.

☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬ (ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)

ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਹਿਤ

(ਕਿਸ਼ਤ-੧੭)

(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)

ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,

ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ (ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956

(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੫ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)

ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਬਾਬੀਹੈ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣਿਆ ਗੁਰ ਕੈ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ॥ ਮੇਘੁ ਵਰਸੈ ਦਇਆ ਕਰਿ ਗੂੜੀ ਛਹਬਰ ਲਾਇ॥ ਬਾਬੀਹੇ ਕੂਕ ਪੁਕਾਰ ਰਹਿ ਗਈ ਸੁਖੁ ਵਸਿਆ ਮਨਿ ਆਇ॥ ਨਾਨਕ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ ਜਿ ਦੇਂਦਾ ਸਭਨਾਂ ਜੀਆ ਰਿਜਕੁ ਸਮਾਇ॥ ੧ 

ਮਃ ੩॥ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਤੂ ਨ ਜਾਣਹੀ ਕਿਆ ਤੁਧੁ ਵਿਚਿ ਤਿਖਾ ਹੈ ਕਿਤੁ ਪੀਤੈ ਤਿਖ ਜਾਇ॥ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਭਰੰਮਿਆ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ॥ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਜੇ ਆਪਣੀ ਤਾਂ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਸੁਭਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ ਪਾਇਆ ਸਹਜੇ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ॥ ੨ 

ਪਉੜੀ॥ ਇਕਿ ਵਣ ਖੰਡਿ ਬੈਸਹਿ ਜਾਇ ਸਦੁ ਨ ਦੇਵਹੀ॥ ਇਕਿ ਪਾਲਾ ਕਕਰੁ ਭੰਨਿ ਸੀਤਲੁ ਜਲੁ ਹੇਂਵਹੀ॥ ਇਕਿ ਭਸਮ ਚੜਾੑਵਹਿ ਅੰਗਿ ਮੈਲੁ ਨ ਧੋਵਹੀ॥ ਇਕਿ ਜਟਾ ਬਿਕਟ ਬਿਕਰਾਲ ਕੁਲੁ ਘਰੁ ਖੋਵਹੀ॥ ਇਕਿ ਨਗਨ ਫਿਰਹਿ ਦਿਨੁ ਰਾਤਿ ਨੀਂਦ ਨ ਸੋਵਹੀ॥ ਇਕਿ ਅਗਨਿ ਜਲਾਵਹਿ ਅੰਗੁ ਆਪੁ ਵਿਗੋਵਹੀ॥ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਤਨੁ ਛਾਰੁ ਕਿਆ ਕਹਿ ਰੋਵਹੀ॥ ਸੋਹਨਿ ਖਸਮ ਦੁਆਰਿ ਜਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹੀ॥ ੧੫ 

(ਪਉੜੀ ੧੫, ਸਟੀਕ ਸਲੋਕਾਂ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)

ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਬਾਬੀਹੈ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣਿਆ, ਗੁਰ ਕੈ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ॥ ਮੇਘੁ ਵਰਸੈ ਦਇਆ ਕਰਿ, ਗੂੜੀ ਛਹਬਰ ਲਾਇ॥ ਬਾਬੀਹੇ ਕੂਕ ਪੁਕਾਰ ਰਹਿ ਗਈ, ਸੁਖੁ ਵਸਿਆ ਮਨਿ ਆਇ॥ ਨਾਨਕ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ, ਜਿ ਦੇਂਦਾ ਸਭਨਾਂ ਜੀਆ ਰਿਜਕੁ ਸਮਾਇ॥ ੧॥ (ਪੰ: ੧੨੮੪) ‘ “

ਨੋਟ:-ਨੁੱਕਤਾ ੧-ਬਾਬੀਹਾ ਬਨਾਮ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ, ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਕਾਫ਼ੀ ਵੇਰਵਾ ਪਹਿਲਾਂ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਕਿਸ਼ਤਾਂ `ਚ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ `ਤੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਲ `ਚ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਇਥੇ ਦੌਰਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ; ਪਾਠਕ, ਉਥੋਂ ਲਾਭ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਦੋ ਹੋਰ ਨੁੱਕਤੇ ਵੀ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਨੁੱਕਤਾ ੨- “ਜਿ ਦੇਂਦਾ ਸਭਨਾਂ ਜੀਆ ਰਿਜਕੁ ਸਮਾਇ”- ਸਲੋਕ ਦੀ ਇਹ ਆਖ਼ਰੀ ਤੇ ਫ਼ੈਸਲਾਕੁਣ ਪੰਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਖੋਹਂਦਾ ਤੇ ਇਹ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ‘ਰਿਜ਼ਕ’ ਤੇ ‘ਧੰਦਾ’। ਜਦਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚੋਂ ਬਹੁਤੇਰੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬਲਕਿ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਅਨੇਕਾਂ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਜੀਵ ਲਈ ਰਿਜ਼ਕ ਪਹਿਲਾਂ ਭੇਜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੀਵ ਨੂੰ ਜਨਮ ਬਾਅਦ `ਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਪੰਕਤੀ `ਚ ਵੀ ਇਹੀ ਵਿਸ਼ਾ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਵਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਰਤਾ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਨੂੰ ਰਿਜ਼ਕ ਆਪ ਅਪੜਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਨੁੱਕਤਾ ੩- ਸਲੋਕ `ਚ ਬਾਬੀਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰਕਰਣ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਗੁਰਦੇਵ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਸ਼ਾ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। “ਜਿ ਦੇਂਦਾ ਸਭਨਾਂ ਜੀਆ ਰਿਜਕੁ ਸਮਾਇ” ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਰਾਹੀਂ ਗੁਰਦੇਵ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਐ ਮਨੁੱਖ! ਬਾਬੀਹਾ ਜਿਹੜਾ ਹੈ ਹੀ ਪੰਛੀ ਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ (ਰਿਜ਼ਕ) ਹੀ ਸਵਾਂਤੀ ਬੂੰਦ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਸਮੂਚੀ ਤੜਪ ਸਵਾਂਤੀ ਬੂੰਦ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਮਾ ਹੀ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ `ਤੇ ਗੱਲ ਵੱਖਰੀ, ਵਰਨਾ ਪ੍ਰਭੂ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਸਵਾਂਤੀ ਬੂੰਦ ਖੁਣੋ ਪਿਆਸਾ ਨਹੀਂ ਮਾਰਦਾ।

ਜਦਕਿ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਜੂਨ ਹੈ। ਜੇ ਘਟੋਘਟ ਤੂੰ ਬਾਬੀਹੇ ਵਾਂਗ ਆਪਣੇ ਜਨਮ ਦੀ ਇਕੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੀ ਪਿਆਸ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਕੇ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆ ਜਾਵੇਂ। ਤੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨੇ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ ਹਰੇਕ ਪਲ ਤੇ ਹਰੇਕ ਜਗ੍ਹਾ `ਤੇ ਨਾਮ ਜਲ ਦੀ ਛਹਿਬਰ ਲਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈ ਕੇ ਤੂੰ ਆਤਮਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬੱਚ ਜਾਵੇਂਗਾ। ਤੇਰਾ ਇਹ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੈਨੂੰ ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ, ਜੂਨਾਂ-ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਪੈਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਤੇਰਾ ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਤੂੰ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਸਮਾ ਜਾਵੇਂਗਾ।

ਪਦ ਅਰਥ: —ਬਾਬੀਹੈ—ਬਬੀਹੇ ਨੇ, ਬਬੀਹਾ ਰੂਪ ਮਨੁੱਖ ਨੇ। ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣਿਆ — (ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਬਬੀਹਾ ਰੂਪ ਮਨੁੱਖ ਨੇ) ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਚਲਣ ਵਾਲਾ ਆਪਣਾ ਸੁਭਾਅ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਗੁਰ ਕੈ—ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ। ਸਹਜਿ—ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ, ਸੁਭਾਵਕ ਤੌਰ `ਤੇ, ਸਹਿਜੇ ਹੀ। ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ— ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ `ਚ ਟਿੱਕ ਕੇ। ਗੁਰ ਕੈ ਸੁਭਾਇ—ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਸੁਭਾਅ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ। ਮੇਘੁ ਵਰਸੈ ਦਇਆ ਕਰਿ —ਗੁਰੂ ਆਪ ਤਰਸ ਖਾ ਕੇ ਨਾਮ ਅੰੰਿਮ੍ਰਤ ਦੀ ਬਰਖਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਾਬੀਹੇ—ਬਬੀਹੇ ਦੀ। ਸਮਾਇ—ਸੰਬਾਹਿ, ਅਪੜਾ ਕੇ, ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਕੇ। ਛਹਬਰ—ਝੜੀ। ਕੂਕ ਪੁਕਾਰ—ਵਿਆਕੁਲਤਾ, ਤੜਪ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਅੱਗ, ਬੇਹਬਲਤਾ। ਰਹਿ ਗਈ—ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਮਨਿ—ਮਨ `ਚ। ਜਿ—ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਭੂ।

ਅਰਥ: — ਬਾਬੀਹੈ, ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣਿਆ, ਗੁਰ ਕੈ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ” - ਜਿਸ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਰੂਪ ਬਬੀਹੇ ਨੇ ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ `ਚ ਟਿੱਕ ਕੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਜੀਊਣਾ ਆ ਗਿਆ।

ਮੇਘੁ ਵਰਸੈ ਦਇਆ ਕਰਿ, ਗੂੜੀ ਛਹਬਰ ਲਾਇ” - ਉਸੇ ਤੋਂ, ਸਤਿਗੁਰੂ ਬੱਦਲ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਸਦਕਾ ਲੰਮੀ ਝੜੀ ਲਾ ਕੇ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵ `ਤੇ ( ‘ਨਾਮ’ -ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ) ਵਰਖਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਬਾਬੀਹੇ ਕੂਕ ਪੁਕਾਰ ਰਹਿ ਗਈ, ਸੁਖੁ ਵਸਿਆ ਮਨਿ ਆਇ” -ਇਥੇ ਆ ਕੇ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਰੂਪ ਪਪੀਹੇ ਦੀ ਕੂਕ ਪੁਕਾਰ ਵੀ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਨ `ਚ ਸੁਖ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨਾਨਕ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ, ਜਿ ਦੇਂਦਾ ਸਭਨਾਂ ਜੀਆ ਰਿਜਕੁ ਸਮਾਇ” -ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਤੇ ਭਾਈ! ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸਭ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ੀ ਅਪੜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ੧।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਣ `ਤੇ ਵੀ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਇਸ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਪੂਰਾਂ ਦੇ ਪੂਰ ਇਸ ਦੁਰਲਭ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਮੁੜ ਜੂਨਾ-ਜਨਮਾਂ-ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।

ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਬਰਖਾ ਤਾਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੇ ਹਰ ਥਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਲਾਭ ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਅੰਦਰ ਬਬੀਹੇ ਜੈਸੀ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਪਿਆਸ ਤੇ ਤੜਪ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਸਦਕਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ-ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਅਗਨੀ ਆਦਿ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮਃ ੩॥ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਤੂ ਨ ਜਾਣਹੀ, ਕਿਆ ਤੁਧੁ ਵਿਚਿ ਤਿਖਾ ਹੈ, ਕਿਤੁ ਪੀਤੈ ਤਿਖ ਜਾਇ॥ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਭਰੰਮਿਆ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ॥ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਜੇ ਆਪਣੀ, ਤਾਂ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਸੁਭਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ ਪਾਇਆ, ਸਹਜੇ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ॥ ੨॥ (ਪੰ: ੧੨੮੪)

ਪਦ ਅਰਥ: — ਚਾਤ੍ਰਿਕਬਾਬੀਹਾ, ਮਨੁੱਖ ਰੂਪ ਬਾਬੀਹਾ। ਤੂ ਨ ਜਾਣਹੀਤੈਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ, ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ। ਕਿਤੁ ਪੀਤੈ—ਕੀ ਪੀਤਿਆਂ? ਸਹਜੇ—ਅਡੋਲਤਾ `ਚ। ਦੂਜੈ ਭਾਇ—ਇਕੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਦਰ ਛੱਡ ਕੇ ਤੇ ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ `ਚ ਟਕਿਆਂ। ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ—ਗੁਰੂ ਪਾਸੋਂ। ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ—ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮ-ਜਲ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ। ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ—ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਸੁਭਾਇ—ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ।

ਅਰਥ: — “ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਤੂ ਨ ਜਾਣਹੀ, ਕਿਆ ਤੁਧੁ ਵਿਚਿ ਤਿਖਾ ਹੈ, ਕਿਤੁ ਪੀਤੈ ਤਿਖ ਜਾਇ” -ਐ ਮਨੁੱਖ ਰੂਪ ਪਪੀਹੇ! ਤੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਕਿਹੜੀ ਪਿਆਸ ਹੈ (ਜਿਹੜੀ ਤੈਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਭਟਕਣਾ `ਚ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਲਕਿ ਨਾ ਤੈਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ) ਕੀ ਪੀਤਿਆਂ ਤੇਰੀ ਇਹ ਪਿਆਸ ਮਿਟੇਗੀ?

ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਭਰੰਮਿਆ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ” - ਤੂੰ ਤਾਂ ਇਸ ਪਿਆਸ ਦੀ ਖਾਤਿਰ ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ `ਚ ਭਟਕ ਰਿਹਾ ਹੈਂ। ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਤੈਨੂੰ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਆਤਮਕ ਪਿਆਸ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮ-ਜਲ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਰਿਹਾ। (ਭਾਵ ਮਿਹਣਤ ਤਾਂ ਤੂੰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕਰ ਰਿਹਾਂ ਹੈ ਪਰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਉਲਟੇ ਰਾਹ ਚੱਲਣ ਕਰਕੇ ਤੇਰੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ)।

ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਜੇ ਆਪਣੀ, ਤਾਂ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਸੁਭਾਇ” - ਹਾਂ ਜੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਸਦਾ ਥਿਰ ਗੁਰੂ ਮਿਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ ਪਾਇਆ, ਸਹਜੇ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ” ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਸ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮ-ਜਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। (ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਸੇ ਨਾਮ ਜਲ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ ਜੀਵ ਨੂੰ) ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਡੋਲ ਅਵਸਥਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ੨।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਜ਼ਿੰਦਗੀ `ਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤੇ ਟਿਕਾਅ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ, ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਹੱਥ ਪੈਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਾਰਦਾ ਤੇ ਮਿਹਣਤ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ ਤਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਉਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਮਿਹਣਤ ਤੇ ਕੀਤੇ ਬੇਅੰਤ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਨਿਸ਼ਫਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੀਵਨ `ਚੋਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾਂ ਆਦਿ ਘਟਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਾਧੇ `ਤੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਗੁਰਦੇਵ ਸਲੋਕ `ਚ ਨਿਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਣ ਜੀਵ ਰਾਹੀਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਭਾਵ ਸਦਾ ਥਿਰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਨਾ ਆਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੀਵ ਜਦੋਂ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆ ਕੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ, ਗੁਰੂ ਜੀਵ ਨੂੰ ਅਕਾਲਪ੍ਰੁਰਖ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਸਹਿਜ ਅਵਸਥਾ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪਉੜੀ॥ ਇਕਿ ਵਣ ਖੰਡਿ ਬੈਸਹਿ ਜਾਇ, ਸਦੁ ਨ ਦੇਵਹੀ॥ ਇਕਿ ਪਾਲਾ ਕਕਰੁ ਭੰਨਿ, ਸੀਤਲੁ ਜਲੁ ਹੇਂਵਹੀ॥ ਇਕਿ ਭਸਮ ਚੜਾੑਵਹਿ ਅਮਗਿ, ਮੈਲੁ ਨ ਧੋਵਹੀ॥ ਇਕਿ ਜਟਾ ਬਿਕਟ ਬਿਕਰਾਲ, ਕੁਲੁ ਘਰੁ ਖੋਵਹੀ॥ ਇਕਿ ਨਗਨ ਫਿਰਹਿ, ਦਿਨੁ ਰਾਤਿ ਨੀਂਦ ਨ ਸੋਵਹੀ॥ ਇਕਿ ਅਗਨਿ ਜਲਾਵਹਿ ਅੰਗੁ, ਆਪੁ ਵਿਗੋਵਹੀ॥ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਤਨੁ ਛਾਰੁ, ਕਿਆ ਕਹਿ ਰੋਵਹੀ॥ ਸੋਹਨਿ ਖਸਮ ਦੁਆਰਿ, ਜਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹੀ॥ ੧੫॥ (ਪੰ: ੧੨੮੪-੮੫)

ਪਦ ਅਰਥ: — ਇਕਿ—ਕਈ (ਬਹੁ-ਵਚਨ)। ਵਣਖੰਡਿ—ਵਣ ਦੇ ਖੰਡ `ਚ, ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹਿੱਸੇ `ਚ। ਸਦੁ—ਆਵਾਜ਼। ਸਦੁ ਨ ਦੇਵਹੀ- ਮੋਨ ਧਾਰੀ ਹੋ ਕੇ, ਮੋਨੀ ਰਹਿ ਕੇ। ਹੇਂਵਹੀ—ਸਹਾਰਦੇ ਹਨ। ਜਾਇ—ਜਾ ਕੇ। ਅੰਗਿ—ਸਰੀਰ `ਤੇ। ਬਿਕਟ—ਔਖੀਆਂ। ਬਿਕਰਾਲ—ਡਰਾਉਣੀਆਂ। ਆਪੁ—ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ। ਅੰਗੁ—ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗ ਸਰੀਰ। ਵਿਗੋਵਹੀ—ਖੁਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਖੁਆਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਛਾਰੁ—ਸੁਆਹ। ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਤਨੁ ਛਾਰ-ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਅਰਥ: — “ਇਕਿ ਵਣ ਖੰਡਿ ਬੈਸਹਿ ਜਾਇ, ਸਦੁ ਨ ਦੇਵਹੀ” -ਕਈ ਮਨੁੱਖ ਜੰਗਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹਿੱਸੇ `ਚ ਜਾ ਬੈਠ ਕੇ ਮੋਨ ਧਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੌਨੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਇਕਿ ਪਾਲਾ ਕਕਰੁ ਭੰਨਿ, ਸੀਤਲੁ ਜਲੁ ਹੇਂਵਹੀ” -ਕਈ ਪਾਲਾ-ਕੱਕਰ ਭੰਨ ਕੇ ਅਤਿ ਠੰਢੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਕਹਿਰ ਨੂੰ ਵੀ ਸਹਾਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ, ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਅਤਿ ਦਾ ਕੱਕਰ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਵਧ ਉਹ ਲੋਕ ਹੋਰ ਠੰਢੇ ਕਕਰ ਪਾਣੀ `ਚ ਬੈਠ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਕੱਕਰ ਨੂੰ ਵੀ (ਬਦੋਬਦੀ) ਸਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਇਕਿ ਭਸਮ ਚੜਾੑਵਹਿ ਅੰਗਿ, ਮੈਲੁ ਨ ਧੋਵਹੀ” -ਕਈ ਪਿੰਡੇ `ਤੇ ਸੁਆਹ ਮਲਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪਿੰਡੇ ਦੀ ਮੈਲ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਧੋਂਦੇ। ਭਾਵ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਮੈਲ਼ ਆਦਿ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਰਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਲਟਾ ਇਸ `ਤੇ ਹੋਰ ਰਾਖ ਮਲਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।

ਇਕਿ ਜਟਾ ਬਿਕਟ ਬਿਕਰਾਲ, ਕੁਲੁ ਘਰੁ ਖੋਵਹੀ” -ਕਈ ਔਖੀਆਂ ਤੇ ਡਰਾਉਣੀਆਂ ਜਟਾਂਵਾਂ ਵਧਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ `ਚ ਮਾਨੋ ਫ਼ਕੀਰ ਬਣ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕੁਲ ਤੇ ਆਪਣਾ ਘਰ-ਪ੍ਰਵਾਰ ਵੀ ਗੁਆ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

ਇਕਿ ਨਗਨ ਫਿਰਹਿ, ਦਿਨੁ ਰਾਤਿ ਨੀਂਦ ਨ ਸੋਵਹੀ” -ਕਈ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਭਾਵ ਹਰ ਸਮੇਂ ਨੰਗੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ, ਦੂਜੇ ਉਹ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ (ਰਾਤ ਨੂੰ) ਸੌਂਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ।

ਇਕਿ ਅਗਨਿ ਜਲਾਵਹਿ ਅੰਗੁ, ਆਪੁ ਵਿਗੋਵਹੀ” - ਕਈ ਅੱਗ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਸਾੜਦੇ ਹਨ; ਭਾਵ ਧੂਣੀਆਂ ਤਪਾ ਕੇ ਅੱਗ ਦੁਆਲੇ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਰੀਰਾਂ `ਤੇ ਅੱਗ ਦੀ ਗਰਮੀ ਲੈਂਦੇ ਤੇ ਅੱਖਾਂ `ਚ ਧੂਆਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਖੁਆਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਤਨੁ ਛਾਰੁ, ਕਿਆ ਕਹਿ ਰੋਵਹੀ” -ਜਦਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਥਵਾ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਵਾਂਜੇ ਰਿਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾ-ਸਰੀਰ ਬਿਰਥਾ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਬਾਅਦ `ਚ ਆਖਣਾ ਤੇ ਰੋਣਾ ਕਿਉਂ? ਭਾਵ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਅਸਲ ਮੌਕਾ ਗਵਾ ਕੇ ਬਾਅਦ `ਚ ਪਛੁਤਾਉਣ ਦਾ ਕੁੱਝ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਫ਼ਿਰ ਤਾਂ ਮੁੜ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਉਹੀ ਗੇੜ ਭੋਗਣੇ ਤੇ ਪਛੁਤਾਉਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਸੋਹਨਿ ਖਸਮ ਦੁਆਰਿ, ਜਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹੀ” -ਕੇਵਲ ਉਹ ਜੀਵ ਹੀ ਮਾਲਕ-ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ `ਚ ਸ਼ੋਭਦੇ ਅਥਵਾ ਕਬੂਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਟੁਰਦੇ ਤੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ੧੫।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਵਧ ਤੋਂ ਤਪਾਉਣ ਤੇ ਦੁਖੀ ਕਰਣ ਨਾਲ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਨੇੜਤਾ ਮਿਲਦੀ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਣ ਭਾਰਤ `ਚ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਤੱਪਾਂ ਤੇ ਤਪਿਸਿਆਂਵਾਂ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਤਪਿਸਿਆਂਵਾਂ ਦਾ ਇਕੋ ਹੀ ਮਕਸਦ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤਪਉਣਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਪਾਉਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਤਪ ਪਹਿਲੇ ਤੋਂ ਵਧ ਵਿਕਰਾਲ ਤੇ ਭਿਅੰਕਰ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਗਿਆ। ‘

ਦਰਅਸਲ ਬਨਾਰਸ `ਚ ਜਾ ਕੇ ਆਰੇ ਹੇਠਾਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਟਵਾ ਦੇਣਾ ਜਾਂ ਪ੍ਰਯਾਗ `ਚ ਵੱਟ ਬਿਰਖ ਤੋਂ ਨਦੀ `ਚ ਛਲਾਂਗ ਲਗਾ ਕੇ ਮਰ ਜਾਣ ਪਿਛੇ ਵੀ ਇਹੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਧਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸੁਰਗ `ਚ ਜਾਈਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਇਥੇ ਇਹ ਸ਼ਰਤ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਆਰਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵਟ ਬਿਰਖ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਕਰਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਧੰਨ ਮਾਲ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਦਾਨ `ਚ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਬਨਾਰਸ ਵਾਲਾ ਆਰਾ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਨੇ ਕੱਟਵਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਅਜਿਹੇ ਸੈਂਕੜੇ ਤਪਾਂ ਨੂੰ ਬੇਅੰਤ ਵਾਰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਮ ਤੇ ਪਾਖੰਡ ਕਰਮ ਤੱਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸਰੀਰ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਮਨ ਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਮਨ ਨੂੰ ਸਾਧਨਾ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਮਨ ਨੂੰ ਹਉਮੈ ਰਹਿਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੋੜਣਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਅਰਬਾਂ-ਖਰਬਾਂ ਜੂਨਾਂ `ਚੋਂ ਇਕੋ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਸਮੇਂ ਜੀਵ, ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਤੇ ਜੂਨਾਂ-ਗਰਭਾਂ ਵਾਲਾ ਗੇੜ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਦਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਅਜਿਹਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।

ਇਸ ਲਈ ਹੱਥਲੀ ਪਉੜੀ `ਚ ਵੀ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਸਰੀਰਕ ਤਪਾਂ ਲਈ ਗੁਰਦੇਵ ਦਾ ਇਹੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ “ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਤਨੁ ਛਾਰੁ, ਕਿਆ ਕਹਿ ਰੋਵਹੀ” ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਵਾਂਜੇ ਰਿਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾ-ਸਰੀਰ ਬਿਰਥਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਬਾਅਦ `ਚ ਆਖਣਾ ਤੇ ਰੋਣਾ ਕਿਉਂ? ਭਾਵ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਅਸਲ ਮੌਕਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਗਵਾ ਕੇ ਬਾਅਦ `ਚ ਪਛੁਤਾਉਣ ਦਾ ਕੁੱਝ ਲਾਭ ਨਹੀਂ, ਫ਼ਿਰ ਤਾਂ ਮੁੜ ਜੂਨਾਂ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਉਹੀ ਗੇੜ ਭੋਗਣੇ ਤੇ ਪਛੁਤਾਉਣਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇਤਰ੍ਹਾਂ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋਣ ਲਈ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਨਿਰਣਾ ਹੈ “ਸੋਹਨਿ ਖਸਮ ਦੁਆਰਿ, ਜਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹੀ” ਭਾਵ ਉਹੀ ਜੀਵ, ਮਾਲਕ-ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ `ਚ ਸ਼ੋਭਦੇ ਅਥਵਾ ਕਬੂਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਟੁਰਦੇ ਤੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤਲ `ਤੇ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲਦੇ ਆ ਰਹੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਤਪ ਕਰਮਾ ਤੇ ਤਪਸਿਆਂਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਖ਼ੂਬੀ ਇਹ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਸਾਰਾ ਵੇਰਵਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਪ ਕਰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜੋ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ “ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਤਨੁ ਛਾਰੁ, ਕਿਆ ਕਹਿ ਰੋਵਹੀ” ਭਾਵ ਅਜਿਹੇ ਸਾਰੇ ਤਪ ਕਰਮ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਣਾ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪੈ ਕੇ ਪਛਤਾਉਣ ਲਈ ਰਾਹ ਪਧਰਾ ਕਰਣਾ ਹੀ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਨਾਲ ਹੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਮਾਰਗ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਮਾਰਗ ਹੈ ਸੱਚ ਧਰਮ “ਸੋਹਨਿ ਖਸਮ ਦੁਆਰਿ, ਜਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹੀ” ਜਦਕਿ ਇਸ ਸਾਰੇ ਬਾਰੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਵੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਬਾਬੀਹੇ ਦਾ ਪ੍ਰਕਰਣ ਵਰਤ ਕੇ ਇਹੀ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਿਆਨੀ ਮਨੁੱਖ ਬਿਰਥਾ ਹੀ ਭਟਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਹੀ ਮਨੁੱਖ ਜਦੋਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆ ਕੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ “ਬਾਬੀਹੇ ਕੂਕ ਪੁਕਾਰ ਰਹਿ ਗਈ, ਸੁਖੁ ਵਸਿਆ ਮਨਿ ਆਇ” ਭਾਵ ਇਸਦੀ ਸਾਰੀ ਭਟਕਣਾ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਪਉੜੀ ਵਿਚਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵੀ “ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਤੂ ਨ ਜਾਣਹੀ, ਕਿਆ ਤੁਧੁ ਵਿਚਿ ਤਿਖਾ ਹੈ, ਕਿਤੁ ਪੀਤੈ ਤਿਖ ਜਾਇ॥ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਭਰੰਮਿਆ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ॥ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਜੇ ਆਪਣੀ, ਤਾਂ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਸੁਭਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲੁ ਪਾਇਆ, ਸਹਜੇ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ” ਵਾਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਇਹ ਵੀ ਸਾਰੀ ਉਹੀ ਗੱਲ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਪਉੜੀ `ਚ ਬਿਆਣੀ ਹੈ। (ਚਲਦਾ) #Instt. 17.15 Mlkiv.03.014#

ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।

EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING LOADED IN ISTTS. Otherwise about All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on www.sikhmarg.com it is to clarify that;

---------------------------------------------

For all the Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.org




.