| . |
|
☬ ਗੂਜਰੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩ ☬
(ਪੰ: 508-517)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੧੪)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੯ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ,
ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਜਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੇ ਆਪਣਾ ਤਿਸ ਨੋ ਪੂਜੇ ਸਭੁ ਕੋਇ॥ ਸਭਨਾ
ਉਪਾਵਾ ਸਿਰਿ ਉਪਾਉ ਹੈ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਪਰਾਪਤਿ ਹੋਇ॥ ਅੰਤਰਿ ਸੀਤਲ ਸਾਤਿ ਵਸੈ ਜਪਿ ਹਿਰਦੈ ਸਦਾ ਸੁਖੁ
ਹੋਇ॥ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਖਾਣਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੈਨਣਾ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਵਡਾਈ ਹੋਇ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੩॥ ਏ ਮਨ ਗੁਰ ਕੀ ਸਿਖ ਸੁਣਿ ਹਰਿ ਪਾਵਹਿ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨੁ॥ ਹਰਿ ਸੁਖਦਾਤਾ
ਮਨਿ ਵਸੈ ਹਉਮੈ ਜਾਇ ਗੁਮਾਨੁ॥ ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਪਾਈਐ ਤਾ ਅਨਦਿਨੁ ਲਾਗੈ ਧਿਆਨੁ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਸਤੁ ਸੰਤੋਖੁ ਸਭੁ ਸਚੁ ਹੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਵਿਤਾ॥ ਅੰਦਰਹੁ ਕਪਟੁ ਵਿਕਾਰੁ ਗਇਆ ਮਨੁ ਸਹਜੇ ਜਿਤਾ॥
ਤਹ ਜੋਤਿ ਪ੍ਰਗਾਸੁ ਅਨੰਦ ਰਸੁ ਅਗਿਆਨੁ ਗਵਿਤਾ॥ ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਕੇ ਗੁਣ ਰਵੈ ਗੁਣ ਪਰਗਟੁ ਕਿਤਾ॥
ਸਭਨਾ ਦਾਤਾ ਏਕੁ ਹੈ ਇਕੋ ਹਰਿ ਮਿਤਾ॥ ੯ ॥
(ਪਉੜੀ
੯, ਸਟੀਕ ਤੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’
ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਜਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੇ ਆਪਣਾ ਤਿਸ ਨੋ ਪੂਜੇ ਸਭੁ ਕੋਇ॥ ਸਭਨਾ
ਉਪਾਵਾ ਸਿਰਿ ਉਪਾਉ ਹੈ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਪਰਾਪਤਿ ਹੋਇ॥ ਅੰਤਰਿ ਸੀਤਲ ਸਾਤਿ ਵਸੈ ਜਪਿ ਹਿਰਦੈ ਸਦਾ ਸੁਖੁ
ਹੋਇ॥ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਖਾਣਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੈਨੑਣਾ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਵਡਾਈ ਹੋਇ॥ ੧॥
{ਪੰ: ੫੧੧}
ਪਦ ਅਰਥ :
—ਜਿ—ਜੋ
ਮਨੁੱਖ, ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ। ਜਿ
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੇ ਆਪਣਾ—ਜੋ
ਇਕੋ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋ ਕੇ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ
ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਭੁ ਕੋਇ—ਹਰੇਕ
ਪ੍ਰਾਣੀ, ਸਾਰੇ ਲੋਕ।
ਸੀਤਲ—ਸੀਤਲਤਾ, ਠੰਢਕ।
ਸਾਤਿ—ਸ਼ਾਤੀ,
ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ, ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਬੁੱਝ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੀਵਨ ਸੰਤੋਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ—ਨਾਮ
ਅੰਮ੍ਰਿਤ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ, ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਸਿਮਰਨ।
ਨੋਟ- ਧਿਆਣ
ਰਹੇ ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਸਲੋਕ `ਚ “ਜਿ
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੇ ਆਪਣਾ”
ਗੁਰਦੇਵ, ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਜਦੋਂ ਵੀ
ਗੁਰੂ
ਜਾਂ ਸਤਿਗੁਰੂ
ਲਈ ਲਫ਼ਜ਼ ਆਪਣਾ
ਜਾਂ ਆਪਣੇ
ਆਦਿ ਵਰਤਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਥੇ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਅਰਥ ਸੰਸਾਰਕ ਜਾਂ ਸਰੀਰ ਗੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਅਰਥ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਗੁਰੂ
ਜਿਸਨੂੰ ਗ੍ਰੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ
ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ।
ਤਾਂ ਤੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਕੇਵਲ ਇਸ ਸਲੋਕ `ਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਈ ਬਲਕਿ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ
ਆਈ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ:-
“ਮੈ
ਆਪਣਾ ਗੁਰੁ ਪੂਛਿ ਦੇਖਿਆ
ਅਵਰੁ ਨਾਹੀ ਥਾਉ” (ਪੰ:
੧੪)
“ਬਲਿਹਾਰੀ ਗੁਰ
ਆਪਣੇ
ਦਿਉਹਾੜੀ ਸਦ ਵਾਰ”
(ਪੰ: ੪੬੩)
“ਸਤਗੁਰੁ ਸੇਵੇ
ਆਪਣਾ
ਹਉ ਸਦ ਕੁਰਬਾਣੈ ਤਾਸੁ” (ਪੰ:
੨੧)
“ ਅਪਨਾ
ਗੁਰੂ ਧਿਆਏ॥ ਮਿਲਿ ਕੁਸਲ
ਸੇਤੀ ਘਰਿ ਆਏ” (ਪੰ:
੬੨੭)
“ਹਉ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੀ
ਆਪਣਾ
ਇੱਕ ਮਨਿ ਇੱਕ ਚਿਤਿ ਭਾਇ” (ਪੰ:
੨੬)
“ ਸਤਿਗੁਰੁ
ਸੇਵਨਿ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂਤੇ ਵਿਰਲੇ ਸੰਸਾਰਿ” (ਪੰ:
