.
 

mfsu mfsu kir mUrKu JgVy igafnu iDafnu nhI jfxY

 
 

(mfs, mIt, rs, svfd, suafd)

 
 

Fools argue about flesh and meat, but they know nothing about spiritual wisdom and meditation

 
     
 

mnuwK df suBfa hY ik Auh hmysLF afpxy afp ƒ TIk smJdf hY qy sfbq krn leI hryk qrHF df Auprflf krdf hY. BfvyN mfs df mslf gurU nfnk sfihb qoN bfad hI Twp ho igaf sI pr awjkl ajy vI keIaF ƒ ies vfd ivvfd ivc pey vyiKaf jf skdf hY. gurU grMQ sfihb ivc mfs sbMDI isrP gurU nfnk sfihb df hI sLbd imldf hY. hor iksy gurU sfihb df koeI sbd nhIN hY. ieh ies gl df sbUq hY ik iswK jgq ivc ies sbMDI Brm BulyKf gurU nfnk sfihb dy smyN hI Kqm ho igaf sI. dubfrf afAux df kfrn iehI jfpdf hY ik jdoN iswKF dy Drm asQfn mhMqF jF zyry vfilaF dy hwQ ivc afey qF AunHF ny afpxy DMdy clfx leI keI qrHF dy krm kFz qy mfs sbMDI Brm BulyKy dubfrf pf idqy. afAu ies sbMDI gurbfxI rfhIN sFJ krn df Auprflf krIey.

 
 

gurU grMQ sfihb dy pMnF 1289-1290 qy ies ivsLy sbMDI gurU nfnk sfihb ny pUrI qrF spwsLt kr idqf hY ik mfs qoN ibnf mnuwK df iksy qrF vI Cutkfrf nhIN ho skdf hY. jIv df afrMB hI mfs qoN huMdf hY. sB qoN pihlF ipqf dy rkq qy mfqf dy ibMd qoN jIv dI hsqI df muwZ bwJdf hY. ieh dovy hI mfs hn. jdoN ies puqly ivc jfn pYNdI hY qF vI jIB-rUpI mfs mUMh ivc imldf hY. ies mfs df vsybf mF dy pyt ivc nO mhIny rihMdf hY. jdoN bwcf mF dy pyt ivc huMdf hY qF Auh rotI dfl Kfx dy smrwQ nhIN huMdF hY. mfqf jo vI Kfxf KFdI hY. Aus dy pyt ivc hjLm hox qoN bfad Aus dy jUs bxdy hn jo ik KUn rfhIN pUry srIr ivc jFdy hn. ies jUs sdkf mfqf dy srIr ivc nvyN sYl bxdy hn, jo ik mfs hI hn. iehI jUs mfqf dy KUn rfhIN bwcy dy srIr dI bxqr leI shfeI huMdy hn. mnuwK dy srIr dI sfrI bxqr Bfv hwzIaF, cmVI,y hor sB srIr dy aMg, sB kuJ mfs hI hn. jdoN bwcf mF dy pyt-rUpI mfs ivcoN bfhr Byijaf jFdf hY qF vI Auh KLurfk leI duwD, mF dy srIr qoN lYNdf hY, jo ik mfs hI hY. ies df mUMh vI mfs df hY jIB vI mfs dI hY, mfs ivc sfh lYNdf hY. jdoN jvfn huMdf hY qy ivafihaf jFdf hY qF vI iesqฎI-rUpI mfs hI Gr ivc ilafAuNdf hY. iPr mfs qoN hI mfs rUpI bwcf jMmdf hY. ies leI sfry jgq dy sfk-sMbMDI mfs krky hI hn. mfs Kfx jF nf Kfx df inrxf smJx dI bjfey, jykr siqgurU ƒ iml ky Aus akfl purKu dy hukmu qy Aus dI rjLf smJIey qF jIv df jgq ivc afAuxf sPl ho skdf hY. jIv df mfs nfl jMmx qoN lY ky mrn qk ieqnf zUMGf vfsqf pYNdf hY ik afpxy jLor nfl ies qoN bicaF KLlfsI nhIN huMdI. guru sfihb spwsLt krky smJfAuNdy hn ik ies iksm dI crcf nfl isrP nuksfn hI hY.

 
 

slok mฺ 1 ] pihlF mfshu inMimaf mfsY aMdir vfsu ] jIAu pfie mfsu muih imilaf hzu cMmu qnu mfsu ] mfshu bfhir kiZaf mMmf mfsu igrfsu ] muhu mfsY kf jIB mfsY kI mfsY aMdir sfsu ] vzf hoaf vIafihaf Gir lY afieaf mfsu ] mfshu hI mfsu AUpjY mfshu sBo sfku ] siqguir imilaY hukmu buJIaY qF ko afvY rfis ] afip Cuty nh CUtIaY nfnk bcin ibxfsu ]1] (1289)

 
 

afpxy vwloN mfs df iqafgI mUrK, mfs mfs afK ky crcf krdf hY, bihs krdf hY, pr nf qF ies ƒ afqmk jIvn dI smJ hY qy nf hI ies ƒ surq hY. gurU sfihb qF ivigafink qrIky nfl smJfAuNdy hn ik ghu nfl ivcfr ky vyKo ik mfs qy sfg ivc kI PLrk hY qy iks dy Kfx ivc pfp hY. awjkl qF pihlI klfs dI ikqfb ivc pVHf idqf jFdf hY ik jfndfr qy byjfndfr ivc kI Prk hY? jIv jMqU qy pOdy dovyN jfndfr dI sLRyxI ivc afAuNdy hn. iehI scfeI guru sfihb ny 500 sfl pihlF smJfeI hY ik mfs qy sfg ivc koeI aMqr nhIN. prMqU aPsos ik keIaF ƒ ajy vI smJ nhIN afeI hY. ajyhy lok afpxy afp ƒ khfAuNdy qF iswK hn prMqU nf qF gurbfxI df igafn smJ sky hn qy nf hI sfieMs df.

 
 

mฺ 1 ] mfsu mfsu kir mUrKu JgVy igafnu iDafnu nhI jfxY ] kAuxu mfsu kAuxu sfgu khfvY iksu mih pfp smfxy ] (1289)

 
 

purfxy smyN ivc vI lok dyviqaF dy suBfAu anusfr, AunHF ƒ KLusL krn leI gYNzf mfr ky hom qy jwg krdy sn. jy kr ienHF lokF anusfr mfs pfp hY qF gYNzy ƒ mfrnf iks qrHF puMn ho skdf hY. afpxy afp ƒ mfs dy iqafgI aKvfAuNx vfly mnuwK jdoN kdy ikqy mfs ƒ vyKx qF afpxf nwk bMd kr lYNdy hn ik mfs dI bo af rhI hY. iehI lok rfq ƒ mnuwKF ƒ Kfx dy mnsUby bxfAuNdy hn, Bfv rfqIN, DoKf, hyrfPyrI, clfkI nfl mnuwKF dy lhU pIx dIaF ivAuNqF bxfAuNdy hn. mfs nf Kfx df ieh pKMz krky lokF ƒ ivKfAuNdy hn, ik Auh bhuq DrmI mnuwK hn. aslIaq ieh hY ik ienHF ƒ nf qF scfeI dI smJ hY qy nf hI Aus akfl purKu nfl surq juVI hoeI hY. gurU sfihb qF spwsLt kihMdy hn ik iksy aMnHy mnuwK ƒ smJfAuNx df koeI lfB nhIN, jy koeI ies ƒ smJfvy, qF vI ieh smJfieaf smJdf nhIN hY. ijs mnuwK ny swc suxn leI afpxy kMn bMd kr ley hox Aus iknHF vI smJfAuNx dI koisLsL kro Auh suxygf nhIN. suqy mnuwK ƒ jgfxf qF afsfn hY pr jfgy ƒ jgfxf bhuq musLkl hY.

 
 

gYNzf mfir hom jg kIey dyviqaf kI bfxy ] mfsu Coiz bYis nku pkVih rfqI mfxs Kfxy ] PVu kir lokF no idKlfvih igafnu iDafnu nhI sUJY ] nfnk aMDy isAu ikaf khIaY khY n kihaf bUJY ] (1289)

 
 

aMnHf Auh hY jo aMinHaF vfly kMm krdf hY, ijs dy ihrdy ivc igafn dIaF awKF nhIN hn. Bfv, jo sUJbUJ qy smJ qoN swKxf hY. srIr nfl awKF qF hn pr gurU dI mwq dI soJI nhIN. socx vflI gwl hY ik afp vI qF mF qy ipAu dI rwq qoN hI pYdf hoey hn qy iPr mwCI mfs qoN iks leI prhyjL krdy hn. mnuwK df srIr qF mF ipAu dy mfs qoN hI bixaf hY. iPr mfs qoN hI pYdf ho ky mfs qoN prhyjL krn df kI Bfv hoieaf?

 
 

aMDf soie ij aMDu kmfvY iqsu irdY is locn nfhI ] mfq ipqf kI rkqu inpMny mCI mfsu n

KFhI ] (1289, (1290)

 
 

jdoN rfq ƒ jLnfnI qy mrd iekwTy huMdy hn qdoN vI mfs nfl hI mMd, Bfv, Bog krdy hn. asIN sfry mfs dy puqly hF, sfzf muwZ mfs qoN hI bwJf hY, asIN mfs qoN hI pYdf hoey hF. mfs df iqafgI pMizq mfs dI crcf CyV ky aYvyN afpxy afp ƒ isafxf aKvfAuNdf hY. asl ivc ies ƒ nf qF ies df igafn, qy nf hI surq hY ik scfeI nfl juV sky. gurU sfihb qF suafl krdy hn ik Blf dwso, pMizq jI! ieh iks qrHF ho skdf hY ik bfhroN ilaFdf hoieaf mfs mfVf hY qy Gr df vriqaf mfs cMgf? sfry jIa jMq mfs qoN pYdf hoey hn, ijMd ny mfs ivc hI zyrf lfieaf hoieaf hY. ijnHF ƒ rfh dwsx vflf afp aMnHf hY, Auh nf Kfx-jog cIjLF Bfv, prfieaf hwk qF KFdy hn qy Kfx-jog cIjL ijnHF qoN ijLMdgI df muwZ bwJf hY, iqafgdy hn.

 
 

iesqRI purKY jF inis mylf EQY mMDu kmfhI ] mfshu inMmy mfshu jMmy hm mfsY ky BFzy ] igafnu iDafnu kCu sUJY nfhI cquru khfvY pFzy ] bfhr kf mfsu mMdf suafmI Gr kf mfsu cMgyrf ] jIa jMq siB mfshu hoey jIie lieaf vfsyrf ] aBKu BKih BKu qij Cozih aMDu gurU ijn kyrf ] (1290)

 
 

asIN sfry mfs dy puqly hF, sfzf muwZ mfs qoN hI bwJf, asIN mfs qoN hI pYdf hoey. mfs df iqafgI pMizq mfs dI crcf CyV ky aYvyN afpxy afp ƒ isafxf aKvfAuNdf hY. asl ivc ies ƒ nf qF ies df igafn, qy nf hI surq hY ik scfeI nfl juV sky. purfxF ivc mfs df ijLkr hY, muslmfnI mjLhbI ikqfbF ivc vI mfs vrqx df ijLkr hY, jgq ivc sLurU qoN hI mfs vriqaf cilaf afieaf hY. afid mnuwK isLkfr krky kwcf mfs hI Kf jFdf sI. smF pf ky mnuwK ny awg bflxI iswKI qy iPr pkf ky Kfxf afrMB kIqf. jwg ivc, ivafh afidk kfj ivc mfs dI vrqoN pRDfn hY, afm qOr qy ienHF simaF vyly mfs vriqaf jFdf hY.

 
 

mfshu inMmy mfshu jMmy hm mfsY ky BFzy ] igafnu iDafnu kCu sUJY nfhI cquru khfvY pFzy ] mfsu purfxI mfsu kqybˆุI chu juig mfsu kmfxf ] jij kfij vIafih suhfvY EQY mfsu smfxf ] (1290)

 
 

jLnfnI, mrd, sLfh, pfiqsLfh, afid sfry mfs qoN hI pYdf huMdy hn. jy ieh sfry mfs qoN bxn krky nrk ivc pYNdy idwsdy hn qF mfs dy iqafgI pMizq ƒ ienHF lokF qoN dfn vI nhIN lYxf cfhIdf. nhIN qF vyKo, ik ieh ikMnI ajIb qy Dwky vflI gwl hY ik dfn dyx vfly qF nrkF ivc pYx qy lYx vfly surg ivc. pMizq bhuq cqur hYN, Aus ƒ afp qF mfs Kfx dy bfry smJ nhIN, pr lokF ƒ smJfAuNdf hYN.

 
 

iesqRI purK inpjih mfshu pfiqsfh sulqfnF ] jy Eie idsih nrik jFdy qF Aunู kf dfnu n lYxf ] dyNdf nrik surig lYdy dyKhu eyhu iDีfxf ] afip n bUJY lok buJfey pFzy Krf isafxf ] (1290)

 
 

hy pMizq! qYƒ ieh hI pqf nhIN ik mfs ikQoN pYdf hoieaf. pfxI qoN aMn pYdf huMdf hY, kmfd gMnf AuWgdf hY qy kpfh AuWgdI hY, pfxI qoN hI sfrf sMsfr pYdf huMdf hY. pfxI afKdf hY ik mYN keI qrIikaF nfl BlfeI krdf hF Bfv, jIv dy pflx leI keI qrIikaF dI KLurfk-pusLfk pYdf krdf hF, ieh sfrIaF qbdIlIaF Bfv, byaMq iksmF dy pdfrQ pfxI ivc hI hn. gurU sfihb smJfAuNdy hn ik jy kr swcf iqafgI bxnf hY qF ienHF sfry pdfrQF dy csky Cwz ky iqafgI bx ikAuNik mfs dI AuqpqI vI pfxI qoN hY qy aMn kmfd afidk dI AuqpwqI vI pfxI qoN hI hY. gurbfxI dI ieh pMgqI spwsLt krdI hY ik jIvn jfnvrF ivc vI hY qy pOidaF ivc vI aqy ienHF dovF df afDfr pfxI hY. sfieMs vI cMn qy pfxI lwBx dI koisLsL kr rhI hY qF jo AuQy jIvn sMBv ho sky.

 
 

pFzy qU jfxY hI nfhI ikQhu mfsu AupMnf ] qoieahu aMnu kmfdu kpfhF qoieahu iqRBvxu gMnf ] qoaf afKY hAu bhu ibiD hCf qoaY bhuqu ibkfrf ] eyqy rs Coiz hovY sMinafsI nfnku khY ivcfrf ]2] (1290)

 
 

ijs qrHF gurU sfihb ny ivigafink qrIky nfl Aupr ilKy sLbd ivc smJfieaf hY ik mfs qy sfg ivc koeI PLrk nhIN. TIk Ausy scfeI dy afDfr qy gurU sfihb ny sUqk df Brm qoiVaf hY. ikAuNik jy kr mMn leIey ik sUqk df Brm rwKxf cfhIdf hY iPr sUqk qF sB QfeIN huMdf hY. rsoeI ivc vrqy jfx vfly gohy qy lkVI dy aMdr vI kIVy hMudy hn qy Auh Aus dy aMdr jMmdy qy mrdy rihMdy hn. aMn dy ijqny vI dfxy hn, ienHF ivcoN koeI dfxf jIv qoN ibnf nhIN hY. aMn dy aMdrly jIv asIN hux KLurdbIn dI shfieqf nfl vyK skdy hF. pr ieh scfeI gurU sfihb ny 500 sfl pihlf spwsLt kr idqI sI. gurU sfihb ny pfxI ƒ vI jIv drsfieaf hY, ikAuNik ieh jIvn df afDfr hY. koeI vI jIv jMqU jF pOdf pfxI qoN ibnf ijMdf nhIN rih skdf hY. ies leI sUqk ikvyN rwiKaf jf skdf hY? ikAuNik sUqk qF hr vyly, hr QF qy hr Gr dI rsoeI ivc ipaf rihMdf hY. ieh Brm qy aigafnqf guru dI mwq qy igafn hI DoqI jf skdI hY.

 
 

sloku mฺ 1 ] jy kir sUqku mMnIaY sB qY sUqku hoie ] gohy aqY lkVI aMdir kIVf hoie ] jyqy dfxy aMn ky jIaf bfJu n koie ] pihlf pfxI jIAu hY ijqu hiraf sBu koie ] sUqku ikAu kir rKIaY sUqku pvY rsoie ] nfnk sUqku eyv n AuqrY igafnu Auqfry Doie ]1] (472-473)

 
 

Aupr iliKaf sLbd ieh vI spwsLt kr idMdF hY ik sfrI bnspqI ivc jIvn hY. jy kr kuJ lok kihMdy hn ik mfs Kfxf pfp hY qF Ausy inXm muqfbk iPr rotI, sbjI, dfl, cOl Kfxy vI pfp hn. sfƒ sfiraf ƒ pqf hY ik sfzy KUn ivc icty sYlF (White blood corpuscles) df kMm sfzy srIr ƒ bImfr krn vfly jIvfxUaF ƒ mfrnf hY, nhIN qF Auh sfƒ bImfr krky mfr dyxgy. jy kr jIv hwiqaf pfp hY qF ieh pfp hryk mnuwK qy jIv jMqU lgfqfr kr irhf hY.

 
 

guru sfihb ny DoKf krnf, iksy df hwk mfrnf, kRoD krnf, kfm dy aDIn rihxF, afid ƒ pfp ikhf hY. guru sfihb ny nIc krm krn qoN roikaf hY, ijs qrHf ik TwgI mfrnI, prfieaf Dn curfxF, prfeI inMdf krnI, prfieaf rUp mfVI njr nfl vyKxF, mn ivc KotI soc rwKxI, afid. ikqy vI nhIN ikhf ik mfs Kfxf pfp hY. guru sfihb afsf kI vfr dy ivc jnyAU pfAux dy krm kFz bfry ijkr krdy smyN ieh vI dwsdy hn ik jnyAU dI rsm smyN bwkry df mfs bxfieaf jFdf hY qy vrqfieaf jFdf hY, qF hI rsm pUrI huMdI hY. "qgu kpfhhu kqIaY bfmูxu vty afie ] kuih bkrf irMinู Kfieaf sBu ko afKY pfie ]" (471)

 
 

jdoN guru nfnk sfihb leI jnyAU dI rsm kIqI jf rhI hovygI qF Aus smyN rvfieq anusfr bkry df mfs vI jrUr bxfieaf igaf hovygf. guru sfihb ny jo jnyAU pfAux sbMDI ieqrfj ilKy hn, AunHF ivc mfs nf Kfx sbMDI koeI vI ijkr nhIN hY. ijQy Kfx pIx sbMDI sLbd aMikq hY AuQy vI mfs nf Kfx sbMDI koeI ijkr nhIN hY. "bfbf horu Kfxf KusI Kuafru ] ijqu KfDY qnu pIVIaY mn mih clih ivkfr ]1] rhfAu ] ] (16)

 
 

guru nfnk sfihb smJf rhy hn ik ijnHF pdfrQF dy Kfx nfl srIr rogI ho jFdf hY aqy mn ivc keI mMdy iKLafl qur pYNdy hn, AuhnF pdfrQF ƒ Kfx nfl KLuafr hoeIdf hY. ieQy spwsLt sMkyq hY ik Kfxf sfP suQrf qy qfjLf hoxf cfhIdf hY. Kfxf iqafr krn smyN, vrqfAux smyN qy Kfx smyN hwQ sfP suQry hoxy cfhIdy hn. qF jo srIr rogI nf ho jfvy. TIk iehI isiKaf awj dI ivigafn idMdI hY. Kfxf loV anusfr kuJ Gwt hI Kfxf cfhIdf hY.

 
 

alp ahfr supl sI inMdRf dXf iCmf qn pRIiq ] sIl sMqoK sdf inrbfihbo hอYbo iqRgux aqIiq ]2] sLbd hjfry pf: 10.

 
 

Kfx krky dUsrf pIVf df kfrn huMdF hY jdoN asIN nisLaF qy rs leI KFdy hF. nisLaF (sLrfb, aPLIm, gFjf, mOrPIn) dI vrqoN mnuwK ƒ burfeI vwl pRyrq krdI hY. cfh, kfPI vI Coty pwDr dy nsLy hn, jo ik ijafdf vrqoN jF lMmy smyN leI vrqn nfl srIr leI hfnIkfrk ho skdy hn. pr aPsos ik asF ny gurduafrf sfihb ivc cfh df nsLf vrqfAuNx df kfƒn hI bxf idqf hY. awjkl dy bwicaF df, nf duD pIx df kfrn ieh hY, ik jF qF mfqf ipqf bwcy aMdr cfh dI afdq pf idMdy hn, jF bwcy mfqf ipqf ƒ pINdf vyK ky iswK jFdy hn. jy kr bwcy ƒ iek vfrI cfh dy nsLy dI afdq pY jfvy qF Auh sfrI Aumr duD nhIN pIvygf.

 
 

ies sLbd dI lpyt ivc Auh sB Kfx dIaF cIjLf af jFdIaF hn jo ik asIN rs dI Kfqr KFdy hF. sLwkr dy rogI leI imTf Kfxf ishq leI hfnIkfrk sfbq ho skdf hY. moty afdmI, idl dy rogI aqy blwz pRYsLr dy mrIj leI qlIaF cIjLF, imTfeIaF jF svfd leI ijafdf Kfxf, nuksfn kr skdf hY. hF jy kr mfs rs dI Kfqr ijafdf KfDf jfvy qF Auh vI nuksfn kr skdf hY. aksr mIt dy nfl iGAu jF qyl dI vrqoN aiDk mfqrf ivc huMdI hY. Kfxy dI jrUrq pyt ƒ hY ikAuNik Aus ny hjm krky loVINdy pdfrQ sfry srIr ƒ dyxy hn. awKF jF jIB ƒ svfdI Kfxy dI loV nhIN hY. ctpty Kfxy Kf ky asIN jubfn ƒ qF KusL kr skdy hF, pr pyt ƒ nhIN. Kfxf pyt dI loV anusfr Kfx nfl srIr qMdrusq rihMdf hY.

 
 

iksy vI rs jF csikaF leI kIqy kMm sfƒ ivkfrF vwl iljf skdy hn. sonf cFdI iekwTf krn df cskf, pirvfr df afrQk ZFcf Krfb kr idMdF hY. Gwt pYsy hox krky mnwK ƒ jrUrI cIjLf lYx leI musLkl ho jFdI hY. aksr lok ijafdf pYsy iekwTy krn leI hyrf PyrI, irsLvq afid lYxI sLurU kr idMdy hn. iesqRI Bfv, kfm df cskf mnuwK ƒ ivkfrI bxf idMdf hY. ies ivkfr krky awjkl anykF lok eyzjL df isLkfr ho rhy hn. sugMDIaF dI lgn vI KrfbI vwl iljFdI hY. nklI aqy rsfiexk qrIky nfl bxfeIaF geIaF sugMDIaF srIr qy cmVI leI hfnIkfrk ho skdIaF hn. GoiVaF (skUtr, kfrF) dI svfrI df sLONk vI hMkfr vwl iljf skdf hY. nrm nrm syjF qy sOx nfl ipT drd ho skdI hY. sohxy mhl-mfVIaF KrIdx dI lflsf Kfqr, keI mnuwK afpxy sfry jIvn dIaF KusLIaF dI bfjLI lgf idMdy hn. suafdly imwTy pdfrQf df rs pyt Krfb kr skdf hY. mfs Kfx df cskf vI ishq ƒ Krfb krn df kfrn bx skdf hY. ijs mnuwK ƒ ieqny csky lwgy hox, Aus ihrdy ivc prmfqmf dy nfm itkfxf musLkl ho skdf hY.

 
 

rsu suienf rsu rupf kfmix rsu prml kI vfsu ] rsu GoVy rsu syjf mMdr rsu mITf rsu mfsu ] eyqy rs srIr ky kY Git nfm invfsu ]2] (15)

 
 

ies sLbd ivc iekwly mfs dy csky dI gwl nhIN ho rhI hY. hryk cIjL jo ik jLrUrq qoN ijadf vrqI jF iekwTI kIqI jfvy, Aus leI sucyq rihx leI ikhf igaf hY. Bojn jLrUrq leI Kfieaf jfvy qF srIr TIk rihMdf hY. jy kr svfd leI Kfieaf jfvy qF iehI Bojn rog df kfrn bx jFdf hY.

 
 

guru sfihb jIB rs dI bjfey sfD sMgiq ivc iml ky hrI nfm nfl sFJ pfAux leI smJfAuNdy hn. gurU dI srn pY ky, Bfv gurbfxI rfhIN hrI dy nfm Dn dI kdr smJ qy prmfqmf df nfm idn rfq Xfd krnf cfhIdf hY. ies qrHF krn nfl sfry afqmk afnMd pRfpq ho skdy hn. "rfm nfmu jip idnsu rfiq gurmuiK hir Dnu jfnu ] siB suK hir rs Bogxy sMq sBf imil igafnu ] (21)"

 
 

jdoN qk mnuwK df mn gurU dy sLbd rUpI qIr nfl ivwJdf nhIN, qd qk gurU dy dr qy soBf nhIN imldI. ajyhy mnuwK dy sfry suMdr pdfrQ vrqxy ivarQ cly jFdy hn ikAuNik ienHF pdfrQF ƒ Bogx vfly srIr df iek idn aMq ho jFdf hY qy imwtI ivc iml jFdf hY. ies nfsLvfn srIr dIaF sfrIaF bfhrI sjfvtF vI bykfr rih jFdIaF hn. Auh BfgF vflIaF jIv iesqRIaF DMnqf dy Xog hn, ijnHF df pRBU-pqI nfl pRym bixaf rihMdf hY. "siB rs Bogx bfid hih siB sIgfr ivkfr ] jb lgu sbid n BydIaY ikAu sohY gurduafir ] nfnk DMnu suhfgxI ijn sh nfil ipafru ]" (18,19)

 
 

jykr mn pRBU dI Xfd ivc lIn ho jfey, qF ies ƒ dunIaf dy sfry imwTy suafd vfly pdfrQ smJo. jy suriq hrI dy nfm ivc juVn lwg pey, qF ies ƒ lUx vfly pdfrQ jfxo. mUMh nfl pRBU df nfm Aucfrnf, Kwty suafd vfly pdfrQ smJo. prmfqmf dI isPLiq-sflfh df kIrqn, msfly jfxo. prmfqmf nfl iek-rs pRym, CwqI iksmF dy suafdly Bojn hn. prMqU ieh AuWcI dfq Aus ƒ imldI hY, ijs Auqy akfl purKu afpxI imhr dI njLr krdf hY. "siB rs imTy mMinaY suixaY sfloxy ] Kt qursI muiK bolxf mfrx nfd kIey ] CqIh aMimRq BfAu eyku jf kAu ndir kryie ]1]" (16, 17)

 
 

ies leI jrUrI hY ik prmfqmf dy nfm df rs pRfpq kIqf jfvy. pr ijnHF mnuwKF ƒ prmfqmf dy nfm df suafd nhIN afieaf, ijnHF ƒ pRBU df nfm nhIN imilaf, Auh bdiksmq hn, Auh jmF dy vws pey hoey smJo, AunHF dy isr Auqy afqmk mOq hmysLF svfr rihMdI hY. jo mnuwK gurU dI srn nhIN afAuNdy, jo sfD sMgiq ivc nhIN bYTdy, lfhnq hY AuhnF dy jIAUx dI, AunHF df jIAUxf iPtkfr-jog hY. "ijn hir hir hir rsu nfmu n pfieaf qy BfghIx jm pfis ] jo siqgur srix sMgiq nhI afey iDRgu jIvy iDRgu jIvfis ]" (10)

 
 

ijhVy mnuwK prmfqmf nfloN tuwty hoey hn, Auh nfm dy rs dy suafd ƒ smJ nhIN skdy. AuhnF dy mn ivc ahMkfr df mfno kMzf cuwBf hoieaf hY. ijAuN ijAuN Auh qurdy hn, Bfv ijAuN ijAuN Auh hAumY dy suBfv vflI vrqoN krdy hn, hAumY df kMzf AunHF ƒ cuBdf hY, Auh duK pFdy hn, aqy afpxy isr AuWqy afqmk mOq-rUpI zMzf shfrdy hn. jy pYr ivc kMzf cuwB jfey qF qurnf aOKf ho jFdf hY. Aus kMzy ƒ kwZx dy bjfey jy pYrF ivc ikqnI vI nrm qy mKLml dI jwuqI pf leIey, qF vI qurn lwigaF Auh kMzf cuBdf hI rhygf. afrfm qF hI afvygf, jdoN Auh kMzf pYr ivcoN kwZ ilaf jfey. ies leI ijqnf icr mnuwK dy aMdr hAumY hY, ieh duKI hI krdf rhygf. mKLml dI jwuqI dI qrHF bfhrly Dfrimk ByK qy krm kFz suK nhIN dy skdy hn. "sfkq hir rs sfdu n jfixaf iqn aMqir hAumY kMzf hy ] ijAu ijAu clih cuBY duKu pfvih jmkflu shih isir zMzf hy ]2]" (13)

 
 

awjkl dy tI[vI[ aqy hor pRcfr dy mfiDam krky lokF leI swc pCfnxf bhuq musLkl ho igaf hY. iehI kfrn hY ik ieh jgq ivkfrF nfl Biraf ipaf hY. sMsfr dy jIv BulyiKaF ivc zuwby rihMdy hn. ienHF ivcoN AuhI mnuwK bfhr inkldf hY ijs ny prmfqmf nfl jfx-pCfx pf leI hY. ivkfrF ivc suwqy hoey, ijs mnuwK ƒ pRBU afp jgf ky ieh nfm-aMimRq iplFdf hY, Auh mnuwK akwQ pRBU dIaF gwlF Bfv byaMq guxF vfly pRBU dI isPLiq-sflfh krn dI jfc iswK lYdf hY. "iehu sMsfru ibkfru sMsy mih qirE bRhm igafnI ] ijsih jgfie pIafvY iehu rsu akQ kQf iqin jfnI ]" (13)

 
 

ijs mnuwK ny mfieaf dy suafd ƒ iPwkf krky jfx ilaf hY, Auh mfiek csikaF qoN bcy rih ky afqmk afnMd pihcfx lYNdf hY. ijs ny ieh dunIaf vfly csky Cwz idwqy, Aus ƒ Auh pRBU dy nfm df anMd pRfpq ho jFdf hY. ikAuNik ijs mnuwK ny prmfqmf df nfmu df rs pIqf hY, Aus ƒ ieh duinafvI mfieaf vflf suafd cMgf nhIN lwgdf. "rfrf rsu inrs kir jfinaf ] hoie inrs su rsu pihcfinaf ] ieh rs Cfzy Auh rsu afvf ] Auh rsu pIaf ieh rsu nhI Bfvf ]" (342)

 
 

Gr dIaF byaMq sjfvtF, mn ivc bhuq qrHF dy cfAu mlHfr aqy keI pRkfr dy svfdly pdfrQF dy csikaf ivc lwg ky, jo mnuwK prmfqmf ƒ Xfd nhIN krdy, Auh mfno ivsLtf dy kIVy hn. bVI sj-Dj hovy, dunIaF dI hryk cIjL imlI hovy, ihrdy ivc ienHF dunIafvI pdfrQF dI muhwbq qy iKwc hovy. iehnF dy kfrn jy kr iksy ƒ akfl purKu dI Xfd Buwl geI hY qF mfno ik Auh srIr suafh hI hY.

 
 

slok ] igRh rcnf apfrM min iblfs suafdM rsh ] kdFc nh ismrMiq nfnk qy jMq ibstf ikฎmh ] (707)

 
 

rs sbMDI sfry sLbd iehI smJfAuNdy hn ik svfey akfl purKu dy nfmu qoN iksy vI duuinafvI rs ƒ afpxf jIvn df mMqv nhIN bxfAuNxf hY. ies ivc Kfx vfly Auh sfry pdfrQ af jFdy hn ijhVy srIrk jrUrq qoN ielfvf KfDy jFdy hn. kuJ ajyhy pRotIn vI hn, ijhVy ik mfs qoN hI pRfpq huMdy hn, Auh afm sbjIaF ivc nhIN imldy hn. Kfxf srIr dI jrUrq leI hY nf ik jIB jF awKF dy rs leI. ctpty Kfxy pyt Krfb krdy hn. awKF ƒ suMdr lwgx vfly bnfAutI rMg kYNsr kr skdy hn.

 
 

ijs qrHF asIN sbjI KrIdx smyN iDafn rwKdy hF ik sbjI Krfb qF nhIN. ies leI cMgI sbjI lY ky afAuNdy hF. Aus dI sPfeI krdy hF. kIiVaF vflI qy gMdI sbjI dy ihwsy sut idMdy hF. iPr Aus ƒ loV anusfr pkf ky KFdy hF. jy kr ies qrF nhIN krdy hF qF bImfr ho jfvFgy. iehI sB asUl mIt qy vI lfgU huMdy hn. ijs qrF asIN kIiVaF vflI qy gMdI sbjI nhIN vrqdy hF. TIk Ausy qrF bImfrI vfly jfnvr df mIt nhIN vrqxf hY. nhIN qF sflmonYlf (Salmonella) vrgI bImfrI ho skdI hY. aksr mIt ivc PYt huMdI hY qy keI lok svfd leI ijafdf iGAu vI pfAuNdy hn, ijs nfl motf hox dI sMBfvnf rihMdI hY. jo lok mIt ƒ rs dy qOr qy rojfnf syvn krdy hn. AunHF ivc motfpy dI sMBfvnf vD jFdI hY. iehI motfpf bfad ivc blwz prYsLr qy idl dy rog df kfrn bx skdf hY. iehI bImfrIaF imTy ƒ csky dy qOr qy rojfnf Kfx nfl vI ho skdIaF hn.

 
 

gurU sfihb ny mfs Kfx jF lhU pIx qoN jrUr vrijaf hY, pr Auh jfnvrF df nhIN, blik iensfnF df. gurU sfihb ny grIbF df mfs nocx qoN aqy AunHF df KUn cUsx qo sKLq mnfhI kIqI hY. prfieaf hwk muslmfn leI sUr hY qy ihMdU leI gF hY. inrIaF gwlF krn nfl bihsLq ivc nhIN awpV skIdf. gurU pYgLMbr qF hI isPLfirsL krdf hY jy mnuwK prfieaf hwk nf vrqy. swc ƒ amlI jIvn ivc apnfieaF hI mukqI pRfpq ho skdI hY. "hku prfieaf nfnkf Ausu sUar Ausu gfie ] guru pIru hfmf qf Bry jf murdfru n Kfie ]" (141)

 
 

rwb qoN ivwCuVI hoeI lokfeI jo ik kljug (iqRsLnf qy kUV) dI avsQf ivc ivcr rhI hY. Aus ƒ kuwqy vFg Kfx df hlk kuwidaf rihMdf hY qy vwZI afidk hrfm cIjLF, ies df mn-BfAuNdf Kfxf ho jFdf hY, ijvyN kuwqy df mn-BfAuNdf Kfxf murdfr hY. ijhVy lok sdf JUT boldy hn, mfno Auh murdfr KFdy kuwqy vFg BAuNk rhy hn, ies qrHF ienHF dy aMdroN Drm df aMsL qy rwb dy guxF dI ivcfr muwk jFdI hY. ieQy murdfr df Bfv mfs nhIN, prfieaf hwk hY. "kil hoeI kuqy muhI Kfju hoaf murdfru ] kUVu boil boil BAukxf cUkf Drmu bIcfru ]" (1242)

 
     
 

jo hflq awj qoN 500 sfl pihlF sI, awj vI lgBg AuhI ho irhf hY. nfmu qoN swKxI duinafvI ivwidaf krky lIzr (rfjy) sLyr dI qrHF jnqf nfl vrqfAu kr rhy hn. pVHy hoey aPsr (ahlkfr) kuwiqaF dI qrHF lIzrF df sfQ idMdy hn. jnqf ƒ vyly kuvyly jf jgFdy hn, Bfv, qMg krdy hn. "rfjy sIh mukdm kuqy ] jfie jgfieinู bYTy suqy ]" (1288)

 
 

awj qoN 500 sfl pihlF rfijaF qy Dfrimk afgUaF ivc gTjoV sI. kfjLI aqy muslmfn hfkm pVHdy qF nmfjLF sn, pr huMdy sI vwZI-KLor. ienHF hfkmF dy awgy munsLI Auh KwqฎI sn jo CurI clFdy sn, Bfv, gLrIbF AuWqy jLulm krdy sn, pr AunHF dy gl ivc jnyAU sn. TIk awj vI lIzrF qy bhuq sfry Dfrimk afgUaF dI afps ivc gTjoV cl rhI hY. ienHF hfkmF dy sfQI gLrIbF AuWqy jLulm krdy hn. "mfxs Kfxy krih invfj ] CurI vgfiein iqn gil qfg ]" (471)

 
 

sB QfeIN JUT hI prDfn ho irhf sI. ieh KwqฎI mwQy AuWqy itwkf lfAuNdy sn, lwk duafly gyrUey rMg dI DoqI bMnHdy sn pr hwQ ivc, mfno CurI PVI hoeI hY qy vws lgidaF hryk jIv AuWqy jLulm krdy sn. nIly rMg dy kwpVy pf ky qurk hfkmF dy pfs jFdy sn, qF hI AunHF pfs jfx dI afigaf imldI sI. ijnHF ƒ mlyC afKdy sn, AunHF hI pfsoN rojLI lYNdy sn. iPr vI purfx ƒ pUjdy sn, Bfv, iehI smJdy sn ik asIN purfx dy anusfr qur rhy hF. iewQy hI bws nhIN, KLurfk ienHF dI Auh bkrf sI, jo klmf pVH ky hlfl kIqf hoieaf sI, Bfv, jo muslmfn dy hwQF df iqafr kIqf hoieaf sI. "mQY itkf qyiV DoqI kKfeI ] hiQ CurI jgq

kfsfeI ] nIl vsqR pihir hovih prvfxu ] mlyC Dfnu ly pUjih purfxu ] (471)

 
 

gurU nfnk sfihb ny mlk Bfgo df KUn incoV ky iqafr kIqy bRhmBoj ƒ Tukrf ky, BfeI lflo df suwcI ikrq dI koDry dI rotI pRvfn kIqI. aKOqI sMq afpxI ivcfr Dfrf ƒ TIk sfbq krn leI hyT ilKy sLbd dy awKrI arQ afpxy mqlb anusfr kr ky mfs dy iKlfP pRcfr krdy hn.

 
 

slok mฺ 1 ] jy rqu lgY kpVY jfmf hoie plIqu ] jo rqu pIvih mfxsf iqn ikAu inrmlu cIqu ] nfnk nfAu Kudfie kf idil hCY muiK lyhu ] avir idvfjy dunI ky JUTy aml kryhu ]1] (140)

 
 

ieQy gl jo rqu pIvih mfxsf Bfv mnuwKF df lhU cUsx dI ho rhI hY, ijs ƒ mIt nfl joV idqf jFdf hY. svfey sLyr qoN koeI vI jfnvr jF mnuwK KUn nhIN pIdf hY. jo vI mnuwK mIt KFdf hY Auh mIt sfP krn smyN lhU vI kwZ idMdF hY. ies leI mIt dI Audfhrx nf qF ivafkrn anusfr qy nf hI Kfx dy qrIky anusfr shI ho skdI hY. ieQy qF gurU sfihb Audfhrx dy rhy hn ik ijs qrHF jfmy ƒ lhU lwg jfvy, qF jfmf plIq ho jFdf hY. TIk Ausy qrHF jo bMdy, mnuwKF df lhU pINdy hn Bfv, Dwkf kr ky hrfm dI kmfeI KFdy hn, AunHF df mn ikvyN sfPL rih skdf hY. jy kr mn ivc ivkfr hn, qF swcI nmfjL iks qrHF ho skdI hY, Aus dy dr qy ikvyN kbUl ho skdI hY. rwb df nfmu, sfPL idl nfl lYxf hY, nhIN qF ies qoN ibnf dunIaf dy hor kMm isrP JUTy ivKfvy hI rih jFdy hn.

 
 

iesy qrHF hyT ilKy sLbd df ivsLf vI mfs Kfx nfl joiVaf jFdf hY. koeI vI pUry sLbd dy arQ krn dI koisLs nhIN krdf hY. ieQy qF kbIr sfihb ihMdU qy muslmfnF ƒ iek dUjy dIaF Dfrimk pusqkF ƒ JUTIaF nf kihx leI smJf rhy hn. JUTf qF Auh bMdf hY jo iehnF Drm-pusqkF dI ivcfr nhIN krdf. hy muwlF! jy qUต ieh afKdf hYN ik KLudf sB jIvF ivc mOjUd hY qF Aus KLudf awgy kurbfnI dyx leI murgLI ikAuN mfrdf hYN? kI Aus murgLI ivc Auh afp nhIN hY? murgLI ivc bYTy KLudf dI aMsL ƒ mfr ky KLudf dy awgy hI Bytf krn df kI Bfv hY? ieho ijhIaF irvfieqf ihMdU vI krdy hn. kbIr sfihb qF ihMdU qy muslmfnF dovF ƒ Brm dy jfl ivcoN kwZ rhy hn.

 
 

pRBfqI ] byd kqyb khhu mq JUTy JUTf jo n ibcfrY ] jAu sB mih eyku Kudfie khq hAu qAu ikAu murgI mfrY ]1] mulF khhu inafAu KudfeI ] qyry mn kf Brmu n jfeI ]1] rhfAu ] (1350)

 
 

TIk iesy qrHF df AupdysL kbIr sfihb mflx ƒ vI idMdy hn. mUrqI awgy Byt Drn leI mflx pwqy qoVdI hY, pr ieh nhIN jfxdI ik hryk pwqy ivc ijMd hY. ijs pwQr dI mUrqI dy KLfqr mflx pwqy qoVdI hY, Auh pwQr dI mUrqI inrijMd hY. iek inrijMd mUrqI dI syvf kr ky ieh mflx Buwl rhI hY, aslI iesLt siqgurU qF jIAuNdf jfgdf dyvqf hY. "pfqI qorY mfilnI pfqI pfqI jIAu ] ijsu pfhn kAu pfqI qorY so pfhn inrjIAu ]1] BUlI mflnI hY eyAu ] siqguru jfgqf hY dyAu ]1] rhfAu ]" (479)

 
 

kbIr sfihb Puwl pwiqaF ƒ qoVn df gunfh vI Auqnf hI dwsdy hn ijqnf iksy jfnvr ƒ mfrn df hY. iek jfnvr ƒ mfr ky KusL kr irhf hY qy dUsrf Puwl pwiqaF nfl. kbIr sfihb dy ieh dovy sLbdF ivc spwsLt krdy hn ik Auh mfs dI inidaf nhIN kr rhy hn, isrP kurbfnI sbMDI dovF df Brm dUr kr rhy hn.

 
 

hyT ilKy sLbd "BFg mfCulI aqy surf" qoN Bfv ieh nhIN lYxf ik kbIr jI isrPL BMg qy sLrfb qoN rokdy hn, aqy posq, aPLIm, zozy, gFjf, crs jF hor nisLaF dI mnfhI nhIN krdy. iesy qrHF ieh gwl vI nhIN ik ieQy mwCI df mfs Kfx qoN rok rhy hn. sfry pRsMg ƒ rlf ky pVHo qF pqf lgdf hY ik sqsMg vI krnf qy ivkfr vI krI jfxy, kbIr jI ies kMm qoN vrjdy hn. kfmI lok afm qOr qy sLrfb-mfs vrq ky kfm-vfsnf qy ivBcfr leI Auqyjq huMdy hn. mwCI df mfs ikAuNik kfm-rucI vDIk pYdf krn ivc pRisD hY, ies vfsqy kbIr jI ny sLrfb BMg mwCI lPLjL vrqy hn. jy lok ‘Bgqn syqI gosty’ kr ky qIrQ-XfqRf, vrq-nym afidk vI krdy hn qy Auh sLrfbI lok BMg mwCI vI KFdy hn Bfv, sqsMg ivc vI jFdy hn qy sLrfb-kbfb vI KFdy pINdy hn, ivkfr vI krdy hn. AunHF dy Auh qIrQ vrq afidk vfly sfry krm iblkul ivarQ jFdy hn. lok svyr vyly Drm-asQfn ivc vI jFdy hn, vrq afidk vI rwKdy hn, hor keI iksm dy nym vI inBfAuNdy hn, pr ienHF dy nfl nfl ivkfr vI krI jFdy hn. kbIr jI smJfAuNdy hn ik "sfDU" dI sMgiq krn df Bfv ieh nhIN hY ik ijqnf icr sqsMg ivc bYTo, Auqnf icr rfm rfm krI jfAu, AuQoN af ky iPr ivkfrF ivc vI ihwsf leI jfAu. ieh qIrQ-XfqRf, vrq-nym sB insPl jFdy hn jy mnuwK ivkfrI jIvn vloN nhIN prqdf.

 
 

kbIr BFg mfCulI surf pfin jo jo pRfnI KFih ] qIrQ brq nym kIey qy sBY rsfqil jFih ]233] (1377)

 
 

ieh sfrI ivcfr qoN ieh spwsLt iswtf inkldf hY ik gurmiq anusfr mfs Kfx qy koeI mnfhI nhIN. pr ivkfrI jIvn bqIq krn dI mnfhI hY. dunIaF ivc mfs Kfx vfilaF dI igxqI nf Kfx vfilaF dy mukfbly ikqy ijafdf hY. sfry iesfeI qy muslmfn dysL mfs KFdy hn. kimAUinst dysL vI mfs KFdy hn. isrP ihMdosqfn ivc hI lok mfs ivruD pRcfr krdy hn. hyrf PyrI, DoKf, irsLvq afid ihMdosqfn ivc XUrp jF hor ivksq dysLF nfloN keI guxF ijafdf hY. jy kr mfs Kfx nfl lok ivkfrI bxdy hn qF bfhrly dysL keI guxF ivkfrI hoxy cfhIdy sI. pr hY ies dy Ault. gurbfxI ivc qF bfr bfr ivkfrI jIvn qoN roikaf igaf hY. "nr acyq pfp qy zru ry ] dIn dieafl sgl BY BMjn srin qfih qum pru ry ]1] rhfAu ]" (220)

 
     
 

jy kr Aupr ilKIaF, gurbfxI dIaF isiKafvF, ƒ iekwTf krIey qF asIN sMKyp ivc kih skdy hF ik

 
 
  • gurU grMQ sfihb ivc mfs sbMDI isrP gurU nfnk sfihb df hI sLbd imldf hY. hor iksy gurU sfihb df koeI sbd nhIN hY. iswK jgq ivc ies sbMDI Brm BulyKf gurU nfnk sfihb dy smyN hI Kqm ho igaf sI.
 
 
  • jIv df mfs nfl jMmx qoN lY ky mrn qk ieqnf zUMGf vfsqf pYNdf hY ik afpxy jLor nfl ies qoN bicaF KLlfsI nhIN huMdI.
 
 
  • mfs Kfx jF nf Kfx df inrxf smJx dI bjfey, jykr siqgurU ƒ iml ky Aus akfl purKu dy hukmu qy Aus dI rjLf smJIey qF jIv df jgq ivc afAuxf sPl ho skdf hY.
 
 
  • mfs qy sfg ivc koeI aMqr nhIN. ieh scfeI guru sfihb ny 500 sfl pihlF smJfeI hY ik prMqU aPsos ik keIaF ƒ ajy vI smJ nhIN afeI.
 
 
  • jIvn jfnvrF ivc vI hY qy pOidaF ivc vI aqy ienHF dovF df afDfr pfxI hY.
 
 
  • aMn dy ijqny vI dfxy hn, iehnF ivcoN koeI dfxf jIv qoN ibnf nhIN hY. aMn dy aMdrly jIv asIN hux KurdbIn dI shfieqf nfl vyK skdy hF. pr ieh scfeI gurU sfihb ny 500 sfl pihlf spwsLt kr idqI sI.
 
 
  • jy kr mfs Kfxf pfp hY qF Ausy inXm muqfbk iPr rotI, sbjI, dfl, cOl Kfxy vI pfp hn.
 
 
  • guru sfihb ny nIc krm krn qoN roikaf hY, ijs qrHf ik TwgI mfrnI, prfieaf DMn curfAuxF, prfeI inMdf krnI, prfieaf rUp mfVI njLr nfl vyKxF, mn ivc KotI soc rwKxI, afid. ikqy vI nhIN ikhf ik mfs Kfxf pfp hY.
 
 
  • iksy vI rs jF csikaF leI kIqy kMm, sfƒ ivkfrF vwl iljf skdy hn. sonf, cFdI qy jfiedfd iekwTf krn df cskf pirvfr df afrQk ZFcf Krfb kr idMdF hY.
 
 
  • Bojn jrUrq leI Kfieaf jfvy qF srIr TIk rihMdf hY. jy kr svfd leI Kfieaf jfvy qF iehI Bojn rog df kfrn bx jFdf hY.
 
 
  • svfey akfl purKu dy nfmu qoN iksy vI duuinafvI rs ƒ afpxf jIvn df mMqv nhIN bxfAuNxf hY. ies ivc Kfx vfly sfry pdfrQ af jFdy hn. Kfxf srIr dI jrUrq leI hY, jIB jF awKF dy rs leI nhIN.
 
 
  • gurU sfihb ny grIbF df mfs nocx qoN qy AunHF df KUn cUsx qoN sKLq mnfhI kIqI hY. prfieaf hwk muslmfn leI sUr qy ihMdU leI gF hY.
 
 
  • kbIr sfihb Puwl pwiqaF ƒ qoVn df gunfh vI Auqnf hI dwsdy hn ijqnf iksy jfnvr ƒ mfrn df hY. iek jfnvr ƒ mfr ky KusL kr irhf hY qy dUsrf Puwl pwiqaF nfl. kbIr sfihb dy ieh dovy sLbdF ivc spwsLt krdy hn ik Auh mfs dI inidaf nhIN kr rhy hn, isrP kurbfnI sbMDI dovF df Brm dUr kr rhy hn.
 
     
 

gurmiq anusfr mfs Kfx qy koeI mnfhI nhIN. pr ivkfrI jIvn bqIq krn dI sKLq mnfhI hY.

 
 

"vfihgurU jI kf KLflsf vfihgurU jI kI PLqih"

 
 

( zf: srbjIq isMG )

( Dr. Sarbjit Singh )

 
 

afr aYc 1 / eI - 8, sYktr - 8,

RH1 / E-8, Sector-8,

 
 

vfsLI, nvIN muMbeI - 400703[

Vashi, Navi Mumbai - 400703.

 
   

Web = http://www.geocities.com/sarbjitsingh/

 



.