| . |
|
☬ ਗੂਜਰੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩ ☬
(ਪੰ: 508-517)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੧੦)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ,
ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ
ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੫ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਮਃ
੩॥ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਨ ਲਾਇਓ ਨਾਮੁ ਨ ਵਸਿਓ ਮਨਿ ਆਇ॥ ਧ੍ਰਿਗੁ ਇਵੇਹਾ ਜੀਵਿਆ ਕਿਆ ਜੁਗ ਮਹਿ
ਪਾਇਆ ਆਇ॥ ਮਾਇਆ ਖੋਟੀ ਰਾਸਿ ਹੈ ਏਕ ਚਸੇ ਮਹਿ ਪਾਜੁ ਲਹਿ ਜਾਇ॥ ਹਥਹੁ ਛੁੜਕੀ ਤਨੁ ਸਿਆਹੁ ਹੋਇ
ਬਦਨੁ ਜਾਇ ਕੁਮਲਾਇ॥ ਜਿਨ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ਤਿਨੑ ਸੁਖੁ ਵਸਿਆ ਮਨਿ ਆਇ॥ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵਹਿ
ਰੰਗ ਸਿਉ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰ ਸੋ ਧਨੁ ਸਉਪਿਆ ਜਿ ਜੀਅ ਮਹਿ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ॥
ਰੰਗੁ ਤਿਸੈ ਕਉ ਅਗਲਾ ਵੰਨੀ ਚੜੈ ਚੜਾਇ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੩॥ ਮਾਇਆ ਹੋਈ ਨਾਗਨੀ ਜਗਤਿ ਰਹੀ ਲਪਟਾਇ॥ ਇਸ ਕੀ ਸੇਵਾ ਜੋ ਕਰੇ ਤਿਸ ਹੀ
ਕਉ ਫਿਰਿ ਖਾਇ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਕੋਈ ਗਾਰੜੂ ਤਿਨਿ ਮਲਿ ਦਲਿ ਲਾਈ ਪਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਸੇਈ ਉਬਰੇ ਜਿ ਸਚਿ ਰਹੇ
ਲਿਵ ਲਾਇ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਢਾਢੀ ਕਰੇ ਪੁਕਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਸੁਣਾਇਸੀ॥ ਅੰਦਰਿ ਧੀਰਕ ਹੋਇ ਪੂਰਾ ਪਾਇਸੀ॥ ਜੋ ਧੁਰਿ ਲਿਖਿਆ
ਲੇਖੁ ਸੇ ਕਰਮ ਕਮਾਇਸੀ॥ ਜਾ ਹੋਵੈ ਖਸਮੁ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਮਹਲੁ ਘਰੁ ਪਾਇਸੀ॥ ਸੋ ਪ੍ਰਭੁ ਮੇਰਾ ਅਤਿ ਵਡਾ
ਗੁਰਮੁਖਿ ਮੇਲਾਇਸੀ॥ ੫ ॥
(ਪਉੜੀ ੫,
ਸਟੀਕ,
ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’
ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਨ ਲਾਇਓ ਨਾਮੁ ਨ ਵਸਿਓ ਮਨਿ ਆਇ॥ ਧ੍ਰਿਗੁ
ਇਵੇਹਾ ਜੀਵਿਆ, ਕਿਆ ਜੁਗ ਮਹਿ ਪਾਇਆ ਆਇ॥ ਮਾਇਆ ਖੋਟੀ ਰਾਸਿ ਹੈ ਏਕ ਚਸੇ ਮਹਿ ਪਾਜੁ ਲਹਿ ਜਾਇ॥
ਹਥਹੁ ਛੁੜਕੀ ਤਨੁ ਸਿਆਹੁ ਹੋਇ ਬਦਨੁ ਜਾਇ ਕੁਮਲਾਇ॥ ਜਿਨ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ਤਿਨੑ ਸੁਖੁ
ਵਸਿਆ ਮਨਿ ਆਇ॥ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵਹਿ ਰੰਗ ਸਿਉ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰ ਸੋ ਧਨੁ
ਸਉਪਿਆ ਜਿ ਜੀਅ ਮਹਿ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ॥ ਰੰਗੁ ਤਿਸੈ ਕਉ ਅਗਲਾ ਵੰਨੀ ਚੜੈ ਚੜਾਇ॥ ੧॥
{ਪੰ: ੫੧੦}
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਨ
ਲਾਇਓ—ਜੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ
ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾ ਕੀਤੀ ਤਾਂ।
ਨਾਮੁ—ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ। ਵਸਿਆ—ਸਦਾ
ਲਈ ਵੱਸ ਗਿਆ। ਮਨਿ—ਮਨ
`ਚ। ਧ੍ਰਿਗੁ—ਫਿਟਕਾਰ-ਜੋਗ।
ਜੁਗ—ਜਨਮ,
ਅਜੋਕਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ।
ਮਹਿ—ਇਸੇ
ਜਨਮ `ਚ। ਪਾਇਆ ਆਇ—
ਜੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਨਾ ਖੱਟਿਆ? ਤਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਕੀ ਕਮਾਇਆ? ਭਾਵ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ
ਕਮਾਇਆ ਬਲਕਿ ਇਸ (ਦੁਰਲਭ) ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਕੀਤਾ।
ਰਾਸਿ—ਪੂੰਜੀ।
ਚਸਾ—ਪਹਰ
ਦਾ ਵੀਹਵਾਂ ਹਿੱਸਾ, ਨੌ ਮਿਨਿਟ ਦਾ ਸਮਾਂ।
ਪਾਜੁ—ਵਿਖਾਵਾ।
ਹਥਹੁ ਛੁੜਕੀ—ਹਥੋਂ
ਗੁਆਚੀ, ਜੇ ਗੁਆਚ ਜਾਏ।
ਬਦਨੁ—ਮੂੰਹ।
ਰੰਗ—ਪਿਆਰ।
ਸਤਿਗੁਰ ਸਉਪਿਆ—ਗੁਰੂ
ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ। ਜੀਅ ਮਹਿ—ਜਿੰਦ
`ਚ। ਅਗਲਾ—ਬਹੁਤਾ।
ਵੰਨੀ—ਰੰਗ।
ਅਰਥ :
— “ਸਤਿਗੁਰ
ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਨ ਲਾਇਓ, ਨਾਮੁ ਨ ਵਸਿਓ ਮਨਿ ਆਇ” -
(ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ)
ਜੇ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਚਿੱਤ ਨਾ
ਜੋੜਿਆ ਭਾਵ ਜੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ
ਮਨ
`ਚ ਨਾ ਵੱਸਿਆ ਭਾਵ ਜੇ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਨਾ ਬਣੀ।
“ਧ੍ਰਿਗੁ ਇਵੇਹਾ ਜੀਵਿਆ, ਕਿਆ ਜੁਗ ਮਹਿ ਪਾਇਆ ਆਇ” - ਜੇ
ਮਨੁੱਖਾ-ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ, ਇਸਦੇ ਇਕੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਾਲੇ ਮਕਸਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਕੀਤਾ?
ਭਾਵ ਅਰਬਾਂ-ਖਰਬਾਂ ਜੂਨਾਂ `ਚੋਂ, ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਵਾਲਾ ਅਵਸਰ ਮਿਲਿਆ, ਉਸਦਾ
ਇਕੋ ਇੱਕ ਮਕਸਦ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ, ਜੇ ਉਹ ਵੀ ਹਾਸਲ ਨਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਹ ਦੁਰਲਭ ਜਨਮ ਵੀ ਬਾਕੀ
ਕਰਮਭੋਗੀ ਜੂਨਾਂ ਵਾਂਙ ਹੀ ਬਿਰਥਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਧ੍ਰਿਗਾਕਾਰ ਹੈ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਉਪਰ।
“ਮਾਇਆ ਖੋਟੀ ਰਾਸਿ ਹੈ, ਏਕ ਚਸੇ ਮਹਿ ਪਾਜੁ ਲਹਿ ਜਾਇ” - ਐ
ਭਾਈ! ਮਾਇਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪਕੜ, ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਲਈ ਅਜਿਹੀ ਪੂੰਜੀ ਹੈ ਜੋ ਖੋਟੀ ਰਾਸ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਸ
ਦਾ ਦਿਖਾਵਾ ਤਾਂ ਪਲ ਭਰ `ਚ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੀ ਪਕੜ, ਅੱਖ ਝਪਕਦੇ ਮੁੱਕਣ
ਵਾਲੀ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਨਿਭਦੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਦੇਖਦੇ ਦੇਖਦੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਹਥਹੁ ਛੁੜਕੀ ਤਨੁ ਸਿਆਹੁ ਹੋਇ, ਬਦਨੁ ਜਾਇ ਕੁਮਲਾਇ” - ਜੇ
ਕਿਸੇ ਕਾਰਣ ਇਹ ਮਾਇਆ ਗੁਆਚ ਜਾਏ, ਆਈ ਹੋਈ ਹੱਥੌਂ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਗ਼ਮ `ਚ, ਮਨੁੱਖ ਦਾ
ਸਰੀਰ ਵੀ ਕਾਲਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਮੂੰਹ ਕੁਮਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਚੇਹਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਖੇੜਾ ਪਲ
ਭਰ `ਚ ਘਬਰਾਹਟ ਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ `ਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਸਾਹਸਤ ਹੀਣ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਿਹਰੇ ਦੀ
ਸਾਰੀ ਲਾਲੀ ਉੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਰੌਣਕ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਰੀਰ ਉਪਰ ਵੀ ਕਈ ਰੰਗ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਜਾਂਦੇ
ਹਨ।
“ਜਿਨ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ, ਤਿਨੑ ਸੁਖੁ ਵਸਿਆ ਮਨਿ ਆਇ” -
ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਚਿੱਤ ਜੋੜ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ
ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋ ਕੇ ਚਲਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਅਥਵਾ ਜੀਵਨ `ਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤੇ ਸਹਿਜ ਅਵਸਥਾ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ;
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਸਦਾ ਲਈ ਟਿਕਾਅ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾ, ਝੋਰੇ, ਭਟਕਣਾ,
ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਵਿਕਾਰਾਂ ਅਦਿ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਦਾ ਲਈ ਖੇੜੇ ਤੇ ਅਨੰਦ `ਚ
ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
“ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵਹਿ ਰੰਗ ਸਿਉ, ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਇ” - ਅਜਿਹੇ
ਲੋਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਉਸੇ ਦੇ ਪਿਆਰ `ਚ ਗੜੁੱਚ ਰਹਿ ਕੇ, ਉਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ
ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
“ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰ ਸੋ ਧਨੁ ਸਉਪਿਆ, ਜਿ ਜੀਅ ਮਹਿ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ” - ਤੀਜੇ
ਨਾਨਕ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਇਹ ਨਾਮ-ਧਨ ਵਾਲਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੂੰ
ਹੀ ਸੌਂਪਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਆਤਮਾ `ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ ਰੰਗ
ਚੜ੍ਹਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਸਤਿਗ੍ਰੁਰੂ ਸਦਾ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਹੀ ਓਤ ਪ੍ਰੋਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਰੰਗੁ ਤਿਸੈ ਕਉ ਅਗਲਾ ਵੰਨੀ ਚੜੈ ਚੜਾਇ” - ਤਾਂ
ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਨਾਮ ਵਾਲਾ ਧਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ
ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਮ-ਰੰਗ ਵੀ ਪੱਕਾ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ ਰੰਗ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ
ਦੂਣਾ ਤੇ ਚਉਣਾ ਹੋ ਕੇ ਚਮਕਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਸਦਾ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਹੀ
ਆਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ੧।
ਨੋਟ :
— (ੳ)
“ਹਥਹੁ
ਛੁੜਕੀ ਤਨੁ ਸਿਆਹੁ ਹੋਇ
ਬਦਨੁ ਜਾਇ ਕੁਮਲਾਇ” ਵਾਲੀ
ਪੰਕਤੀ `ਚ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ
“ਮਾਇਆ
ਖੋਟੀ ਰਾਸਿ” ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ
ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ‘ਜੇ ਮਰ ਜਾਏ’
ਭਾਵ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਦੇ,
ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਲ ਅਰਥ ਮੰਨਣੇ ਗ਼ਲਤ ਹਨ।
(ਅ)
ਉਂਝ ਵੀ ਜੇ ਗਹੁ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ
ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਸਲੋਕ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੇ ਸੰਭਾਲ ਨਾਲ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਚਲਦੇ
ਜੀਵਤ ਸਰੀਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਕਿਸੇ ਪੰਕਤੀ ਦੇ ਅਰਥ, ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਲ ਮੰਨ ਲੈਣੇ,
ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਪਉੜੀ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੇ ਨਿਵੇਕਲਾ ਮਕਸਦ ਹੀ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ
ਰਾਹੀਂ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਜੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਇਸ
ਦੇ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਲਾਹਣਤ ਹੈ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਜਨਮ `ਤੇ ਭਾਵ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਭੁਲਿਆਂ, ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ, ਜਨੁਖਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਉਲਟੇ ਪਾਸੇ
ਚਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਰੂਪ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਖਚੱਤ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਦੇਵ ਪਉੜੀ `ਚ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਐ ਮਨੁੱਖ ਚੇਤੇ ਰੱਖ! ਮਾਇਆ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਕੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ
ਇਸਦੇ ਉਤਰਦੇ ਵੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ। ਦੂਜਾ ਇਹ ਨਸ਼ਾ, ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ `ਚ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਹੀ ਪੈਦਾ
ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਟਿਕਾਅ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋ ਕੇ ਚਲਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ
ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਸਦੀਵੀ ਟਿਕਾਅ, ਖੇੜਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ
ਜੀਵਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਹੀ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰਤ, ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਜੁੜੀ
ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਢੰਗ ਹੈ ਤੇ ਉਹ
ਢੰਗ ਹੈ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣਾ। ਇਸੇ
ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ `ਚ ਸਦੀਵੀ ਅਨੰਦ ਆ ਸਕਦਾ ਤੇ ਜੀਵਨ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਸਦਾ ਭਰਪੂਰ ਰਹਿੰਦਾ
ਹੈ।
ਮਃ ੩॥ ਮਾਇਆ ਹੋਈ ਨਾਗਨੀ ਜਗਤਿ ਰਹੀ ਲਪਟਾਇ॥ ਇਸ ਕੀ ਸੇਵਾ ਜੋ ਕਰੇ ਤਿਸ ਹੀ
ਕਉ ਫਿਰਿ ਖਾਇ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਕੋਈ ਗਾਰੜੂ ਤਿਨਿ ਮਲਿ ਦਲਿ ਲਾਈ ਪਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਸੇਈ ਉਬਰੇ ਜਿ ਸਚਿ ਰਹੇ
ਲਿਵ ਲਾਇ॥ ੨॥ {ਪੰ: ੫੧੦}
ਪਦ ਅਰਥ :
—ਮਾਇਆ—ਮਾਇਕ
ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਮੋਹ, ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੀ ਪਕੜ।
ਹੋਈ—ਬਣੀ
ਹੋਈ ਹੈ। ਨਾਗਨੀ—ਸੱਪਣੀ।
ਰਹੀ ਲਪਟਾਇ—ਚੰਬੜੀ
ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਕੀ ਸੇਵਾ ਜੋ
ਕਰੇ—ਜਿਹੜਾ ਇਸਦੀ
ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਮਾਇਆ ਦੇ ਪਿਛੇ ਦੌੜਦਾ ਹੈ।
ਤਿਸ ਹੀ ਕਉ ਫਿਰਿ ਖਾਇ-
ਉਸ ਦੇ ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਗਾਰੜੂ—ਗਾਰੁੜ-ਮੰਤ੍ਰ
ਜਾਣਨ ਵਾਲਾ; ਸੱਪ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦਾ ਮੰਤਰ ਜਾਣਨ ਵਾਲਾ।
ਮਲਿ—ਮਲ
ਕੇ। ਦਲਿ—ਦਲ
ਕੇ। ਮਲਿ ਦਲਿ—ਚੰਗੀ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਸਲ ਰੋਂਦ ਕੇ।
ਤਿਨਿ—ਤਿਸ ਨੇ, ਉਸ ਨੇ।
ਲਾਈ ਪਾਇ—ਪੈਰਾਂ
ਹੇਠ ਸੁੱਟ ਲਿਆ। ਸੱਚੇ —ਸਦਾ
ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ।
ਅਰਥ :
— “ਮਾਇਆ
ਹੋਈ ਨਾਗਨੀ, ਜਗਤਿ ਰਹੀ ਲਪਟਾਇ” -ਮਾਇਕ
ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਮੋਹ ਮਾਨੋ ਉਸ ਸੱਪਣੀ ਦੀ ਨਿਆਈਂ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਨੂੰ ਚਿੰਬੜੀ
ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
“ਇਸ ਕੀ ਸੇਵਾ ਜੋ ਕਰੇ, ਤਿਸ ਹੀ ਕਉ ਫਿਰਿ ਖਾਇ” -
ਫ਼ਿਰ ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਦਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਉਸੇ ਨੂੰ ਹੀ ਖਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਭਾਵ ਉਸਦੇ ਮਨੁੱਖਾ
ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
“ਗੁਰਮੁਖਿ ਕੋਈ ਗਾਰੜੂ, ਤਿਨਿ ਮਲਿ ਦਲਿ ਲਾਈ ਪਾਇ” - ਜਦਕਿ
ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਗੁਰਮੁਖ ਜਨ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਮਾਇਆ-ਸੱਪਣੀ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਮੰਤ੍ਰ ਜਾਣਦਾ ਹੋਵੇ
ਭਾਵ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਬੂ `ਚ ਰਖਣਾ ਜਾਣਦਾ ਹੋਵੇ। ਗੁਰਮੁਖ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਸੁੱਟ
ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਲ ਦਲ ਕੇ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਜਿਹੜੇ ਵਿਰਲੇ ਗੁਰਮੁਖ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ
ਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋ ਕੇ ਚਲਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ `ਤੇ ਮਾਇਆ ਰੂਪ ਸਪਨੀ ਆਪਣਾ ਵਿਰੋਧੀ
ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੀ, ਬਲਕਿ ਗੁਰਮੁਖ ਜਨ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਆਪਣੀ ਦਾਸੀ ਬਣਾ ਕੇ ਵਰਤਦੇ
ਹਨ।
“ਨਾਨਕ ਸੇਈ ਉਬਰੇ, ਜਿ ਸਚਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਇ” - ਤਾਂ
ਤੇ ਤੀਜੇ ਨਾਨਕ, ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਚਿੰਬੜੀ ਹੋਈ ਇਸ ਮਾਇਆ ਰੂਪ
ਸੱਪਣੀ ਤੋਂ ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਬਚਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਗੁਰਮੁਖ ਆਪਣੀ ਸੁਰਤ ਨੂੰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨਾਲ ਹੀ ਜੋੜੀ ਰਖਦੇ
ਹਨ। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਇਸ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਦੱਸਦੇ ਹਨ, ਮੂਲ ਰੂਪ `ਚ ਮਾਇਆ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਚਿੰਬੜੀ ਹੋਈ
ਭਾਵ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਚਲਣ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਾਇਆ ਹੈ। ਉਂਝ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ, ਇਸ ਮਾਇਆ ਨੂੰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ
ਸਰਗੁਣ ਸਰੂਪ ਤੇ ਸਮੂਚੀ ਜਗਤ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਾਇਆ ਤੇ ਛਾਇਆ ਆਦਿ ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਸਲੋਕ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਵੀ, ਜੀਵ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਦਰ ਛੱਡ ਕੇ ਉਸ
ਦੀ ਇਸ ਮਾਇਆ ਪਿਛੇ ਲੱਗ ਟੁਰਦਾ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ
“ਇਸ ਕੀ ਸੇਵਾ ਜੋ ਕਰੇ ਤਿਸ ਹੀ ਕਉ
ਫਿਰਿ ਖਾਇ” ਅਨੁਸਾਰ
ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਇਹ ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵੀ
ਖਾਇ
ਭਾਵ ਬਿਰਥਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਫ਼ਿਰ, ਜਿਹੜੇ ਗੁਰੂ-ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ
ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ; ਉਹ ਇਤਨੇ ਬਲਸ਼ਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਿ ਮਾਇਆ ਉਨ੍ਹਾਂ `ਤੇ ਆਪਣਾ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਹੀ
ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ। ਉਹ ਇਸੇ ਮਾਇਆ `ਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ, ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਅਸਲ ਮਕਸਦ
ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਮਾਇਆ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਬਲਕਿ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਲਈ
“ਗੁਰਮੁਖਿ ਕੋਈ ਗਾਰੜੂ
ਤਿਨਿ ਮਲਿ ਦਲਿ ਲਾਈ ਪਾਇ”
ਅਨੁਸਾਰ ਇਸਨੂੰ ਮਰਿਯਾਦਾ `ਚ ਰਹਿ ਕੇ
ਵਰਤਦੇ ਹਨ। “ਨਾਨਕ ਸੇਈ
ਉਬਰੇ ਜਿ ਸਚਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਇ”
ਅਨੁਸਾਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹ ਮਨ ਤੇ
ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਇਸ ਮਾਇਆ ਦੇ ਜਨਮ ਦਾਤੇ, ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ
ਗੁਰਮੁਖ
ਜਨ
ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ
ਸੰਸਾਰ `ਚ ਨਹੀਂ ਵਿਚਰਦੇ।
ਪਉੜੀ॥ ਢਾਢੀ ਕਰੇ ਪੁਕਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਸੁਣਾਇਸੀ॥ ਅੰਦਰਿ ਧੀਰਕ ਹੋਇ ਪੂਰਾ
ਪਾਇਸੀ॥ ਜੋ ਧੁਰਿ ਲਿਖਿਆ ਲੇਖੁ ਸੇ ਕਰਮ ਕਮਾਇਸੀ॥ ਜਾ ਹੋਵੈ ਖਸਮੁ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਮਹਲੁ ਘਰੁ ਪਾਇਸੀ॥
ਸੋ ਪ੍ਰਭੁ ਮੇਰਾ ਅਤਿ ਵਡਾ ਗੁਰਮੁਖਿ ਮੇਲਾਇਸੀ॥ ੫॥
{ਪੰ: ੫੧੦}
ਪਦ ਅਰਥ :
—ਢਾਢੀ—ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ
ਕਰਨ ਵਾਲਾ। ਧੀਰਕ—ਧੀਰਜ।
ਪਾਇਸੀ—ਪਾ
ਲਏਗਾ, ਲੱਭ ਲਏਗਾ। ਪੂਰਾ
ਪਾਇਸੀ-ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦਾ
ਰਾਹ ਲਭ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਧੁਰਿ—ਧੁਰੋਂ, ਪ੍ਰਭੂ
ਵੱਲੋਂ, ਪ੍ਰਭੁ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ।
ਅਰਥ :
— “ਢਾਢੀ ਕਰੇ ਪੁਕਾਰ ਪ੍ਰਭੂ
ਸੁਣਾਇਸੀ” - ਜੇ ਕੋਈ
ਮਨੁੱਖ ਕਿੱਤੇ ਦਾ ਢਾਢੀ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ
ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵੀ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ
ਅਰਦਾਸ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਅੰਦਰਿ ਧੀਰਕ ਹੋਇ, ਪੂਰਾ ਪਾਇਸੀ” - ਢਾਡੀ
ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਉਸ ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਹੀ ਨਤੀਜਾ, ਢਾਡੀ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ ਆਉਂਦਾ
ਹੈ। ਭਾਵ ਇਸਦੇ ਜੀਵਨ `ਚੋਂ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਤੇ ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ
ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਰਾਹ ਖੁੱਲਦਾ ਹੈ।
“ਜੋ ਧੁਰਿ ਲਿਖਿਆ ਲੇਖੁ, ਸੇ ਕਰਮ ਕਮਾਇਸੀ” -
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ `ਚ ਉਸ ਰਾਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਇਹ ਕਮਾਈ ਵੀ ਪੁੰਗਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ ਉਸ
ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਉਸ ਸਿਫ਼ਤਿ ਸਾਲਾਹ ਕਾਰਣ, ਉਹ ਢਾਡੀ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼
ਦਾ ਪਾਤ੍ਰ ਵੀ ਬਣਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਜਾ ਹੋਵੈ ਖਸਮੁ ਦਇਆਲੁ, ਤਾ ਮਹਲੁ ਘਰੁ ਪਾਇਸੀ”
- ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਸ ਸੱਚ ਦੇ
ਮਾਰਗ `ਤੇ ਚਲਦਿਆਂ, ਜੇ ਖਸਮ ਪ੍ਰਭੂ, ੳਸ `ਤੇ ਦਿਆਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵੀ
ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਸੋ
ਪ੍ਰਭੁ ਮੇਰਾ ਅਤਿ ਵਡਾ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਮੇਲਾਇਸੀ” -ਗੁਰਦੇਵ
ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੂ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਜਦਕਿ
ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਭਾਵ ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ
ਸਫ਼ਲਤਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ੫।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਕਿਸੇ ਢਾਡੀ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਹੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ
ਜੇ ਉਹੀ ਢਾਡੀ, ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਕਰੇ ਤੇ ਕਰਤੇ ਨੂੰ ਹੀ ਸੁਣਾਏ। ਯਕੀਨਣ ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਉਹ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵੀ, ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਅਰਦਾਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਉਸ
ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਭਟਕਣਾ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਣਾ, ਵਿਕਾਰ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਮੁੱਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਮਾਇਆ ਵੱਲੋਂ
ਹੱਟ ਕੇ, ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵੱਲ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਸ ਢਾਡੀ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਸ ਉੱਤਮ ਕਮਾਈ ਕਾਰਣ,
ਉਸ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਕਰਮ ਤਾਂ ਸੁਧਰਦੇ ਹੀ ਹਨ, ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਵੀ ਬਣਦਾ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਜੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਮਿਹਰਵਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਫ਼ੁਲਤ ਜੀਵਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ
ਕਬੂਲ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਪੁੱਜ ਕੇ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ
ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ।
ਪਉੜੀ ਅਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-ਜਿੱਥੇ
ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਸ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਢਾਡੀ ਹੋ ਕੇ ਵੀ,
ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕੱਚੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ `ਚ ਹੀ ਆਪਣੇ ਅਮੋਲਕ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਸਮਾਂ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰ
ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਬਦਲੇ ਜੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਮੁੱਲਾ ਸਮਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨੂੰ ਗਾਉਣ
`ਚ ਲਗਾ ਦੇਵੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ ਤੇ ਸਦੀਵੀ ਅਨੰਦ ਵੀ ਆਵੇਗਾ ਤੇ ਨਾਲ ਉਸ ਅੰਦਰੋਂ
ਤ੍ਰਿਸਣਾ, ਭਟਕਣਾ, ਵਿਕਾਰ ਆਦਿ ਵੀ ਮੁੱਕਣ ਗੇ। ਫ਼ਿਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਹਰਵਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ
ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਵੀ ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਦਕਿ ਇਸ ਨਾਲ, ਇਹ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ
ਰਹੇ ਉਹ ਸਾਰੇ ਕਰਮ, ਨਾਲ ਨਾਲ ਨਿਰੋਲ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵੀ ਹੋਣ।
ਗਹੁ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ
“ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਨ… ਕਿਆ ਜੁਗ
ਮਹਿ ਪਾਇਆ ਆਇ” `ਚ
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਆਦੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ
ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਤੂੰ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੀ ਪਕੜ `ਚ ਨਾ ਆ। ਇਹ ਜਨਮ ਬਹੁਤ ਕੀਮਤੀ ਹੈ ਤੂੰ ਇਸ ਨੂੰ
ਬਿਰਥਾ ਨਾ ਕਰ। ਤੂੰ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਤੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ
ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਹਿ। ਇਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਤੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀਆਂ ਅਨੰਤ ਦਾਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
ਵੀ ਕਰਦਾ ਰਵੇਂਗਾ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਦਾ ਯੋਗ ਅਨੰਦ ਵੀ ਮਾਣਦਾ ਰਵੇਂਗਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਸਦਕਾ, ਤੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾਤਾਂ `ਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ, ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ ਰਹਿ ਕੇ, ਸਹਿਜੇ ਹੀ
ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਵੀ ਹੋ ਜਾਵੇਂਗਾ। ਤੇਰਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਤੇਰਾ ਹਲਤ ਵੀ ਸੁਧਰ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਪਲਤ ਵੀ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ
“ਮਾਇਆ ਹੋਈ ਨਾਗਨੀ. .”
`ਚ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਲੋਕ ਵਿੱਚਲੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਹੀ ਬਲਕਿ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਆਖਿਆ
ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੀ ਪਕੜ ਕਾਰਣ ਕੇਵਲ ਮਨਮੁਖਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਹੀ ਬਿਰਥਾ ਹੁੰਦੇ
ਹਨ। ਜਦਕਿ ਗੁਰਮੁਖ ਦੀ ਤਾਂ ਇਹ ਮਾਇਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵੀ ਦਾਸੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦਾ
ਸਾਧਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰਮੁਖ ਜਨ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ
ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਰਕਤ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਅਡੋਲਤਾ ਕਾੲਮਿ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ
ਮਾਇਆ ਦੇ ਕੁਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ, ਅਉਗੁਣ, ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ
ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਫਟਕਦੇ।
(ਚਲਦਾ)
#Instt. 10 Gu.ki.v.02.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Gujri Ki Vaar M:3 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |