.

☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬

(ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)

ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਹਿਤ

(ਕਿਸ਼ਤ-੧੮)

(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)

ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,

ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ (ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956

(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੬ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)

ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਬਾਬੀਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੈ ਬੋਲਿਆ, ਤਾਂ ਦਰਿ ਸੁਣੀ ਪੁਕਾਰ॥ ਮੇਘੈ ਨੋ ਫੁਰਮਾਨੁ ਹੋਆ, ਵਰਸਹੁ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰਿ॥ ਹਉ ਤਿਨ ਕੈ ਬਲਿਹਾਰਣੈ, ਜਿਨੀ ਸਚੁ ਰਖਿਆ ਉਰਿ ਧਾਰਿ॥ ਨਾਨਕ ਨਾਮੇ ਸਭ ਹਰੀਆਵਲੀ, ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰਿ॥ ੧ 

ਮਃ ੩॥ ਬਾਬੀਹਾ ਇਵ ਤੇਰੀ ਤਿਖਾ ਨ ਉਤਰੈ, ਜੇ ਸਉ ਕਰਹਿ ਪੁਕਾਰ॥ ਨਦਰੀ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪਾਈਐ, ਨਦਰੀ ਉਪਜੈ ਪਿਆਰੁ॥ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਿ ਵਸੈ, ਵਿਚਹੁ ਜਾਹਿ ਵਿਕਾਰ॥ ੨ 

ਪਉੜੀ॥ ਇਕਿ ਜੈਨੀ ਉਝੜ ਪਾਇ, ਧੁਰਹੁ ਖੁਆਇਆ॥ ਤਿਨ ਮੁਖਿ ਨਾਹੀ ਨਾਮੁ ਨ ਤੀਰਥਿ ਨਾੑਇਆ॥ ਹਥੀ ਸਿਰ ਖੋਹਾਇ, ਨ ਭਦੁ ਕਰਾਇਆ॥ ਕੁਚਿਲ ਰਹਹਿ ਦਿਨ ਰਾਤਿ, ਸਬਦੁ ਨ ਭਾਇਆ॥ ਤਿਨ ਜਾਤਿ ਨ ਪਤਿ ਨ ਕਰਮੁ, ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ॥ ਮਨਿ ਜੂਠੈ ਵੇਜਾਤਿ, ਜੂਠਾ ਖਾਇਆ॥ ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਆਚਾਰੁ, ਨ ਕਿਨ ਹੀ ਪਾਇਆ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਓਅੰਕਾਰਿ, ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ॥ ੧੬ 

(ਪਉੜੀ ੧੬, ਸਟੀਕ ਸਲੋਕਾਂ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)

ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਬਾਬੀਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੈ ਬੋਲਿਆ, ਤਾਂ ਦਰਿ ਸੁਣੀ ਪੁਕਾਰ॥ ਮੇਘੈ ਨੋ ਫੁਰਮਾਨੁ ਹੋਆ, ਵਰਸਹੁ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰਿ॥ ਹਉ ਤਿਨ ਕੈ ਬਲਿਹਾਰਣੈ, ਜਿਨੀ ਸਚੁ ਰਖਿਆ ਉਰਿ ਧਾਰਿ॥ ਨਾਨਕ ਨਾਮੇ ਸਭ ਹਰੀਆਵਲੀ, ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰਿ॥ ੧॥ (ਪੰ: ੧੨੮੫)

ਪਦ ਅਰਥ: — ਬਾਬੀਹਾ—ਬਾਬੀਹਾ ਇੱਕ ਪੰਛੀ ਪਰ ਪ੍ਰਕਰਣ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨੁੱਖ ਭਾਵ ਬਾਬੀਹਾ ਨੁਮਾ ਮਨੁੱਖ। ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੈ —ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਬੋਲਿਆ —ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਅਰਜ਼ੋਈਆਂ ਤੇ ਅਰਦਾਸਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਮਿਹਰ ਕਰੋ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਦੀ ਦਾਤ ਬਖ਼ਸ਼ੋ ਤਾ ਕਿ ਮੇਰਾ ਇਹ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਨਾ ਜਾਵੇ। ਤਾਂ—ਕੇਵਲ ਇਸ ਲਈ। ਦਰਿ—ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ। ਮੇਘੈ ਨੋ— ਗ੍ਰੁਰੂ ਬੱਦਲ ਨੂੰ, ਜਿਵੇਂ ਬਾਬੀਹੇ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਿਣ ਲਈ ਬੱਦਲਾਂ ਤੋਂ ਸਵਾਂਤੀ ਬੂੰਦ ਦੀ ਉਡੀਕ ਤੇ ਬੇਹੱਦ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸ਼ਫ਼ਲਾ ਕਰਣ ਲਈ ਗ੍ਰੁਰੂ ਬੱਦਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਕਰਤੇ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਹੀ ਗੁਰੂ ਵੀ ਜਗਿਆਸੂ `ਤੇ ਨਾਮ ਜਲ ਦੀ ਬਰਖਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਉਰਿ—ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ। ਨਾਮੇ ਸਭ ਹਰੀਆਵਲੀ—ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਜੀਵਨ `ਚ ਵੱਸ ਜਾਣ ਨਾਲ ਜੀਵਨ `ਚੋਂ ਆਸ਼ਾ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਣਾ, ਮਾਇਕ ਭੁੱਖਾਂ ਆਦਿ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਵਿਕਾਰ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ `ਚ ਟਿਕਾਅ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰਿ— (ਜੀਵਨ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ ਗੁਣ) ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਕਮਾਈ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਅਰਥ: — ਬਾਬੀਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੈ ਬੋਲਿਆ, ਤਾਂ ਦਰਿ ਸੁਣੀ ਪੁਕਾਰ” -ਜਦੋਂ ਬਾਬੀਹੇ ਨੁਮਾ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸੰਬੰਧੀ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਅਰਦਾਸਾਂ, ਲੋਦੜੀਆਂ ਤੇ ਅਰਜ਼ੋਈਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਕਿ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਮਿਹਰ ਕਰ, ਮੈਨੂੰ ਬਾਬੀਹੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਜਲ ਵਾਲੀ ਦਾਤ ਬਖ਼ਸ਼ੋ ਤਾ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਮੇਰਾ ਇਹ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਨਾ ਜਾਵੇ”।

ਤਾਂ ਭਾਵ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਨੁਮਾ ਬਾਬੀਹੇ ਦੀਆਂ ਅਰਦਾਸਾਂ ਤੇ ਜੋਦੜੀਆਂ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਮਕਸਦ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਉਸੇ ਕਾਰਣ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਨੁਮਾ ਬਾਬੀਹੇ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਅਰਦਾਸ ਵੀ ਕਬੂਲ ਹੋ ਗਈ।

ਮੇਘੈ ਨੋ ਫੁਰਮਾਨੁ ਹੋਆ, ਵਰਸਹੁ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰਿ” - ਇਸ `ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ, ਗੁਰੂ ਬੱਦਲ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਰਜ਼ੋਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ `ਤੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰ ਕੇ ‘ਨਾਮ ਜਲ’ ਦੀ ਬਰਖਾ ਕਰੋ।

ਹਉ ਤਿਨ ਕੈ ਬਲਿਹਾਰਣੈ, ਜਿਨੀ ਸਚੁ ਰਖਿਆ ਉਰਿ ਧਾਰਿ॥ ਨਾਨਕ ਨਾਮੇ ਸਭ ਹਰੀਆਵਲੀ, ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰਿ” -ਗ੍ਰੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਕਮਾਈ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚੋਂ ਆਸ਼ਾ-ਮਨਸ਼ਾ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਣਾ, ਭਟਕਣਾ, ਚਿੰਤਾਂਵਾਂ, ਮਾਇਕ ਭੁੱਖਾਂ ਆਦਿ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਵਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੇ ਸਦਾ ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ `ਚ ਵਸਾਇਆ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਚਿੱਤ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਹੈ, ਗੁਰਦੇਵ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਲਿਹਾਰੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ। ੧।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- (ੳ) ਸਲੋਕ `ਚ ਵਿਸ਼ਾ ਕੇਵਲ ਸਫ਼ਲ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਹੀ ਹੈ ਮਨਮਤੀ ਤੇ ਅਸਫ਼ਲ਼ ਜਨਮ ਦਾ ਨਹੀਂ। ਅਜਿਹਾ ਜੀਵਨ ਜਿਹੜਾ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਅਜਿਹੇ ਸਫ਼ਲ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਦੋ ਪੱਖ ਬਿਆਣੇ ਹਨ।

ਪਹਿਲਾ-ਅਜਿਹਾ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਉਤਮਤਾ, ਵਿਸ਼ੇਸਤਾ ਤੇ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਨੂੰ ਇਥੇ ਬਾਬੀਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੈ ਬੋਲਿਆ” ਵਾਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਨਾਲ ਬਿਆਣਿਆ ਹੈ। ‘ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੈ’ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ ਅਰਬਾਂ-ਖਰਬਾਂ ਜੂਨੀਆਂ ਚੋਂ ਇਕੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ। ਉਪ੍ਰੰਤ ‘ਬੋਲਿਆ’ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ “ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਅਰਦਾਸਾਂ ਤੇ ਅਰਜ਼ੋਈਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਕਿ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਮਿਹਰ ਕਰੋ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਬਾਬੀਹੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਜਲ ਦੀ ਦਾਤ ਬਖ਼ਸ਼ੋ ਤਾ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਇਹ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਨਾ ਜਾਵੇ”।

ਦੂਜਾ-ਅਜਿਹੇ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਕਮਾਈ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ `ਚੋਂ ਆਸ਼ਾ-ਮਨਸ਼ਾ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਣਾ, ਭਟਕਣਾ, ਚਿੰਤਾਂਵਾਂ, ਮਾਇਕ ਭੁੱਖਾਂ ਆਦਿ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਲੋਕ `ਚ ਅਜਿਹੇ ਸਫ਼ਲ ਜਨਮ ਦੀ ਵਿਆੀਖਆ ਨਾਨਕ ਨਾਮੇ ਸਭ ਹਰੀਆਵਲੀ, ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰਿ” ਵਾਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ।

(ਅ) “ਤਾਂ ਦਰਿ ਸੁਣੀ ਪੁਕਾਰ” - ਸੰਬੰਧਤ ਪੰਕਤੀ `ਚ ਲਫ਼ਜ਼ ਤਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਕੱਲਾ ਲਫ਼ਜ਼ ਸਲੋਕ ਵਿਚਲੀ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼ਰਤ ਨੂੰ ਉਭਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਲਫ਼ਜ਼ ਆਪਣੇ ਆਪ `ਚ ਕੰਡੀਸ਼ਨਲ (Conditional) ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ, ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਉਸ ਬਾਬੀਹਾ ਨੁਮਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਕਾਰਣ ਕੀ ਸੀ? ਉਹ ਕਾਰਣ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ‘ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੈ’ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦੇ ਸਮੇਂ ‘ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ’ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਨਮ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆ ਕੇ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਸ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਲਗਾਤਰ ਜੋਦੜੀਆਂ ਤੇ ਅਰਜ਼ੋਈਆਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਮਃ ੩॥ ਬਾਬੀਹਾ ਇਵ ਤੇਰੀ ਤਿਖਾ ਨ ਉਤਰੈ, ਜੇ ਸਉ ਕਰਹਿ ਪੁਕਾਰ॥ ਨਦਰੀ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪਾਈਐ, ਨਦਰੀ ਉਪਜੈ ਪਿਆਰੁ॥ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਿ ਵਸੈ, ਵਿਚਹੁ ਜਾਹਿ ਵਿਕਾਰ॥ ੨॥ (ਪੰ: ੧੨੮੫)

ਪਦ ਅਰਥ: — ਇਵ—ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ। ਤਿਖਾ—ਆਸ਼ਾ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਣਾ, ਭਟਕਣਾ, ਚਿੰਤਾਂਵਾਂ, ਆਦਿ ਮਾਇਕ ਭੁੱਖਾਂ। ਸਉ—ਸੌ ਵਾਰੀ। ਕਰਹਿ ਪੁਕਾਰ—ਤੂੰ ਤਰਲੇ ਕਰੇਂ। ਜੇ ਸਉ ਕਰਹਿ ਪੁਕਾਰ— ਮਨਮਤੀ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਣ ਹਉਮੈ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਵੱਸ ਰਹਿ ਕੇ ਚਾਹੇ ਤੂੰ ਸੈਂਕੜੇ ਧਰਮ-ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਰਹੇਂ। ਨਦਰੀ—ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਮਿਹਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ। ਪਾਈਐ—ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਪਜੈ—ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਪਜੈ ਪਿਆਰ-ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਵੈਰਾਗ ਉਪਜਦਾ ਹੈ। ਮਨਿ—ਮਨ `ਚ। ਜਾਹਿ—ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਅਰਥ: — ਬਾਬੀਹਾ ਇਵ ਤੇਰੀ ਤਿਖਾ ਨ ਉਤਰੈ, ਜੇ ਸਉ ਕਰਹਿ ਪੁਕਾਰ” -ਹੇ ਮਨੁੱਖ ਨੁਮਾ ਪਪੀਹੇ! ਜੇ ਤੂੰ ਸੌ ਵਾਰੀ ਵੀ ਤਰਲੇ ਲਵੇਂ ਭਾਵ ਜੇ ਹਉਮੈ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਵੱਸ ਮਨਮਤੀ ਰਹਿ ਕੇ ਭਾਵੇਂ ਤੂੰ ਸੈਕੜੇ ਧਰਮ ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਰਹੇਂ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ ਚਿੰਤਾਂਵਾ, ਭਟਕਣਾ, ਮਾਇਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਭੁਖ ਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਹੀਂ ਮਿਟ ਸਕਦੀ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਅੱਗ ਵੀ ਠੰਡੀ ਨਹੀਂ ਪੈ ਸਕਦੀ।

ਨਦਰੀ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪਾਈਐ, ਨਦਰੀ ਉਪਜੈ ਪਿਆਰੁ” -ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਭੁਖ ਕੇਵਲ ਉਦੋਂ ਹੀ ਮੁੱਕਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਹਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਰਕੇ ਜੀਵ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਗੁਰੂ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰਕੇ ਜੀਵ ਦੇ ਹਿਰਦੇ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਤੇ ਚਾਹ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਿ ਵਸੈ, ਵਿਚਹੁ ਜਾਹਿ ਵਿਕਾਰ” -ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਜੀਵ ਦੇ ਮਨ `ਚ ਵੱਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਸਾਰੇ ਵਿਕਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ੨।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਬਿਆਣੇ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਵਿਰੋਧੀ ਪੱਖ ਭਾਵ ਨਿਸ਼ਫਲ ਜਨਮ ਦੇ ਕਾਰਣਾਂ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਫ਼ੁਰਮਾਂਉਂਦੇ ਹਨ, ਐ ਮਨੁੱਖ ਨੁਮਾ ਪਪੀਹੇ! ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੋਂ ਵਿਹੂਣਾ ਰਹਿਕੇ ਤੂੰ ਮਨਮਤੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜੇ ਕਰ ਸੈਂਕੜੇ ਧਰਮ ਕਰਮ ਵੀ ਕਰਦਾ ਰਹੇਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ ਮਾਇਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭੁਖ ਨਹੀਂ ਮਿਟ ਸਕਦੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਤੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਹੀੰ ਛੁੱਟਕਾਰਾ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈਂ।

ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਾਰੇ ਦਾ ਤੋੜ ਹੀ ਤੇਰੇ ਲਈ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ ਦਾ ਸੁਆਲੀ ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਣੀ ਤੇ ਕਰਤੇ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਬਨਣਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ ਹੈ “ਬਾਬੀਹਾ ਇਵ ਤੇਰੀ ਤਿਖਾ ਨ ਉਤਰੈ, ਜੇ ਸਉ ਕਰਹਿ ਪੁਕਾਰ॥ ਨਦਰੀ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪਾਈਐ, ਨਦਰੀ ਉਪਜੈ ਪਿਆਰੁ॥ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਿ ਵਸੈ, ਵਿਚਹੁ ਜਾਹਿ ਵਿਕਾਰ”।

ਪਉੜੀ॥ ਇਕਿ ਜੈਨੀ ਉਝੜ ਪਾਇ, ਧੁਰਹੁ ਖੁਆਇਆ॥ ਤਿਨ ਮੁਖਿ ਨਾਹੀ ਨਾਮੁ, ਨ ਤੀਰਥਿ ਨਾੑਇਆ॥ ਹਥੀ ਸਿਰ ਖੋਹਾਇ, ਨ ਭਦੁ ਕਰਾਇਆ॥ ਕੁਚਿਲ ਰਹਹਿ ਦਿਨ ਰਾਤਿ, ਸਬਦੁ ਨ ਭਾਇਆ॥ ਤਿਨ ਜਾਤਿ ਨ ਪਤਿ ਨ ਕਰਮੁ, ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ॥ ਮਨਿ ਜੂਠੈ ਵੇਜਾਤਿ, ਜੂਠਾ ਖਾਇਆ॥ ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਆਚਾਰੁ, ਨ ਕਿਨ ਹੀ ਪਾਇਆ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਓਅੰਕਾਰਿ, ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ॥ ੧੬॥ (ਪੰ: ੧੨੮੫)

ਪਦ ਅਰਥ: — ਉਝੜ ਪਾਇ—ਜੀਵਨ ਦੇ ਗ਼ਲਤ ਰਾਹ `ਤੇ ਪਏ ਹਨ। ਧੁਰਹੁ—ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਵੱਲੋਂ ਹੀ। ਖੁਆਇਆ—ਸਹੀ ਰਾਹ ਤੋਂ ਖੁੰਝਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਮੁਖਿ—ਮੂੰਹ `ਚ। ਹਥੀ—ਹਥੀਂ, ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਹੀ। ਭਦੁ—ਸਿਰ ਮੁਨਾਣਾ। ਕੁਚਿਲ ਰਹਹਿ—ਗੰਦੇ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵੇਜਾਤਿ—ਕੁਜਾਤਿ ਮਨੁੱਖ। ਆਚਾਰੁ—ਚੰਗੀ ਰੀਹਣੀ। ਓਅੰਕਾਰਿ—ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ `ਚ। ਤੀਰਥਿ—ਪ੍ਰਭੂ-ਤੀਰਥ `ਤੇ। ਭਾਇਆ—ਚੰਗਾ ਲੱਗਾ। ਪਤਿ—ਇੱਜ਼ਤ। ਮਨਿ ਜੂਠੈ—ਜੂਠੇ ਮਨ ਕਾਰਣ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਬਿਨਾ। ਕਿਨ ਹੀ—ਕਿਨਿ ਹੀ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਸਚਿ—ਸਦਾ-ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ।

ਅਰਥ: —” ਇਕਿ ਜੈਨੀ ਉਝੜ ਪਾਇ, ਧੁਰਹੁ ਖੁਆਇਆ” -ਉਹ ਜਿਹੜੇ ਜੈਨੀ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਦਰਅਸਲ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪ ਮੁੱਢੋਂ ਹੀ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਤਿਨ ਮੁਖਿ ਨਾਹੀ ਨਾਮੁ, ਨ ਤੀਰਥਿ ਨਾੑਇਆ” -ਨਾ ਉਂਨਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ `ਚੋਂ ਕਦੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਭਾਵ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਨਾਹੀ ਉਹ ਗੁਰੂ ਤੀਰਥ `ਤੇ ਕਦੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਹਥੀ ਸਿਰ ਖੋਹਾਇ, ਨ ਭਦੁ ਕਰਾਇਆ” -ਉਹ ਸਿਰਾਂ ਨੂੰ ਮੁਨਵਾਂਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਸਿਰਾਂ ਤੋਂ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਟਵਾਂਦੇ ਹਨ।

ਕੁਚਿਲ ਰਹਹਿ ਦਿਨ ਰਾਤਿ, ਸਬਦੁ ਨ ਭਾਇਆ” -ਉਹ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਗੰਦੇ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਜਿਥੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਵੀ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ।

ਤਿਨ ਜਾਤਿ ਨ ਪਤਿ ਨ ਕਰਮੁ, ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ” - ਇਹ ਕੋਈ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਚੰਗੀ ਜਾਤਿ ਦੇ ਸਮਝੇ ਜਾ ਸਕਣ ਜਾਂ ਜਵਨ `ਚ ਇੱਜ਼ਤ ਮਾਣ ਸਕਣ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਲੋਕ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਗੁਆ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਮਨਿ ਜੂਠੈ ਵੇਜਾਤਿ, ਜੂਠਾ ਖਾਇਆ” -ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਕੁਜਾਤੀ ਲੋਕ ਮਨੋਂ ਭੀ ਜੂਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਵੀ ਜੂਠਾ ਹੀ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।

ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਆਚਾਰੁ, ਨ ਕਿਨ ਹੀ ਪਾਇਆ” -ਹੇ ਭਾਈ! ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਮਾਰਗ `ਤੇ ਚੱਲੇ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉੱਚੇ ਆਚਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦੀ। ਕਿ ਉੱਚਾ ਆਚਰਣ ਤੇ ਵਿਹਾਰ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?

ਗੁਰਮੁਖਿ ਓਅੰਕਾਰਿ, ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ” -ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਹੋ ਕੇ ਚਲਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ `ਚ ਹੀ ਟਿਕਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਕਰਤੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿੱਕ ਤੇ ਅਭੇਦ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਜਨਮ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ)। ੧੬।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸੰਬੰਧੀ ਜੈਨ ਮੱਤ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਨਮ ਦੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਕਾਰਣਾਂ ਨੂੰ ਗਿਣਵਾਇਆ ਹੈ। ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਬੇਸ਼ੱਕ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੈ। ਤਾਂ ਵੀ ਗ੍ਰੁਰੂ ਵਿਹੂਣੇ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤੇ ਇਸ ਜਨਮ ਦੀ ਉੱਤਮਤਾ ਦੀ ਵੀ ਪਹਿਚਾਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਬੇਸ਼ੱਕ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਮ `ਤੇ ਹੀ ਸਹੀ ਪਰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਮਨੁੱਖ ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਿਰਥਾ ਰਹਿਣੀਆਂ `ਚ ਉਲਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਨਾ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਲੋਕ ਸੁਧਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਪ੍ਰਲੋਕ ਸੰਵਰਦਾ ਹੈ।

ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਤਲ `ਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਸਤਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ, ਉਹ ਸਰੀਰਕ ਤਲ `ਤੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਤੇ ਕੂਚੀਲ ਜਨਮ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਜੀਂਦੇ ਵੀ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਕੱਟੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਜਨਮ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਦੇਵ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ, ਅਮੁੱਲਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ “ਗੁਰਮੁਖਿ ਓਅੰਕਾਰਿ, ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ” ਕਿਉਂਕਿ “ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਆਚਾਰੁ, ਨ ਕਿਨ ਹੀ ਪਾਇਆ” ਭਾਵ ਬਿਨਾ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦੇ ਕੋਈ ਵੀ ਮਨੁੱਖ, ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸ਼ਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।

ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ- ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਜਿਸ ਨਿਸ਼ਫਲ ਤੇ ਬਿਰਥਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਜੈਨ ਮੱਤ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਕੇ ਵੇਰਵੇ ਨਾਲ ਬਿਆਣਿਆ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਗਹਿਰਾਈ ਤੋਂ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਅਧੂਰਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਛਡਿਆ। ਸਮਾਪਤੀ `ਤੇ “ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਆਚਾਰੁ, ਨ ਕਿਨ ਹੀ ਪਾਇਆ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਓਅੰਕਾਰਿ, ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ” ਵਾਲੇ ਗੁਰਮੱਤ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਨਿਸ਼ਫਲ ਤੇ ਬਿਰਥਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਸ ਅਮੁੱਲੇ ਤੇ ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਅਸਾਂ ਬਚਾਉਣਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ?

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਵੀ ਇਸੇ ਪਉੜੀ ਵਿਚਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਦੱਸ਼ਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਅਰਦਾਸਾਂ, ਕਰਤੇ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਕਬੂਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਨਮਤੀ ਮਨੁੱਖ ਬੇਸ਼ੱਕ ਸੈਂਕੜੇ ਧਰਮ ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ, ਚਿੰਤਾਂਵਾਂ ਤੇ ਵਿਕਾਰ ਆਦਿ ਹੀ ਪ੍ਰਬਲ ਰੰਹਿਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇਹੀ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤੇ ਆਪਣੇ ਉਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲਾ ਕਰੇ। (ਚਲਦਾ) #Instt. 16.14 Mlkiv.02.014#

ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।

EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING LOADED IN ISTTS. Otherwise about All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on www.sikhmarg.com it is to clarify that;

---------------------------------------------

For all the Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.org




.