੨੬) ਆਦਿ
ਅਰਥ :
— “ਜਿ ਸਤਿਗੁਰੁ
ਸੇਵੇ ਆਪਣਾ, ਤਿਸ ਨੋ ਪੂਜੇ ਸਭੁ ਕੋਇ” -ਜੋ
ਮਨੁੱਖ ਇਕੋ ਇੱਕ ਗੁਰੂ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦਾ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋ ਕੇ ਚਲਦਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਦੂਜੇ ਵੀ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ
ਹਨ। ਭਾਵ ਅਜਿਹਾ ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਨ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਉੱਚੇ ਆਚਰਨ ਵਾਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਦੂਜੇ ਲੋਕ
ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
“ਸਭਨਾ ਉਪਾਵਾ ਸਿਰਿ ਉਪਾਉ ਹੈ, ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਪਰਾਪਤਿ ਹੋਇ”- ਤਾਂ
ਤੇ, ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਜੋਗ ਹੋਣ ਲਈ, ਸਾਰੇ ਉਪਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਪਾਅ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ,
ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਵੇ, ਮਨੁੱਖ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ ਰਵੇ।
“ਅੰਤਰਿ ਸੀਤਲ ਸਾਤਿ ਵਸੈ, ਜਪਿ ਹਿਰਦੈ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਹੋਇ” -
(ਅਜਿਹੇ ਉੱਤਮ ਜੀਵਨ ਜੀਊੜੇ ਦਾ ਦੂਜੇ ਲੋਕ ਸਤਿਕਾਰ ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹੀ ਹਨ, ਗੁਰਦੇਵ ਅਨੁਸਾਰ) ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਵੀ ਸਦੀਵੀ ਅਨੰਦ ਉਪਜਦਾ ਹੈ।
ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ ਸਦਾ ਠੰਢ ਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਰਤਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ
ਨੂੰ ਚਿੰਤਾ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ, ਝੋਰੇ ਵਿਕਾਰ ਆਦਿ ਨਹੀਂ ਪੋਹ ਸਕਦੇ।
“ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਖਾਣਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੈਨੑਣਾ, ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਵਡਾਈ ਹੋਇ” - ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ,
ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਆਗਿਆ `ਚ ਟੁਰਣ ਕਾਰਣ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਜੀਊੜੇ ਦੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ
ਖ਼ੁਰਾਕ ਤੇ ਪੁਸ਼ਾਕ ਵੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ-ਨਾਮ ਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਹੀ ਉਸਦੀ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਸਰਾ ਤੇ ਆਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਰੰਗ `ਚ ਹੀ ਰੰਗਿਆ
ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਤੀਜੇ ਨਾਨਕ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚਲਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ ਗੁਣ ਹੀ, ਦੂਜਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਲਈ ਆਦਰ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦਾ ਕਾਰਣ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ੧।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਸਲੋਕ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਉੱਤਮ ਰਹਿਣੀ ਵਾਲਾ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰਜੋਗ ਬਨਾਉਣ ਦਾ
ਕੇਵਲ ਇਕੋ ਹੀ ਢੰਗ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਢੰਗ ਹੈ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਢਾਲਣਾ ਤੇ ਤਿਆਰ ਕਰਣਾ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਾਂਝ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਬਣ ਜਾਣ
`ਤੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ ਉਪਜਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਿਰ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਟਿਕਾਅ ਤਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੀ
ਹੈ, ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਜੀਵਨ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਸਤਿਕਾਰ ਜੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਸਦੀਵੀ ਅਨੰਦ ਉਪਜਦਾ ਹੈ।
ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਬਰਕਤ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ ਸਦਾ ਠੰਢ ਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਰਤਦੀ ਹੈ।
ਚਿੰਤਾ-ਝੋਰੇ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ, ਵਿਕਾਰ ਆਦਿ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਫਟਕਦੇ।
ਤਾਂ ਤੇ ਗੁਰੂ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਆਗਿਆ `ਚ ਟੁਰਣ ਕਾਰਣ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ
ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਦੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖ਼ੁਰਾਕ ਤੇ ਪੁਸ਼ਾਕ ਵੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ-ਨਾਮ ਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਹੀ ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਸਰਾ ਤੇ ਆਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਰੰਗ
`ਚ ਰੰਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਉਹ ਦੂਜਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡਾ ਸਤਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਮਃ ੩॥ ਏ ਮਨ ਗੁਰ ਕੀ ਸਿਖ ਸੁਣਿ, ਹਰਿ ਪਾਵਹਿ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨੁ॥ ਹਰਿ
ਸੁਖਦਾਤਾ ਮਨਿ ਵਸੈ, ਹਉਮੈ ਜਾਇ ਗੁਮਾਨੁ॥ ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਪਾਈਐ, ਤਾ
ਅਨਦਿਨੁ ਲਾਗੈ ਧਿਆਨੁ॥
੨॥
{ਪੰ: ੫੧੨}
ਅਰਥ :
— “ਏ ਮਨ ਗੁਰ ਕੀ ਸਿਖ ਸੁਣਿ,
ਹਰਿ ਪਾਵਹਿ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨੁ” -ਐ
ਮੇਰੇ ਮਨ! ਤੂੰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸੁਣ। ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ `ਤੇ ਅਮਲ ਕਰ ਅਥਵਾ
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰ।
“ਹਰਿ ਸੁਖਦਾਤਾ ਮਨਿ ਵਸੈ, ਹਉਮੈ ਜਾਇ ਗੁਮਾਨੁ” - ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੈਨੂੰ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲ ਪਏਗਾ। ਤੇਰੇ ਮਨ `ਚ ਸੁਖਾਂ ਦਾ ਦਾਤਾ ਪ੍ਰਭੂ
ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਆ ਵੱਸੇਗਾ। ਤੇਰੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਹਉਮੈ ਹੰਕਾਰ ਵਾਲੇ ਅਵਗੁਣਾ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਨਾਸ
ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
“ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਪਾਈਐ ਤਾ ਅਨਦਿਨੁ ਲਾਗੈ ਧਿਆਨੁ” - ਤੀਜੇ
ਨਾਨਕ ਵੱਡੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਜੀਵ `ਤੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ
ਹੈ ਤਾਂ ਜੀਵ ਦੀ ਸੁਰਤ ਅਨਦਿਨ ਭਾਵ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਤੇ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ;
ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਦਾ ਗੂੜਾ ਰੰਗ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਵੱਡੇ
ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਨਤੀਜਾ, ਜਿਹੜੇ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਹੋਏ, ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਜੀਵਨ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ
“ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਖਾਣਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ
ਪੈਨੑਣਾ, ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਵਡਾਈ ਹੋਇ”
ਵਰਤੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਉਸੇ ਹੀ ਅਤੀ ਉੱਤਮ
ਜੀਵਨ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ “ਨਾਨਕ
ਨਦਰੀ ਪਾਈਐ ਤਾ ਅਨਦਿਨੁ ਲਾਗੈ ਧਿਆਨੁ”
ਵਰਤੀ ਹੈ।
ਜਦਕਿ ਅਜਿਹੇ ਉੱਤਮ ਵਿਕਾਰ ਰਹਿਤ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਉਹੀ ਹੈ
ਜਿਹੜਾ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਦਸਿਆ ਤੇ ਇਥੇ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਹੈ
“ਏ ਮਨ ਗੁਰ ਕੀ ਸਿਖ ਸੁਣਿ”,
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ
ਪਾਲਣ ਤੇ ਕਰ ਤੁੰ ਉਸਤੋਂ “ਹਰਿ
ਪਾਵਹਿ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨੁ”
ਭਾਵ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਵੇਂਗਾ।
ਉਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ
“ਹਰਿ ਸੁਖਦਾਤਾ ਮਨਿ ਵਸੈ”
ਤੇਰੇ ਮਨ `ਚ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ
ਉਤਪੰਨ ਹੋਣਗੇ ਤੇ “ਹਉਮੈ
ਜਾਇ ਗੁਮਾਨੁ” ਹਊਮੈ,
ਹੰਕਾਰ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਦਕਿ ਅੱਗੇ ਪਉੜੀ `ਚ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਸੇ
ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵੇਰਵੇ ਤੇ ਤਰਤੀਬ ਸਹਿਤ
“ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਕੇ ਗੁਣ ਰਵੈ, ਗੁਣ
ਪਰਗਟੁ ਕਿਤਾ” ਵਾਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ
ਨਾਲ ਪੱਕਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੇ ਇਹ ਪਉੜੀ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ:-
ਪਉੜੀ॥ ਸਤੁ ਸੰਤੋਖੁ, ਸਭੁ ਸਚੁ ਹੈ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਵਿਤਾ॥ ਅੰਦਰਹੁ ਕਪਟੁ
ਵਿਕਾਰੁ ਗਇਆ, ਮਨੁ ਸਹਜੇ ਜਿਤਾ॥ ਤਹ ਜੋਤਿ ਪ੍ਰਗਾਸੁ, ਅਨੰਦ ਰਸੁ, ਅਗਿਆਨੁ ਗਵਿਤਾ॥ ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ
ਕੇ ਗੁਣ ਰਵੈ, ਗੁਣ ਪਰਗਟੁ ਕਿਤਾ॥ ਸਭਨਾ ਦਾਤਾ ਏਕੁ ਹੈ, ਇਕੋ ਹਰਿ ਮਿਤਾ॥ ੯॥
{ਪੰ: ੫੧੨}
ਪਦ ਅਰਥ :
—ਸਭੁ—ਹਰ
ਥਾਂ `ਤੇ। ਸਚੁ—ਸਦਾ
ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਭੂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ।
ਸਭੁ ਸਚੁ ਹੈ —ਹਰ
ਥਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਹੀ ਪਸਾਰਾ ਤੇ ਉਸਦੀ ਹੋਂਦ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਗੁਰਮੁਖਿ—ਜੋ
ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੁ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦਾ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋ ਕੇ ਚਲਦਾ ਹੈ।
ਪਵਿਤਾ—ਜੀਵਨ
ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਹਿਜੇ—ਸੌਖੇ ਹੀ,
ਸੁਭਾਵਕ ਹੀ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਬਿਨਾ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੇ।
ਤਹ—ਓਥੇ,
ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਅੱਪੜ ਕੇ।
ਅਨੰਦ ਰਸੁ—ਆਤਮਕ
ਅਨੰਦ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਰਸ, ਸਦੀਵੀ ਅਨੰਦ।
ਗਵਿਤਾ—ਗਵਾਚ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਰਥ :
— “ਸਤੁ
ਸੰਤੋਖੁ ਸਭੁ ਸਚੁ ਹੈ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਵਿਤਾ” -
ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ
ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਤੇ ਗੁਰੂ ਆਦੇਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ
ਹੈ, ਉਹ ਪਵਿਤ੍ਰ ਜੀਵਨ ਵਾਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਸਤ ਸੰਤੋਖ ਆਦਿ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ
ਉਸ ਨੂੰ ਹਰ ਥਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਤੇ ਹੋਂਦ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੀ ਦਰਸ਼ਨ
ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
“ਅੰਦਰਹੁ ਕਪਟੁ ਵਿਕਾਰੁ ਗਇਆ, ਮਨੁ ਸਹਜੇ ਜਿਤਾ” -
ਉਸ ਦੇ ਮਨ `ਚੋਂ ਖੋਟਾਂ ਤੇ ਵਿਕਾਰ ਆਦ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸਦਾ ਮਨ ਸੌਖੇ ਹੀ ਵੱਸ `ਚ ਆ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਸਤ ਸੰਤੋਖ ਆਦਿ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਉਪਜਨ ਕਾਰਣ, ਮਨੁੱਖ ਨਾ ਟਿਕਣ
ਵਾਲਾ ਮਨ ਵੀ, ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ ਰੰਗ `ਚ ਟਿੱਕ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਰੰਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਤਹ ਜੋਤਿ ਪ੍ਰਗਾਸੁ, ਅਨੰਦ ਰਸੁ, ਅਗਿਆਨੁ ਗਵਿਤਾ” -
ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਸ ਉਭਰੀ ਹੋਈ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ
`ਚ ਅੱਪੜ ਕੇ, ਉਸ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਜੋਤਿ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ
ਆਤਮਕ ਆਨੰਦ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚੋਂ ਅਗਿਆਨਤਾ ਵਾਲਾ ਹਨੇਰਾ ਦੂਰ ਹੋ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਕੇ ਗੁਣ ਰਵੈ, ਗੁਣ ਪਰਗਟੁ ਕਿਤਾ” - ਉਹ
ਹਰ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਹੀ ਗੁਣ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹੀ ਰੱਬੀ ਗੁਣ, ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ
ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਲਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
“ਸਭਨਾ ਦਾਤਾ ਏਕੁ ਹੈ, ਇਕੋ ਹਰਿ ਮਿਤਾ” - ਉਸ
ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮੂਚੀਆਂ ਦਾਤਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ
ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਮਿੱਤਰ ਵੀ ਹੈ। ੯।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਦੱਸਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ
ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ, ਰਚਨਾ ਦੇ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ `ਚ ਵੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਸਤ,
ਸੰਤੋਖ ਆਦਿ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਖੋਟਾਂ ਤੇ ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਨ
ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ ਜਾ ਕੇ ਟਿਕਾਅ `ਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ `ਚ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦਾ ਹਨੇਰਾ
ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਉਥੇ ਇਲਾਹੀ ਜੋਤ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਆਤਮਕ ਰਸ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮਨੁੱਖ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਰਹਿ ਕੇ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਉਹ ਰੱਬੀ ਗੁਣ, ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਲਗ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਯਕੀਣ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਦਾਤਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਹੀ
ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਦੂਜਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਬਲਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪੱਕਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ
ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਮਿਤ੍ਰ ਵੀ ਹੈ।
ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ- ਪਹਿਲੇ
ਸਲੋਕ “ਸਤੁ ਸੰਤੋਖੁ ਸਭੁ ਸਚੁ
ਹੈ. .” `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ
ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਜਦੋਂ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ
ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ? ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਜਨ ਗੁਰਮੁਖ ਨੂੰ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ `ਚੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ
ਹੋਣ ਲਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵਿਕਾਰਾਂ-ਖੋਟਾਂ ਵਲੋਂ ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਤ, ਸੰਤੋਖ
ਆਦਿ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ ਉਸਦਾ ਜੀਵਨ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਗੁਰਦੇਵ ਵੱਡੀ ਪੱਕਿਆਈ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੇ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ
ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਉੱਤਮ ਤਬਦੀਲੀ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਇਕੋ ਹੀ ਢੰਗ ਹੈ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣਾ ਜਿਸਤੋਂ ਜੀਵਨ `ਚ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ ਉਪਜਦੇ ਹਨ।
ਇਸੇ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਟਿਕਾਅ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਠੰਡ ਵਰਤ ਜਾਂਦੀ ਤੇ
ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਦਿ ਦੀ ਅੱਗ ਬੁੱਝ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਲਕਿ ਉਸ ਦਾ ਭੋਜਨ ਤੇ ਪੌਸ਼ਾਕ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਭਾਵ ਉਹ ਰੋਮ ਰੋਮ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ, ਇਥੌਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਸਦਾ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਵੀ ਵਡਿਆਈਆਂ ਤੇ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ
“ਏ ਮਨ ਗੁਰ ਕੀ ਸਿਖ ਸੁਣਿ. .”
`ਚ ਵੀ ਮੂਲ ਰੂਪ `ਚ ਉਹੀ
ਵਿਸ਼ਾ ਲਿਆ ਹੈ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ
ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਹੋਣ, ਵਿਕਾਰਾਂ ਅਉਗੁਣਾ ਆਦਿ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਣਾ ਤੇ ਆਤਮਕ ਆਨੰਦ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਰਸ ਨੂੰ
ਮਾਨਣਾ।
ਇਹ ਵੀ
ਕਿ ਪਉੜੀ “ਸਤੁ
ਸੰਤੋਖੁ ਸਭੁ ਸਚੁ ਹੈ. .”
`ਚ
ਵੀ ਖੁੱਲੇ ਡੁੱਲੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਆਏ ਹਾਂ ਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਇਸੇ ਮੂਲ
ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੀ ਬੜੇ ਨਿਵੇਕਲੇ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਤਰਤੀਬ ਦੇ ਕੇ ਨਿਭਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਸਲੋਕਾਂ
`ਚ
ਵੀ ਉਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਹੀ ਹੋਰ ਤੇ ਭਰਪੂਰ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ।
(ਚਲਦਾ)
#Instt. 13 Gu.ki.v.02.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Gujri Ki Vaar M:3 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |