| . |
|
☬ ੴਸਤਿ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ☬
ਵਾਰ ਮਾਝ ਕੀ, ਮਹਲਾ ੧-ਸਟੀਕ
(ਪੰ: ੧੩੭- ੧੫੦)
(ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
(ਕਿਸ਼ਤ ੨੩)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੭ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧॥ ਸਬਾਹੀ ਸਾਲਾਹ ਜਿਨੀ ਧਿਆਇਆ ਇੱਕ ਮਨਿ॥ ਸੇਈ ਪੂਰੇ ਸਾਹ ਵਖਤੈ
ਉਪਰਿ ਲੜਿ ਮੁਏ॥ ਦੂਜੈ ਬਹੁਤੇ ਰਾਹ ਮਨ ਕੀਆ ਮਤੀ ਖਿੰਡੀਆ॥ ਬਹੁਤੁ ਪਏ ਅਸਗਾਹ ਗੋਤੇ ਖਾਹਿ ਨ
ਨਿਕਲਹਿ॥ ਤੀਜੈ ਮੁਹੀ ਗਿਰਾਹ ਭੁਖ ਤਿਖਾ ਦੁਇ ਭਉਕੀਆ॥ ਖਾਧਾ ਹੋਇ ਸੁਆਹ ਭੀ ਖਾਣੇ ਸਿਉ ਦੋਸਤੀ॥
ਚਉਥੈ ਆਈ ਊਂਘ ਅਖੀ ਮੀਟਿ ਪਵਾਰਿ ਗਇਆ॥ ਭੀ ਉਠਿ ਰਚਿਓਨੁ ਵਾਦੁ ਸੈ ਵਰਿੑਆ ਕੀ ਪਿੜ ਬਧੀ॥ ਸਭੇ ਵੇਲਾ
ਵਖਤ ਸਭਿ ਜੇ ਅਠੀ ਭਉ ਹੋਇ॥ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਿ ਵਸੈ ਸਚਾ ਨਾਵਣੁ ਹੋਇ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੨॥ ਸੇਈ ਪੂਰੇ ਸਾਹ ਜਿਨੀ ਪੂਰਾ ਪਾਇਆ॥ ਅਠੀ ਵੇਪਰਵਾਹ ਰਹਨਿ ਇਕਤੈ
ਰੰਗਿ॥ ਦਰਸਨਿ ਰੂਪਿ ਅਥਾਹ ਵਿਰਲੇ ਪਾਈਅਹਿ॥ ਕਰਮਿ ਪੂਰੈ ਪੂਰਾ ਗੁਰੂ ਪੂਰਾ ਜਾ ਕਾ ਬੋਲੁ॥ ਨਾਨਕ
ਪੂਰਾ ਜੇ ਕਰੇ ਘਟੈ ਨਾਹੀ ਤੋਲੁ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਜਾ ਤੂੰ ਤਾ ਕਿਆ ਹੋਰਿ ਮੈ ਸਚੁ ਸੁਣਾਈਐ॥ ਮੁਠੀ ਧੰਧੈ ਚੋਰਿ ਮਹਲੁ ਨ
ਪਾਈਐ॥ ਏਨੈ ਚਿਤਿ ਕਠੋਰਿ ਸੇਵ ਗਵਾਈਐ॥ ਜਿਤੁ ਘਟਿ ਸਚੁ ਨ ਪਾਇ ਸੁ ਭੰਨਿ ਘੜਾਈਐ॥ ਕਿਉ ਕਰਿ ਪੂਰੈ
ਵਟਿ ਤੋਲਿ ਤੁਲਾਈਐ॥ ਕੋਇ ਨ ਆਖੈ ਘਟਿ ਹਉਮੈ ਜਾਈਐ॥ ਲਈਅਨਿ ਖਰੇ ਪਰਖਿ ਦਰਿ ਬੀਨਾਈਐ॥ ਸਉਦਾ ਇਕਤੁ
ਹਟਿ ਪੂਰੈ ਗੁਰਿ ਪਾਈਐ॥ ੧੭ ॥
(ਸਟੀਕ ਪਉ: ੧੭-ਲੋੜੀਂਦੀ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮ: ੧॥ ਸਬਾਹੀ ਸਾਲਾਹ, ਜਿਨੀ ਧਿਆਇਆ ਇੱਕ ਮਨਿ॥ ਸੇਈ ਪੂਰੇ ਸਾਹ,
ਵਖਤੈ ਉਪਰਿ ਲੜਿ ਮੁਏ॥ ਦੂਜੇ ਬਹੁਤੇ ਰਾਹ, ਮਨ ਕੀਆ ਮਤੀ ਖਿੰਡੀਆ॥ ਬਹੁਤੁ ਪਏ ਅਸਗਾਹ, ਗੋਤੇ ਖਾਹਿ
ਨ ਨਿਕਲਹਿ॥ ਤੀਜੈ ਮੁਹੀ ਗਿਰਾਹ, ਭੁਖ ਤਿਖਾ ਦੁਇ ਭਉਕੀਆ॥ ਖਾਧਾ ਹੋਇ ਸੁਆਹ, ਭੀ ਖਾਣੇ ਸਿਉ ਦੋਸਤੀ॥
ਚਉਥੈ ਆਈ ਊਂਘ, ਅਖੀ ਮੀਟਿ ਪਵਾਰਿ ਗਇਆ॥ ਭੀ ਉਠਿ ਰਚਿਓਨੁ ਵਾਦੁ, ਸੈ ਵਰਿੑਆ ਕੀ ਪਿੜ ਬਧੀ॥ ਸਭੇ
ਵੇਲਾ ਵਖਤ ਸਭਿ, ਜੇ ਅਠੀ ਭਉ ਹੋਇ॥ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਿ ਵਸੈ, ਸਚਾ ਨਾਵਣੁ ਹੋਇ॥ ੧॥
{ਪੰਨਾ ੧੪੫-੧੪੬}
ਪਦ ਅਰਥ:
—ਸਬਾਹੀ—ਸੁਬਹ
ਸਵੇਰੇ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਤੜਕ ਸਾਰ, ਸੁਵਖਤੇ, ਪਿਛਲ ਰਾਤ, ਭਲਕੇ, ਝਾਲਾਗੇ, ਪਹਿਲੇ
ਪਹਿਰ। ਇਕਿ ਮਨਿ—ਇਕ-ਮਨ
ਹੋ ਕੇ, ਇਕਾਗਰ ਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ, ਲਿਵ ਜੋੜ ਕੇ।
ਸੇਈ ਪੂਰੇ ਸਾਹ…
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਜਿੱਤ ਲਈ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ
ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਵਖਤੈ ਉਪਰਿ-ਵੇਲੇ
ਸਿਰ। ਵਖਤੈ ਉਪਰਿ ਲੜਿ
ਮੁਏ …. ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸੰਭਾਲ
ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰ ਨੂੰ ਹੀ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਮਨਾ ਨਾਲ
ਲੜਾਈ ਕਰਦੇ ਭਾਵ ਮਨ ਦੇ ਆਲਸ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ `ਚ ਸੁਚੇਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਦੂਜੈ—ਦੂਜੇ
ਪਹਰ, ਦਿਨ ਚੜ੍ਹੇ।
ਅਸਗਾਹ—ਜਗਤ ਦੇ ਝੰਬੇਲਿਆਂ ਰੂਪ ਅਥਾਹ
ਸਮੁੰਦਰ `ਚ। ਤੀਜੈ—ਤੀਜੇ
ਪਹਿਰ। ਮੁਹੀ …
ਮੂੰਹ `ਚ।
ਗਿਰਾਹ—ਗ੍ਰਾਹੀਆਂ,
ਰੋਟੀ। ਭਉਕੀਆ—ਚਮਕਦੀਆਂ
ਹਨ, ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਭੁਖ ਜ਼ੋਰ ਪਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਸੁਆਹ…
ਭਸਮ ਹੋਣਾ, ਹਜ਼ਮ ਹੋ ਜਾਣਾ।
ਦੋਸਤੀ… ਤਾਂਘ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਣੀ, ਉਡੀਕ
ਲੱਗ ਜਾਣੀ। ਭੀ…ਦੋਬਾਰਾ,
ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ। ਭੀ ਖਾਣੇ ਸਿਉ
ਦੋਸਤੀ… ਦੋਬਾਰਾ ਖਾਣ ਲਈ ਉਡੀਕ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ
ਹੈ। ਊਂਘ—ਨੀਂਦਰ।
ਪਵਾਰਿ—
ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰਲੋਕ `ਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹੋਣ, ਡੂੰਘੀ ਨੀਂਦ `ਚ,
ਘੂਕ ਗਹਿਰੀ ਨੀਂਦ `ਚ ਪਏ ਨੂੰ ਹੀ
‘ਪਵਾਰਿ ਗਿਆ’
ਆਖ਼ਦੇ ਹਨ ‘ਜਿਵੇਂ-ਸੁਤਾ ਮੋਇਆ ਇੱਕ ਬਰਾਬਰ’।
ਵਾਦੁ—ਝਗੜਾ।
ਪਿੜ—ਅਖਾੜਾ।
ਬਧੀ….
ਪੱਕਾ, ਸਦੀਵੀ।
ਪਿੜ ਬਧੀ….
ਪੱਕਾ ਅਖਾੜਾ ਬਣਾ ਰਖਿਆ ਹੋਵੇ, ਠੇਕਾ ਲੈ ਰਖਿਆ ਹੋਵੇ।
ਅਰਥ:
— “ਸਬਾਹੀ ਸਾਲਾਹ, ਜਿਨੀ
ਧਿਆਇਆ ਇੱਕ ਮਨਿ” ਜਿਹੜੇ
ਝਾਲਾਗੇ ਉਠਦੇ ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਕਾਗਰ ਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ।
“ਸੇਈ ਪੂਰੇ ਸਾਹ, ਵਖਤੈ ਉਪਰਿ ਲੜਿ ਮੁਏ”
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਭਾਵ ਪਿਛਲ ਰਾਤ ਜਾਗਦੇ ਤੇ
ਆਪਣੇ ਮਨ ਨਾਲ ਜੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਆਲਸ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਕਰਤੇ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਵਡਿਆਈਆਂ `ਚ ਜੁੜ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਸਲ `ਚ ਉਹੀ ਪੂਰੇ ਸ਼ਾਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਭਾਵ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ
ਹਨ।
“ਦੂਜੇ ਬਹੁਤੇ ਰਾਹ, ਮਨ ਕੀਆ ਮਤੀ ਖਿੰਡੀਆ”
ਉਪ੍ਰੰਤ ਪਿਛਲ ਰਾਤ ਦੇ ਉੱਚਤੱਮ ਟਿਕਾਅ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ
ਬਾਅਦ, ਦਿਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਹਿਰ ਭਾਵ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਟਿਕਾਅ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ, ਇਸ ਦੀਆਂ
ਵਾਸ਼ਨਾਵਾਂ ਖਿੱਲਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮਨ ਕਈ ਪਾਸੇ ਦੌੜਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਬਹੁਤੁ ਪਏ ਅਸਗਾਹ, ਗੋਤੇ ਖਾਹਿ ਨ ਨਿਕਲਹਿ”
ਮਨੁੱਖ ਸੰਸਾਰਕ ਧੰਧਿਆਂ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਸਮੁੰਦਰ `ਚ ਡੁੱਬ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਮਨ ਅਜਿਹੇ ਗੋਤੇ ਖਾਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰਕ ਝਮੇਲਿਆਂ `ਚ ਫਸੇ ਦੀ ਜਿਵੇਂ
ਮੱਤ ਹੀ ਮਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਨਿਕਲਣਾ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ।
“ਤੀਜੈ ਮੁਹੀ ਗਿਰਾਹ, ਭੁਖ ਤਿਖਾ ਦੁਇ ਭਉਕੀਆ”
ਉਪ੍ਰੰਤ ਦਿਨ ਦਾ ਤੀਜਾ ਪਹਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਭੁੱਖ-ਪਿਆਸ
ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਪਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਲੋਕਾਈ
(ਮੁਹੀ ਗਿਰਾਹ)
ਰੋਟੀ ਟੁਕੜ ਖਾਣ ਦੇ ਆਹਰ `ਚ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਖਾਧਾ ਹੋਇ ਸੁਆਹ, ਭੀ ਖਾਣੇ ਸਿਉ ਦੋਸਤੀ”
ਤਾਂ ਤੇ ਜਦੋਂ ਦੋਪਹਿਰ ਦਾ ਖਾਧਾ ਵੀ ਭਸਮ ਭਾਵ ਹਜ਼ਮ ਹੋ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੋਰ ਖਾਣ ਦੀ ਤਾਂਘ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਥਵਾ ਰਾਤ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਉਡੀਕ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ
ਹੈ।
“ਚਉਥੈ ਆਈ ਊਂਘ, ਅਖੀ ਮੀਟਿ ਪਵਾਰਿ ਗਇਆ”
ਫ਼ਿਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਦਿਨ ਦਾ ਚਉਥਾ ਪਹਿਰ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ
ਨੀਂਦ ਆ ਦਬਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਕੇ ਅਜਿਹੀ ਘੂਕ ਨੀਂਦਰੇ ਸਉਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰਲੋਕ
`ਚ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੋਵੇ ਭਾਵ ਫ਼ਿਰ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੁੱਝ ਵੀ ਹੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ।
“ਭੀ ਉਠਿ ਰਚਿਓਨੁ ਵਾਦੁ, ਸੈ ਵਰਿੑਆ ਕੀ ਪਿੜ ਬਧੀ”
ਰਾਤ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁੜ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਉਹੀ
ਧੰਦੇ ਤੇ ਉਹੀ ਝਮੇਲੇ। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਨ ਨੂੰ (ਲਾਪਰਵਾਹੀ `ਚ) ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਇਥੇ ਸੈਂਕੜੇ ਵਰ੍ਹੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਠੇਕਾ ਲੈ ਰਖਿਆ ਹੈ।
“ਸਭੇ ਵੇਲਾ ਵਖਤ ਸਭਿ, ਜੇ ਅਠੀ ਭਉ ਹੋਇ”
ਤਾਂ ਤੇ
“ਸਬਾਹੀ ਸਾਲਾਹ, ਜਿਨੀ ਧਿਆਇਆ ਇੱਕ
ਮਨਿ” ਅਨੁਸਾਰ ਪਿਛਲ ਰਾਤ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਲ
ਸਲਾਹ ਰਾਹੀਂ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦਾ ਲਾਭ ਵੀ ਤਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਿਆਰ ਹੋਈ ਕਰਤੇ ਦੀ
ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲੀ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਰਤੀ, ਦਿਨ ਦੇ ਅੱਠੇ ਪਹਿਰ ਭਾਵ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਤੇ ਜੀਵਨ ਚਲਣ ਦੌਰਾਨ ਵੀ
ਕਰਤੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ `ਚ ਜੀਵਨ ਜੀਊਣ ਵਾਲੀ ਹੀ ਬਣੀ ਰਵੇ।
“ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਿ ਵਸੈ, ਸਚਾ ਨਾਵਣੁ ਹੋਇ”
ਇਸ `ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨਿਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇ ਅੱਠੇ ਪਹਰ ਕਰਤਾ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਮਨ `ਚ ਵੱਸਿਆ ਰਹੇ, ਤਾਂ ਕਰਤੇ ਦੇ ਪਿਆਰ `ਚ ਸਦਾ ਟਿਕੇ
ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਆਤਮਕ ਇਸ਼ਨਾਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ੧।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਧਿਆਨ ਇੱਕ
ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੁੱਕਤੇ ਵੱਲ ਦੁਆਇਆ ਹੈ। ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਯਮ
`ਚ ਵੱਕਤ ਦੀ ਵੰਡ ਮੁਤਾਬਕ ਦਿਨ ਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਅੱਠ ਪਹਿਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਿਰ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਠਾਂ
ਪਾਹਿਰਾਂ `ਚੋਂ ਜੋ ਪਹਿਲਾ ਪਹਿਰ ਭਾਵ ਸੂਰਜ ਨਿਕਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਬੜਾ ਟਿਕਾਅ ਵਾਲਾ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ `ਚ
ਟਿਕਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਪਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਵਧ ਟਿਕਾਅ ਵਾਲਾ ਤੇ ਯੋਗ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਜਦਕਿ ਇਸ ਤੋ ਬਾਅਦ ਦੂਜੇ ਪਹਿਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰਾਤ ਸੌਣ ਦੇ ਸਮੇ ਤੱਕ ਭਾਵ
ਦਿਨ ਦੇ ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਪਹਿਰਾਂ ਵਿਚਲਾ ਸਮਾਂ ਦੋਪਹਰ ਤੋਂ ਰਾਤ ਤੱਕ ਮਾਨਸਿਕ ਉਖਾੜ, ਸਰੀਰਕ ਭੁਖ-ਪਿਆਸ
ਤੇ ਸੰਸਾਰਕ ਰੁਝੇਵਿਆਂ, ਧੰਧਿਆਂ `ਚ ਹੀ ਬੀਤ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਅਗ਼ਲੇ ਭਾਵ ਪੰਜਵੇਂ
ਤੋਂ ਅਠਵੇਂ ਪਹਿਰ ਦਾ ਸਮਾਂ, ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ ਦੀ ਥਕਾਵਟ ਭਰੀ ਨੀਂਦ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ `ਚ ਨਹੀਂ
ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਯੋਗ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਵੀ ਖਰਾਟਿਆਂ ਨੀਂਦ ਤੇ ਆਲਸ `ਚ ਹੀ
ਜ਼ਾਇਆ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਭਰ ਹੀ ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਭੂ ਵਿਸਰਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ
ਕਰਤੇ ਵੱਲੋਂ ਚਾਹੇ ਜਿਤਨੀ ਲੰਮੀ ਉਮਰ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਕੁੱਝ ਵੀ ਲਾਭ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਮਰ ਨੇ ਤਾਂ ਬੀਤਣਾ ਹੀ ਬੀਤਣਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ `ਚ ਸੰਭਾਲ
ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਪਰ ਇਸਨੇ ਤਾਂ ਬੀਤਣਾ ਹੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਜਿਹੇ ਜੀਊੜੇ ਜਿਹੜੇ ਦਿਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰ `ਤੇ ਆਲਸ ਨੂੰ
ਭਾਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦੇ। ਸਰੀਰਕ ਆਲਸ ਦਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਤੇ ਬਦੋਬਦੀ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ
“ਵਖਤੈ ਉਪਰਿ ਲੜਿ ਮੁਏ”
ਭਾਵ ਉਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮੇਂ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਤੇ
ਉਸਦੀ ਸੰਭਾਲ “ਸਬਾਹੀ
ਸਾਲਾਹ, ਜਿਨੀ ਧਿਆਇਆ ਇੱਕ ਮਨਿ” ਇੱਕ ਮਨ
ਇੱਕ ਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਰਾਹੀਂ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਦਰ ਅਸਲ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ
`ਚ ਅਜਿਹੇ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰ ਵਾਲੇ ਮਾਨਸਿਕ ਟਿਕਾਅ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਈ, ਬਾਕੀ ਦਿਨ ਦੇ ਸੰਸਾਰਿਕ
ਰੁਝੇਵਿਆਂ `ਚ ਲੈਣ `ਚ ਵੀ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰ ਵਾਲੀ ਸੰਭਾਲ ਦਾ ਹੀ
ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ
“ਸੇਈ ਪੂਰੇ ਸਾਹ” ਉਹ ਜੀਵਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਨੂੰ
ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਜੀਵਨ ਸਫ਼ਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਉੱਤਮ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰ ਦੀ ਕੀਤੀ ਸੰਭਾਲ ਦਾ
ਹੀ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ
“ਸਭੇ ਵੇਲਾ ਵਖਤ ਸਭਿ, ਜੇ ਅਠੀ ਭਉ ਹੋਇ”
ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦਿਨ ਦੇ ਅੱਠਾਂ ਪਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ `ਚ ਬਿਤਾਉਣ `ਚ
ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਰਹਿਦਾ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਸਾਰਕ ਰੁਝੇਵੇਂ, ਭੁਖ-ਪਿਆਸ ਤੇ ਨੀਂਦ ਆਦਿ ਵਾਲੀਆਂ ਮੂਲ
ਸਰੀਰਕ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਮਨ ਤੇ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ ਤੇ ਪਿਆਰ `ਚ ਰੰਗੇ
ਹੋਣ ਦਾ ਹੀ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਹੀ
“ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਿ ਵਸੈ ਸਚਾ
ਨਾਵਣੁ ਹੋਇ” ਅਥਵਾ
“ਸਭੇ ਵੇਲਾ ਵਖਤ ਸਭਿ, ਜੇ ਅਠੀ ਭਉ
ਹੋਇ” ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਰੇਕ
ਸਮਾਂ ਤੇ ਪਲ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ `ਚ ਹੀ ਗੜੁੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਕਿਸੇ ਖਾਸ
ਪਹਿਰ ਜਾਂ ਸਮੇਂ ਦਾ ਵਾਧਾ-ਘਾਟਾ ਆਪਣਾ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ
ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸੰਸਾਰਕ ਗਿਣਤੀਆਂ ਮਿਣਤੀਆਂ ਨਾਲ ਜੀ ਕੁੱਝ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ `ਚ ਹੀ
ਪੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਯਯਯਯ
ਮ: ੨॥ ਸੇਈ ਪੂਰੇ ਸਾਹ, ਜਿਨੀ ਪੂਰਾ ਪਾਇਆ॥ ਅਠੀ ਵੇਪਰਵਾਹ, ਰਹਨਿ ਇਕਤੈ
ਰੰਗਿ॥ ਦਰਸਨਿ ਰੂਪਿ ਅਥਾਹ, ਵਿਰਲੇ ਪਾਈਅਹਿ॥ ਕਰਮਿ ਪੂਰੈ ਪੂਰਾ ਗੁਰੂ, ਪੂਰਾ ਜਾ ਕਾ ਬੋਲੁ॥ ਨਾਨਕ
ਪੂਰਾ ਜੇ ਕਰੇ, ਘਟੈ ਨਾਹੀ ਤੋਲੁ॥ ੨॥ {ਪੰਨਾ
੧੪੬}
ਪਦ ਅਰਥ:
—
ਸੇਈ ਪੂਰੇ ਸਾਹ…ਮਨੁੱਖਾ
ਜਨਮ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੀ ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਅਠੀ—ਅੱਠੇ
ਪਹਰ। ਵੇਪਰਵਾਹ….
ਚਿੰਤਾ ਝੋਰੇ ਰਹਿਤ ਸੰਤੋਖੀ ਤੇ ਟਿਕਾਅ ਵਾਲਾ
ਜੀਵਨ ਸ਼ੰਸਾਰਕ ਵਾਧਿਆਂ ਘਾਟਿਆਂ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉਠ ਕੇ।
ਰਹਨਿ ਇਕਤੈ ਰੰਗਿ ….
ਸਦਾ ਕਰਤੇ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਦਰਸਨਿ….
ਦਰਸ਼ਨ `ਚ।
ਅਥਾਹ…
ਅਗਾਧ। ਦਰਸਨਿ ਰੂਪਿ ਅਥਾਹ
…. ਅੱਤ ਡੂੰਘਾਈ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰਸਨ ਤੇ
ਸਰੂਪ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ, ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਤੇ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ `ਚ ਅਗਾਧ ਕਾਦਿਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਦਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਵਿਰਲੇ …
ਕੋਈ ਕੋਈ, ਬਹੁਤ ਥੋੜੇ, ਸਾਰੇ ਨਹੀਂ।
ਪਾਈਅਹਿ—ਲੱਭਦੇ
ਹਨ, ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਕਰਮਿ—ਬਖ਼ਸ਼ਸ਼ ਨਾਲ।
ਅਰਥ: —
“ਸੇਈ ਪੂਰੇ ਸਾਹ, ਜਿਨੀ ਪੂਰਾ ਪਾਇਆ”
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸੇ ਜਨਮ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਉਹੀ ਪੂਰੇ ਸ਼ਾਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਭਾਵ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ
ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੀ ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨਾਂ ਇਸੇ ਜਨਮ `ਚ ਕਰਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੂੰ ਪਾ ਲਿਆ ਹੈ,
ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਉਸ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।
“ਅਠੀ ਵੇਪਰਵਾਹ, ਰਹਨਿ ਇਕਤੈ ਰੰਗਿ”
ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਅੱਠੇ ਪਹਰ ਇਕੋ ਇਦ ਕਰਤੇ ਦੇ ਰੰਗ ਤੇ ਪਿਆਰ
`ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਵਲੋਂ ਬੇ-ਪਰਵਾਹ ਹੋ ਕੇ ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਝੋਰੇ ਰਹਿਤ ਸੰਤੋਖੀ,
ਟਿਕਾਅ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੁਥਾਜੀ ਨਹੀਂ ਕਬੂਲਦੇ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਤਰ ਚੜ੍ਹਾਵ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ `ਤੇ ਆਪਣਾ ਚੰਗਾ ਜਾਂ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਹੀ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
“ਦਰਸਨਿ ਰੂਪਿ ਅਥਾਹ, ਵਿਰਲੇ ਪਾਈਅਹਿ”
ਜਦਕਿ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਅਜਿਹੇ ਬੰਦੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਿਲਦੇ ਹਨ,
ਜਿਹੜੇ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਤੇ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ `ਚ ਅਗਾਧ ਕਾਦਿਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਦਾਰੇ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਹਰ
ਸਮੇਂ ਉਸ ਕਰਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
“ਕਰਮਿ ਪੂਰੈ ਪੂਰਾ ਗੁਰੂ, ਪੂਰਾ ਜਾ ਕਾ ਬੋਲੁ”
ਅਜਿਹਾ ਪੂਰਾ ਗੁਰੂ ਅਥਵਾ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਜਿਸ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਭਾਵ
ਆਦੇਸ਼ਾਂ `ਚ ਨਾ ਖੋਟ ਹੋਵੇ ਨਾ ਕੋਈ ਘਾਟਾ ਤੇ ਨਾ ਵਿਤਕਰਾ, ਕਰਤੇ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
“ਨਾਨਕ ਪੂਰਾ ਜੇ ਕਰੇ, ਘਟੈ ਨਾਹੀ ਤੋਲੁ”
ਇਸ `ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਸ
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕਰਤਾ ਪੂਰਨ ਇਨਸਾਨ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਫ਼ਿਰ ਉਸ ਦਾ ਤੋਲ ਨਹੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਘਟਦਾ। ਭਾਵ
ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਹਿਣੀ `ਚ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਘਾਟ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਅਥਵਾ ਕਰਤੇ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸੁਰਤ
ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਟਦੀ। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਗੁਰਦੇਵ ਇਸ ਸਲੋਕ ਰਾਹੀਂ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਜਨਮ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈ ਕੇ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਅਜਿਹੇ ਵਡਭਾਗੀ
ਕੇਵਲ ਇਸ ਕਾਰਨ ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਇਕੋ ਇੱਕ ਕਰਤੇ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ
ਇਧਰ ਉਧਰ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭਟਕਦੇ।
ਜਦਕਿ ਸਚਾਈ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ
ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਭਾਵ ਸਾਰੇ ਤੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਕਰਕੇ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਸਫ਼ਲ
ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਕੇਵਲ ਇਸ ਲਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਸਦਾ ਥਿਰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਣ `ਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਗੁਰਦੇਵ ਇਹ ਵੀ ਨਿਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ
ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਿਰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਖੁਆਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਭਾਵ ਉਹ ਮੁੜ ਜਨਮ
ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਕਰਤੇ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਨੋਟ :
—ਜੇਕਰ ਦੋਨਾਂ ਸਲੋਕਾਂ
ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜੇ
ਸਲੋਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਸਮੇਂ, ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਸਲੋਕ ਵੀ ਦੂਜੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਕੋਲ, ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ
ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ `ਚ ਇਸ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਕੋਲ ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵੀ
ਮੌਜੂਦ ਸੀ ਇਸੇ ਤੋਂ ਇਹ ਸਭ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ।
(ਵਿਸ਼ੇ ਸਬੰਧੀ ਹੋਰ ਵੇਰਵੇ ਲਈ
“ਪੁਸਤਕ ‘ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ”
ਕ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਵੇ
ਜੀ)।
ਪਉੜੀ॥ ਜਾ ਤੂੰ ਤਾ ਕਿਆ ਹੋਰਿ, ਮੈ ਸਚੁ ਸੁਣਾਈਐ॥ ਮੁਠੀ ਧੰਧੈ ਚੋਰਿ, ਮਹਲੁ
ਨ ਪਾਈਐ॥ ਏਨੈ ਚਿਤਿ ਕਠੋਰਿ, ਸੇਵ ਗਵਾਈਐ॥ ਜਿਤੁ ਘਟਿ ਸਚੁ ਨ ਪਾਇ, ਸੁ ਭੰਨਿ ਘੜਾਈਐ॥ ਕਿਉਕਰਿ
ਪੂਰੈ ਵਟਿ, ਤੋਲਿ ਤੁਲਾਈਐ॥ ਕੋਇ ਨ ਆਖੈ ਘਟਿ, ਹਉਮੈ ਜਾਈਐ॥ ਲਈਅਨਿ ਖਰੇ ਪਰਖਿ, ਦਰਿ ਬੀਨਾਈਐ॥
ਸਉਦਾ ਇਕਤੁ ਹਟਿ, ਪੂਰੈ ਗੁਰਿ ਪਾਈਐ॥ ੧੭॥
{ਪੰਨਾ ੧੪੬}
ਪਦ ਅਰਥ:
—
ਜਾ ਤੂੰ….
ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰਾ ਸਹਾਰ ਮਿਲ ਜਾਵੇ।
ਤਾ ਕਿਆ ਹੋਰਿ—
ਤਾਂ ਹੋਰ ਜੀਵ ਕੀਹ ਹਨ? ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਮੁਥਾਜੀ
ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ, ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਮੁਥਾਜੀ ਕਾਹਦੀ?
ਮੈ ਸਚੁ ਸੁਣਾਈਐ….
ਮੈਂ ਸੱਚ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ।
ਮੁਠੀ…ਠੱਗੀ
ਗਈ। ਧੰਧੈ ਚੋਰਿ—ਧੰਧੇ-ਰੂਪ
ਚੋਰ ਨੇ, ਤੈਨੂੰ ਵਿਸਾਰਣ ਕਾਰਣ ਸੰਸਾਰਕ ਧੰਦਿਆਂ ਤੇ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਨੇ।
ਮਹਲੁ …
ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਦਰ। ਮਹਲੁ ਨ
ਪਾਈਐ … ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਦਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦਾ, ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਏਨੈ—ਇਨ੍ਹਾਂ
ਕਾਰਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਸਾਰਕ ਧੰਦਿਆਂ ਕਾਰਨ।
ਚਿਤਿ ਕਠੋਰਿ—ਹੋ
ਚੁੱਕੇ ਕਠੋਰ ਚਿੱਤ ਕਾਰਨ, ਕਰਤੇ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਸੰਸਾਰਕ ਧੰਦਿਆਂ ਤੇ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾਂ ਆਦਿ `ਚ ਰੁਝੇ
ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਨ।
ਏਨੈ ਚਿਤਿ ਕਠੋਰਿ, ਸੇਵ ਗਵਾਈਐ….
ਹਉਮੈ ਵੱਸ ਤੇਰੇ ਤੋਂ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਵਿੱਥ ਕਾਰਨ
ਅਨੇਕਾਂ ਧਰਮ ਕਰਮ ਕਰਕੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅਰਥ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹਾਂ ਜਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜਿਤੁ ਘਟਿ—ਜਿਸ
ਸਰੀਰ `ਚ, ਜਿਸ ਹਿਰਦੇ `ਚ।
ਭੰਨਿ ਘੜਾਈਐ—ਭੱਜਦਾ ਘੜੀਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ
ਹੈ, ਜੰਮਦਾ ਮਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਪੂਰੈ ਵਟਿ—ਪੂਰੇ
ਵੱਟੇ ਨਾਲ, ਨਿਰੋਲ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਆਪਣੀ ਹੀ ਕਮਾਈ ਦੇ ਆਧਾਰ `ਤੇ।
ਤੁਲਾਈਐ—ਤੁਲ
ਸਕੇ, ਪੂਰਾ ਉਤਰ ਸਕੇ, ਸਾਂਵਾ ਹੋ ਸਕੇ।
ਜਾਈਐ—ਜੇ
ਚਲੀ ਜਾਏ। ਹਉਮੈ ਜਾਈਐ…
ਜੇ ਕਰ ਹਉਮੈ ਦਾ ਨਾਸ ਹੋ ਜਾਵੇ।
ਲਈਅਨਿ ਪਰਖਿ—ਪਰਖ
ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦਰਿ ਬੀਨਾਈਐ—ਬੀਨਾਈ
ਵਾਲੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ, ਸਿਆਣੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ।
ਅਰਥ:
— “ਜਾ ਤੂੰ ਤਾ ਕਿਆ
ਹੋਰਿ, ਮੈ ਸਚੁ ਸੁਣਾਈਐ” ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਮੈਂ
ਸੱਚ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਆਪ ਹੀ ਮੇਰਾ ਰਾਖਾ ਤੇ ਰਖਵਾਲਾ ਹੈਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ
ਮੁਥਾਜੀ ਕਾਹਦੀ?
“ਮੁਠੀ ਧੰਧੈ ਚੋਰਿ, ਮਹਲੁ ਨ ਪਾਈਐ”
ਪਰ ਜਿਸ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ ਨੂੰ ਜਗਤ ਦੇ ਧੰਧੇ-ਰੂਪ ਚੋਰ ਤੇ
ਮੋਹ ਨੇ ਠੱਗ ਲਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਤੇਰਾ ਦਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਤੇਰੇ ਦਰ ਤੋਂ ਧੱਕ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ
ਹੈ ਭਾਵ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜਾਂ `ਚ ਹੀ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਏਨੈ ਚਿਤਿ ਕਠੋਰਿ, ਸੇਵ ਗਵਾਈਐ”
ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਠੋਰ ਚਿੱਤ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਮਿਹਨਤ ਵਿਅਰਥ
ਗੁਆ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਹ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਬਹੁਤੇਰੇ ਧਰਮ ਕਰਮ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੀ ਹਉਮੈ
ਕਾਰਨ ਤੇਰਾ ਮਿਲਾਪ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ।
“ਜਿਤੁ ਘਟਿ ਸਚੁ ਨ ਪਾਇ, ਸੁ ਭੰਨਿ ਘੜਾਈਐ”
ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਜਿਸ ਹਿਰਦੇ `ਚੋਂ ਤੇਰੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ
ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਉਹ ਸਦਾ ਭੱਜਦਾ ਘੜੀਂਦਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ, ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦੇ ਜਨਮ ਮਰਨ
ਵਾਲਾ ਚੱਕਰ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਕਿਉਕਰਿ ਪੂਰੈ ਵਟਿ, ਤੋਲਿ ਤੁਲਾਈਐ”
ਕਿਉਂਕਿ ਕਰਤੇ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ
ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਲ `ਚ ਉਹ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਉਤਰਦੀ। ਕਾਰਨ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖਾ
ਜਨਮ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਪੂਰਾ ਉਤਰੇਗੀ ਵੀ ਕਿਵੇਂ? ਭਾਵ ਅਜਿਹਾ ਹੋਣਾ ਸੰਭਵ
ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ।
“ਕੋਇ ਨ ਆਖੈ ਘਟਿ, ਹਉਮੈ ਜਾਈਐ”
ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਜੀਵ ਦੀ ਹਉਮੈ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਏ,
ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਤੋਲੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਆਖਦਾ। ਭਾਵ ਅਜਿਹੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਜੀਵ ਨੇ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ
ਕਬੂਲ ਹੋਣਾ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕਦਾ, ਉਸ `ਚ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਘਣ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ।
“ਲਈਅਨਿ ਖਰੇ ਪਰਖਿ, ਦਰਿ ਬੀਨਾਈਐ”
ਕਿਉਂਕਿ ਸੱਚ ਵੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿਆਣੇ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ
`ਤੇ ਖਰੇ ਜੀਵ ਪਰਖ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਹਿਚਾਣ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
“ਸਉਦਾ ਇਕਤੁ ਹਟਿ, ਪੂਰੈ ਗੁਰਿ ਪਾਈਐ”
ਇਹ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੇ ਅਸਫ਼ਲਤ ਵਾਲਾ ਸਉਦਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਸਕੀਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇਕੋ ਹੀ ਹੱਟੀ ਤੋਂ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਗੁਰੂ ਪਾਸੋਂ ਹੀ ਮਿਲਦਾ
ਹੈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤੋਂ ਨਹੀਂ। ੧੭।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਜਦੋਂ
ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਵਾਏ ਇਕੋ ਦਿਕ
ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਦੂਜਾ ਕੋਈ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਮਨੁੱਖ ਕਦੇ ਵੀ ਇਧਰ ਉਧਰ ਨਹੀਂ ਭਟਕਦਾ। ਦੂਜਾ
ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਕਰਤੇ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦਾਤਾਂ `ਚ ਹੀ ਉਲਝੇ ਰਹਿ ਕੇ ਜੀਵਨ
ਵਿਹਾਝ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਵੀ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਜੂਨਾਂ ਗਰਭਾਂ ਦੇ
ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਭਾਵ
“ਚਿਤਿ ਕਠੋਰਿ”
ਹਊਮੈ ਵੱਸ ਅਤੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਕਿਤਨੇ ਵੀ ਧਰਮ ਕਰਮ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ
ਕਰਮ ਕਾਂਡਾਂ `ਚ ਉਲਝੇ ਰਹਿਣ ਅਸਲ `ਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਮਿਹਨਤ ਬਿਰਥਾ ਹੀ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਕਰਤੇ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ
ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ
ਉਹ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਅਤੇ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦੇ
“ਭੰਨਿ ਘੜਾਈਐ”
ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜਦਕਿ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹਊਮੈ ਦਾ ਨਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵ ਹਰ ਹਾਲ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਣ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ
ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸੱਚ ਵੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿਆਣੇ ਪ੍ਰਭੂ ਕਰਤੇ
ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਖਰੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਪਰਖ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਕੇ ਸਿੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇਥੋਂ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਵੀ ਦ੍ਰਿੜ
ਕਰਕੇ ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਕਰਮਾ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ ਸਿਵਾਏ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਅਤੇ ਉਹ
ਵੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਵਿਚੋਲੇ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਅਜਿਹੀ ਤਾਕਤ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪੁਰਾਤਨ
ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਚਲਣ ਜਿਵੇਂ ਸੁਰਗ-ਨਰਕ, ਜਮ ਰਾਜ, ਧਰਮ ਰਾਜ, ਚਿਤ੍ਰ ਗੁਪਤ ਬਲਕਿ ਹੈਵਨ ਹੈਲ,
ਦੋਜ਼ਖ-ਬਹਿਸ਼ਤ ਅਥਵਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲਾਂ, ਫ਼ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਆਦਿ ਦਾ, ਗੁਰੂ ਦਰ `ਤੇ ਕੁੱਝ ਵੀ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ।
ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-
ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਉੜੀ `ਚ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ `ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ
ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ ਸਿਵਾਇ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ ਤੋਂ ਹੋਰ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਵਿਚੋਲਾ ਗੁਰੂ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਨਹੀਂ।
ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਜਿਹੜੇ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਇਕੋ ਇੱਕ ਕਾਦਿਰ
ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ ਉਹ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਉਪ੍ਰੰਤ
ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਕਰਤੇ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਛਾਣਦੇ; ਜਾਂ ਉਹ
ਵੀ ਜਿਹੜੇ ਧਰਮ ਕਰਮ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਤਾਂ ਬਹੁਤੇਰੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ
“ਚਿਤਿ ਕਠੋਰਿ”
ਭਾਵ ਹਉਮੈ ਵੱਸ ਹੋ ਕੇ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ
`ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਸਾਰੇ
“ਭੰਨਿ ਘੜਾਈਐ”
ਭਾਵ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਤੇ ਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ `ਚ ਉਹ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਅਸਫ਼ਲ ਤੇ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ
ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ
“ਸਬਾਹੀ ਸਾਲਾਹ ਜਿਨੀ ਧਿਆਇਆ ਇੱਕ
ਮਨਿ” `ਚ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ
ਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰਣ ਲਈ ਹਰੇਕ ਦਿਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰ
ਤੋਂ ਹੀ ਮਨ ਚਿੱਤ ਕਰਕੇ ਇਕੋ ਇੱਕ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਹ ਵੀ ਇਸ ਲਈ ਤਾ
ਕਿ ਮਨੁੱਖ, ਦਿਨ ਦੇ ਬਾਕੀ ਸਤਾਂ ਪਹਿਰਾਂ `ਚ ਵੀ ਸਮੂਹ ਸਰੀਰਕ ਕ੍ਰਿਆ ਤੇ ਆਹਿਰਾਂ `ਚ ਲੱਗਾ ਰਹਿ
ਕੇ ਵੀ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਕਰਤੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਲਿਵ ਕਰਕੇ, ਇੱਕ ਮਿੱਕ ਹੋ ਕੇ ਜੀਵੇ। ਜਦਕਿ ਨਾਲ ਹੀ ਗੁਰਦੇਵ
ਨੇ ਇਹ ਨਿਰਣਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਤਾਂ ਵੀ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸੱਚ ਤੋਂ
ਵਾਂਝੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ
“ਸੇਈ ਪੂਰੇ ਸਾਹ ਜਿਨੀ ਪੂਰਾ
ਪਾਇਆ॥ ਅਠੀ ਵੇਪਰਵਾਹ ਰਹਨਿ ਇਕਤੈ ਰੰਗਿ” `ਚ
ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ ਦੀ ਤਰਜ਼ `ਤੇ ਹੀ ਪਉੜੀ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਖੋਲਿਆ ਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ
ਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਸਦਾ ਥਿਰ ਤੇ ਅਭੁੱਲ ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਹਰ ਸਮੇਂ ਕਰਤੇ ਦੇ ਰੰਗ ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਪਲ ਤੇ ਰਚਨਾ
ਦੇ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ `ਚੋਂ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਦੀਦਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਜੀਊੜਿਆਂ ਨੂੰ
ਨਾ ਹੀ ਜੀਵਨ ਭਰ ਕੋਈ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਜੁੱਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੇ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗਣ ਬਾਅਦ ਵੀ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਰਤੇ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਕੋਈ ਰੋਕ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ
`ਚ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ। (ਚਲਦਾ)
#23 MkV.GVDs23.17.04.12#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Majh Ki Vaar M:1 GVD & Steek” being
loaded in instalments. Otherwise
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the Gurmat 6Lessons written upon Self Learning based
by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are
reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki
Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost
i.e. mostly Rs 300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred
copies for further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat
Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony,
Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S
Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |