.

☬ ਗੂਜਰੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩ ☬

(ਪੰ: 508-517)

ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਹਿਤ

(ਕਿਸ਼ਤ-੨੨)

(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)

ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,

ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ (ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956

(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੬ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)

ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ ਜਿ ਸਚਾ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰੁ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ ਜਿ ਗੁਣਦਾਤਾ ਮਤਿ ਧੀਰੁ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ ਜਿ ਸਭ ਮਹਿ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ ਜਿ ਦੇਦਾ ਰਿਜਕੁ ਸਬਾਹਿ॥ ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਇਕੋ ਕਰਿ ਸਾਲਾਹੀਐ ਜਿ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀਆ ਦਿਖਾਇ॥ ੧ 

ਮਃ ੩॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਮੁਖ ਸਦਾ ਕਰਹਿ ਮਨਮੁਖ ਮਰਹਿ ਬਿਖੁ ਖਾਇ॥ ਓਨਾ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਨ ਭਾਵਈ ਦੁਖੇ ਦੁਖਿ ਵਿਹਾਇ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਣਾ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਹਿ ਲਿਵ ਲਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਹਿ ਸੇ ਜਨ ਨਿਰਮਲੇ ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਸੋਝੀ ਪਾਇ॥ ੨ 

ਪਉੜੀ॥ ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ ਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਸੇਵਾ ਭਗਤਿ ਬਨੀਜੈ॥ ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ ਹਰਿ ਮਨਿ ਵਸੈ ਸਹਜੇ ਰਸੁ ਪੀਜੈ॥ ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ ਹਰਿ ਲਾਹਾ ਨਿਤ ਲੀਜੈ॥ ਹਰਿ ਕੈ ਤਖਤਿ ਬਹਾਲੀਐ ਨਿਜ ਘਰਿ ਸਦਾ ਵਸੀਜੈ॥ ਹਰਿ ਕਾ ਭਾਣਾ ਤਿਨੀ ਮੰਨਿਆ ਜਿਨਾ ਗੁਰੂ ਮਿਲੀਜ॥ ੧੬ 

(ਪਉੜੀ ੧੬, ਸਟੀਕ ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)

ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ, ਜਿ ਸਚਾ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰੁ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ, ਜਿ ਗੁਣਦਾਤਾ ਮਤਿ ਧੀਰੁ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ, ਜਿ ਸਭ ਮਹਿ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ, ਜਿ ਦੇਦਾ ਰਿਜਕੁ ਸਬਾਹਿ॥ ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਇਕੋ ਕਰਿ ਸਾਲਾਹੀਐ, ਜਿ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀਆ ਦਿਖਾਇ॥ ੧॥ {ਪੰ: ੫੧੪-੧੫}

ਪਦ ਅਰਥ : — ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ—ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ, ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਗੁਣ ਗਾਣ। ਸਚਾ—ਸਦਾ ਥਿਰ, ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ। ਧੀਰੁ—ਟਿਕਵੇਂ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲਾ, ਵੱਡੇ ਧੀਰਜ ਵਾਲਾ। ਸਬਾਹਿ—ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਕੇ, ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ। ਜਿ—ਜੋ। ਇਕੋ ਕਰਿ—ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਕਿ ਉਹ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਵਰਗਾ ਵੀ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਆਪ ਹੈ, ਉਸ ਇੱਕ ਵਰਗਾ ਦੂਜਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ।

ਅਰਥ : — “ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ, ਜਿ ਸਚਾ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰੁ” - ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵੀ ਕੇਵਲ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹੀ ਕਰਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਭੂ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਭਾਵ ਵੱਡੇ ਜਿਗਰੇ ਵਾਲਾ ਵੀ ਹੈ।

ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ, ਜਿ ਗੁਣਦਾਤਾ ਮਤਿ ਧੀਰੁ” - ਤਾਂ ਤੇ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਸਦਾ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹੀ ਕਰਣੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੇ ਭਗਤਾਂ ਨੂੰ ਗੁਣ ਬਖ਼ਸ਼ਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਹੜਾ ਅਡੋਲ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲਾ ਵੀ ਹੈ ਭਾਵ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਭੂ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਡੋਲਦਾ।

ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ, ਜਿ ਸਭ ਮਹਿ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ” - ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਸਦਾ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹੀ ਕਰਣੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ `ਚ ਵਿਆਪਕ ਹੈ ਭਾਵ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਅੰਦਰ (ਜਗ ਜੀਵਨ ਦਾਤਾ ਹੋ ਕੇ) ਵੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ, ਜਿ ਦੇਦਾ ਰਿਜਕੁ ਸਬਾਹਿ” - ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹ-ਕੇਵਲ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹੀ ਕਰਣੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸਭ ਨੂੰ ਰਿਜ਼ਕ ਅਪੜਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਇਕੋ ਕਰਿ ਸਾਲਾਹੀਐ, ਜਿ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀਆ ਦਿਖਾਇ” - ਤੀਜੇ ਨਾਨਕ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਐ ਭਾਈ! ਤਾਂ ਤੇ ਗੁਣ ਗਾਣ ਤੇ ਵਡਿਆਈਆਂ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਉਸ ਇਕੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾਆਂ ਹੀ ਕਰਣੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਰਗਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ। ੧।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਲਫ਼ਜ਼ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਜਦੋਂ ਵੀ ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਇਸ ਰੂਪ ਭਾਵ ਇੱਕ ਵਚਨ `ਚ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਅਰਥ ਵੀ ਇਕੋ ਹੀ ਹੋਣਗੇ। ਉਸ ਦੇ ਅਰਥ ਸਦਾ ਥਿਰ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ, ਗੁਣ-ਗਾਣ, ਵਡਿਆਈਆਂ ਤੇ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਹੀ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਇਹ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ, ਵਾਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਉਸ ਰੂਪ, ਰੰਗ, ਰੇਖ ਤੋਂ ਨਿਆਰੇ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਹੋਰ ਲਈ ਇਸੇ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਬਲਕਿ ਸਲੋਕ `ਚ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਨਾਲ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਕੇਵਲ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੇ ਗੁਣ ਹੀ ਬਿਆਣੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਇਕੋ ਇੱਕ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ `ਚ ਹੋਣੇ ਸੰਭਵ ਵੀ ਨਹੀਂ।

ਸਲੋਕ `ਚ ਤੀਜੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਤੇ ਐ ਭਾਈ! ਤੈਨੂੰ ਸਦਾ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀਆਂ ਵਡਿਆਈਂਆਂ, ਸਿਫ਼ਤਾਂ, ਗੁਣ ਗਾਣ ਤੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਭੂ (ੳ) ਸਦਾ ਥਿਰ ਹੈ, ਕਦੇ ਜਨਮ-ਮਰਨ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। (ਅ) ਜਿਸ ਦੀ ਕਰਣੀ `ਚ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਤੇ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਹੈ। (ੲ) ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਜਿਸਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। (ਸ) ਜਿਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮੱਤ `ਚ ਬੇਅੰਤ ਧੀਰਜ ਤੇ ਟਿਕਾਅ ਹੈ। (ਹ) ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਜਿਹੜਾ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ `ਚ ਜੀਵਨ ਰੂਪ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਸੇ ਲਈ ਉਹ ਜੀਵਨਦਾਤਾ ਵੀ ਹੈ। (ਕ) ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਜਿਹੜਾ ਰਚਨਾ ਦੇ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਨੂੰ ਰਿਜ਼ਕ ਵੀ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। (ਖ) ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਇਕੋ ਇੱਕ ਆਪ ਹੀ ਆਪ ਹੈ; ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਨਾ ਕੋਈ ਬਰਾਬਰੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸ਼ਰੀਕ ਹੀ ਹੈ।

ਮਃ ੩॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਮੁਖ ਸਦਾ ਕਰਹਿ, ਮਨਮੁਖ ਮਰਹਿ ਬਿਖੁ ਖਾਇ॥ ਓਨਾ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਨ ਭਾਵਈ, ਦੁਖੇ ਦੁਖਿ ਵਿਹਾਇ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਣਾ, ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਹਿ ਲਿਵ ਲਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਹਿ ਸੇ ਜਨ ਨਿਰਮਲੇ, ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਸੋਝੀ ਪਾਇ॥ ੨॥ {ਪੰ: ੫੧੫}

ਪਦ ਅਰਥ : — ਸਦਾ—ਹਮੇਸ਼ਾਂ, ਹਰ ਸਮੇਂ, ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ, ਅਨਦਿਨ। ਬਿਖੁ—ਮਾਇਆ-ਰੂਪ ਜ਼ਹਿਰ। ਮਰਹਿ—ਆਤਮਕ ਪੱਖੋਂ ਮੁਰਦਾ ਜੀਵਨ। ਦੁਖੇ ਦੁਖਿ—ਨਿਰੋਲ ਮਾਇਕ ਦੁਖਾਂ `ਚ ਹੀ, ਜੀਵਨ ਭਰ ਮਾਇਕ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਹੇੜੀ ਰਕਦੇ ਹਨ। ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਣਾ—ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰੂਪ ਜਲ ਦਾ ਪਾਣ। ਗੁਰਮੁਖਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਣਾ—ਜਿਵੇਂ ਸਭ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਪਾਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਹੈ।

ਅਰਥ : — ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਮੁਖ ਸਦਾ ਕਰਹਿ, ਮਨਮੁਖ ਮਰਹਿ ਬਿਖੁ ਖਾਇ” -ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਸਦਾ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਮਨ ਕਰਕੇ ਤੇ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਪਿਛੇ ਟੁਰਣ ਵਾਲੇ ਆਪ-ਹੁੱਦਰੇ, ਮਨਮੁੱਖ; ਮਾਇਆ-ਰੂਪ ਜ਼ਹਿਰ ਖਾਂਦੇ ਤੇ ਆਤਮਕ ਪੱਖੋਂ ਮੁਰਦਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਓਨਾ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਨ ਭਾਵਈ, ਦੁਖੇ ਦੁਖਿ ਵਿਹਾਇ” - ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਨਮੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਚੰਗੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਮਾਇਕ ਦੁੱਖਾਂ `ਚ ਹੀ ਬਤੀਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਮਾਇਕ ਚਿੰਤਾਂਵਾਂ ਝੋਰੇ ਭਟਕਣਾ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਣੀਆਂ ਤੇ ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰ ਹੀ ਭਾਰੂ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਉਹ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੇ ਹਨੇਰੇ `ਚ ਹੀ ਠੋਕਰਾਂ ਖਾਂਦੇ ਮਰਦੇ ਹਨ।

ਗੁਰਮੁਖਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਣਾ, ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਹਿ ਲਿਵ ਲਾਇ” - ਇਧਰ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦਾ ਤਾਂ ਜਲ-ਪਾਨ ਹੀ ਨਾਮ-ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ, ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਸਰਾ ਹੀ ਨਾਮ-ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਵੀ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਹਿ ਸੇ ਜਨ ਨਿਰਮਲੇ, ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਸੋਝੀ ਪਾਇ” -ਤੀਜੇ ਨਾਨਕ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਜੀਵਨ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ `ਚ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵੀ ਸੋਝੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਭਾਵ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਤੇ ਵਿਕਾਰ ਆਦਿ ਆਪਣਾ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ। ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਦੇ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ `ਚੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੀ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਉਸੇ ਦੀ ਵਿਆਪਕਤਾ ਬਾਰੇ ਮਨ `ਚ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ੨।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਸਮਾਜ ਅੰਦਰ ਗੁਰਮੁਖ ਤੇ ਮਨਮੁੱਖ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਜੀਵਨ ਪਣਪਦੇ ਹਨ।

ਪਹਿਲਾਂ ਗਲੱ ਕਰਦੇ ਹਨ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦੀ-ਗੁਰਮੁਖ ਸਦਾ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਨ ਕਰਕੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਣਾ” ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਸ ਉੱਤਮ ਰਾਹ `ਤੇ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਨਾਮ ਰਸ ਵਾਲਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛੱਕਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸੰਸਾਰਕ ਕਾਰ-ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਹਿ ਲਿਵ ਲਾਇ” ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਸੇ ਕਾਰਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਿਖਾਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਹਿਣੀ `ਤੇ ਵੀ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਤੇ ਵਿਕਾਰ ਆਪਣਾ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ। ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਇਸੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਦੀ ਮਸਤੀ ਕਾਰਣ, ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਮੂਚੀ ਰਚਨਾ `ਚੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਪਕਤਾ ਬਾਰੇ ਅਕੱਟ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੀ ਬੱਝਦਾ ਹੈ।

ਫ਼ਿਰ ਦੂਜੇ ਹਨ ਮਨਮੁਖ-ਬੇਸ਼ੱਕ ਮਨਮੁਖ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹੀ ਅੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਹਿਣੀ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ਼ ਉਲਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੇ ਜਿਸ ਰਸਤੇ ਟੁਰਿਆਂ, ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ `ਚ ਨਿਖਾਰ ਆਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਆਪਹੁੱਦਰੇ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਮਨਮੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵੀ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ। ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਮਨਮੁਖਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਉਪਰ ਮਨਮੁਖ ਮਰਹਿ ਬਿਖੁ ਖਾਇ” ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਤੇ ਵਿਕਾਰ ਹੀ ਭਾਰੂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਮਨਮੁੱਖਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਆਸ਼ਾ-ਮਨਸ਼ਾ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਣਾ, ਭਟਕਣਾ, ਨਿਰਾਸ਼ਾ, ਚਿੰਤਾ-ਝੋਰੇ ਆਦਿ ਦੀ ਦੇਣ ਦੁਖੇ ਦੁਖਿ ਵਿਹਾਇ” ਮਾਨਸਿਕ ਪਰੈਸ਼ਾਣੀਆਂ ਕਾਰਣ, ਜੀਵਨ ਭਰ ਹੀ ਉਖੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਪਉੜੀ॥ ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ ਗੁਰੁ ਮਿਲੈ, ਸੇਵਾ ਭਗਤਿ ਬਨੀਜੈ॥ ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ ਹਰਿ ਮਨਿ ਵਸੈ, ਸਹਜੇ ਰਸੁ ਪੀਜੈ॥ ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ, ਹਰਿ ਲਾਹਾ ਨਿਤ ਲੀਜੈ॥ ਹਰਿ ਕੈ ਤਖਤਿ ਬਹਾਲੀਐ, ਨਿਜ ਘਰਿ ਸਦਾ ਵਸੀਜੈ॥ ਹਰਿ ਕਾ ਭਾਣਾ ਤਿਨੀ ਮੰਨਿਆ, ਜਿਨਾੑ ਗੁਰੂ ਮਿਲੀਜੈ॥ ੧੬॥ {ਪੰ: ੫੧੫}

ਪਦ ਅਰਥ: —ਭਾਣੈ—ਭਾਣੇ `ਚ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ—ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚਸੇਵਾ ਭਗਤਿ—ਸਿਮਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ। ਬਨੀਜੈ—ਢੰਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਾਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜੁਗਤ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਹਰਿ ਮਨਿ ਵਸੈ—ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੇ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣਾ। ਸਹਜੇ ਰਸੁ ਪੀਜੈ—ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਣੀ, ਮਾਨਸਿਕ ਟਿਕਾਅ ਆਉਣਾ, ਜੀਵਨ `ਚ ਸਦੀਵੀ ਅਨੰਦ ਦਾ ਆਉਣਾ। ਹਰਿ ਲਾਹਾ ਨਿਤ ਲੀਜੈ—ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਲਾਭ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਜਿਵੇਂ:- (i) “ਗੁਰਮੁਖਿ ਵਣਜੇ ਸਦਾ ਵਾਪਾਰੀ ਲਾਹਾ ਨਾਮੁ ਸਦ ਪਾਵਣਿਆ” (ਪੰ: ੧੨੬) ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ

() “ਵਣਜਾਰਿਆ ਸਿਉ ਵਣਜੁ ਕਰਿ ਲੈ ਲਾਹਾ ਮਨ ਹਸ” (ਪੰ: ੫੯੫)

(i) “ਵਣਜੁ ਕਰਹੁ ਵਣਜਾਰਿਹੋ ਵਖਰੁ ਲੇਹੁ ਸਮਾਲਿ” (ਪੰ: ੩੨)

(iv) “ਜਨਮੁ ਰਤਨੁ ਜਿਨੀ ਖਟਿਆ ਭਲੇ ਸੇ ਵਣਜਾਰੇ” (ਪੰ: ੯੧੯)

(v) “ਗੁਰਮੁਖਿ ਵਣਜੁ ਕਰੇ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ” (ਪੰ: ੧੦੩੨) ਆਦਿ।

ਹਰਿ ਕੈ ਤਖਤਿ ਬਹਾਲੀਐ-ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋਣਾ, ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਣਾ। ਨਿਜ ਘਰਿ ਸਦਾ ਵਸੀਜੈ-ਸਦਾ ਲਈ ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ “ਆਵਾ ਗਉਣੁ ਨਿਵਾਰਿਆ, ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਮਿਲਾਇ” (ਪੰ: ੧੦੦੯)।

ਅਰਥ : — “ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ ਗੁਰੁ ਮਿਲੈ, ਸੇਵਾ ਭਗਤਿ ਬਨੀਜੈ” - ਜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਕਰਵਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸਿਮਰਨ ਤੇ ਭਗਤੀ ਕਰਣ ਦੀ ਜੁਗਤ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ ਹਰਿ ਮਨਿ ਵਸੈ, ਸਹਜੇ ਰਸੁ ਪੀਜੈ” - ਜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ `ਚ ਵੱਸ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਡੋਲ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਟਿੱਕ ਕੇ ਨਾਮ-ਰਸ ਪੀ ਸਕੀਦਾ ਹੈ।

ਭਾਵ ਜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੇ ਵੀ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਉਸਨੂੰ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ-ਰਸ ਦਾ ਸਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ, ਹਰਿ ਲਾਹਾ ਨਿਤ ਲੀਜੈ” -ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਸੁਖ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਤੋਂ ਇਸ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲੇ ਲਾਭ ਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੇ ਹਰ ਦੰਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ।

ਹਰਿ ਕੈ ਤਖਤਿ ਬਹਾਲੀਐ, ਨਿਜ ਘਰਿ ਸਦਾ ਵਸੀਜੈ” - (ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਵਡਭਾਗੀ ਜੀਊੜੇ ਹੀ) ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਦਾ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗਣ ਬਾਅਦ ਉਹ ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।

ਹਰਿ ਕਾ ਭਾਣਾ ਤਿਨੀ ਮੰਨਿਆ, ਜਿਨਾੑ ਗੁਰੂ ਮਿਲੀਜੈ” - ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਮਿੱਠਾ ਕਰ ਕੇ ਮੰਨ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਅਥਵਾ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ੧੬।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਅਥਵਾ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ, ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਿਆਣਪਾਂ ਤੇ ਕੀਤੇ ਬੇਅੰਤ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।

ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਸੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਅਗ਼ਲਾ ਪੜਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਹਿਜੇ ਤੇ ਸਦਾ ਹੀ ਨਾਮ ਰਸ ਵਾਲਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਅਜਿਹੀ ਉੱਤਮ ਅਵਸਥਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਤਿਆਰ ਹੋਏ ਅਜਿਹੇ ਉੱਚਤਮ ਰਹਿਣੀ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਆਸ਼ਾ-ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਸੁਖ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰਿ ਲਾਹਾ ਨਿਤ ਲੀਜੈ” ਉਸਦਾ ਜੀਵਨ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਮਕਸਦ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਗੁਰਮੁਖ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਜਦਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਪਉੜੀ `ਚ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ” ਹਰਿ ਕਾ ਭਾਣਾ ਤਿਨੀ ਮੰਨਿਆ, ਜਿਨਾੑ ਗੁਰੂ ਮਿਲੀਜੈ” ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਸਫ਼ਲਤਾ, ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਜੀਊਣਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋਣਾ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਇਹ ਲਾਭ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਪਉੜੀ ਅਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ- ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੌਰਾਨ, ਜੀਵ ਦਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ, ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਤੇ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਣਾ, ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਲਾਹਾ ਲੈਣਾ, ਅੰਤ ਉਸ ਦਾ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਣਾ ਤੇ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਤੋ ਛੁਟਕਾਰਾ: ਇਹ ਸਭ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਆਪਣੀ ਰਜ਼ਾ ਤੇ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਸਦਕਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ `ਚ, ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਆਪਣੀਆਂ ਸਿਆਣਪਾਂ, ਉੱਦਮ ਜਾਂ ਕੀਤੇ ਬੇਅੰਤ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।

ਦੇਖਣਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਵੱਸ ਕ੍ਰੋੜਾਂ ਹੀ ਦੇਵੀਆਂ-ਦੇਵਤੇ, ਅਨੇਕਾਂ ਭਗਵਾਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਇਸ਼ਟ ਮਿੱਥ ਰਖੇ ਸਨ। ਜਦਕਿ ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਜਿਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣ ਤੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਦੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪੁੱਜ ਕੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸ਼ਫ਼ਲ ਕਰਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਕਰਤਾ-ਧਰਤਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਉਸ ਇਕੋ ਇੱਕ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਗਿਣਵਾਇਆ ਹੈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰੀਰਧਾਰੀ `ਚ ਸੰਭਵ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭੂ ਇਕੋ ਇੱਕ ਤੇ ਸਦਾ ਥਿਰ ਹੈ, ਜਨਮ-ਮਰਨ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਉਸਦਾ ਥਹੁ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਰਣੀ ਦੀ ਅੰਤਮ ਸੀਮਾਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਪ੍ਰਭੂ ਗੁਣਦਾਤਾ ਤੇ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਉਹ ਸਮੂਹ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਰਿਜ਼ਕ ਅਪੜਾਉਂਦਾ ਹੈ “ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਇਕੋ ਕਰਿ ਸਾਲਾਹੀਐ, ਜਿ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀਆ ਦਿਖਾਇ” ਤੇ ਜਿਸਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਭਾਵ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।

ਉਪ੍ਰੰਤ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਪਉੜੀ ਵਿਚਲੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਦੋਨਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਣਦੇ ਹਨ। ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ “ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਮੁਖ ਸਦਾ ਕਰਹਿ” ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੇ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਵਾਲੀ ਉੱਤਮ ਅਵਸਥਾ ਕੇਵਲ ਗੁਰਮੁਖ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦਕਿ “ਮਨਮੁਖ ਮਰਹਿ ਬਿਖੁ ਖਾਇ॥ ਓਨਾ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਨ ਭਾਵਈ ਦੁਖੇ ਦੁਖਿ ਵਿਹਾਇ” ਮਨਮੁੱਖ, ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ `ਚ ਡੁੱਬੇ ਰਹਿਕੇ ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜੀਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਣੀਆਂ ਝੇਲਣ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ-ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।

ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵਾਲਾ ਰਾਹ ਚੰਗਾ ਹੀ ਨਹੀੰ ਲਗਦਾ ਤੇ ਉਹ ਆਪਹੁੱਦਰੇਪਣ `ਚ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲੇ ਅਮੁੱਲੇ ਅਵਸਰ ਨੂੰ ਗੁਆ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਵੀ ਅਸਲੋਂ ਪਉੜੀ ਵਿਚਲੇ ਸਫ਼ਲ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਹੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ। (ਚਲਦਾ) #Instt. 22nd Gu.ki.v.02.014#

ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।

EXCLUDING THIS BOOK “Gujri Ki Vaar M:3 Steek & GVD” BEING LOADED IN ISTTS. Otherwise about All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on www.sikhmarg.com it is to clarify that;

---------------------------------------------

For all the Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.org




.