.

☬ ਗੂਜਰੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩ ☬

(ਪੰ: 508-517)

ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਹਿਤ

(ਕਿਸ਼ਤ-੨੯)

(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)

ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,

ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ (ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956

(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੨੧ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)

ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਖੇਤਿ ਮਿਆਲਾ ਉਚੀਆ ਘਰੁ ਉਚਾ ਨਿਰਣਉ॥ ਮਹਲ ਭਗਤੀ ਘਰਿ ਸਰੈ ਸਜਣ ਪਾਹੁਣਿਅਉ॥ ਬਰਸਨਾ ਤ ਬਰਸੁ ਘਨਾ ਬਹੁੜਿ ਬਰਸਹਿ ਕਾਹਿ॥ ਨਾਨਕ ਤਿਨੑ ਬਲਿਹਾਰਣੈ ਜਿਨੑ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਮਨ ਮਾਹਿ॥

ਮਃ ੩॥ ਮਿਠਾ ਸੋ ਜੋ ਭਾਵਦਾ ਸਜਣੁ ਸੋ ਜਿ ਰਾਸਿ॥ ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਣੀਐ ਜਾ ਕਉ ਆਪਿ ਕਰੇ ਪਰਗਾਸੁ॥

ਪਉੜੀ॥ ਪ੍ਰਭ ਪਾਸਿ ਜਨ ਕੀ ਅਰਦਾਸਿ ਤੂ ਸਚਾ ਸਾਂਈ॥ ਤੂ ਰਖਵਾਲਾ ਸਦਾ ਸਦਾ ਹਉ ਤੁਧੁ ਧਿਆਈ॥ ਜੀਅ ਜੰਤ ਸਭਿ ਤੇਰਿਆ ਤੂ ਰਹਿਆ ਸਮਾਈ॥ ਜੋ ਦਾਸ ਤੇਰੇ ਕੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰੇ ਤਿਸੁ ਮਾਰਿ ਪਚਾਈ॥ ਚਿੰਤਾ ਛਡਿ ਅਚਿੰਤੁ ਰਹੁ ਨਾਨਕ ਲਗਿ ਪਾਈ॥ ੨੧

(ਪਉੜੀ ੨੧, ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)

ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਖੇਤਿ ਮਿਆਲਾ ਉਚੀਆ, ਘਰੁ ਉਚਾ ਨਿਰਣਉ॥ ਮਹਲ ਭਗਤੀ ਘਰਿ ਸਰੈ, ਸਜਣ ਪਾਹੁਣਿਅਉ॥ ਬਰਸਨਾ ਤ ਬਰਸੁ ਘਨਾ, ਬਹੁੜਿ ਬਰਸਹਿ ਕਾਹਿ॥ ਨਾਨਕ ਤਿਨੑ ਬਲਿਹਾਰਣੈ, ਜਿਨੑ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਮਨ ਮਾਹਿ॥ ੧॥ {ਪੰ: ੫੧੭}

ਪਦ ਅਰਥ: —ਖੇਤਿ—ਪੈਲੀ ਵਿਚ। ਮਿਆਲਾ—ਵੱਟਾਂ। ਘਰੁ ਉਚਾ—ਬੱਦਲ। ਨਿਰਣਉ—ਤੱਕ ਕੇ। ਪਾਹੁਣਿਅੳ -ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿਣ ਲਈ। ਮਹਲ ਘਰਿ— ਜਿਸ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ। ਭਗਤੀ-ਪ੍ਰਭੂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਦੀ ਖਿੱਚ, ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ ਤੇ ਉਛਾਲੇ। ਸਰੈ—ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਫਬੀ ਹੈ। ਸਜਣ—ਪ੍ਰਭੂ। ਘਨਾ—ਹੇ ਘਨ! ਹੇ ਬੱਦਲ! ਹੇ ਸਤਿਗੁਰੂ! ਬਹੁੜਿ—ਫੇਰ। ਕਾਹਿ—ਕਾਹਦੇ ਲਈ? ਪਾਇਆਪਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਲਭ ਲਿਆ ਹੈ। “‘

ਅਰਥ: — “ਖੇਤਿ ਮਿਆਲਾ ਉਚੀਆ, ਘਰੁ ਉਚਾ ਨਿਰਣਉ” -ਬੱਦਲ ਵੇਖ ਕੇ (ਜੱਟ) ਪੈਲੀ `ਚ ਵੱਟਾਂ ਉੱਚੀਆਂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ (ਅਤੇ ਬਰਖਾ ਦਾ ਪਾਣੀ ਉਸ ਪੈਲੀ `ਚ ਆ ਖਲੋਂਦਾ ਹੈ)।

ਮਹਲ ਭਗਤੀ ਘਰਿ ਸਰੈ, ਸਜਣ ਪਾਹੁਣਿਅਉ” -ਤਿਵੇਂ ਹੀ, ਜਿਸ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ ਭਗਤੀ ਦਾ ਉਛਾਲਾ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਥੇ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਅਜਿਹੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬਰਸਨਾ ਤ ਬਰਸੁ ਘਨਾ, ਬਹੁੜਿ ਬਰਸਹਿ ਕਾਹਿ” - ਹੇ ਮੇਘ ਰੂਪ ਸਤਿਗੁਰੂ! ਜੇ ਤੁਸਾਂ ਨਾਮ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਦੀ ਬਰਖਾ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਕਰਣੀ ਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਬਰਖਾ, ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ `ਚ ਹੀ ਕਰ ਦੇਵੋ, ਉਪ੍ਰੰਤ ਕਾਹਦੇ ਲਈ?

ਨਾਨਕ ਤਿਨੑ ਬਲਿਹਾਰਣੈ, ਜਿਨੑ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਮਨ ਮਾਹਿ” - ਤਾਂ ਤੇ ਤੀਜੇ ਨਾਨਕ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੀਉੜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਲਿਹਾਰੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਪਾ ਲਿਆ ਹੈ। ੧।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਬਰਸਨਾ ਤ ਬਰਸੁ ਘਨਾ, ਬਹੁੜਿ ਬਰਸਹਿ ਕਾਹਿ” ਬੇਸ਼ੱਕ ਸਲੋਕ ਵਿਚਲੀ ਇਹ ਪੰਕਤੀ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਵੱਲੋਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਣਾਂ `ਚ ਅਰਦਾਸ ਰੂਪ ਹੈ। ਤਾਂ ਵੀ ਇਸ ਗੁਰ-ਫ਼ੁਰਮਾਣ ਦੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਆਧਾਰਤ ਮੂਲ ਅਰਥਾਂ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ ਧਿਆਣ ਦੇਣ ਦੀ ਵੱਡੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।

ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ “ਭਈ ਪਰਾਪਤਿ ਮਾਨੁਖ ਦੇਹੁਰੀਆ॥ ਗੋਬਿੰਦ ਮਿਲਣ ਕੀ ਇਹ ਤੇਰੀ ਬਰੀਆ” (ਪੰ: ੧੨) ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਜੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਜੀਵ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੁੜਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਹਾਲਤ-

“ਜਿਉ ਆਇਆ ਤਿਉ ਜਾਇ॥ ਮਨਮੁਖ ਜਨਮੁ ਬਿਰਥਾ ਗਇਆ, ਕਿਆ ਮੁਹੁ ਦੇਸੀ ਜਾਇ” (ਪੰ: ੩੪) ਵਾਲੀ ਹੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ “ਸਤਿਗੁਰੁ ਜਿਨੀ ਨ ਸੇਵਿਓ ਸੇ ਕਿਤੁ ਆਏ ਸੰਸਾਰਿ॥ ਜਮ ਦਰਿ ਬਧੇ ਮਾਰੀਅਹਿ ਕੂਕ ਨ ਸੁਣੈ ਪੂਕਾਰ॥ ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ, ਮਰਿ ਜੰਮਹਿ ਵਾਰੋ ਵਾਰ” (ਪੰ: ੬੯) ਭਾਵ ਜੀਵ ਨੂੰ ਮੁੜ ਮੁੜ ਉਸੇ ਹੀ ਜਨਮਾਂ-ਗਰਭਾਂ-ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਚਲਾ ਜਾਵੇ, ਸਫ਼ਲਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ “ਲਖ ਚਉਰਾਸੀਹ ਫੇਰੁ ਪਇਆ ਕਾਮਣਿ ਦੂਜੈ ਭਾਇ॥ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਨੀਦ ਨ ਆਵਈ ਦੁਖੀ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਇ॥ ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਪਿਰੁ ਨ ਪਾਈਐ ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇ” (ਪੰ: ੩੧) ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।

ਦਰਅਸਲ ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਜੀਵ ਪਾਸ ਅਜਿਹੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੇ ਵਾਪਿਸ ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋਣ ਲਈ ਇਕੋ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਵਾਲਾ ਅਵਸਰ ਤੇ ਬਰੀਆ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਜਦਕਿ ਬਾਕੀ ਅਨੰਤ ਜੂਨਾਂ ਤੇ ਜਨਮ ਕੇਵਲ ਕਰਮ ਭੋਗੀ ਜੂਨਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜੀਵ ਲਈ ਅਜਿਹੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸੰਭਵ ਨਹਂੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਦਰਅਸਲ ਇਹੀ ਭਾਵ ਬਹੁੜਿ ਬਰਸਹਿ ਕਾਹਿ” ਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਉਂਝ ਗੁਰੂ ਵਿਹੂਣੇ ਤੇ ਮਨਮੁਖ, ਲਈ ਤਾਂ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਨੀਦ ਨ ਆਵਈ ਦੁਖੀ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਇ” (ਉਹੀ ਪੰ: ੩੧) ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵੀ ਬਾਕੀ ਜੂਨਾਂ ਵਾਂਙ ਕੇਵਲ ਕਰਮ ਭੋਗੀ ਜੂਨ ਹੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਤਾਂ ਤੇ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਗੁਰਵਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਪਾ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ `ਚ ਜੁੜਣ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਣਾਂ `ਚ ਅਰਦਾਸ ਕਰਣੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਤਾ ਕਿ ਉਹ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਕੇ ਅਨੰਦਮਈ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰੇ ਤੇ ਸਫ਼ਲ ਜਨਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਦਾ ਲੋਕ ਤੇ ਪ੍ਰਲੋਕ, ਦੋਵੇਂ ਸੁਹੇਲੇ ਹੋ ਜਾਣ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ ਜਾਵੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜੂਨਾਂ-ਜਨਮਾਂ ਤੇ ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਾ ਪੈਣਾ ਪਵੇ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਸਦਾ ਇਹ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਮੁੜ ਬਿਰਥਾ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਮਃ ੩॥ ਮਿਠਾ ਸੋ ਜੋ ਭਾਵਦਾ ਸਜਣੁ ਸੋ ਜਿ ਰਾਸਿ॥ ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਣੀਐ ਜਾ ਕਉ ਆਪਿ ਕਰੇ ਪਰਗਾਸੁ॥ ੨॥ {ਪੰ: ੫੧੭}

ਪਦ ਅਰਥ: —ਮਿਠਾ—ਪਿਆਰਾ। ਭਾਵਦਾ—ਸਦਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਜਿ—ਜੋ। ਰਾਸਿ—ਮੁਆਫ਼ਿਕ। ਜਿ ਰਾਸਿ—ਜੋ ਸਦਾ ਮੁਆਫ਼ਿਕ ਆਵੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਦਾ ਬਣੀ ਰਹੇ।

ਅਰਥ: — “ਮਿਠਾ ਸੋ ਜੋ ਭਾਵਦਾ, ਸਜਣੁ ਸੋ ਜਿ ਰਾਸਿ” -ਅਸਲ `ਚ ਪਿਆਰਾ ਤੇ ਮਿੱਠਾ ਪਦਾਰਥ ਉਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜੀਵਨ ਭਰ ਚੰਗਾ ਲੱਗੇ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸਲ ਮਿੱਤ੍ਰ ਵੀ ਉਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਅੰਤ ਤੱਕ ਨਿਭੇ ਤੇ ਸਦਾ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਵੀ ਮੁਆਫ਼ਕ ਆਵੇ। (ਜਦਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ‘ਦੂਜਾ ਭਾਵ’ ਨਾ ਸਦਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਨਾ ਸਦਾ ਨਿਭਦਾ ਤੇ ਨਾ ਸਦਾ ਮੁਆਫ਼ਕ ਆਉਂਦਾ ਹੈ)

“ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਣੀਐ, ਜਾ ਕਉ ਆਪਿ ਕਰੇ ਪਰਗਾਸੁ” - ਇਸ `ਤੇ ਤੀਜੇ ਨਾਨਕ! ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਸ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਚਾਨਣ ਕਰ ਦੇਵੇ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੱਚ ਦੀ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਮਨੁੱਖ, ਗਰਮੁਖ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ੨।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਲੋਕ ਵਿੱਚਲੀ ਮੁਖ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ “ਮਿਠਾ ਸੋ ਜੋ ਭਾਵਦਾ, ਸਜਣੁ ਸੋ ਜਿ ਰਾਸਿ” ਦੀ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਲਈ ਹੀ ਕੁੱਝ ਗੁਰਬਾਣੀ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਜਿਵੇ:-

“ਫਰੀਦਾ ਸਕਰ ਖੰਡੁ ਨਿਵਾਤ ਗੁੜੁ ਮਾਖਿਓੁ ਮਾਂਝਾ ਦੁਧੁ॥ ਸਭੇ ਵਸਤੂ
ਮਿਠੀਆਂ ਰਬ ਨ ਪੁਜਨਿ ਤੁਧੁ॥
੨੭॥” (ਪੰ: ੧੩੭੯) ਅਤੇ

“ਸਜਣ ਸੇਈ ਨਾਲਿ ਮੈ ਚਲਦਿਆ ਨਾਲਿ ਚਲੰਨਿੑ॥ ਜਿਥੈ ਲੇਖਾ ਮੰਗੀਐ ਤਿਥੈ ਖੜੇ ਦਿਸੰਨਿ” (ਪੰ: ੭੨੯) ਉਪ੍ਰੰਤ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਲਈ:-

ਨੁੱਕਤਾ ਨੰ: ੧- ਸਲੋਕ ਦੇ ਅਰਥ ਕਰਣ ਸਮੇਂ ਧਿਆਨ ਰਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਲਈ ਗੁਰੂ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਕੋਈ ਸੰਸਾਰਕ ਵਸਤ ਉਸ ਪੱਧਰ ਦੀ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਿਹੜੀ ਜੀਵਨ ਭਰ ਚੰਗੀ ਲੱਗੇ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਸੱਜਣ; ਜਦਕਿ ਸੰਬੰਧਤ ਸਲੋਕ ਜਿਸਦੇ ਅਸਾਂ ਅਰਥ ਸਮਝਣੇ ਹਨ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਰੂਹਾਨੀ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿੱਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਵੀ ਹੈ।

ਨੁੱਕਤਾ ਨੰ: ੨-ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਰਚਨਾ ਤਾਂ ਬੇਸ਼ੱਕ ਹੈ ਹੀ ਤੀਜੇ ਨਾਨਕ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀ। ਜਦਕਿ ਸੰਸਾਰ ਪਧਰ `ਤੇ ਕੋਈ ਸਾਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਵੀ, ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਸੰਸਾਰਕ ਵਸਤੂ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਕਿ ਅਮੁੱਕੀ ਵਸਤ ਉਸ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਭਰ ਪਿਆਰੀ ਤੇ ਚੰਗੀ ਲੱਗੇ ਗੀ ਜਾਂ ਅਮੁੱਕਾ ਸੱਜਨ ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਭਰ ਸਾਥ ਨਿਭਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਸਲੋਕ ਦੇ ਅਰਥ ਸਮਝਣ ਵੇਲੇ ਸਾਡੀ ਬਿਰਤੀ `ਚ ਜਦੋਂ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਲੋਕ ਦੇ ਮੂਲ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੀਕ ਸਮਝ ਸਕੀਏ।

ਨੁੱਕਤਾ ਨੰ: ੩-ਉਂਝ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਦੇ ਮੁਖਾਰਬੰਦ ਤੋਂ ਜਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਵੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਤਿਸੈ, ਮੇਰਾ, ਆਪਣਾ ਆਦਿ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸਿੱਧਾ ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਸਾਡੇ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਿਸੇ ਸੰਸਾਰਕ ਵਸਤ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਜੋੜਣਾ ਹੀ, ਗੁਰਬਾਣੀ-ਅਰਥ-ਸਿਧਾਂਤ ਬਾਰੇ ਸਾਡੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਹੋਵੇ ਗੀ। ਤਾਂ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਪ੍ਰੌੜਤਾ `ਚ ਕੁੱਝ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪ੍ਰਮਾਣ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ:-

“ਆਦੇਸੁ ਤਿਸੈ ਆਦੇਸੁ….” (ਬਾਣੀ ਜਪੁ, ਪਉ: ੨੭ਤੋਂ ੩੨)

“ਮੈ ਆਪਣਾ ਗੁਰੁ ਪੂਛਿ ਦੇਖਿਆ ਅਵਰੁ ਨਾਹੀ ਥਾਉ” (ਪੰ: ੧੪)

“ਬਲਿਹਾਰੀ ਗੁਰ ਆਪਣੇ ਦਿਉਹਾੜੀ ਸਦ ਵਾਰ” (ਪੰ: ੪੬੩)

“ਸਤਗੁਰੁ ਸੇਵੇ ਆਪਣਾ ਹਉ ਸਦ ਕੁਰਬਾਣੈ ਤਾਸੁ” (ਪੰ: ੨੧)

ਅਪਨਾ ਗੁਰੂ ਧਿਆਏ॥ ਮਿਲਿ ਕੁਸਲ ਸੇਤੀ ਘਰਿ ਆਏ” (ਪੰ: ੬੨੭)

“ਹਉ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੀ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਮਨਿ ਇੱਕ ਚਿਤਿ ਭਾਇ” (ਪੰ: ੨੬)

“ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਨਿ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂਤੇ ਵਿਰਲੇ ਸੰਸਾਰਿ” (ਪੰ: ੨੬) ਆਦਿ

ਬਲਕਿ ਵਿਚਾਰ-ਅਧੀਨ ਗੂਜਰੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮ: ੩ `ਚੋਂ ਵੀ ਸੰਬੰਧਤ ਪ੍ਰਮਾਣ:-

“ਸਾਹਿਬੁ ਮੇਰਾ ਸਦਾ ਹੈ, ਦਿਸੈ ਸਬਦੁ ਕਮਾਇ” (ਸਲੋਕ ਪਉ: ੧ `ਚ ਪ: ੫੦੯)

“ਮੇਰਾ ਸਾਹਿਬੁ ਅਤਿ ਵਡਾ ਸਚੁ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰਾ” (ਪਉ: ੭ ਪੰ: ੫੧੧)

“ਜਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੇ ਆਪਣਾ ਤਿਸ ਨੋ ਪੂਜੇ ਸਭੁ ਕੋਇ” (ਸਲੋਕ ਪਉ: ੯ ਪੰ: ੫੧੧)

ਭਾਵ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਸਮੂਹ ਗੁਰ-ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਰਾਹੀਂ ਜਿਹੜੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਤਿਸੈ, ਆਪਣਾ, ਆਪਣੇ ਤੇ ਮੇਰਾ ਆਦਿ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ ਇਹ ਸਮੂਚੀ ਤੇ ਪ੍ਰਕਰਣ ਅਨੁਸਾਰ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਲਈ ਹੀ ਹੈ ਕਿਸੇ ਸੰਸਾਰਕ ਵਸਤ ਜਾਂ ਸੱਜਣ ਲਈ ਕਦਾਚਿੱਤ ਨਹੀਂ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਇਹੀ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿਚਾਰ-ਅਧੀਨ ਸਲੋਕ `ਤੇ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਪਉੜੀ॥ ਪ੍ਰਭ ਪਾਸਿ ਜਨ ਕੀ ਅਰਦਾਸਿ, ਤੂ ਸਚਾ ਸਾਂਈ॥ ਤੂ ਰਖਵਾਲਾ ਸਦਾ ਸਦਾ, ਹਉ ਤੁਧੁ ਧਿਆਈ॥ ਜੀਅ ਜੰਤ ਸਭਿ ਤੇਰਿਆ, ਤੂ ਰਹਿਆ ਸਮਾਈ॥ ਜੋ ਦਾਸ ਤੇਰੇ ਕੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰੇ, ਤਿਸੁ ਮਾਰਿ ਪਚਾਈ॥ ਚਿੰਤਾ ਛਡਿ ਅਚਿੰਤੁ ਰਹੁ, ਨਾਨਕ ਲਗਿ ਪਾਈ॥ ੨੧॥ {ਪੰ: ੫੧੭}

ਪਦ ਅਰਥ: —ਜਨ—ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਸੇਵਕ। ਹਉ—ਮੈਂ। ਪਾਈ—ਪੈਰੀਂ। ਪਚਾਈ—ਖੁਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈਂ। ਅਚਿੰਤੁ- ਚਿੰਤਾ ਰਹਿਤ, ਅਨੰਦਮਈ।

ਅਰਥ: — “ਪ੍ਰਭ ਪਾਸਿ ਜਨ ਕੀ ਅਰਦਾਸਿ, ਤੂ ਸਚਾ ਸਾਂਈ” - ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਣਾਂ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸੇਵਕ ਦੀ ਅਰਦਾਸਿ ਇਉਂ ਹੋਣੀ ਹੈ ਕਿ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੂੰ ਸਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈਂ ਅਤੇ ਤੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਮਾਲਿਕ ਵੀ ਹੈਂ।

“ਤੂ ਰਖਵਾਲਾ ਸਦਾ ਸਦਾ, ਹਉ ਤੁਧੁ ਧਿਆਈ” - ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੂੰ ਸਦਾ ਤੋਂ ਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਰਾਖਾ ਹੈਂ, ਭਾਵ ਤੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਬਹੁੜੀ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈਂ। ਇਹੀ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਸਦਾ ਤੈਨੂੰ ਹੀ ਸਿਮਰਦਾ ਹਾਂ ਭਾਵ ਤੂੰ ਅਨੰਤ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈਂ ਤੇ ਇਹ ਤੇਰਾ ਸੇਵਕ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਤੇਰੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਹੀ ਗਾਇਣ ਕਰਦਾ ਹੈ।

“ਜੀਅ ਜੰਤ ਸਭਿ ਤੇਰਿਆ, ਤੂ ਰਹਿਆ ਸਮਾਈ” - ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਸਾਰੇ ਜੀਅ ਜੰਤ ਤੇਰੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਹਨ ਭਾਵ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਨਾ ਕਰਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਤੂੰ ਆਪ ਹੀ ਹੈ। ਬਲਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਅੰਦਰ ਤੂੰ ਮੌਜੂਦ ਵੀ ਹੈਂ ਭਾਵ ਇਨ੍ਹਾਂ `ਚ ਤੇਰਾ ਤੇ ਤੇਰੀ ਹੋਂਦ ਵੀ ਹੈ।

“ਜੋ ਦਾਸ ਤੇਰੇ ਕੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰੇ, ਤਿਸੁ ਮਾਰਿ ਪਚਾਈ” -ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਤੇਰੀ ਬੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਅਥਵਾ ਤੇਰੇ ਸੇਵਕ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਮੌਤੇ ਮਾਰ ਕੇ ਖ਼ੁਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈਂ।

ਭਾਵ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ, ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਅਥਵਾ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦੀ ਨਿੰਦਾ, ਬਖੀਲੀ ਆਦਿ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਦਰਅਸਲ ਉਹ ਮਨਮੁਖ ਅਤੇ ਆਤਮਕ ਪੱਖੋਂ ਮੁਰਦਾ ਇਨਸਾਨ ਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ `ਚ ਅਜਿਹਾ ਇਨਸਾਨ ਜੀਵਨ ਭਰ ਕੇਵਲ ਖੁਆਰੀਆਂ ਹੀ ਭੋਗਦਾ ਹੈ।

ਦੂਜਾ “ਜੋ ਦਾਸ ਤੇਰੇ ਕੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰੇ, ਤਿਸੁ ਮਾਰਿ ਪਚਾਈ” ਦੇ ਇਹ ਵੀ ਅਰਥ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਰਿਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਿਖਾਰ ਤੇ ਸੰਤੋਖ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

“ਚਿੰਤਾ ਛਡਿ ਅਚਿੰਤੁ ਰਹੁ, ਨਾਨਕ ਲਗਿ ਪਾਈ” - ਤੀਜੇ ਨਾਨਕ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਆਪਣੇ `ਤੇ ਘਟਾ ਕੇ, ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਨੂੰ ਸੱਚਾ ਜੀਵਨ ਜੀਊਣ ਦਾ ਢੰਗ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਐ ਭਾਈ! ਤੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਚਰਨੀਂ ਲੱਗ, ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਜੀਊਨਾ ਸਿੱਖ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੂੰ ਵੀ ਚਿੰਤਾ-ਭਟਕਣਾ ਰਹਿਤ ਹੋ ਜਵੇਂਗਾ ਅਤੇ ਅਨੰਦਮਈ ਜੀਵਨ ਜੀਏਂਗਾ। .

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਹਊਮੈ ਵੱਸ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਹੋਏ ਵਖ੍ਰੇਵੇਂ ਕਾਰਣ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਪਿਛਲੇ ਬਿਰਥਾ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵ ਨੂੰ ਅਨੰਤ ਤੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚੋਂ ਨਿਕਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਜਨਮਾਂ-ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਏ ਹੋਏ ਉਸ ਜੀਵ ਨੂੰ, “ਭਈ ਪਰਾਪਤਿ ਮਾਨੁਖ ਦੇਹੁਰੀਆ॥ ਗੋਬਿੰਦ ਮਿਲਣ ਕੀ ਇਹ ਤੇਰੀ ਬਰੀਆ” (ਪੰ: ੧੨) ਤੇ “ਮਿਲੁ ਜਗਦੀਸ ਮਿਲਨ ਕੀ ਬਰੀਆ ਚਿਰੰਕਾਲ ਇਹ ਦੇਹ ਸੰਜਰੀਆ” (ਪੰ: ੧੭੬) ਆਦਿ ਗੁਰਵਾਕਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਜੀਵ ਨੂੰ, ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋਣ ਲਈ, ਮੁੜ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲਾ ਨਿਵੇਕਲਾ, ਅਮੁੱਲਾ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਵਸਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲਾ ਇਹ ਦੁਰਲਭ ਅਵਸਰ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਗੁਰੂ ਵਿਹੂਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਨਮੁਖ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਉਹ ਮਨਮੁਖਤਾ ਭਰਪੂਰ ਜਨਮ ਹੀ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ `ਚ ਖੱਚਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਅਚਣਚੇਤ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇਣ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਚਿੰਤਾਂਵਾਂ, ਭਟਕਣਾ, ਖੁਆਰੀਆਂ ਆਦਿ ਬਣੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਗੁਰਦੇਵ ਪਉੜੀ `ਚ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਐ ਭਾਈ! ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਤੂੰ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ। ਪ੍ਰਭੂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਮਾਲਿਕ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਰਖਿਆ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਜੀਵ ਰਚਨਾ ਉਸੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵਾਸਾ ਵੀ ਸਾਰਿਆਂ ਅੰਦਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਦੇ ਦਰ ਦੇ ਸੁਆਲੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪ੍ਰਭੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਅਉਗੁਣ ਚਿੰਤਾ-ਝੋਰੇ, ਤੌਖਲੇ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ, ਹਉਮੈ ਵਿਕਾਰ ਆਦਿ ਭਾਵ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਵੀ ਆਪ ਹੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਐ ਭਾਈ! ਜੇ ਤੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਣਾ ਦਾ ਅਰਦਾਸੀਆਂ ਬਣ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਵੇਂਗਾ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਜੀਵਨ ਜੀਊਣ ਦੀ ਜਾਚ ਆ ਜਾਵੇਗੀ। ਤੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ ਵੀ ਚਿੰਤਾ-ਝੋਰੇ, ਤੌਖਲੇ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਮੁੱਕ ਜਾਣਗੇ। ਤੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚਅਭੇਦ ਹੋ ਕੇ ਅਨੰਦਮਈ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰੇਂਗਾ। ਦੂਜੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ `ਚ, ਗੁਰਦੇਵ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਸ ਪਉੜੀ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਜੀਊਣ ਦਾ ਅਸਲ ਢੰਗ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ। (ਚਲਦਾ) #Instt. 29th. Gu.ki.v.02.014#

ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਸੰਬੰਧਤ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਸਦਾ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾਏ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।

EXCLUDING THIS BOOK “Gujri Ki Vaar M:3 Steek & GVD” BEING LOADED IN ISTTS. Otherwise about All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on www.sikhmarg.com it is to clarify that;

---------------------------------------------

For all the Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.org




.