| . |
|
☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬
(ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੨੭)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੨੩ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਰੂਪੈ ਕਾਮੈ ਦੋਸਤੀ ਭੁਖੈ ਸਾਦੈ ਗੰਢੁ॥ ਲਬੈ ਮਾਲੈ ਘੁਲਿ ਮਿਲਿ
ਮਿਚਲਿ ਊਂਘੈ ਸਉੜਿ ਪਲੰਘੁ॥ ਭੰਉਕੈ ਕੋਪੁ ਖੁਆਰੁ ਹੋਇ ਫਕੜੁ ਪਿਟੇ ਅੰਧੁ॥ ਚੁਪੈ ਚੰਗਾ ਨਾਨਕਾ ਵਿਣੁ
ਨਾਵੈ ਮੁਹਿ ਗੰਧੁ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੧॥ ਰਾਜੁ ਮਾਲੁ ਰੂਪੁ ਜਾਤਿ ਜੋਬਨੁ ਪੰਜੇ ਠਗ॥ ਏਨੀ ਠਗੀਂ ਜਗੁ ਠਗਿਆ
ਕਿਨੈ ਨ ਰਖੀ ਲਜ॥ ਏਨਾ ਠਗਨਿੑ ਠਗ ਸੇ ਜਿ ਗੁਰ ਕੀ ਪੈਰੀ ਪਾਹਿ॥ ਨਾਨਕ ਕਰਮਾ ਬਾਹਰੇ ਹੋਰਿ ਕੇਤੇ
ਮੁਠੇ ਜਾਹਿ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥
ਪੜਿਆ ਲੇਖੇਦਾਰੁ ਲੇਖਾ ਮੰਗੀਐ॥ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਕੂੜਿਆਰੁ ਅਉਖਾ ਤੰਗੀਐ॥ ਅਉਘਟ ਰੁਧੇ ਰਾਹ ਗਲੀਆਂ
ਰੋਕੀਆਂ॥ ਸਚਾ ਵੇਪਰਵਾਹੁ ਸਬਦਿ ਸੰਤੋਖੀਆਂ॥ ਗਹਿਰ ਗਭੀਰ ਅਥਾਹੁ ਹਾਥ ਨ ਲਭਈ॥ ਮੁਹੇ ਮੁਹਿ ਚੋਟਾ
ਖਾਹੁ ਵਿਣੁ ਗੁਰ ਕੋਇ ਨ ਛੁਟਸੀ॥ ਪਤਿ ਸੇਤੀ ਘਰਿ ਜਾਹੁ ਨਾਮੁ ਵਖਾਣੀਐ॥ ਹੁਕਮੀ ਸਾਹ ਗਿਰਾਹ ਦੇਂਦਾ
ਜਾਣੀਐ॥ ੨੩ ॥
(ਪਉੜੀ ੨੩,
ਸਟੀਕ ਸਲੋਕਾਂ ਤੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’
ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਰੂਪੈ ਕਾਮੈ ਦੋਸਤੀ, ਭੁਖੈ ਸਾਦੈ ਗੰਢੁ॥ ਲਬੈ ਮਾਲੈ ਘੁਲਿ
ਮਿਲਿ ਮਿਚਲਿ, ਊਂਘੈ ਸਉੜਿ ਪਲੰਘੁ॥ ਭਂਉਕੈ ਕੋਪੁ ਖੁਆਰੁ ਹੋਇ, ਫਕੜੁ ਪਿਟੇ ਅੰਧੁ॥ ਚੁਪੈ ਚੰਗਾ
ਨਾਨਕਾ, ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਮੁਹਿ ਗੰਧੁ॥ ੧॥ (ਪੰ:
੧੨੮੮)
ਪਦਅਰਥ: — ਰੂਪੈ—ਸੁੰਦਰਤਾ।
ਕਾਮੈ—ਕਾਮ
ਵਾਸ਼ਨਾ, ਕਾਮ। ਭੁਖੈ—ਭੁੱਖ।
ਸਾਦੈ—ਸੁਆਦ। ਗੰਢੁ—ਸੰਬੰਧ।
ਲਬੈ—ਲੱਬ
ਦਾ, ਲੋਭ ਦਾ। ਮਾਲੈ—ਮਾਲ,
ਧਨ ਪਦਾਰਥ। ਘੁਲਿ ਮਿਲਿ—ਚੰਗੀ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਲਵੇਂ, ਵਧੇਰੇ, ਵਧ ਚੜ੍ਹ ਕੇ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ।
ਮਿਚਲਿ—ਮੇਲ,
ਇਕ-ਮਿਕਤਾ। ਊਘੈ—ਊਂਘਣ
ਵਾਲੇ ਨੂੰ, ਨੀਂਦ੍ਰਾਲੇ ਨੂੰ।
ਸਉੜਿ—ਸਉੜੀ
ਥਾਂ। ਭਉਕੈ—ਭੌਂਕਦਾ
ਹੈ, ਬਹੁਤ ਬੋਲਦਾ ਹੈ। ਕੋਪੁ—ਕ੍ਰੋਧ।
ਖੁਆਰੁ ਹੋਇ—ਜਿਸਨੂੰ
ਆਪਣਾ ਆਪ ਭੁੱਲ ਚੁੱਕਾ ਹੋਵੇ।
ਫਕੜੁ ਪਿਟੇ—ਬਦ-ਜ਼ਬਾਨੀ
ਕਰਦਾ ਹੈ ਬੇ ਸਿਰ ਪੈਰ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।
ਮੁਹਿ—ਮੂੰਹ
`ਚ। ਗੰਧੁ—ਗੰਦੀ
ਜ਼ੁਬਾਨ, ਬਦਕਲਾਮੀ, ਮਨਮੁਖਤਾ ਦੇ ਬੋਲ।
ਅਰਥ: —
“ਰੂਪੈ ਕਾਮੈ ਦੋਸਤੀ, ਭੁਖੈ ਸਾਦੈ
ਗੰਗ਼ੁ”-ਰੂਪ ਦੀ ਕਾਮ
ਵਾਸਨਾ ਨਾਲ ਮਿੱਤ੍ਰਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭੁੱਖ ਦਾ ਸੁਆਦ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਹੈ।
ਭਾਵ, ਕਾਮੀ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ, ਰੂਪ ਨੂੰ ਤੱਕ ਕੇ, ਵਾਸ਼ਨਾ ਭੜਕਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੁੱਖ ਤੇਜ਼ ਲੱਗੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਉਹ ਵਸਤ ਵੀ ਸੁਆਦਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ਆਮ
ਹਾਲਾਤ `ਚ ਖਾਣਾ ਵੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।
“ਲਬੈ ਮਾਲੈ, ਘੁਲਿ ਮਿਲਿ ਮਿਚਲਿ, ਊਂਘੈ ਸਉੜਿ ਪਲੰਘੁ” -
ਲੋਭੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਧਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨਾਲ ਵਧ
ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਇਕ-ਮਿਕਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੀਂਦਰ ਨਾਲ ਊਂਘ ਰਹੇ ਨੂੰ ਸਉੜੀ ਥਾਂ ਵੀ ਕਿਸੇ
ਪਲੰਘ ਦੀ ਨਿਆਂਈਂ ਹੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ।
“ਭਂਉਕੈ ਕੋਪੁ ਖੁਆਰੁ ਹੋਇ, ਫਕੜੁ ਪਿਟੇ ਅੰਧੁ” - ਕ੍ਰੋਧ
ਬਹੁਤ ਭੋਂਕਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਕ੍ਰੋਧ `ਚ ਅੰਨ੍ਹਾ ਹੋਇਆ ਬੰਦਾ ਖੁਆਰ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੋਲ
ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਪ ਹੀ ਭੁੱਲ ਚੁੱਕਾ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ। ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਉਹ ਵਧ ਚੜ੍ਹ ਕੇ
ਬਦ-ਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
“ਚੁਪੈ ਚੰਗਾ ਨਾਨਕਾ, ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਮੁਹਿ ਗੰਧੁ” -
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਸਖਣੀ ਗਲਬਾਤ ਵੀ ਇਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮੂੰਹ `ਚੋਂ ਬਦ-ਕਲਾਮੀ ਦੀ
ਬਦਬੂ ਹੀ ਆ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। ਇਸ `ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ
ਸਲਾਹ ਵਿਹੂਣੀ ਗਲਬਾਤ ਨਾਲੋਂ ਤਾਂ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ੧।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਸਲੋਕ
`ਚ ਕੁੱਝ ਸੰਸਾਰਕ ਮਿਸਾਲਾਂ ਵਰਤ ਕੇ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਮੂਚੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਚਲਣ ਦੁਵੱਲੀ
ਸਾਂਝ `ਤੇ ਖੜਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਚਾਹੇ ਸਾਧਾਰਨ ਤਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨੀਂਵੇਂ ਤੋਂ ਨੀਵੇਂ ਤਲ ਦਾ।
ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਕਾਮੀ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ, ਰੂਪ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸਦੀ ਵਾਸ਼ਨਾ ਭੜਕ ਉਠਦੀ ਹੈ। ਲਾਲਚੀ ਨੂੰ
ਆਪਣੇ-ਪਰਾਏ ਦੀ ਤਮੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਧਨ-ਪਦਾਰਥ ਚਾਹੀਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਫ਼ਿਰ
ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਹੱਕ-ਹਲਾਲ ਦੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਹਰਾਮ ਦੇ।
ਇਸੇਤਰ੍ਹਾਂ ਨੀਂਦ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਆਰਾਮਦੇਹ ਬਿਛੌਣੇ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਸਮੇਂ
ਉਸ ਲਈ ਹਰੇਕ ਛੋਟੀ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਜਗ੍ਹਾ ਵੀ ਮਾਨੋ ਪਲੰਘ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਕ੍ਰੋਧ ਇਤਨਾ ਚੰਡਾਲ
ਹੈ, ਜਿਸ `ਤੇ ਸੁਆਰ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਆਪਣੇ ਬੋਲਾਂ `ਤੇ ਵੀ ਕਾਬੂ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ; ਅਜਿਹੇ
ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੇ ਬੋਲ ਬਦਕਲਾਮੀ ਤੇ ਸਭਿਅਤਾ ਤੋਂ ਗਿਰੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ
ਦੇ ਕਾਬੂ `ਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਜਦਕਿ ਦੁਵੱਲੇ ਜੋੜ ਵਾਲਾ ਇਹੀ ਵਿਸ਼ਾ ਹਰੇਕ ਸੰਸਾਰਕ ਗਲਬਾਤ ਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗਲਬਾਤ ਚਾਹੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਲ ਦੀ ਹੋਵੇ, ਹਰੇਕ ਗਲਬਾਤ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ
ਹੈ; ਗਲਬਾਤ ਕਦੇ ਵੀ ਇਕੱਲੇ ਬੈਠ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸ `ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
ਨਿਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ “ਚੁਪੈ
ਚੰਗਾ ਨਾਨਕਾ, ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਮੁਹਿ ਗੰਧੁ”
ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਿਹੂਣੀ
ਹਰੇਕ ਗਲਬਾਤ ਇਉਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਮਨੁੱਖ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਗੰਦਗੀ ਹੀ ਬਿਖੇਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ
ਨਾਮ ਤੋਂ ਵਿਹੂਣੀ ਗਲਬਾਤ ਕਰਣ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਬੈਠਾ ਰਵੇ।
ਮਃ ੧॥ ਰਾਜੁ ਮਾਲੁ ਰੂਪੁ ਜਾਤਿ ਜੋਬਨੁ, ਪੰਜੇ ਠਗ॥ ਏਨੀ ਠਗੀਂ ਜਗੁ ਠਗਿਆ,
ਕਿਨੈ ਨ ਰਖੀ ਲਜ॥ ਏਨਾ ਠਗਨਿੑ ਠਗ ਸੇ, ਜਿ ਗੁਰ ਕੀ ਪੈਰੀ ਪਾਹਿ॥ ਨਾਨਕ ਕਰਮਾ ਬਾਹਰੇ, ਹੋਰਿ ਕੇਤੇ
ਮੁਠੇ ਜਾਹਿ॥ ੨॥ (ਪੰ: ੧੨੮੮)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਏਨੀ—ਇਨ੍ਹਾਂ
(ਪੰਜਾਂ) ਨੇ। ਕਿਨੈ—ਕਿਸੇ
ਨੇ ਵੀ। ਲਜ—ਇੱਜ਼ਤ,
ਸ਼ਰਮ ਹਿਯਾ। ਏਨੀ ਠਗੀਂ—ਇਨ੍ਹਾਂ
(ਪੰਜ) ਠੱਗਾਂ ਨੇ। ਮੁਠੇ—ਠੱਗੇ।
ਰਖੀ—ਰੱਖੀ,
ਬਚਾਈ। ਠਗ ਸੇ —ਇਨ੍ਹਾਂ
ਠਗਾਂ ਨੂੰ ਠੱਗਣ ਵਾਲੇ, ਸਿਆਣੇ ਬੰਦੇ।
ਠਗਨਿੑ—ਠੱਗ
ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਾਲ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।
ਜਿ—ਜਿਹੜੇ।
ਪਾਹਿ—ਪੈਂਦੇ
ਹਨ। ਹੋਰਿ—ਹੋਰ
ਦਾ ਬਹੁਵਚਨ। ਹੋਰਿ ਕੇਤੇ—ਹੋਰ
ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ। ਮੁਠੈ ਜਾਹਿ—ਲੁੱਟੇ
ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ ਲੁਟਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕਰਮਾ ਬਾਹਰੇ—ਭਾਗ
ਹੀਣ, ਅਭਾਗੇ, ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਤੋਂ ਵਾਂਜੇ।
ਅਰਥ: —
“ਰਾਜੁ ਮਾਲੁ ਰੂਪੁ ਜਾਤਿ ਜੋਬਨੁ,
ਪੰਜੇ ਠਗ” -ਰਾਜ, ਧਨ,
ਸੁੰਦਰਤਾ, ਉੱਚੀ ਜਾਤਿ ਦੀ ਹਉਮੈ ਤੇ ਜੁਆਨੀ; ਇਹ ਪੰਜੇ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਠੱਗ ਹਨ।
“ਏਨੀ ਠਗੀਂ ਜਗੁ ਠਗਿਆ, ਕਿਨੈ ਨ ਰਖੀ ਲਜ” - ਇਨ੍ਹਾਂ
ਠੱਗਾਂ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਠੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ `ਚੋਂ ਜਿਹੜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਢਹੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ, ਫ਼ਿਰ
ਉਹ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਚਾਅ ਸਕਿਆ।
“ਏਨਾ ਠਗਨਿੑ ਠਗ ਸੇ, ਜਿ ਗੁਰ ਕੀ ਪੈਰੀ ਪਾਹਿ” -
ਉਂਜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਠੱਗਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਠੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਭਾਵ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ (ਸੰਸਾਰਕ) ਠਗਾਂ ਦੀ ਪਕੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।
“ਨਾਨਕ ਕਰਮਾ ਬਾਹਰੇ, ਹੋਰਿ ਕੇਤੇ ਮੁਠੇ ਜਾਹਿ” - ਗੁਰੂ
ਨਾਨਕ ਪਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਨਹੀਂ ਤਾਂ, ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਜਿਹੜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਪਾਤ੍ਰ ਨਹੀਂ
ਬਣ ਪਾਉਂਦੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਠਗਾਂ ਦੇ ਢਹੇ ਚੜ੍ਹੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਲੁੱਟੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਗੁਰਦੇਵ
ਸਲੋਕ `ਚ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦਾ ਜਾਲ ਵਿਛਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੇ ਜਾਲ
`ਚ ਰਾਜ ਪਾਟ ਦਾ ਨਸ਼ਾ, ਧਨ ਮਾਲ ਦਾ ਨਸ਼ਾ, ਸਰੀਰਕ ਰੂਪ ਰੰਗ ਦਾ ਨਸ਼ਾ, ਜੁਆਨੀ ਦਾ ਨਸ਼ਾ, ਉੱਚੀ
ਜਾਤ-ਕੁਲ ਦਾ ਨਸ਼ਾ; ਇਹ ਅਜਿਹੇ ਪੰਜ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਸ਼ੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਬਚਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਦੇਵ
ਨੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਠਗ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਤਮਕ ਸਰਮਾਏ ਨੂੰ
ਠਗ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ, ਜਿਸ-ਜਿਸ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ
`ਚੋਂ ਕੋਈ ਇੱਕ ਨਸ਼ਾ ਵੀ ਭਾਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਰ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੀ
ਸ਼ਰਮ-ਹਿਯਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ।
ਫ਼ਿਰ ਅਰਬਾਂ-ਖਰਬਾਂ ਜੂਨਾਂ `ਚੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਹੀ, ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਇਕੋ
ਇੱਕ ਅਵਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਜਨਮ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਮਕਸਦ ਵੀ ਇਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਅਵਸਰ ਜਿਹੜਾ
ਗੁਰੂ ਵਿਹੂਣੇ ਰਹਿ ਕੇ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਠਗਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਤੋਂ ਉਹੀ ਬਚਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ
ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ
ਠਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸਰਮਾਇਆ ਦਿਨ ਰਾਤ ਲੁਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ
ਅਭਾਗੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਪਾਤ੍ਰ ਨਹੀਂ ਬਣ ਪਾਂਦੇ।
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਪਾਤ੍ਰ ਨਾ ਬਣ ਪਾਉਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਉਹ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ
`ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਬਿਰਥਾ
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਇਕੋ ਹੀ ਅਰਥ ਹੈ, ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮਾਰ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ, ਉਖਾੜ,
ਗੁਣਾਹਾਂ ਭਰਿਆ ਮਨਮੁਖੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨਾ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁੜ ਜੂਨਾਂ-ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ
ਪੈਣਾ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਨਾ ਹੋਣਾ।
ਪਉੜੀ॥ ਪੜਿਆ ਲੇਖੇਦਾਰੁ, ਲੇਖਾ ਮੰਗੀਐ॥ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਕੂੜਿਆਰੁ, ਅਉਖਾ
ਤੰਗੀਐ॥ ਅਉਘਟ ਰੁਧੇ ਰਾਹ, ਗਲੀਆਂ ਰੋਕੀਆਂ॥ ਸਚਾ ਵੇਪਰਵਾਹੁ, ਸਬਦਿ ਸੰਤੋਖੀਆਂ॥ ਗਹਿਰ ਗਭੀਰ
ਅਥਾਹੁ, ਹਾਥ ਨ ਲਭਈ॥ ਮੁਹੇ ਮੁਹਿ ਚੋਟਾ ਖਾਹੁ, ਵਿਣੁ ਗੁਰ ਕੋਇ ਨ ਛੁਟਸੀ॥ ਪਤਿ ਸੇਤੀ ਘਰਿ ਜਾਹੁ,
ਨਾਮੁ ਵਖਾਣੀਐ॥ ਹੁਕਮੀ ਸਾਹ ਗਿਰਾਹ, ਦੇਂਦਾ ਜਾਣੀਐ॥ ੨੩॥
(ਪੰ: ੧੨੮੮)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਲੇਖੇਦਾਰੁ—ਲੇਖਾ
ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ, ਘੁੰਤਰਾਂ ਕੱਢਣ ਵਾਲਾ, ਚਤੁਰਾਈ ਭਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ।
ਕੂੜਿਆਰੁ—ਕੂੜ
ਦਾ ਵਪਾਰੀ, ਬਿਨਸਨਹਾਰ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਮੋਹ `ਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ, ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੀ ਪਕੜ `ਚ।
ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸਿਮਰਨ ਵਿਹੂਣਾ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ।
ਲੇਖਾ ਮੰਗੀਐ—
ਕਰਤੇ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ ਉਸਦੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ
ਲੇਖਾ-ਮੰਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਉਖਾ—ਉਖਾੜਾਂ,
ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਆਸ਼ਾ-ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਦਿ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ।
ਤੰਗੀਐ—ਔਖਿਆਈ
ਪਾਂਦਾ ਹੈ, ਔਖਾ ਬਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅਉਘਟ—ਔਖਆਂਈਆਂ,
ਬਹੁਤ ਕਠਿਨ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਨਾਲ।
ਰੁਧੇ—ਰੋਕੇ
ਹੋਏ। ਸ਼ਬਦਿ—ਸ਼ਬਦ
ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਾਰਣ।
ਸੰਤੋਖੀਆਂ—ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ
ਸੁਭਾਅ `ਚ ਸੰਤੋਖ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਮੁਹੇ—ਮੂੰਹ
`ਤੇ। ਮੁਹਿ—ਮੂੰਹ
`ਤੇ ਹੀ। ਮੁਹੇ ਮੁਹਿ—ਦਬਾਦਬ।
ਮੁਹੇ ਮੁਹਿ ਚੋਟਾ—ਦਬਾਦਬ
ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਟਾਂ।
ਸਾਹ—ਜ਼ਿੰਦਗੀ।
ਗਿਰਾਹ—ਗਿਰਾਹੀ,
ਰੋਜ਼ੀ। ਸਚਾ—ਸਦਾ
ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਭੂ।
ਵੇਪਰਵਾਹੁ—ਬੇ-ਮੁਹਤਾਜ।
ਸਬਦਿ—ਸ਼ਬਦ
ਰਾਹੀਂ। ਹਾਥ—ਡੂੰਘਾਈ।
ਪਤਿ—ਇੱਜ਼ਤ।
ਸੇਤੀ—ਨਾਲ।
ਘਰਿ—ਘਰ
`ਚ,
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ।
ਜਾਣੀਐ—ਸਮਝ
ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਨਿਸ਼ਚਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਰਥ: —
“ਪੜਿਆ
ਲੇਖੇਦਾਰੁ, ਲੇਖਾ ਮੰਗੀਐ” -ਮਨੁੱਖ
(ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਬਹੁਤ ਪੜਿਆ ਲਿਖਿਆ ਵਿਦਵਾਨ, ਚਤੁੱਰ, ਸਿਆਣਾ ਤੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬਹੁਤ
ਘੁੰਤਰਬਾਜ਼ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਕਰਤੇ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ ਵੀ ਮੰਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਵ ਨਿਰੀ ਵਿੱਦਿਆ, ਸੰਸਾਰ ਤਲ ਦੀਆਂ ਚਤੁਰਾਈਆਂ ਤੇ ਘੁੰਤਰਬਾਜ਼ੀਆਂ ਵੀ
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਾਇਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ‘ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ, ਆਸ਼ਾ-ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਦਿ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬਚਾ ਸਕਦੀਆਂ।
“ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਕੂੜਿਆਰੁ, ਅਉਖਾ ਤੰਗੀਐ” - ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਬਿਨਾ, ਅਜਿਹਾ ਪੜ੍ਹਿਆ ਲਿਖਿਆ, ਚਤੁਰ ਤੇ ਸਿਆਣਾ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਬਿਨਸਨਹਾਰ
ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਮੋਹ `ਚ ਹੀ ਜੱਕੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਉਖਾੜਾਂ, ਚਿੰਤਾਵਾਂ,
ਆਸ਼ਾ-ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਿਤਾਂਤ ਔਖਾ ਬਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
“ਅਉਘਟ ਰੁਧੇ ਰਾਹ, ਗਲੀਆਂ ਰੋਕੀਆਂ” - ਉਸ
ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਤੇ ਰਸਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਨਾਲ ਰੁਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਉਸ ਲਈ
ਉਨ੍ਹਾਂ `ਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਵੀ ਕਠਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
“ਸਚਾ ਵੇਪਰਵਾਹੁ, ਸਬਦਿ ਸੰਤੋਖੀਆਂ” -
ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਕਾਰਣ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਸੰਤੋਖ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸੰਤੋਖੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦਾ (ਆਪਣੇ
ਜੀਵਨ ਕਾਲ `ਚ ਹੀ) ਸਦਾ ਥਿਰ ਬੇ-ਮੁਹਤਾਜ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਗਹਿਰ ਗਭੀਰ ਅਥਾਹੁ, ਹਾਥ ਨ ਲਭਈ” - ਪ੍ਰਭੂ
ਮਾਨੋ ਅਜਿਹਾ ਡੂੰਘਾ ਸਮੁੰਦਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਦਾ ਹੱਦ ਬੰਨਾ ਨਹੀਂ। ਭਾਵ ਸੰਸਾਰਕ ਵਿੱਦਿਆ ਤੇ
ਚਤੁਰਾਈਆਂ ਦੇ ਆਸਰੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਜਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ
ਹੈ।
“ਮੁਹੇ ਮੁਹਿ ਚੋਟਾ ਖਾਹੁ, ਵਿਣੁ ਗੁਰ ਕੋਇ ਨ ਛੁਟਸੀ” -
ਬਲਕਿ (ਪੜ੍ਹਿਆ ਲਿਖਿਆ ਚਤੁਰ
ਕੂੜਿਆਰੁ) ਤਾਂ (ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਹਉਮੈ ਕਾਰਣ) ਦਬਾਦਬ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਹੋਂ ਮੂੰਹ
ਚੋਟਾਂ ਹੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਰਨ `ਚ ਆਏ ਬਿਨਾ, ਕੋਈ ਵੀ ਇਸ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ-ਵਿਕਾਰਾਂ
ਦੀ ਮਾਰ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬੱਚ ਸਕਦਾ।
“ਪਤਿ ਸੇਤੀ ਘਰਿ ਜਾਹੁ, ਨਾਮੁ ਵਖਾਣੀਐ” - ਤਾਂ
ਤੇ ਐ ਮਨੁੱਖ! ਤੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ। ਤਾ ਕਿ ਤੂੰ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ
ਅੱਪੜ ਜਾਵੇਂ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਵੇਂ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੇਰਾ ਇਹ ਲੋਕ ਵੀ ਸੰਵਰ ਜਾਵੇ ਤੇ
ਪ੍ਰਲੋਕ ਵੀ।
“ਹੁਕਮੀ ਸਾਹ ਗਿਰਾਹ, ਦੇਂਦਾ ਜਾਣੀਐ” -
(ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ) ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਹ ਨਿਸਚਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਹੀ
ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਗੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਰੋਜ਼ੀ ਵੀ। ੨੩।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮਨੁੱਖ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਕਿਨਾਂ ਵਧ ਪੜਿਆ ਲਿਖਿਆ
ਵਿਦਵਾਨ, ਚਤੁੱਰ, ਸਿਆਣਾ, ਘੁੰਤਰਬਾਜ਼ ਤੇ ਕੁੱਝ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਜਦਕਿ ਕਰਤੇ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ ਉਸ ਦੇ
ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਵੀ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਮਝਣਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਿਰੀ ਸੰਸਾਰਕ ਵਿੱਦਿਆ, ਚਤੁਰਾਈਆਂ
ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਾਇਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪਕੜ, ਅਤੇ ‘ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ, ਆਸ਼ਾ-ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਦਿ ਤੋਂ
ਛੁਟਕਾਰਾ ਨਹੀਂ ਦੁਆ ਸਕਦੀਆਂ।
ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਛੁਟਕਾਰਾ ਕੇਵਲ਼ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆ ਕੇ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਿਹੂਣਾ ਜੀਵਨ ਕੁੜਿਆਰ ਭਾਵ
ਬਿਨਸਨਹਾਰ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਮੋਹ `ਚ ਹੀ ਜੱਕੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਉਖਾੜਾਂ,
ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਆਸ਼ਾ-ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਬਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਫ਼ਿਰ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦ ੀ
ਕਮਾਈ ਕਾਰਣ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਸੰਤੋਖ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸੰਤੋਖੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ
ਕਾਲ `ਚ ਹੀ ਸਦਾ ਥਿਰ ਬੇ-ਮੁਹਤਾਜ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਮਾਨੋ ਅਜਿਹਾ
ਡੂੰਘਾ ਸਮੁੰਦਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਦਾ ਥਹੁ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਧਰ ਸੰਸਾਰਕ ਵਿੱਦਿਆ ਤੇ
ਚਤੁਰਾਈਆਂ ਆਸਰੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।
ਉਲਟਾ ਪੜ੍ਹਿਆ ਲਿਖਿਆ ਚਤੁਰ ਕੂੜਿਆਰੁ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਹਉਮੈ ਕਾਰਣ
ਦਬਾਦਬ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਹੋਂ ਮੂੰਹ ਚੋਟਾਂ ਹੀ ਖਾਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ
ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ-ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਇਕੋ ਰਾਹ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਰਾਹ ਹੈ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਰਨ `ਚ ਆ
ਕੇ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣਾ।
ਤਾਂ ਤੇ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ
ਆਉਣਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣਾ ਹੈ। ਤਾ ਕਿ ਜੀਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਵੇ,
ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਾ ਪੈਣਾ ਪਵੇ। ਬਲਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਾ ਵੀ ਹੋ
ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੈ ਤੇ ਰੋਜ਼ੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਹੈ।
ਪਉੜੀ ਤੇ ਸ਼ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-
ਪਉੜੀ `ਚ ਗ੍ਰੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਵੱਲੋਂ ਸਾਰਾ ਜ਼ੋਰ ਹੀ ਇਸੇ ਗੱਲ `ਤੇ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰਕ ਪੜ੍ਹਾਈ, ਲਿਖਾਈ,
ਸਿਆਣਪਾਂ ਤਾਂ ਹੀ ਥਾਏਂ ਪੈਦੀਆਂ ਹਨ ਜੇ ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ
ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਵੇ। ਇਹੀ ਰਸਤਾ ਹੈ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਇਸ ਲੋਕ ਨੂੰ ਤੇ ਪ੍ਰਲੋਕ ਨੂੰ ਵੀ ਸਫ਼ਲ ਕਰਣ ਦਾ।
ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਸ਼ਬਦ ਗ੍ਰੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਿਹੂਣਾ
ਮਨੁੱਖ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਕਿਤਨਾ ਵੱਡਾ ਵਿਦਵਾਨ, ਚਤੁਰ ਤੇ ਸਿਆਣਾ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਉਹ
ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੇ ਜੱਕੜ `ਚੋਂ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਦਾ ਸਾਰਾ ਜਨਮ ਚਿੰਤਾ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ
ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਬਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜੀਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ
`ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ
“ਕਬੂਲ
ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ” ਅਰਥ ਹਨ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੇ ਚੰਗੇ ਤੇ ਮਾੜੇ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਭੋਗਣ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ
ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜਨਮਾਂ, ਜੂਨਾਂ ਤੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਵੀ ਇਸੇ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ।
ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ
“ਰੂਪੈ ਕਾਮੈ ਦੋਸਤੀ ਭੁਖੈ ਸਾਦੈ
ਗੰਢੁ” `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਕੁੱਝ
ਮਿਸਾਲਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮੂਚੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਚਲਣ ਦੁਵੱਲੀ ਸਾਂਝ `ਤੇ ਖੜਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ
ਚਾਹੇ ਸਾਧਾਰਨ ਤਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨੀਂਵੇਂ ਤੋਂ ਨੀਵੇਂ ਤਲ ਦਾ। ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਇਸੇ
ਤ੍ਰਰ੍ਹਾਂ ਗਲਬਾਤ ਵੀ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਉਂਜ ਗਲਬਾਤ ਕਦੇ ਵੀ ਇਕੱਲੇ ਬੈਠ ਕੇ
ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸ ਸੰਬੰਧੀਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨਿਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ
“ਚੁਪੈ ਚੰਗਾ
ਨਾਨਕਾ, ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਮੁਹਿ ਗੰਧੁ”
ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਿਹੂਣੀ
ਹਰੇਕ ਸੰਸਾਰਕ ਗਲਬਾਤ ਵੀ ਇਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਮਨੁੱਖ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਗੰਦਗੀ ਹੀ ਬਿਖੇਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ
ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਵਿਹੂਣੀ ਗਲਬਾਤ ਕਰਣ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ
ਬੈਠਾ ਰਵੇ।
ਦੂਜੇ
ਸਲੋਕ “ਰਾਜੁ ਮਾਲੁ ਰੂਪੁ
ਜਾਤਿ ਜੋਬਨੁ ਪੰਜੇ ਠਗ. .”
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਸੰਸਾਰ `ਚ
ਕਈ ਰੂਪਾਂ `ਚ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦਾ ਜਾਲ ਵਿਛਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ `ਚੋਂ ਕੁੱਝ
ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਠਗਾਂ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਠਗਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਤੋਂ
ਉਹੀ ਬਚਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ
ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸਰਮਾਇਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਠਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦਿਨ ਰਾਤ ਲੁਟਿਆ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਅਭਾਗੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਪਾਤ੍ਰ ਨਹੀਂ ਬਣ
ਪਾਂਦੇ। ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਧੱਕ ਦਿੱਤੇ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ। (ਚਲਦਾ)
#Instt. 27.23 Mlkiv.03.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |