.

☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬

(ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)

ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਹਿਤ

(ਕਿਸ਼ਤ-੧੦)

(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)

ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,

ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ (ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956

(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੮ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)

ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਨਾਨਕ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ ਜਿਸੁ ਵਸਿ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਹੋਇ॥ ਤਿਸੈ ਸਰੇਵਿਹੁ ਪ੍ਰਾਣੀਹੋ ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਮਨਿ ਵਸੈ ਤਾਂ ਸਦਾ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਹੋਇ॥ ਸਹਸਾ ਮੂਲਿ ਨ ਹੋਵਈ ਸਭ ਚਿੰਤਾ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ॥ ਜੋ ਕਿਛੁ ਹੋਇ ਸੁ ਸਹਜੇ ਹੋਇ ਕਹਣਾ ਕਿਛੂ ਨ ਜਾਇ॥ ਸਚਾ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਿ ਵਸੈ ਤਾਂ ਮਨਿ ਚਿੰਦਿਆ ਫਲੁ ਪਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਤਿਨ ਕਾ ਆਖਿਆ ਆਪਿ ਸੁਣੇ ਜਿ ਲਇਅਨੁ ਪੰਨੈ ਪਾਇ॥ ੧ 

ਮਃ ੩॥ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸਦਾ ਵਰਸਦਾ ਬੂਝਨਿ ਬੂਝਣਹਾਰ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਿਨੀੑ ਬੁਝਿਆ ਹਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਰਖਿਆ ਉਰਿ ਧਾਰਿ॥ ਹਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਹਿ ਸਦਾ ਰੰਗਿ ਰਾਤੇ ਹਉਮੈ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਮਾਰਿ॥ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਹੈ ਵਰਸੈ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰਿ॥ ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਦਰੀ ਆਇਆ ਹਰਿ ਆਤਮ ਰਾਮੁ ਮੁਰਾਰਿ॥ ੨ 

ਪਉੜੀ॥ ਅਤੁਲੁ ਕਿਉ ਤੋਲੀਐ ਵਿਣੁ ਤੋਲੇ ਪਾਇਆ ਨ ਜਾਇ॥ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰੀਐ ਗੁਣ ਮਹਿ ਰਹੈ ਸਮਾਇ॥ ਅਪਣਾ ਆਪੁ ਆਪਿ ਤੋਲਸੀ ਆਪੇ ਮਿਲੈ ਮਿਲਾਇ॥ ਤਿਸ ਕੀ ਕੀਮਤਿ ਨਾ ਪਵੈ ਕਹਣਾ ਕਿਛੂ ਨ ਜਾਇ॥ ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਗੁਰ ਆਪਣੇ ਜਿਨਿ ਸਚੀ ਬੂਝ ਦਿਤੀ ਬੁਝਾਇ॥ ਜਗਤੁ ਮੁਸੈ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਲੁਟੀਐ ਮਨਮੁਖ ਬੂਝ ਨ ਪਾਇ॥ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਨਾਲਿ ਨ ਚਲਸੀ ਜਾਸੀ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇ॥ ਗੁਰਮਤੀ ਜਾਗੇ ਤਿਨੀੑ ਘਰੁ ਰਖਿਆ ਦੂਤਾ ਕਾ ਕਿਛੁ ਨ ਵਸਾਇ॥ ੮ 

(ਪਉੜੀ ੮, ਸਟੀਕ ਸਲੋਕਾਂ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)

ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਨਾਨਕ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ ਜਿਸੁ ਵਸਿ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਹੋਇ॥ ਤਿਸੈ ਸਰੇਵਿਹੁ ਪ੍ਰਾਣੀਹੋ ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਮਨਿ ਵਸੈ ਤਾਂ ਸਦਾ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਹੋਇ॥ ਸਹਸਾ ਮੂਲਿ ਨ ਹੋਵਈ ਸਭ ਚਿੰਤਾ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ॥ ਜੋ ਕਿਛੁ ਹੋਇ ਸੁ ਸਹਜੇ ਹੋਇ ਕਹਣਾ ਕਿਛੂ ਨ ਜਾਇ॥ ਸਚਾ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਿ ਵਸੈ ਤਾਂ ਮਨਿ ਚਿੰਦਿਆ ਫਲੁ ਪਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਤਿਨ ਕਾ ਆਖਿਆ ਆਪਿ ਸੁਣੇ, ਜਿ ਲਇਅਨੁ ਪੰਨੈ ਪਾਇ॥ ੧॥ (ਪੰ: ੧੨੮੧)

ਪਦ ਅਰਥ: — ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ—ਵਡਿਆਈਆਂ ਉਸੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਹਨ। ਸਰੇਵਿਹੁ— (ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਹੀ) ਸਿਮਰਨ ਕਰਦੇ ਰਹੋ। ਪ੍ਰਾਣੀਹੋ— ਐ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੋਕੋ! ਸਹਸਾ—ਤੌਖ਼ਲਾ, ਭਰਮ, ਬੇ-ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ। ਚਿੰਦਿਆ—ਚਿਤਵਿਆ ਹੋਇਆ। ਲਇਅਨੁ—ਲਏ ਹਨ। ਪੰਨੈ—ਲੇਖੇ

‘ਚ। ਵਸਿ—ਵੱਸ `ਚ। ਮਨਿ—ਮਨ `ਚਗੁਰਮੁਖਿ—ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਪਿਆਂ। ਮੂਲਿ ਨ—ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਹੋਵਈ—ਹੋਵੈ, ਹੁੰਦਾ। ਸਹਜੈ—ਰਜ਼ਾ `ਚ ਆਪਣੇ ਆਪ। ਜਿ—ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ।

ਅਰਥ: —ਨਾਨਕ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ, ਜਿਸੁ ਵਸਿ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਹੋਇ-ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ, (ਐ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੋਕੋ!) ਜਿਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਵੱਸ `ਚ ਸਭਕੁਝ ਹੈ, ਤਾਂ ਫ਼ਿਰ ਵਡਿਆਈਆਂ ਤੇ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਵੀ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀਆਂ ਹੀ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।

ਤਿਸੈ ਸਰੇਵਿਹੁ ਪ੍ਰਾਣੀਹੋ, ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ- (ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਕਿ) ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਤੇ ਉਸ ਵਰਗਾ ਹੋਰ ਹੈ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਐ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੋਕੋ! ਸ਼ਦਾ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰੋ ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਗਾੳ।

ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਮਨਿ ਵਸੈ, ਤਾਂ ਸਦਾ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਹੋਇ-ਜੇਕਰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਰਾਹੀਂ, ਹਰੀ ਪ੍ਰਭੂ ਮਨ `ਚ ਵੱਸ ਜਾਏ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਸਦਾ ਸੁਖ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੀਵਨ `ਚ ਸਦੀਵੀ ਅਨੰਦ ਤੇ ਟਿਕਾਅ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸਹਸਾ ਮੂਲਿ ਨ ਹੋਵਈ, ਸਭ ਚਿੰਤਾ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ- ਮਨ `ਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਉੱਕਾ ਹੀ ਤੌਖ਼ਲਾ- ਜਾਂ ਬੇਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਾਰੀ ਚਿੰਤਾ ਵੀ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਜੋ ਕਿਛੁ ਹੋਇ ਸੁ ਸਹਜੇ ਹੋਇ, ਕਹਣਾ ਕਿਛੂ ਨ ਜਾਇ- (ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ `ਚ) ਜੋ ਕੁੱਝ ਵੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਭ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਮਨ `ਚ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਕਰਣੀ `ਤੇ ਕਿਉਂ ਕਿੰਤੂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।

ਸਚਾ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਿ ਵਸੈ ਤਾਂ, ਮਨਿ ਚਿੰਦਿਆ ਫਲੁ ਪਾਇ- ਜੇ ਮਨ `ਚ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਸ ਜਾਵੇ ਭਾਵ ਜੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਜੀਉਣਾ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਰਾਹੀਂ ਚਿਤਵਿਆ ਹੋਇਆ ਹਰੇਕ ਫਲ ਵੀ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨਾਨਕ ਤਿਨ ਕਾ ਆਖਿਆ ਆਪਿ ਸੁਣੇ, ਜਿ ਲਇਅਨੁ ਪੰਨੈ ਪਾਇ- ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੇ ਲੇਖੇ `ਚ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ `ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਹਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ), ਪ੍ਰਭੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਵੀ ਗਹੁ ਨਾਲ ਸੁਣਦਾ ਹੈ। ੧।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-ਇਕੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਸੰਬੰਧੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਕਾਰਣ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੋੜਾਂ ਹੀ ਇਸ਼ਟ ਮਿੱਥ ਰਖੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦਾ ਨਤੀਜਾ, ਬਹੁਤ ਵਾਰੀ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਣ `ਚ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਵਾਰ ਦੇ ਜਿਤਨੇ ਜੀਅ, ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਇਸ਼ਟ ਵੀ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ। ਫ਼ਿਰ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਅਗਨੀ, ਧੰਨ, ਅੰਨ ਆਦਿ, ਕਰਤੇ ਦੀਆਂ ਅਨੰਤ ਦਾਤਾਂ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਬਲਕਿ ਕਈ ਹਾਲਤਾਂ `ਚ ਚੇਚਕ ਆਦਿ ਸਰੀਰਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਵੀ ਇਸ਼ਟ। ਫ਼ਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੰਤ ਇਸ਼ਟਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ-ਅਰਚਾ ਲਈ ਦਿਨ-ਵਾਰ ਵੀ ਵੱਖ ਵੱਖ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦੇ ਢੰਗ ਵੱਖ ਵੱਖ। ਇਸ਼ਟਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ, ਰੰਗ ਰੂਪ ਵੀ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ। ਫ਼ਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਵਹਿਮ-ਭਰਮ, ਸਗਨ-ਅਪਸਗਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕ੍ਰੋਪੀਆਂ ਦੇ ਨਿਵਾਰਣ ਲਈ ਉਪਾਅ ਇਸ ਸਾਰੇ ਦਾ ਵੀ ਅੰਤ ਨਹੀਂ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ, ਇੱਕ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਵੀ ਵੱਖ ਵਖ ਇਸ਼ਟ।

ਦਰਅਸਲ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਬਾਰੇ ਇਸੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੇ ਹਨੇਰੇ `ਚੋਂ ਕੱਢਿਆ ਹੈ। ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਕਰਤਾ ਇਕੋ ਤੇ ਸਦੀਵੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਲਈ ਸਮੂਚੀਆਂ ਦਾਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਉਹੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਵੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਧਰ ਓਧਰ ਭਟਕਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਸਦਾ ਉਸੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੇ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜੋੜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗਣ ਬਾਅਦ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਰਤੇ ਬਾਰੇ ਸੋਝੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਇਧਰ ਓਧਰ ਨਹੀਂ ਭਟਕਦੇ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਆਦਿ `ਚ ਡੁਬਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਸਦੀਵੀ ਅਨੰਦ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਚਿੰਤਾਵਾਂ-ਤੋਖਲਿਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਵੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ਼ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ੳੇੁਹ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।

ਮਃ ੩॥ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸਦਾ ਵਰਸਦਾ ਬੂਝਨਿ ਬੂਝਣਹਾਰ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਿਨੀੑ ਬੁਝਿਆ ਹਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਰਖਿਆ ਉਰਿ ਧਾਰਿ॥ ਹਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਹਿ ਸਦਾ ਰੰਗਿ ਰਾਤੇ ਹਉਮੈ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਮਾਰਿ॥ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਹੈ ਵਰਸੈ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰਿ॥ ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਦਰੀ ਆਇਆ ਹਰਿ ਆਤਮ ਰਾਮੁ ਮੁਰਾਰਿ॥ ੨॥ (ਪੰ: ੧੨੮੧)

ਨੋਟ- ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਦਾਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਤੇ ਸਭਕੁਝ ਕਰਣ ਵਾਲਾ ਕੇਵਲ ਇਕੋ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ, ਉਸੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹੀ ਰਾਹ ਹੈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋਣ ਤੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰਣ ਦਾ।

ਹੁਣ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਤਿਆਰ ਕਰਣ ਲਈ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੜ ਲਗਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਹਉਮੈ ਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਦਿ ਮਰਦੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਢੰਗ ਹੈ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਵੱਲੋਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਭੂ ਵਾਲੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਦੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਝੜੀ ਬਾਰੇ, ਮਨੁੱਖਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਸੂਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਸਦਕਾ, ਜੀਵਨ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲਾ ਲਾਭ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੇ:-

ਪਦ ਅਰਥ: — ਬੂਝਨਿ— ਇਸ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ, ਪਚਿਾਣਦੇ ਹਨ। ਬੂਝਣਹਾਰ—ਸਮਝਣ ਜੋਗੇ; ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਜਿਹੜੇੋ ਸਮਝਣ ਦੇ ਸਮ੍ਰਥ ਹਨ। ਉਰਿ—ਹਿਰਦੇ `ਚ। ਧਾਰਿ—ਸਾਂਭ ਕੇ। ਆਤਮ ਰਾਮੁ—ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ, ਸਭ ਥਾਈਂ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਭੂ। ਮੁਰਾਰਿ—ਪ੍ਰਭੂ, ਅਕਾਲਪੁਰਖ। ਬੂਝਨਿ—ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ—ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮ-ਜਲ। ਪੀਵਹਿ—ਪੀਂਦੇ ਹਨ। ਮਾਰਿ—ਮਾਰ ਕੇ। ਗੁਰਮੁਖਿ—ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਪਿਆਂ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤਿਆਂ।

ਅਰਥ: — ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸਦਾ ਵਰਸਦਾ, ਬੂਝਨਿ ਬੂਝਣਹਾਰ- ਨਾਮ ‘ਅੰਮ੍ਰਿਤ’ ਦੀ ਬਰਖਾ ਤਾਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਸੱਚ ਨੂੰ ਉਹੀ ਪਹਿਚਾਣਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਿਨੀੑ ਬੁਝਿਆ, ਹਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਰਖਿਆ ਉਰਿ ਧਾਰਿ-ਕੇਵਲ ਉਹੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਇਸ ਭੇਤ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲਿਆ ਹੈ, ਫ਼ਿਰ ਉਸ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ ਵੀ `ਚ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਹਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਹਿ ਸਦਾ ਰੰਗਿ ਰਾਤੇ, ਹਉਮੈ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਮਾਰਿ-ਉਹ ਜਿਹੜੇ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਛਕਦੇ ਹਨ, ਸਦਾ ਕਰਤੇ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਉਹ ਅਪਣੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਹਉੰਮੈ ਤੇ ਮਾਇਕ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਮਾਰਨ `ਚ ਵੀ ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਹੈ, ਵਰਸੈ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰਿ- (ਸੁਆਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੈ ਕੀ? ਇਸਨੂੰ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਆਪ ਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ) ‘ਅੰਮ੍ਰਿਤ’ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ‘ਨਾਮ’ ਅਥਵਾ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਹੈ। ਇਹ ਕਿ ਇਸ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਬਰਖਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਦਰੀ ਆਇਆ, ਹਰਿ ਆਤਮ ਰਾਮੁ ਮੁਰਾਰਿ -ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸਾਰਿਆਂ ਅੰਦਰ ਵੱਸ ਰਹੇ ਆਤਮਾ ਰੂਪ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸੋਝੀ ਵੀ, ਕੇਵਲ ਸਤਿਗੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ੨।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਵੀ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਹੀ, ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ ਨਾਮ ਅੀਮ੍ਰਤ ਦੀ ਬਰਖਾ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਲਈ ਅਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਵੀ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਇਸ ਬਰਖਾ ਦਾ ਲਾਭ ਉਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਸੱਜਨ ਹਰ ਸਮੇਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹਉਮੈ ਤੇ ਮਾਇਕ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੇ ਸਮ੍ਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੜ ਲਗੇ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ `ਚੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੀ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਪਉੜੀ॥ ਅਤੁਲੁ ਕਿਉ ਤੋਲੀਐ, ਵਿਣੁ ਤੋਲੇ ਪਾਇਆ ਨ ਜਾਇ॥ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰੀਐ, ਗੁਣ ਮਹਿ ਰਹੈ ਸਮਾਇ॥ ਅਪਣਾ ਆਪੁ ਆਪਿ ਤੋਲਸੀ, ਆਪੇ ਮਿਲੈ ਮਿਲਾਇ॥ ਤਿਸ ਕੀ ਕੀਮਤਿ ਨਾ ਪਵੈ, ਕਹਣਾ ਕਿਛੂ ਨ ਜਾਇ॥ ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਗੁਰ ਆਪਣੇ, ਜਿਨਿ ਸਚੀ ਬੂਝ ਦਿਤੀ ਬੁਝਾਇ॥ ਜਗਤੁ ਮੁਸੈ, ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਲੁਟੀਐ, ਮਨਮੁਖ ਬੂਝ ਨ ਪਾਇ॥ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਨਾਲਿ ਨ ਚਲਸੀ, ਜਾਸੀ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇ॥ ਗੁਰਮਤੀ ਜਾਗੇ, ਤਿਨੀੑ ਘਰੁ ਰਖਿਆ, ਦੂਤਾ ਕਾ ਕਿਛੁ ਨ ਵਸਾਇ॥ ੮॥ (ਪੰਨਾ ੧੨੮੨)

ਪਦ ਅਰਥ: — ਅਤੁਲੁ— ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੂੰ ਤੋਲਿਆ ਨਾਪਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਉਸਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਉਸਦਾ ਪਾਰਾਵਾਰ ਨਹੀਂ, ਉਸਦੇ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਬਿਆਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਵਿਣੁ ਤੋਲੇ—ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਇਣ ਨਾ ਕਰੋ। ਮਿਲਾਇ—ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ ਆਪ ਹੀ ਮਿਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਉ—ਕਿਵੇਂ, ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ। ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰੀਐ—ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਆਗਿਆ `ਚ ਜੀਵਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਉ—ਹਉਂ, ਮੈਂ। ਜਿਨਿ—ਜਿਸ (ਗੁਰੂ ਨੇ)। ਅੰਮ੍ਰਿਤ—ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮ-ਜਲ, ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ। ਮਨਮੁਖ—ਆਪਣੇ ਮਨ ਪਿੱਛੇ ਟੁਰਨ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ। ਮੁਸੈ—ਠੱਗਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੂਝ—ਸਮਝ। ਜਾਸੀ—ਜਾਇਗਾ। ਜਾਸੀ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇ— ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਇਗਾ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ-ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਏਗਾ, ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਦੂਤਾ ਕਾ—ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ। ਵਸਾਇ—ਵੱਸ, ਜ਼ੋਰ।

ਅਰਥ: — ਅਤੁਲੁ ਕਿਉ ਤੋਲੀਐ, ਵਿਣੁ ਤੋਲੇ ਪਾਇਆ ਨ ਜਾਇ- ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਅਤੁੱਲ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਗੁਣ ਬਿਆਣੇ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।

ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰੀਐ, ਗੁਣ ਮਹਿ ਰਹੈ ਸਮਾਇ-ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਉਸਦੇ ਗੁਣਾ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਰੂਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਅਪਣਾ ਆਪੁ ਆਪਿ ਤੋਲਸੀ, ਆਪੇ ਮਿਲੈ, ਮਿਲਾਇ- ਪ੍ਰਭੂ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਪ ਹੀ ਤੋਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ਭਾਵ, ਪ੍ਰਭੂ ਕਿਤਨਾ ਵੱਡਾ ਹੈ ਇਹ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਭੂ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ, ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰਕੇ, ਆਪਣੇ ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ, (ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ) ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾਅ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।

ਤਿਸ ਕੀ ਕੀਮਤਿ ਨਾ ਪਵੈ, ਕਹਣਾ ਕਿਛੂ ਨ ਜਾਇ- ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਪੈ ਸਕਦਾ; ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਕੇਡਾ ਵੱਡਾ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਬਿਆਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।

ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਗੁਰ ਆਪਣੇ, ਜਿਨਿ ਸਚੀ ਬੂਝ ਦਿਤੀ ਬੁਝਾਇ- ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਕੁਰਬਾਨ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ। ਜਿਸ ਗੁਰੂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੱਚੀ ਸੂਝ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

ਜਗਤੁ ਮੁਸੈ, ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਲੁਟੀਐ, ਮਨਮੁਖ ਬੂਝ ਨ ਪਾਇ-ਗੁਰੂ ਨੇ ਸੂਝ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮੱਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾ, ਸੰਸਾਰ ਠੱਗਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। (ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ `ਚੋਂ) ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਲੁਟਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਮਨ ਪਿੱਛੇ ਟੁਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਚਾਈ ਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦੀ।

ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਨਾਲਿ ਨ ਚਲਸੀ, ਜਾਸੀ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇ- ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ, ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ। ਇਸ ਲਈ ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਾਮ (ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ) ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ, ਮਨੁੱਖ ਆਪਣਾ ਜਨਮ ਵੀ ਅਜਾਈਂ ਹੀ ਗਵਾ ਕੇ ਜਾਇਗਾ। ਭਾਵ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਇਗਾ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ-ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪਏਗਾ, ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।

ਗੁਰਮਤੀ ਜਾਗੇ, ਤਿਨੀੑ ਘਰੁ ਰਖਿਆ, ਦੂਤਾ ਕਾ ਕਿਛੁ ਨ ਵਸਾਇ- ਇਸਦੇ ਉਲਟ, ਜਿਹੜੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮੱਤ ਲੈ ਕੇ ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਦੀ ਨੀਂਦ `ਚੋਂ ਜਾਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਆਪਣਾ ਜਨਮ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ; ਉਨ੍ਹਾਂ `ਤੇ ਫ਼ਿਰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਚਲਦਾ। ੮।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਪਾਰਾਵਾਰ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾ ਦਾ ਗਾਇਣ ਕਰਣਾ ਹੀ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਉਸ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਢੰਗ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਢੰਗ ਹੈ ਸ਼ਬਦ- ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਣਾ। ਗੁਰ-ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ, ਮਨੁੱਖ ਕਰਤੇ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ-ਕਰਦਾ, ਅੰਤ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾ ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ, ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾ ਦਾ ਗਾਇਣ, ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਆਂਪਣੀ ਮਿਹਰ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ; ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਵੀ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਾਰ ਬਾਰ ਉਸ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਬਲਿਹਾਰੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਹ ਸਾਰੀ ਸੋਝੀ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ।

ਗੁਰਦੇਵ ਪਉੜੀ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ `ਤੇ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸੰਸਾਰ `ਚ ਮਨਮੁਖਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਨਾਮ ਧੰਨ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਨਿਤ ਲੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਅਮੁੱਲੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਣ ਵਾਲੇ, ਮਾਇਆ ਦੀ ਨੀਂਦ `ਚ ਨਹੀਂ ਸੌਦੇ ਸਦਾ ਜਾਗਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਤਾਂ ਹੀ ਵਿਕਾਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਆਪਣਾ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ।

ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ- ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਬੇਸ਼ੱਕ ਕਰਤੇ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਤਾਂ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾ ਗਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲਾ ਤਿਆਰ ਕਰਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਹੀ ਇਸ ਅਮੁੱਲੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਤੇ ਸਫ਼ਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਮਨਮੁਖ ਭਾਵ ਜਿਹੜੇ ਗ੍ਰੁਰੂ ਤੋਂ ਮੱਤ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ ਤੇ ਮੋਹ ਮਾੲਆ ਦੀ ਨੀਂਦ `ਚ ਰਹਿ ਕੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਨਾਮ ਧੰਨ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਲੁਟੋਉਣ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਇਸ ਦੁਰਲਭ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।

ਸਲੋਕ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਪਉੜੀ ਵਿਚਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਹੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ `ਚ ਪੱਕਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਹੀ ਸਿਮਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਜਿਹੜਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਦੂਜਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਸਭਕੁਝ ਉਸੇ ਦਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਗੁਰਮੁਖ ਜਨ, ਉਸੇ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈਣ ਕਾਰਣ, ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਹਉਮੈ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਚਿੰਤਾ, ਤੌਖ਼ਲਿਆਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਬਚੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿ ਕੇ ਉਸੇ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਮੁਖ ਜੀਵਨ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਵੱਲੋਂ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਹੋ ਰਹੀ ਬਰਖਾ ਦੀ ਵੀ ਸੋਝੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ `ਚੋ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਿਦਾਰਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। (ਚਲਦਾ) #Instt. 10.8 Mlkiv.02.014#

ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।

EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING LOADED IN ISTTS. Otherwise about All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on www.sikhmarg.com it is to clarify that;

---------------------------------------------

For all the Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.org




.