| . |
|
☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬
(ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੀ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੪)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
( ਪਉੜੀ
ਨੰ: ੨ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਨਾਨਕ ਸਾਵਣਿ ਜੇ ਵਸੈ ਚਹੁ ਓਮਾਹਾ ਹੋਇ॥ ਨਾਗਾਂ ਮਿਰਗਾਂ ਮਛੀਆਂ ਰਸੀਆਂ ਘਰਿ ਧਨੁ
ਹੋਇ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੧॥ ਨਾਨਕ ਸਾਵਣਿ ਜੇ ਵਸੈ ਚਹੁ ਵੇਛੋੜਾ ਹੋਇ॥ ਗਾਈ ਪੁਤਾ ਨਿਰਧਨਾ ਪੰਥੀ
ਚਾਕਰੁ ਹੋਇ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਤੂ ਸਚਾ ਸਚਿਆਰੁ ਜਿਨਿ ਸਚੁ ਵਰਤਾਇਆ॥ ਬੈਠਾ ਤਾੜੀ ਲਾਇ ਕਵਲੁ
ਛਪਾਇਆ॥ ਬ੍ਰਹਮੈ ਵਡਾ ਕਹਾਇ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਇਆ॥ ਨਾ ਤਿਸੁ ਬਾਪੁ ਨ ਮਾਇ ਕਿਨਿ ਤੂ ਜਾਇਆ॥ ਨਾ ਤਿਸੁ
ਰੂਪੁ ਨ ਰੇਖ ਵਰਨ ਸਬਾਇਆ॥ ਨਾ ਤਿਸੁ ਭੁਖ ਪਿਆਸ ਰਜਾ ਧਾਇਆ॥ ਗੁਰ ਮਹਿ ਆਪੁ ਸਮੋਇ ਸਬਦੁ ਵਰਤਾਇਆ॥
ਸਚੇ ਹੀ ਪਤੀਆਇ ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ॥ ੨ ॥
(ਪਉੜੀ ੨, ਸਟੀਕ ਸਲੋਕਾਂ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਨਾਨਕ ਸਾਵਣਿ ਜੇ ਵਸੈ ਚਹੁ ਓਮਾਹਾ ਹੋਇ॥ ਨਾਗਾਂ ਮਿਰਗਾਂ
ਮਛੀਆਂ ਰਸੀਆਂ ਘਰਿ ਧਨੁ ਹੋਇ॥ ੧॥ (ਪੰਨਾ ੧੨੭੯)
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਸਾਵਣਿ—ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ
`ਚ। ਓਮਾਹਾ—ਉਮਾਹ,
ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ, ਚਾਉ। ਰਸੀਆ— ਰਸੀਆਂ, ਸੰਸਾਰਕ ਰਸਾਂ ਦੇ ਮਾਨਣ ਵਾਲੇ, ਸੰਸਾਰਕ ਰਸਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ਕ।
ਘਰਿ—ਘਰ `ਚ।
ਅਰਥ :
— ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਂਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ
`ਚ
ਮੀਂਹ ਪਏ ਤਾਂ ਚਾਰ ਧਿਰਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੇ ਇਹ ਚਾਰ
ਧਿਰਾਂ ਹਨ ਸੱਪ, ਹਿਰਨ, ਮੱਛੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰਕ ਰਸਾਂ
`ਚ
ਖੱਚਤ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ
`ਚ
ਅਜਿਹੇ ਰਸਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਣ ਲਈ ਧਨ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੋਵੇ। ੧।
ਮਃ ੧॥ ਨਾਨਕ ਸਾਵਣਿ ਜੇ ਵਸੈ ਚਹੁ ਵੇਛੋੜਾ ਹੋਇ॥ ਗਾਈ ਪੁਤਾ ਨਿਰਧਨਾ ਪੰਥੀ
ਚਾਕਰੁ ਹੋਇ॥ ੨॥
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਗਾਈਪੁਤ—ਗਊਆਂ ਦੇ ਪੁਤ੍ਰ, ਬਲਦ। ਪੰਥੀ—ਰਾਹੀ, ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ, ਯਾਤ੍ਰੀ। ਚਾਕਰੁ—ਨੌਕਰ।
ਅਰਥ :
— ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਅ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਵਣ
`ਚ
ਮੀਂਹ ਪਏ ਤਾਂ ਚਾਰ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ (ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਲਟਾ ਦੁੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ) ਤਾਂ ਤੇ ਇਹ ਚਾਰ ਧਿਰਾਂ
ਹਨ:-
ਪਹਿਲਾ- ਅਜਿਹੇ
ਬਲਦ (ਮੀਂਹ ਪੈਣ `ਤੇ
ਬਜਾਏ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਬੈਠ ਕੇ ਆਰਾਮ ਕਰ ਸਕਣ, ਉਲਟਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਾਹੁਣ ਲਈ ਹਲਾਂ
`ਚ
ਜੋਤ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)।
ਦੂਜਾ- ਅਜਿਹੇ
ਗਰੀਬ (ਵਰਖਾ ਕਾਰਣ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ-ਮਜੂਰੀ
`ਚ
ਰੋਕ ਪੈਂਦੀ ਹੈ)।
ਤੀਜਾ- ਉਨ੍ਹਾਂ
ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ (ਜਿਹੜੇ ਕਿਧਰੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ, ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਤਾਂ ਨਿਕਲ
ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਵਰਖਾ ਕਾਰਣ ਰਸਤਿਆਂ
`ਚ
ਹੀ ਅਟਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਚੌਥਾ- ਉਨ੍ਹਾਂ
ਨੌਕਰਾਂ ਨੂੰ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਮਜਬੂਰੀ
`ਚ
ਹੀ ਸਹੀ ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਬਰਸਾਤੀ ਮੌਸਮ
`ਚ
ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਾਲਿਕਾਂ ਦੇ ਹੁਕਮ
`ਤੇ ਇਧਰ ਉਧਰ
ਆਉਣਾ-ਜਾਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ)। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
(ੳ) ਗੁਰਦੇਵ ਦੋਨਾਂ
ਸਲੋਕਾਂ `ਚ
ਸਮੂਚੇ ਸੰਸਾਰਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਪੱਖਾਂ
`ਤੇ
ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸੁਆਦਲੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਸਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਵਨ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਵਰਖਾ ਰਿਤੂ
ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਮੂਚੀ ਰਚਨਾ
`ਚ
ਹਰੇਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਪੱਖ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਚਲਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਂ, ਰਿਤੂ ਹਾਲਾਤ ਇਕੋ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ
ਇੱਕ ਵਰਗ ਲਈ ਉਹ ਦੁਖਦਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜੇ ਵਰਗ ਲਈ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਤੇ ਖੇੜਾ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਜਦਕਿ ਉਸਦੀ ਕਿਸੇ ਵਰਗ ਵਜੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਹੀ ਪਹਿਚਾਣ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਰਿਤੂ ਤੇ ਸਮਾਂ ਕਿਸ
ਵਰਗ ਲਈ ਦੁਖਦਾਈ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸ ਵਰਗ ਲਈ ਸੁਖਦਾਈ।
(ਅ)
ਹਰੇਕ ਲਈ ਉਹ ਸਮਾਂ ਤੇ ਰਿਤੂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ
ਦੁਖਦਾਈ ਜਾਂ ਸੁਖਦਾਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਮਿਸਾਲਾਂ ਸੰਬੰਧੀਂ ਵੀ ਸਮਾਂ ਤੇ ਰਿਤੂ
ਬਦਲਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗਾਂ ਲਈ ਸੁਖ ਤੇ ਦੁਖ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਇਹ
ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਮਿਸਾਲਾਂ
`ਚੋਂ
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਮਛਲੀ ਅਥਵਾ ਇੱਕ ਸਪ ਲਈ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੁਖਦਾਈ ਹੋਵੇ ਤੇ ਦੂਜੀ ਮਛਲੀ ਜਾਂ ਸਪ ਲਈ
ਦੁਖਦਾਈ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਥੇ ਸੁਆਲ ਵਰਗਾਂ ਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਇਕੋ ਹੀ ਵਰਗ ਵਿਚਲੇ ਇਕ-ਇਕ ਦਾ। ਜਦਕਿ
ਖ਼ੂਬੀ ਇਹ ਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਮਿਸਾਲ ਦੇਣ ਲਈ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਸਾਵਣ ਦੀ ਵਰਖਾ ਰਿਤੂ ਨੂੰ ਹੀ ਲਿਆ ਹੈ।
(ੲ) ਨਾਮ ਦੀ ਵਰਖਾ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਆਤਮਿਕ ਜੀਵਨ? -
ਉਪ੍ਰੰਤ ਸਮੂਚੀ ਰਚਨਾ `ਚ
ਵਰਤ ਰਹੇ ਇਸ ਇਲਾਹੀ ਨਿਯਮ ਦੇ ਉਲਟ, ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਵਰਗ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਆਤਮਿਕ ਜੀਵਨ
`ਤੇ
ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹੀ ਸਾਵਨ ਰਿਤੂ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ, ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਰਿਤੂ ਤੇ ਸਮਾਂ
ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਹੋਵੇ, ਮਨੁੱਖ-ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ
`ਚ
ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਪਣਪਦੇ ਹਨ। ਰਿਤੂ ਜਾਂ ਸਮਾਂ, ਉਸਦੇ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਜਾ ਤਬਦੀਲ਼
ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਥੇ ਵਿਸ਼ਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਉਸ ਦੇ ਆਤਮਿਕ ਜੀਵਨ ਦਾ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ‘
ਮਨੁੱਖ ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਇਹ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਰਹਿਣੀਆਂ ਹਨ
ਗੁਰਮੁਖ ਜੀਵਨ
ਤੇ ਮਨਮੁਖ ਜੀਵਨ।
ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਮਿਸਾਲਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ
`ਤੇ
ਵੀ ਮੌਸਮ ਆਇਆ ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਾਵਨ ਤੇ ਸਾਵਨ ਦੀ ਵਰਖਾ ਨੇ ਸਾਲ ਭਰ ਤੇ ਰਹਿਣਾ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ
ਜਿਉਂ ਹੀ ਬਰਸਾਤ ਗਈ, ਮਿਸਾਲਾਂ ਵਜੋਂ ਆਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮੂਹ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਸੁਖ ਤੇ ਦੁਖ ਵੀ ਵਰਗਾਂ
ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜਦਕਿ ਗੁਰੂ ਦਰ ਤੋਂ ਕਰਤੇ ਦੀ
ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ
ਭਾਵ
ਨਾਮ ਦੀ ਵਰਖਾ
ਤਾਂ ਅਰੁੱਕ ਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਰਿਤੂ ਦੀ ਮੌਤਾਜ ਨਹੀਂ। ਇਧਰ ਇਹ ਵੀ ਕਿ
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਮਕਸਦ ਵੀ, ਸਮੂਚੇ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਲਈ ਇਕੋ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ-ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਵੱਕ ਵੱਖ ਨਹੀਂ।
ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਗੁਰੂ ਦਰ ਤੋਂ ਹੋ ਰਹੀ ਇਸ
‘ਨਾਮ ਦੀ ਵਰਖਾ’
ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਆਤਮਕ
ਪੱਖੋਂ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦਾ।
‘ਨਾਮ ਦੀ ਵਰਖਾ’
ਇਕੋ ਹੈ ਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਸਮਾਨ ਵੀ ਹੈ,
ਤਾਂ ਵੀ ਗੁਰਮੁਖ
ਤੇ
ਮਨਮੁਖ
ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਮਾਨ ਨਹੀਂ
ਕਬੂਲਦਾ, ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਕਬੂਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗ ਵਜੋਂ
ਨਹੀਂ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦਾ ਆਧਾਰ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਆਤਮਿਕ ਜੀਵਨ ਹੈ ਸਰੀਰ ਨਹੀਂ।
ਪਉੜੀ॥ ਤੂ ਸਚਾ ਸਚਿਆਰੁ ਜਿਨਿ ਸਚੁ ਵਰਤਾਇਆ॥ ਬੈਠਾ ਤਾੜੀ ਲਾਇ ਕਵਲੁ
ਛਪਾਇਆ॥ ਬ੍ਰਹਮੈ ਵਡਾ ਕਹਾਇ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਇਆ॥ ਨਾ ਤਿਸੁ ਬਾਪੁ ਨ ਮਾਇ ਕਿਨਿ ਤੂ ਜਾਇਆ॥ ਨਾ ਤਿਸੁ
ਰੂਪੁ ਨ ਰੇਖ ਵਰਨ ਸਬਾਇਆ॥ ਨਾ ਤਿਸੁ ਭੁਖ ਪਿਆਸ ਰਜਾ ਧਾਇਆ॥ ਗੁਰ ਮਹਿ ਆਪੁ ਸਮੋਇ ਸਬਦੁ ਵਰਤਾਇਆ॥
ਸਚੇ ਹੀ ਪਤੀਆਇ ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ॥ ੨॥ (ਪੰਨਾ
੧੨੭੯)
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਕਵਲੁ—ਕਵਲ ਫੁਲ, (ਪੁਰਾਤਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਾ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਉਥੇ
ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੀ ਨਾਲ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਾ ਆਪ ‘ਕਵਲ ਦੇ ਫੁਲ
`ਚੋਂ
ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਸੁਆਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ‘ਕਵਲ ਫੁਲ’ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਦਾ ਮੂਲ ਕੀ ਸੀ,
ਭਾਵ ਉਸ ਕਵਲ ਫੁਲ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਕਵਲ ਨੂੰ, ਜਿਸ ਕਵਲ
`ਚੋਂ
ਬ੍ਰਹਮਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਸੰਬੰਧੀ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੁੱਪ ਹੈ)।
ਕਵਲੁ ਛਪਾਇਆ—ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਨੂੰ ਲੁਕਾ ਕੇ, ਭਾਵ ਜੇਕਰ ਅਜੇ ਜਗਤ ਦੀ
ਉਤਪੱਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਉਸ ਕਵਲ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਨੂੰ ਕਿਸਨੇ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਛੁਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਕਿਨਿ—ਕਿਸ ਨੇ? ਤੂ—ਤੈਨੂੰ। ਸਬਾਇਆ—ਸਾਰੇ ਹੀ। ਰਜਾ ਧਾਇਆ—ਰੱਜਿਆ-ਪੁੱਜਿਆ। ਪਤੀਆਇ—ਪਤੀਜ ਜਾਏ,
ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰ ਲਵੇ। ਸਚਿ—ਸੱਚੇ ਪ੍ਰਭੂ
`ਚ,
ਸਦਾ ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ।
ਅਰਥ :
— “ਤੂ ਸਚਾ ਸਚਿਆਰੁ ਜਿਨਿ
ਸਚੁ ਵਰਤਾਇਆ” (ਹੇ
ਪ੍ਰਭੂ!) ਤੂੰ ਸਦਾ ਕਾਇਮ
ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈਂ, ਤੂੰ ਅਜਿਹੀ ਹਸਤੀ ਦਾ ਮਾਲਕ (ਸਚਿਆਰੁ) ਹੈਂ ਕਿ ਜਿਸ ਨੇ
ਆਪਣੀ ਇਹ ਹਸਤੀ ਹਰ ਥਾਂ
`ਤੇ ਵਰਤਾਈ ਹੋਈ ਹੈ,
ਭਾਵ ਤੂੰ ਇਸਦੇ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ
`ਚ ਵਿਆਪਕ ਵੀ ਹੈਂ। “‘
“ਬੈਠਾ ਤਾੜੀ ਲਾਇ ਕਵਲੁ ਛਪਾਇਆ”
ਜਦੋਂ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ
ਹੋਈ, ਉਦੋਂ ਵੀ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ
`ਚ
ਹੀ ਸਮਾਧੀ ਲਾਈ ਬੈਠਾ ਸੈਂ। ਤੇਰੀ ਹੋਂਦ ਉਦੌਂ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਹੈ ਕਿ
“ਕਵਲੁ ਛਪਾਇਆ”
ਭਾਵ ਉਸ ਕਵਲ ਦਾ ਕਰਤਾ ਵੀ ਤੂੰ ਆਪ ਹੀ
ਸੀ।
“ਬ੍ਰਹਮੈ ਵਡਾ ਕਹਾਇ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਇਆ”
ਜਦਕਿ ਬ੍ਰਹਮਾ, (ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸੰਸਾਰ
ਨੂੰ ਰਚਣ ਵਾਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਇਸ ਸੱਚ ਨੂੰ ਨਾ ਸਮਝ ਸਕਿਆ। ਭਾਵ
ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਾਲੀ ਮਿਥ ਤੋਂ ਵੀ ਇਹੀ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਵਲ ਵੀ ਤਾਂ ਹੀ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਕਵਲ
ਨੂੰ ਰਚਣ ਵਾਲਾ ਤੂੰ ਆਪ ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।
“ਨਾ ਤਿਸੁ ਬਾਪੁ ਨ ਮਾਇ ਕਿਨਿ ਤੂ ਜਾਇਆ”
(ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ!) ਕਿਸ ਨੇ ਤੈਨੂੰ ਪੈਦਾ
ਕੀਤਾ ਹੈ? (ਭਾਵ, ਤੈਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ)। ਇਸੇ ਲਈ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾ ਕੋਈ ਪਿਉ ਹੈ ਤੇ
ਨਾ ਮਾਂ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਹੀ ਹੈ।
“ਨਾ ਤਿਸੁ ਰੂਪੁ ਨ ਰੇਖ ਵਰਨ ਸਬਾਇਆ”
ਨਾ ਉਸ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ
ਸਰੂਪ ਹੈ ਨਾ ਚਿੰਨ੍ਹ; ਸਾਰੇ ਰੂਪ ਤੇ ਰੰਗ ਉਸ ਦੇ ਹੀ ਹਨ, ਭਾਵ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਹੀ
ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ।
“ਨਾ ਤਿਸੁ ਭੁਖ ਪਿਆਸ ਰਜਾ, ਧਾਇਆ”
ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਨਾ ਭੁੱਖ ਲਗਦੀ ਹੈ ਤੇ
ਨਾ ਪਿਆਸ, ਪ੍ਰਭੂ ਸਦਾ ਰੱਜਿਆ ਪੁੱਜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਗੁਰ ਮਹਿ ਆਪੁ ਸਮੋਇ ਸਬਦੁ ਵਰਤਾਇਆ”
ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਰੂ
`ਚ
ਲੀਨ ਕਰ ਕੇ ਸ਼ਬਦ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਾ ਸੁਨੇਹਾ ਸੰਸਾਰ
`ਚ
ਵੰਡ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਆਪਣੇ ਹੁਕਮ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਨੂੰ ਆਪ ਹੀ ਗੁਰੂ ਰੂਪ ਹੋ ਕੇ ਵਰਤਾ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।
“ਸਚੇ ਹੀ ਪਤੀਆਇ ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ”
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਵੀ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ
ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ
ਪਤੀਜ ਕੇ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ
`ਚ ਹੀ ਸਮਾਇਆ
ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਅੱਡ ਨਹੀਂ। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
“ਬੈਠਾ ਤਾੜੀ ਲਾਇ ਕਵਲੁ ਛਪਾਇਆ॥ ਬ੍ਰਹਮੈ ਵਡਾ ਕਹਾਇ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਇਆ” -ਪੁਰਾਤਨ
ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਾ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਉਥੇ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ
ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਾ ‘ਕਵਲ’ `ਚੋਂ
ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸੁਆਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਾਂ ਫ਼ਿਰ ਉਸ ‘ਕਵਲ’ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਦਾ ਮੂਲ ਕੀ ਸੀ? ਉਸ
ਕਵਲ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ? ਜੇਕਰ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ
ਕੰਵਲ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਿੱਥੇ ਸੀ? ਉਹ ਕਵਲ, ਜਿਸ
`ਚੋਂ
ਬ੍ਰਹਮਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ, ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੁੱਪ ਹੈ।
ਇਥੇ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ
‘ਕਵਲੁ ਛਪਾਇਆ’
ਦੇ ਅਰਥ ਵੀ ਇਹੀ ਹਨ ਕਿ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ
ਉਤਪੱਤੀ ਨੂੰ ਲੁਕਾ ਕੇ, ਭਾਵ ਜੇਕਰ ਅਜੇ ਜਗਤ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਉਸ ਕਵਲ ਦੀ
ਉਤਪਤੀ ਨੂੰ ਕਿਸਨੇ ਸੰਭਾਲਿਆ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਛੁਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ? ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ `ਚ ਵੱਡਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ
ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਕਰਤਾ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ
ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਤਾਕਤ ਹੈ “ਤੂ
ਸਚਾ ਸਚਿਆਰੁ ਜਿਨਿ ਸਚੁ ਵਰਤਾਇਆ … ਗੁਰ ਮਹਿ ਆਪੁ ਸਮੋਇ ਸਬਦੁ ਵਰਤਾਇਆ॥ ਸਚੇ ਹੀ ਪਤੀਆਇ
ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ” ਭਾਵ ਕੇਵਲ
ਤੇ ਕੇਵਲ ਸਦਾ ਥਿਰ ਹਸਤੀ, ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਹੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਹੈ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੈਦਾ
ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।
“ਧਰਤੀ ਹੋਰੁ ਪਰੈ ਹੋਰੁ ਹੋਰੁ” - ਦਰਅਸਲ
ਇਥੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਸੰਬੰਧੀ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਚਲਣ ਰਚਨ ਹਾਰਿਆਂ ਕੋਲੋਂ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਦਾ ਸੁਆਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ
ਜਿਵੇਂ ਬਾਣੀ ਜਪੁ ਦੀ ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੬
“ਧੌਲੁ ਧਰਮੁ ਦਇਆ ਕਾ ਪੂਤ”
`ਚ
ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸੁਆਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਛਿਆ ਹੈ, ਐ ਭਾਈ! ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਇਸ ਧਰਤੀ
ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬਲਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿੰਗ ਤੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸ ਦੇਵੋ
“ਧਰਤੀ ਹੋਰੁ ਪਰੈ ਹੋਰੁ ਹੋਰੁ॥
ਤਿਸ ਤੇ ਭਾਰੁ ਤਲੈ ਕਵਣੁ ਜੋਰੁ”
ਉਸ ਬਲਦ ਦੇ ਖਲੌਣ ਲਈ ਵੀ ਕੋਈ ਧਰਤੀ
ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਧਰਤੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ?
ਤਾਂ ਤੇ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਕਦੇ
ਮੁੱਕਣ ਵਾਲਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਦਸੋ ਕਿ ਇਸ ਮਿੱਥ ਅਨੁਸਾਰ ਆਖ਼ਿਰੀ ਬਲਦ ਕਿਸ ਧਰਤੀ `ਤੇ
ਖੜਾ ਹੈ? ਗੁਰਦੇਵ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਅਜਿਹਾ ਸੁਆਲ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਉੱਤਰ ਇਸ ਪ੍ਰਚਲਣ ਨੂੰ ਘੜਣਹਾਰੇ ਕਿਸੇ ਕੋਲ
ਵੀ ਨਹੀਂ। ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਚਲਣ ਵਿਰੁਧ ਰੱਬੀ ਸੱਚ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਆਪ
ਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਥੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਉਸੇ ਰੱਬੀ ਤੇ ਇਲਾਹੀ ਸੱਚ ਰਾਹੀਂ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ
ਹੋਇਆ ਹੈ। (ਚਲਦਾ)
#Instt. 4.2 Mlkiv.014.o3s014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |