰਤਨ `ਚ ਜਲ ਲੈ ਕੇ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ "ਚਰਣ ਪਾਹੁਲ" ਛਕਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।

ਯਕੀਨਣ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ "ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਨ ੧੬੯੯" ਨੂੰ ਵੀ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਤਿਆਰ ਕਰਣ ਸਮੇ" ਅਥਵਾ ਉਸ "ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ" ਵਾਲੇ ਸਮਾਗਮ ਸਮੇਂ ਵੀ "ਇਕਾ ਬਾਣੀ ਇਕੁ ਗੁਰੁ ਇਕੋ ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰਿਸਚਾ ਸਉਦਾ ਹਟੁ ਸਚੁ ਰਤਨੀ ਭਰੇ ਭੰਡਾਰ" (ਪੰ: ੬੪੬) ਦੇ ਅਧਾਰ `ਤੇ, ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਬਾਣੀਆਂ, ਭਾਵੇਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਵੀ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਰਾਹੀਂ ਪੜ੍ਹਵਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਉਹ ਸਭ ਬਾਣੀਆਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ "ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ" ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਸਨ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਹਿਰੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਵਿਸ਼ਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਚਾਰ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। (ਚਲਦਾ) #418P-XIIIs06.16.02.16# p 13

ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’, ਪੁਸਤਕਾ ਤੇ ਹੁਣ ਗੁਰਮੱਤ ਸੰਦੇਸ਼ਾ ਵਾਲੀ ਅਰੰਭ ਹੋਈ ਲੜੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਸੰਬੰਧਤ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਸਦਾ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾਏ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।

Including this Self Learning Gurmat Lesson No.418 P-XIII

ਪੰਜ ਕਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੜਾ

ਸਿੱਖ ਲਈ ਚੇਤਾਵਣੀ ਹੈ ਕਿ:-

ਸਿੱਖ ਨੇ ਕੜੇ ਦੀ ਗੋਲਾਈ ਵਾਂਙ

ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਦਾਇਰੇ `ਚ ਸਿੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਜੀਊਣਾ ਹੈ

ਸਿੱਖ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਿਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ

ਗੁਰਦੇਵ ਵੱਲੋਂ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਆਦੇਸ਼ ਵੀ ਹਨ ਜਿਵੇਂ:- "ਸੋ ਸਿਖੁ ਸਖਾ ਬੰਧਪੁ ਹੈ ਭਾਈ ਜਿ ਗੁਰ ਕੇ ਭਾਣੇ ਵਿਚਿ ਆਵੈ॥ ਆਪਣੈ ਭਾਣੈ ਜੋ ਚਲੈ ਭਾਈ ਵਿਛੁੜਿ ਚੋਟਾ ਖਾਵੈ॥ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੁਖੁ ਕਦੇ ਨ ਪਾਵੈ ਭਾਈ ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ ਪਛੋਤਾਵੈ" (ਪੰ: ੬੦੧) ਆਦਿ।

(ਭਾਗ ਤੇਰ੍ਹਵਾਂ)

For all the Self Learning Gurmat Lessons including recently started "Gurmat Sndesh" Series (Excluding Books) written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi-All the rights are reserved with the writer himself; but easily available in proper Deluxe Covers for

(1) Further Distribution within ‘Guru Ki Sangat’

(2) For Gurmat Stalls

(3) For Gurmat Classes & Gurmat Camps

with intention of Gurmat Parsar, at quite nominal printing cost i.e. mostly Rs 350/-(but in rare cases Rs. 450/-) per hundred copies (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24

Ph 91-11-26236119, 46548789 ® Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web sites-

www.gurbaniguru.org

theuniqeguru-gurbani.com

gurmateducationcentre.com




.