| . |
|
☬ ਗੂਜਰੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩ ☬
(ਪੰ:
508-517)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੨੩)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੭
ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ,
ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਸੇ ਜਨ ਸਦਾ ਕਰਹਿ ਜਿਨੑ ਕਉ ਆਪੇ ਦੇਇ ਬੁਝਾਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਤਿਆ ਮਨੁ
ਨਿਰਮਲੁ ਹੋਵੈ ਹਉਮੈ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਸਿਖੁ ਜੋ ਨਿਤ ਕਰੇ ਸੋ ਮਨ ਚਿੰਦਿਆ ਫਲੁ ਪਾਇ॥
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਹਿ ਸੇ ਜਨ ਸੋਹਣੇ ਹਰਿ ਤਿਨੑ ਕੈ ਸੰਗਿ ਮਿਲਾਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਹਿਰਦੈ ਉਚਰਾ ਮੁਖਹੁ ਭੀ
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰੇਉ॥ ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਜੋ ਕਰਹਿ ਹਉ ਤਨੁ ਮਨੁ ਤਿਨੑ ਕਉ ਦੇਉ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੩॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਸਾਹਿਬੁ ਸਚੁ ਹੈ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਜਾ ਕਾ ਨਾਉ॥ ਜਿਨਿ ਸੇਵਿਆ
ਤਿਨਿ ਫਲੁ ਪਾਇਆ ਹਉ ਤਿਨ ਬਲਿਹਾਰੈ ਜਾਉ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ ਜਿਸ ਨੋ ਦੇਇ ਸੁ ਖਾਇ॥
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਜਲਿ ਥਲਿ ਭਰਪੂਰੁ ਹੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਜਾਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਸਿਖ ਨਿਤ ਸਭ ਕਰਹੁ ਗੁਰ
ਪੂਰੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਭਾਵੈ॥ ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਜੋ ਮਨਿ ਚਿਤਿ ਕਰੇ ਤਿਸੁ ਜਮਕੰਕਰੁ ਨੇੜਿ ਨ ਆਵੈ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਹਰਿ ਜੀਉ ਸਚਾ ਸਚੁ ਹੈ ਸਚੀ ਗੁਰਬਾਣੀ॥ ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਸਚੁ ਪਛਾਣੀਐ ਸਚਿ ਸਹਜਿ ਸਮਾਣੀ॥
ਅਨਦਿਨੁ ਜਾਗਹਿ ਨਾ ਸਵਹਿ ਜਾਗਤ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਣੀ॥ ਗੁਰਮਤੀ ਹਰਿ ਰਸੁ ਚਾਖਿਆ ਸੇ ਪੁੰਨ ਪਰਾਣੀ॥ ਬਿਨੁ
ਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਓ ਪਚਿ ਮੁਏ ਅਜਾਣੀ॥ ੧੭ ॥
(ਪਉੜੀ
੧੭, ਸਟੀਕ
ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’
ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਸੇ ਜਨ ਸਦਾ ਕਰਹਿ, ਜਿਨੑ ਕਉ ਆਪੇ ਦੇਇ ਬੁਝਾਇ॥
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਤਿਆ ਮਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਹੋਵੈ, ਹਉਮੈ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਸਿਖੁ ਜੋ ਨਿਤ ਕਰੇ,
ਸੋ ਮਨ ਚਿੰਦਿਆ ਫਲੁ ਪਾਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਹਿ ਸੇ ਜਨ ਸੋਹਣੇ, ਹਰਿ ਤਿਨੑ ਕੈ ਸੰਗਿ ਮਿਲਾਇ॥ ਵਾਹੁ
ਵਾਹੁ ਹਿਰਦੈ ਉਚਰਾ, ਮੁਖਹੁ ਭੀ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰੇਉ॥ ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਜੋ ਕਰਹਿ, ਹਉ ਤਨੁ ਮਨੁ
ਤਿਨੑ ਕਉ ਦੇਉ॥ ੧॥ {ਪੰ: ੫੧੫} “‘
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਜਿਨੑ ਕਉ—ਜਿਨ੍ਹਾਂ
ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ। ਦੇਇ
ਬੁਝਾਇ—
(ਪ੍ਰਭੂ) ਆਪ ਸੋਝੀ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ, ਆਪ ਸੁਮੱਤ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ।
ਸੇ ਜਨ ਸੋਹਣੇ—ਉਨ੍ਹਾਂ
ਦੀ ਜੀਵਨ ਰਹਿਣੀ `ਚ ਨਿਖਾਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਤਮਕ ਪੱਖੋਂ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਿਰਦੈ ਉਚਰਾ—
ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਮੈਂ ਵੀ ਮਨ ਕਰਕੇ ਤੇਰੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਵਾਂ ਤੇ ਤੇਰੇ ਗਾਉਂਦਾ ਰਵਾਂ।
ਅਰਥ :
— “ਵਾਹੁ
ਵਾਹੁ ਸੇ ਜਨ ਸਦਾ ਕਰਹਿ, ਜਿਨੑ ਕਉ ਆਪੇ ਦੇਇ ਬੁਝਾਇ”
—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਵੀ ਸਦਾ ਉਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਸੁਮੱਤ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ।
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਤਿਆ ਮਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਹੋਵੈ, ਹਉਮੈ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ”
—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਕਰਦਿਆਂ-ਕਰਦਿਆਂ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਨ ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਨ `ਚੋਂ ਹਉਮੈ ਮੁੱਕ
ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਸਿਖੁ ਜੋ ਨਿਤ ਕਰੇ, ਸੋ ਮਨ ਚਿੰਦਿਆ ਫਲੁ ਪਾਇ”
—ਜਿਹੜਾ
ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਹੋ ਕੇ, ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਲਾਹ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਉਸ ਨੂੰ ਮਨ-ਇੱਛਤ
ਫਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਥਵਾ ਉਹ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ।
ਭਾਵ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਉਸੇ ਤੋਂ ਉਸਦੀ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਹਿ ਸੇ ਜਨ ਸੋਹਣੇ, ਹਰਿ ਤਿਨੑ ਕੈ ਸੰਗਿ ਮਿਲਾਇ”
—ਜਿਹੜੇ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਵੀ ਸੋਹਣੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ
ਰਹਿਣੀ ਤੇ ਬੋਲਚਾਲ `ਚ ਵੀ ਨਿਖਾਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੇ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ
ਬਖ਼ਸ਼।
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਹਿਰਦੈ ਉਚਰਾ, ਮੁਖਹੁ ਭੀ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰੇਉ”
—ਤਾ
ਕਿ ਮੈਂ ਵੀ ਮਨ ਕਰਕੇ ਤੇਰੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਕਰਾਂ ਤੇ ਮੁਖ ਰਾਹੀਂ ਤੇਰੇ ਹੀ ਗੁਣ ਗਾਉਂਦਾ ਰਵਾਂ।
“ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਜੋ ਕਰਹਿ, ਹਉ ਤਨੁ ਮਨੁ ਤਿਨੑ ਕਉ ਦੇਉ”
—ਇਸ
`ਤੇ ਤੀਜੇ ਨਾਨਕ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਲਾਹ ਕਰਦੇ ਹਨ,
ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਤਨ ਤੇ ਮਨ ਵੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਰਪਣ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ੧।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਮਨੁੱਖਾ
ਮਨ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਲਈ ਵਾਹੁ
ਵਾਹੁ ਵਾਲੀ ਵਿਸਮਾਦੀ
ਅਵਸਥਾ ਕੇਵਲ ਓਦੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਮਨ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀਆਂ ਵਡਿਆਈਆਂ ਤੇ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ
ਕਰਦਾ-ਕਰਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੋਵੇ। ਜਦਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਉੱਚਤਮ
ਅਵਸਥਾ, ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
“ਜਿਨੑ ਕਉ ਆਪੇ ਦੇਇ ਬੁਝਾਇ”
ਇਸਦੇ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ
ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਸੁਮੱਤ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਸਲੋਕ `ਚ ਹੀ ਗੁਰਦੇਵ
“ਜਿਨੑ ਕਉ ਆਪੇ ਦੇਇ ਬੁਝਾਇ”
ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਪਸ਼ਟ
ਕਰਦੇ ਤੇ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰੋਂ, ਜਦੋਂ
ਹਉਮੈ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਸੋਝੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ
ਅਜਿਹੀ ਉੱਤਮ ਤਬਦੀਲੀ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਉੱਦਮ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਆਈ ਬਲਕਿ ਇਹ ਸਭ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਆਪਣੀ
ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣ `ਚ ਵੀ
ਮਨੁੱਖ ਓਦੋਂ ਹੀ ਸ਼ਫ਼ਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਜਾ ਕੇ
“ਸੋ ਮਨ ਚਿੰਦਿਆ ਫਲੁ
ਪਾਇ” ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ
ਅਜਿਹੀ ਆਤਮਕ ਉੱਚਤਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਇਤਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ
“ਸੇ ਜਨ ਸੋਹਣੇ”
ਭਾਵ ਅਜਿਹੇ ਜੀਊੜਿਆਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਰਹਿਣੀ
`ਚ ਵੀ ਨਿਖਾਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਨ ਤੇ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਹੀ
ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ
“ਹਰਿ ਤਿਨੑ ਕੈ ਸੰਗਿ ਮਿਲਾਇ”
ਦੂਜੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ
ਨੂੰ ਹੀ ਲੋਚਦੇ ਹਨ।
ਮਃ ੩॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਸਾਹਿਬੁ ਸਚੁ ਹੈ, ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਜਾ ਕਾ ਨਾਉ॥ ਜਿਨਿ ਸੇਵਿਆ
ਤਿਨਿ ਫਲੁ ਪਾਇਆ, ਹਉ ਤਿਨੑ ਬਲਿਹਾਰੈ ਜਾਉ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੋ ਦੇਇ ਸੁ ਖਾਇ॥
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਜਲਿ ਥਲਿ ਭਰਪੂਰੁ ਹੈ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਜਾਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਸਿਖ ਨਿਤ ਸਭ ਕਰਹੁ, ਗੁਰ
ਪੂਰੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਭਾਵੈ॥ ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਜੋ ਮਨਿ ਚਿਤਿ ਕਰੇ, ਤਿਸੁ ਜਮ ਕੰਕਰੁ ਨੇੜਿ ਨ ਆਵੈ॥
੨॥ {ਪੰ: ੫੧੫}
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਜਾ ਕਾ ਨਾੳ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਇਣ ਕਰਣ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਆਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਤਿਸੁ—
ਉਸ `ਤੇ। ਤਿਸੁ ਜਮ ਕੰਕਰੁ
ਨੇੜਿ ਨ ਆਵੈ—
ਉਸ `ਤੇ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਵਿਕਾਰ ਭਾਰੂ
ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ
ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਸਫ਼ਲ ਜਨਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਜਿਨਿ—ਉਨ੍ਹਾਂ
ਨੇ। ਜਿਨਿ ਸੇਵਿਆ ਤਿਨਿ
ਫਲੁ ਪਾਇਆ—
ਜਿਹੜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲਾ
ਇਕੋ ਇੱਕ ਮਕਸਦ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ।
ਸੁ—ਉਹ।
ਖਾਇ—ਆਪਣੀ
ਵਰਤੋਂ `ਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੀਵਨ `ਚ ਲਾਭ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਅਰਥ :
— “ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਸਾਹਿਬੁ ਸਚੁ
ਹੈ, ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਜਾ ਕਾ ਨਾਉ” -
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ ਕੀਤਿਆਂ ਹੀ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਹਸਤੀ ਤੇ ਆਖ਼ਿਰ ਉਸਦਾ
ਸਰੂਪ ਕੀ ਹੈ? ਬਲਕਿ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਲਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ
ਦਾ ਆਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
“ਜਿਨਿ ਸੇਵਿਆ ਤਿਨਿ ਫਲੁ ਪਾਇਆ, ਹਉ ਤਿਨੑ ਬਲਿਹਾਰੈ ਜਾਉ” - ਜਿਸ-ਜਿਸ
ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਸਿਮਰਿਆ ਤੇ ਪਹਿਚਾਣਿਆ ਹੈ ਉਸ-ਉਸ ਨੇ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੇ
ਇਕੋ ਇੱਕ ਮਕਸਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਤੋਂ ਸਦਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੋ ਦੇਇ ਸੁ ਖਾਇ” -
ਮਨ ਕਰਕੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ
ਦੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪੁਜਿਆਂ ਹੀ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ
ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸੋਝੀ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੱਬੀ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਵੀ ਲਾਭ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਜਲਿ ਥਲਿ ਭਰਪੂਰੁ ਹੈ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਜਾਇ” -
ਬੇਅੰਤ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਪ੍ਰਭੂ ਪਾਣੀ `ਚ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਤੇ ਹਰ ਥਾਂ ਵਿਆਪਕ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਕੇਵਲ
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਰਾਹ `ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਥਵਾ ਉਸ `ਚ ਇਕ-ਮਿੱਕ ਹੋਇਆ ਜਾ
ਸਕਦਾ ਹੈ।
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਸਿਖ ਨਿਤ ਸਭ ਕਰਹੁ, ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਭਾਵੈ” - ਐ
ਗੁਰੂ ਕੇ ਸਿੱਖੋ! ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਸਾਰੇ ਤੇ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਗਾਇਆ ਕਰੋ। ਕਿਉਂਕਿ ਪੂਰੇ
ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਡੇ ਰਾਹੀਂ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਲਾਹ ਕਰਣੀ ਹੀ ਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਜਗਿਆਸੂ ਨੂੰ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ
ਅਥਵਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਪਾਸੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ ਇਹ ਉੱਤਮ ਜੀਵਨ ਰਾਹ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
“ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਜੋ ਮਨਿ ਚਿਤਿ ਕਰੇ, “ਤਿਸੁ ਜਮ ਕੰਕਰੁ ਨੇੜਿ ਨ
ਆਵੈ” - ਤੀਜੇ ਨਾਨਕ,
ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਇਕ-ਮਨ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ ਨਾਲ
ਜੁੜਦਾ ਹੈ, ਉਸ `ਤੇ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਵਿਕਾਰ ਭਾਰੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ
ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਸਫ਼ਲ ਜਨਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਪਉੜੀ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਕਰਣ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਝ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ
ਸਰੂਪ ਕੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀ ਹੈ? ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਭੂ ਹੀ ਸਦਾ ਥਿਰ ਹਸਤੀ ਹੈ। ਬਲਕਿ,
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਬਿਨਾ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਕੁੱਝ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਕਸਦ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਅਸਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਹਾਸਲ ਕਿਵੇਂ ਕਰਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ
ਗਾਉਣ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਝ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਦੇ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ `ਚ ਵਿਆਪਕ ਹੈ ਤੇ ਬੇਅੰਤ
ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣ ਨਾਲ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ, ਜਗਿਆਸੂ ਦੇ ਜੀਵਨ
ਅੰਦਰੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਵੀ ਕੇਵਲ
“ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਜਾਇ”
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਣ ਨਾਲ
ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਉਸਤੋਂ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ। ਤਾਂ ਤੇ
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਸਿਖ ਨਿਤ ਸਭ
ਕਰਹੁ” ਹਰੇਕ ਗੁਰਸਿੱਖ
ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰੇ ਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ
ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜਿਆ ਰਵੇ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਪੂਰੇ ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵੀ
“ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਭਾਵੈ”
ਕੇਵਲ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਕੀਤਿਆਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਜੀਊੜੇ ਮਨ ਤੇ ਚਿੱਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ
ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ,
“ਤਿਸੁ ਜਮ ਕੰਕਰੁ ਨੇੜਿ ਨ ਆਵੈ”
ਉਨ੍ਹਾਂ `ਤੇ ਵਿਕਾਰ
ਭਾਰੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਮੁੜ
ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਉੜੀ॥ ਹਰਿ ਜੀਉ ਸਚਾ ਸਚੁ ਹੈ, ਸਚੀ ਗੁਰਬਾਣੀ॥ ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਸਚੁ ਪਛਾਣੀਐ,
ਸਚਿ ਸਹਜਿ ਸਮਾਣੀ॥ ਅਨਦਿਨੁ ਜਾਗਹਿ ਨਾ ਸਵਹਿ, ਜਾਗਤ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਣੀ॥ ਗੁਰਮਤੀ ਹਰਿ ਰਸੁ ਚਾਖਿਆ, ਸੇ
ਪੁੰਨ ਪਰਾਣੀ॥ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਓ, ਪਚਿ ਮੁਏ ਅਜਾਣੀ॥ ੧੭॥
{ਪੰ: ੫੧੫}
ਪਦ ਅਰਥ :
—ਸਚੁ—ਅਕਾਲਪੁਰਖ।
ਸਚਾ ਸਚੁ—ਸਦਾ
ਥਿਰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ। ਸਚੀ
ਗੁਰਬਾਣੀ —”
ਗੁਰੂਬਾਣੀ” ਉਸ ਸਦਾ-ਥਿਰ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਰੱਬੀ ਗਿਆਨ ਹੈ,
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਇਲਾਹੀ ਗਿਆਨ।
ਸੇ—ਉਹ
ਲੋਕ। ਸੇ ਪੁੰਨ ਪਰਾਣੀ”
—ਉਹ
ਵੱਡੇ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਸਫ਼ਲ ਜਨਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਸਚਿ —
ਸਦਾ ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ।
ਸਹਜਿ—
ਸਹਿਜੇ ਹੀ, ਸੌਖੇ ਆਪਣੇ ਆਪ, ਅਡੋਲ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ।
ਸਮਾਣੀ—
ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਪਚਿ ਮੁਏ—ਜੀਵਨ
ਭਰ ਖੁਆਰੀਆਂ ਭੋਗਦੇ ਹਨ।
ਅਜਾਣੀ—ਅਣਜਾਣ,
ਅਗਿਆਨੀ, ਗੁਰੂ ਵਿਹੂਣੇ, ਮਨਮੁਖ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਮਾਰਗ `ਤੇ ਨਾ ਚਲਣ ਵਾਲੇ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਇਕੋ
ਇੱਕ ਮਨੋਰਥ ਤੋਂ ਅੰਞਾਣ।
ਅਰਥ :
— “ਹਰਿ ਜੀਉ ਸਚਾ ਸਚੁ ਹੈ,
ਸਚੀ ਗੁਰਬਾਣੀ” -ਪ੍ਰਭੂ,
ਅਜਿਹੀ ਹਸਤੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੇ ਬਿਨਸਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਗੁਰਬਾਣੀ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ ਸਦੀਵੀ ਗਿਆਣ, ਉਸ
ਸਦਾ-ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਹੋਂਦ ਤੇ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ
ਕਰਦੀ ਹੈ।
“ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਸਚੁ ਪਛਾਣੀਐ, ਸਚਿ ਸਹਜਿ ਸਮਾਣੀ” -
ਕੇਵਲ ਸਤਿਗੁਰੂ ਅਥਵਾ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਹੀ, ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ
ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਇਸੇ ਪਹਿਚਾਣ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਅਡੋਲ ਅਵਸਥਾ ਆਉਂਦੀ ਤੇ ਜੀਵਨ
`ਚੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਨ ਰਹਿਣੀ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ
ਸਮਾਣੀ
ਭਾਵ ਸਮਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਅਨਦਿਨੁ ਜਾਗਹਿ ਨਾ ਸਵਹਿ, ਜਾਗਤ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਣੀ” -
ਮਨ ਦੀ ਅਡੋਲ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਅਪੜੇ ਹੋਏ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਮਨੋਰਥ ਪੱਖੋਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਉਹ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਦੀ ਨੀਂਦ `ਚ ਨਹੀਂ ਸੁੱਤੇ ਰਹਿੰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਰੂਪੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿ
ਕੇ ਹੀ ਬੀਤਦੀ ਹੈ।
“ਗੁਰਮਤੀ ਹਰਿ ਰਸੁ ਚਾਖਿਆ, ਸੇ ਪੁੰਨ ਪਰਾਣੀ” - ਵੱਡੇ
ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਟੁਰ ਕੇ ਭਾਵ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ `ਚ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਰਸ ਚੱਖ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਥਵਾ ਲਿਵ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਰੰਗ `ਚ
ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
“ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਓ, ਪਚਿ ਮੁਏ ਅਜਾਣੀ” -
ਜਦਕਿ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਜਾਂ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀ
ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਨਹੀਂ ਬਣ ਆਉਂਦਾ।
ਇਸੇ ਲਈ ਅੰਞਾਣ, ਅਗਿਆਨੀ ਭਾਵ ਗੁਰੂ ਵਿਹੂਣੇ ਅਥਵਾ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਮਾਰਗ
`ਤੇ ਨਾ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ, ਜੀਵਨ ਭਰ ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ `ਚ ਫਸੇ ਰਹਿਕੇ ਖੱਪਦੇ ਤੇ ਖੁਆਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
੧੭।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਪਉੜੀ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕੇਵਲ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਹੀ ਸਦਾ ਥਿਰ ਹੱਸਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਭਾਵ
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ, ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਦੀਵੀ
ਹੋਂਦ ਤੇ ਸਰੂਪ ਬਾਰੇ ਸੋਝੀ ਤੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਫ਼ਿਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਣ `ਚ ਆਉਣ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪਛਾਣ,
ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ `ਚ
“ਸਚਿ ਸਹਜਿ ਸਮਾਣੀ”
ਸਹਿਜ ਅਵਸਥਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਰਾਹ `ਤੇ ਟੁਰਿਆਂ ਮਨੁੱਖ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲਾ ਰਸ ਵੀ ਮਾਣਦਾ ਹੈ।
ਬਲਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਇਕੋ ਇੱਕ ਵਸੀਲਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਣ `ਚ ਵਿਚਰ ਰਿਹਾ ਮਨੁੱਖ ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਮਨੋਰਥ ਬਾਰੇ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿੰਦਾ
ਹੈ ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਉਸ ਦੀ ਜੀਵਨ ਰੂਪੀ ਰਾਤ ਗਫ਼ਲਤ `ਚ ਬਤੀਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਭਾਵ ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਕੱਟ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ
ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ `ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੱਤਾ
“ਸੇ ਪੁੰਨ ਪਰਾਣੀ”
ਉਹ ਵਡਭਾਗੀ ਹਨ ਭਾਵ ਉਹ ਆਪਣਾ ਮਨੁੱਖਾ
ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਅੰਞਾਣ
“ਪਚਿ ਮੁਏ ਅਜਾਣੀ”
ਅਗਿਆਨੀ ਲੋਕ, ਜੀਵਨ ਭਰ ਖੁਆਰੀਆਂ
ਭੋਗਦੇ ਹਨ। “ਬਿਨੁ ਗੁਰ
ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਓ”, ਨਿਗੁਰੇ
ਹੋਣ ਕਾਰਣ, ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਭਾਵ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਰਥਾ
ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ-ਜੂਨਾਂ-ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-
ਪਉੜੀ “ਹਰਿ ਜੀਉ ਸਚਾ ਸਚੁ
ਹੈ, ਸਚੀ ਗੁਰਬਾਣੀ” `ਚ
ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ਰਣ `ਚ ਆ ਕੇ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੋਝੀ
ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਅਜਿਹੀ ਹੱਸਤੀ ਹੈ ਜੋ ਸਦਾ ਥਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਕੇਵਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਆਦੇਸ਼ਾਂ
ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਣ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਗੁਰੂ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਰਾਹ `ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ
ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਮਨੁੱਖ ਗਫ਼ਲਤ ਦੀ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਸੌਂਦਾ ਤੇ
ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਮਨੋਰਥ ਬਾਰੇ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਰਸ ਭੁੰਚਦਾ, ਸਹਿਜ
ਅਵਸਥਾ ਮਾਣਦਾ ਤੇ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿੱਕ ਹੋ ਕੇ ਜੀਂਦਾ ਹੈ।
“ਸੇ ਪੁੰਨ ਪਰਾਣੀ”
ਉਸ ਦਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ, ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਗੁਰੂ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਨਾ
ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਅੰਞਾਣ,
ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲਾ ਰਸ ਨਹੀਂ ਮਾਨ ਸਕਦੇ।
“ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਓ, ਪਚਿ
ਮੁਏ ਅਜਾਣੀ” ਉਹ ਜੀਵਨ
ਭਰ ਖੁਆਰੀਆਂ ਭੋਗਦੇ ਹਨ ਤੇ ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ
`ਚ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਖੋਲਿਆ ਹੈ। ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ
ਹੈ ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਣ `ਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਭੂ ਲਈ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ
ਦੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪੁੱਜਣ
ਕਾਰਣ ਜਦੋਂ ਹਉਮੈ ਰਹਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਕਰਤੇ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼
ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਮਿਹਨਤ ਕਰੇਕ ਨਹੀਂ।
ਇਹੀ ਨਹੀਂ, ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੇ
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ
ਦੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪੁੱਜੇ ਹੋੇਏ ਜੀਊੜੇ ਹੀ
ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮਨੋਰਥ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਰਹਿਣੀ ਤੇ ਬੋਲਚਾਲ `ਚ ਨਿਖਾਰ
ਅਤੇ ਕਰਤੇ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਸੇ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ
ਵੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੌਹਰਾਇਆ ਹੈ, ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਭੂ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮਨਾ ਵੀ ਸਦਾ ਥਿਰ ਹਨ, ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸ
`ਤੇ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਭੋਜਨ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਲਕਿ ਉਸ
ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਚਨਾ ਦੇ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ
`ਚ
ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਹੀ ਵਾਸਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਹਰੇਕ ਗੁਰਸਿਖ ਲਈ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਕਿ ਵੀ ਉਹ
ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ਤੇ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਵੇ। ਇਸ ਤੋਂ
“ਜਮਕੰਕਰੁ ਨੇੜਿ ਨ ਆਵੈ”
ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਵਿਕਾਰ ਉਸ
`ਤੇ
ਭਾਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ
`ਚ
ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ, ਪ੍ਰਭੂ `ਚ
ਹੀ ਸਮਾ ਜਾਵੇਗਾ। (ਚਲਦਾ)
#Instt. 23rd. Gu.ki.v.02.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Gujri Ki Vaar M:3 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |