.

gurbfxI ivc pOrfxk kQfvF
(iksLq nM: 20)

pRo: ieMdr isMG ‘Gwgf’

1[ ginkf - sMigaf vyÈvf kMcnI. gurbfxI ivwc do ginkfvF df ijkr afAuNdf hY. iewk ipMglf, jo rfjf jnk dI ngrI ivwc rihMdI sI. iewk rfq iesƒ koeI kfmI purÈ nf imilaf awDI rfq bIqx qy mn ƒ pCqfvf hoieaf, aqy iKafl Aupijaf ik jy ieqnf iKafl jF ipafr krqfr vwl joVdI, qd ikhf Auqwm Pl huMdf. Aus smyN qoN sB bury krm iqafg ky krqfr prfiex hoeI. awgy df bfkI jIvn pivwqrqf nfl ibqfieaf. iesy ginkf ƒ dwqf qRyh irÈI ny afpxI gurU sivkfr kIqf sI.

2[ dUjI ginkf Auh sI ijsƒ iksy sfDU ny qoqf dy ky hir nfm isKfAux df AupdyÈ idwqf sI. Auh bIbI nfm aiBafs ivwc juV ky pivwqr afqmf vflI ho geI (mhfn koÈ pMnf 396)

ivcfr :- Drm muKIaf Drm pRcfrkF, lyKkF aqy srdy puwjdy cODrIaF ny aOrq df apmfn krn ivc koeI ksr bfkI nhIN CwzI sdIaF qoN ieh awiqacfr inribGn jfrI hY. nyV BivwK ivc iesdf koeI suDfr huMdf pRqIq nhIN huMdf. iesqrI ƒ ies gMdgI dI dl dl ivc suwtx vflf Kud purÈ hY. Aus QF qy phuMcf ky iPr ËlIl krnf BI afpxf hwk smJdf hY. iewk aOrq BfvyN ikqnI vwzI mjbUrI kfrn hI shI iksy bygfny purÈ nfl sMbMD bxf lvy, qF Auh pfpx jF iBvcfrn grdfn idwqI jfvygI. Ausƒ hr qrIky apmfxq kIqf jfvygf. jy Auh pihlF vflI kucIl iËMdgI iqafgxI BI cfhy, qF purK pRDfn iËafdf smfj Ausƒ pRvfn nhIN krygf. Aus aBfgx dI glqI jF mjbUrI ivc kIqf igaf burf krm Ausdy bwcy ƒ BI klMkq kr idMdf hY. ikAuNik Auh kmjor aqy ablf hY. dUjy bMny awKF KolH ky afly duafly vyKo, ieiqhfs pVHo. iewk rfjf ds vIh pMjfh jF sYNkVy aOrqF ƒ afpxy aDIn mihl ivc bMd kr lYNdf hY. BfvyN ies vfsqy ivafh df KyKn BI kIqf jFdf irhf hY. aKOqI Drm muKI ies awiqafcfr dy ivruwD aOrq dy hwk ivc, rfjy ƒ amIr ƒ kdI qfVnf nhIN krdy. kdI iewk qoN vwD ivafh krn qoN ienkfr nhIN krdy. ikAuNik bhuqy krvfAux vflf afdmI hY qy amIr BI hY. jy koeI aOrq iewk qoN vDIk afdmIaF df sMg kry qF Auh vyÈvf igxI jFdI hY. agr koeI purK iewk qoN vDIk aOrqF nfl sMg kry jF ivafh kry, Aus leI Èfied sfzy smfj dy Drm ÈfsqrIaF ny koeI ZuwkvF Èbd nhIN GiVaf. purÈ ƒ BI qF vyÈvf vrgf apmfinq Èbd imlxf cfhIdf sI. nhIN idwqf igaf. aijhy mnuwK ƒ rfjf, srdfr jF cODrI afK ky afdr krn dI QfvyN ‘‘dwlf, bdmfÈ, kfmI, iBvcfrI, jF nrkI kIVf`` nhIN afiKaf jfxf cfhIdf? ieMdr dy aKfVy (aKOqI surg ivc nwcx vflIaF hËfrF qIvIaF vyÈvfvF nhIN aKfAuNdIaF, AunHF ƒ prIaF afKIdf hY. ikAuNik vyÈvf afKx nfl ieMdr dI iewËq imwtI ivc imldI hY. hYx qF sfrIaF mnorMjn krn leI hI. nfm bdl ilaf AunHF ƒ prIaF khIdf hY. jdoN ikRÈn Bgvfn solHF hËfr qoN vwD aOrqF ivckfr rfs pfAuNdf hY qdoN AusdI ‘‘lIlHf`` afKI jFdI hY. koeI afm afdmI ieh kMm kry qF kMjr jF dwlf afiKaf jfvygf. iewko aOrq pMj pqIaF df sfQ mfxy qF Ausƒ koeI aFc nhIN ikAuNik Auh dropqI rfjy dI bytI hY. pMj rfj kumfrF dI pqnI hY. ies ƒ koeI iBvcfr nhIN mMinaf jFdf, ieh Drm hY. mMdrF ivwc pujfrIaF df mnorMjn krn vflIaF dyvdfsIaF. kuwJ smyN bfad koiTaF qy pucf idwqIaF jFdIaF hn, ijnHF pujfrIaF ny AunF dI ijMdgI brbfd kIqI sI. ijnF ny anyk sfijÈF rcky AunHF mfsUmF ƒ koiTaF qy bYT ky ijsm vycx leI mjbUr kIqf. Auh pujfrI kMjr jF dwly nhIN bxy Auh iehI kukrm keI vfr sYNkVy dPf krky BI inrol Dfrimk ivakqI, pUjx Xog sKÈIaq bxy bYTy hn. ikMnF iBafnk julm huMdf af irhf hY iksy srkfr jF iksy iensfnI drd rwKx vfly ivakqI ny, ies Gor Ëulm qy do hMJU BI nhIN kyry.

rfjy mhfrfjy amIr cODrI BI aOrq ƒ iKzOxf jfxky, AusdI afqmf ƒ kucldy rhy. pujfrI vrg BI mMdrF ƒ vfÈnf dy kyNdr bxfAux ivc ruwiJaf irhf. Bfrq ivc axigxq QfvF qy mMdrF ivc, iBvcfr drsfAux vflIaF mUrqIaF bxIaF dyKIaF jf skdIaF hn. ienHF mMdrF ivc BYx Brf, mF puwqr jF ipqf puwqrI, iekwTy rih ky mUrqIaF nhIN vyK skdy. AuNJ ieh Èrmnfk mUrqIaF pUjx Xog mMdrF df iÈMgfr hn. ieh pujfrI lok iks pfsy iljfAuxf cfhuMdy hn afpxy ÈrDflUaF ƒ? afm afbfdI qoN dUr jMglF jF phfVF ivc bhuq sfry mMdr bxy hoey hn. Auh ies leI ik jo kuJ mn afeIaF pujfrI cfhux krdy rihx. afm iensfn ƒ iBxk qwk nf pY jfvy. srkfrI aMkiVaF muqfbk ies smyN lgBg pMdrF lwK qIvIaF mMdrF ivc pujfrIaF dy rihm qy idn kwt rhIaF hn. iesy qrHF krIb vIh lwK aOrqF vyÈvfvF vflf nrkI jIvn bqIq krn qy mjbUr hn. ijnHF ËflmF ny AunHF ƒ ies hnyrI Kwz ivc Dwkf idwqf hY, Auh ‘‘snmfnXog nfgirk`` hn. ijnHF pujfrIaF ny ies pfp krm qy Drm vwloN pRvfngI dI mohr lfeI hY, AuhnF dI Drm muKI jfxky pUjf huMdI hY. lokI AunHF dy crnF ivc afpxf ‘‘sB kuwJ`` inCfvr krn leI kfhly pey idsdy hn.

keI vfrI zfkUaF dI srdfr PUlF dyvI, afpxI kYd kwt ky irhfa ho ky, mYNbr pfrlImYNt bx ky cMzIgVH PyrI qy, pwqrkfrF nfl svfl jvfb kridaF Auh aksr gflHF kwZ idMdI sI. Ausny keI vfrI jdoN kOVy bol boly, gflHF kwZIaF qF iewk pwqrkfr ny moVvF svfl krky puwiCaf ‘‘bIbI jI qusIN BfÈf bhuq aswiBaf vrqdy ho, gfhlF kwZdy ho Ërf slIky nfl gwl kro``. kI qusIN ies ƒ TIk smJdy ho? PUln dyvI ÈyrnI vFg gurhfeI, swpxI vFg PuMkfrI qy grj ky afKx lwgI - ‘‘pwqrkfro qusIN iks dunIaf ivc iks DrqI qy rihMdy ho? jdoN ipMz dy vIh cODrIaF ny iekwTy ho ky, ibnF kfrn myry ipqf ƒ kql kIqf. myrf Brf mfiraf sfry ipMz dy ‘‘iewËqdfr cODrIaF`` ny Èryafm myrI iewËq luwtI. mYƒ bypq krky sfry ipMz nMgI Gumfieaf igaf. mYN idl qy pwQr rwK ky, KUn dy hMJU kyrdI zfkUaF dy toly ivc Èfml ho geI. Aus jMglI jIvn dy duwK pRvfn kIqy. hiQafr clfAuxy iswKy, zfky mfry. iPr mOkf myl bxf ky AunHF pfpI blfqkfrI afpxy ipMz dy vIh cODrIaF ƒ sdf dI nINdy sulf idwqf. igrPqfrI idwqI lMmI kYd kwtI[[[[. jo kuwJ myry nfl vfpiraf Auhdf kfPI ihwsf aKbfrF ivc Cpdf irhf hY. mYƒ swiBaqf isKfAux vfly pwqrkfro Ërf dwso. quhfzy cODrIaF ny myry nfl ikMnf swiBak slUk kIqf sI. myry vrgf nrkI jIvn ijAuN ky koeI swiBak rih skdf hY? ieh swiBaqf df pfT kIhƒ pVHf rhy ho?

pwqrkfrF dI Ëubfn qflU nfl lwg geI muV svfl puwCx dI ihMmq nf peI. bIbI iesy qrHF grjdI hoeI QF QF srkfr ivruwD bol rhI sI. vfjpfeI srkfr vyly ‘‘axpCfqy ivakqIaF`` ny PUlf rfxI qy mÈIn gMnF nfl hmlf krf idwqf. AusdI agn bfx vrgI Ëubfn sdf leI bMd kr idwqI geI. Ausdy nfl bfzIgfrz BI sn, hmly vkq AuhnF kfqlF df koeI mukfblf nf kIqf. ieh dihkqI jvflf TMZI kr idwqI geI. bs Prk ieMnF hI sI afm aOrqF Ëulm awgy isr Jukf idMdIaF hn. ies Èyr bIbI ny, afpxy nfl hoey idl kMbfAUu hfdsy ƒ ‘‘iksmq ivc iliKaf hoieaf`` pRvfn nf kIqf. sgoN vIh blfqkfrI hYisafiraF dI iksmq ivc ‘‘mOq ilK idwqI``. aPsosnfk pihlU ieh hY ik Bfrq dIaF aOrqF ny PUlf rfxI ƒ afpxI nfiekf nhIN bxfieaf. Ausdy hwk ivc koeI ros pRgt nf kIqf igaf. Ëulm df iÈkfr ho rhIaF jnfnIaF dy mnF aMdr roh dI jvflf BVkI iewQoN dIaF nfiekfvF rUpmqIaF nfËuk aiBnyqrIaF hn.

iewk ginkf qr geI df mqlb iehI qF nhIN ik Bfrq dIaF sfrIaF aOrqF ƒ ginkfvF bxf idE. mfnisk gilafnI qoN bcx vfsqy ‘‘mukq hox df lfrf BI lf idE. lgdf hY ienHF khfxIaF dI bdOlq,`` ihMdusqfn irÈIaF munIaF dI DrqI, ‘‘awj nMgyjbfË, srIr dI prdrÈnI vyÈvfigrI vflI DrqI bx igaf hY. iewQoN dI hr muitafr guxvfn bxn dI QfvyN myhnq krky mnuwKqf df koeI Blf krn dI QfvyN afpxy ijsm dI suMdrqf df ivKfvf krky ‘‘agFh vDU`` bxdI jf rhI hY. iek rfjy jnk dy mihl ivclI ginkf kukrmF qoN vfps prq afeI. Ausƒ afpxy kIqy qy pCqfvf hoieaf Aus bIbI ny hor byshfrf aOrqF ƒ ijMdgI ijAux leI igafn dyxf ÈurU kIqf. byaMq vyÈvfvF dy muV bsyby leI rfjf jnk rfhIN pRbMD krvfey. AuhnF dy bwicaF dI sMBfl leI Xog pRbMD kIqy. koeI lfcfr byshfrf jF ivDvf ƒ byÈvf bxn leI mjbUr nf kr sky prAupkfrI rfjy ny AusdI hr qrHF shfieqf kIqI. Ausdy AupkfrF kfrn jYnIaF dy iewk qIrQMkr (Drm muKI) ny ies bIbI ipMglf (ginkf) dy anMq gux qy AupkfrF ƒ vyK ky, afpxf gurU Dfrn kr ilaf. ies Drm gurU df nfm dwqf qRY sI. ies aBfgx aOrq bfry ieh AuqÈfh BrpUr khfxI hY ik bury rfh ƒ iqafg ky nyk rfh qy cwl peI. Ausƒ bhuq siqkfr imilaf smfj vwloN vwzy igafnvfn DrmcfrIaF vwloN AusdI mhfnqf awgy isjdf kIqf igaf. kI awj jy koeI ies gMdgI BrpUr jIvn ƒ Cwz ky nyk rfh aKiqafr krnf cfhy, aijhI aOrq ƒ smfj prvfn krygf? smfj dy mohrI Tykydfr koeI aijhI imsfl pyÈ krngy? vwzy vwzy DrmcfrIaF mwTDIs, aijhI iprq pf skxgy? jvfb hr QF nFh ivc imlygf.

dUjI ginkf Auh sI ijsƒ iksy sfD ny qoqf dy ky rfm nfm vfly pfsy lf idwqf. kyvl do awKrF df jfp kr lYxf, jF mMqr pVH lYxf jIvn bdlx leI kfPI nhIN hY. Aus duiKafrI lVkI ny iksy drdmMd iensfn ƒ afpxf duwK ibafn kIqf. ies bury rfh vwl ikvyN afeI ikMnI Aumr sI, iknHF hflfqF ivcoN lMGI, sB ibafn kIqf. Aus DrmI purK ny AusdI shfieqf kIqI. hr aOKy vkq mdd kIqI. Ausƒ koeI hor kMm krky loVF pUrIaF krn dI iswiKaf idwqI. ho skdf hY Ausdy pirvfirk mYNbrF ƒ smJf ky Ausƒ muV apxfAux leI mnf ilaf hovy. ho skdf hY Ausdf ivafh kr idwqf igaf hovy[[[[. iekwly qoqy nfl Ausdf kuwJ nhIN sMvr skdf. ieh qoqf nf ho ky kyvl iewk iKzfAuxf mfqr hY. pMdrF vIh lwK duiKafrIaF aOrqF ƒ srkfrF vwloN, smfj syvI sMsQfvF vwloN, awj kwlH BI qoqy bKÈy jf rhy hn. Bfv ik iehnF dy suDfr leI kyvl ibafnbfËI ho rhI hY. asl ivc iehnF dI BlfeI dy koeI puKqf pRbMD nhIN kIqy jf rhy.

khfxI muqfbk sfD ny qoqf idwqf, afKy ies ƒ rfm nfm pVHf idaf kr Auh hr roË ‘‘gMgf rfm, rfm bol`` kihMdI. iesy qrHF kridaF Ausdf mn pRmfqmf ivc lIn ho igaf. ivkfrF BrI iËMdgI iqafg geI svflF df svfl ieh BI Kloqf hY ik ginkf qF qoqy ƒ pVHfAuNdI mukq ho geI, ivcfry qoqy df kI bixaf? mukq hoieaf ik nhIN? iksy lyKk ny jF pRcfrk ny dwsx dI Kycl nhIN kIqI. ikrpf krky ËrUr dwso ik qoqf qiraf ik zuwibaf? jo awj qwk pMdrF lwK qoN vwD aOrqF iBvcfrI jIvn ijAux leI mjbUr kr idwqIaF hn, AunF dy hwQ ivc BI iewk iewk qoqf PVf idwqf jfxf cfhIdf hY. jdoN ik Bfrq mhfn ivc sfDUaF dIaF DfVF moOjUd hn. lgBg swT lwK qrHF qrHF dy rMg brMgy sfD ihMdU qIrQF qy, Gr bYiTaF hI tI[ vI[ cYnlF rfhIN, ids afAuNdy hn. Auh sfD iewk iewk qoqf ginkfvF qwk nhIN pucf skdy? ikMnF ku aOKf kMm hY ieh? koeI bhuqf Krcf nhIN huMdf iPr dyrI ikAuN nyk kMm ivc? asl ivc iehnF iBvcfrI sfDF dI pRyrnf sdkf hI mfsUm bwcIaF ƒ bRhmf kumfrIaF, dyvdfsIaF, rfmjnIaF, jogxIaF afid bxfieaf jFdf hY. Drm mMdrF ivcoN ieh pujfrI tolf lokF ƒ bwcIaF arpx krn df ‘‘mhfn mhfqm`` dws ky ies pfsy pRyrq krdf hY. Kud hI bhuq QfeIN ivBcfr krdf hY. Kud hI mukqI df srtIiPkyt bKÈ idMdf hY. iehnF sfDF dI bhuigxqI ny ivafh nhIN krvfieaf huMdf. afpxI sYks pUrqI ikvyN krdy hn? jy swcmuwc hI ieh sfD lfxf idafnqdfr qy DrmI hovy qF Drm kfrjF leI Kud nmUnf pyÈ kridaF, sfry sfDF ƒ iehnF ginkfvF (byÈvfvF) nfl ivafh krvf lYxy cfhIdy hn. iehnF pujfrIaF vwloN corI iCpy jF Drm dI buwkl ivc jo pfp krm kIqy jf rhy hn, AuhnF ƒ Twl pvygI. iehnF pMdrF vIh lwK qoN vwD gfilj jIvn ijAu rhIaF aOrqF ƒ, ies gMdgI qoN Cutkfrf imlygf. ieh lok amlI qOr qy kuJ nhIN krnf cfhuMdy. bs Aus bury asQfn qy bYT ky ‘‘rfm nfm`` jp lvo. asIN grMtI idMdy hF agly jnm ivc ‘‘mrn qoN bfd`` Auh surg ivc clI jfvygI ginkf vFg.

ies pfsy siqgurU jI ny bhuq suDfr kIqy hn. bfl ivafh qy rok lfAuxI. ivDvf ƒ dubfrf ivafh krvf lYx leI AuqÈfhq krnf. sqI hox qoN rokxf. iewk qoN vwD ivafh nf krvfAuxf. igRsq jIvn ƒ vizafeI dyxI, ies pfsy kIqy gey mhwqv pUrn kMm hn. pMdrF ku lwK vysvfvF, pMdrF lwK dy krIb mMdrF ivc pnfh lY ky idn ktI kr rhIaF aOrqF ƒ gMdgI dI bdbUdfr hnHyrI guPf ivcoN bfhr kwZx df iswDf qy sOKf rfh ho skdf hY ik sfry CVy sfDF (ihMdU iswK muslmfn iesfeI sfry) ƒ kfƒnn ivafh krvfAuxf ËrUrI krfr idwqf jfvy. vrnf zyiraf mwTF ivc pfp krm hoxy rukx vfly nhIN. jy lok ginkf dI Audfhrx rfhIN afKdy hn ik jdoN ginkf qr geI, asIN ikAuN nhI qr jfvFgy? ies dy juafb grbfxI ivc BI qy smfj sfÈqr ivc BI mOjUd hn. afE pihlF BfeI gurdfs jI qoN puÈtI krvf leIey -

jy kir AuDrI pUqnf ivhu pIaflx kMmn cMgf..

ginkf AuDrI afKIaY pr jfie n leIaY pMgf..

bflmIku isqfiraf mfrY vft n hoie insMgf..

PMDik AuDrY afKIain PfhI pfie n PVIaY tMgf..

jy ksfeI AuDiraf jIaf Gfie n KfhIaY BMgf..

[[[ iequ BrvfsY rhxu ku ZMgf.. (vfr 31-9)

hy guriswKo ! pUqnf ikRÈn ƒ mfrn afeI suxINdI hY. afKy duwDIaF ƒ Ëihr lfieaf sI bflk ikRÈn ƒ mfrn leI. Aultf ikRÈn ny duwDI ƒ muUMh nfl ieMnf dbfieaf ik pUqnf dm qoV geI. ikRÈn dy hwQoN mOq hoeI kfrn ikhf jFdf hY surg ƒ clI geI. vyKxf qusIN ies qrHF dy pfp kfry nf krn lwg pYxf. Ëihr ipaflxf ikvyN BI cMgf kMm nhIN hY. suxINdf hY ik ginkf ivBcfrx qr geI. vyKxf ikqy iesy rIs ivc koeI vysvf nf bx jfvy. jF iswK ies mMd krm vwl nf cwl pYx. prfeIaF kMDF koTy twpxy isafxp nhIN hY.

ikhf jf irhf hY ik bflmIk zfky mfrdf sI. jy Ausdf pfr insqfrf ho igaf sfzf ikAuN nhIN hoAuU? kI iswKF ƒ zfky mfrny cfhIdy hn? jI nhIN ieh bhuq burf kMm hY. kihMdy ny iewk iÈkfrI ny bVy jfnvr mfry. Ausdf BI insqfrf ho igaf. kI sfry lokF ƒ pihlF kql krny cfhIdy hn? jI nhIN bVf burf kMm hY. jy iewk ksfeI df insqfrf ho igaf dwsIdf hY, qF kI sfrf smfj pihlF ksfeI bx jfvy? jI nhIN ibnF vjHf bMidaF jIvF ƒ mfrnf sqfAuxf cMgf nhIN hY. ieh sfry jIvn ZMg glq hn. pihlF bury kMmF dI aiq qy puwj jfAu, iPr afKo jI amkf qr igaf, Zmky ny qr jfxf hY. iPr qF smfj ivcoN corI TwgI zkYqI ivBcfr Kqm kdI nhIN hoxf. ieh smfj grikaf hI smJo. siqgurU jI qF pihlF hI sfvDfn hox dI qfkId kr rhy hn -

dyvf pfhn qfrIaly.. rfm khq jn ks n qry.. rhfAu..

qfrIly ginkf ibn rUp kuibjf ibafD ajfml qfrIaly.. (345)

hy BfeI ! qusIN kihMdy ho, ijnHF pwQrF qy rfm ilK idwqf igaf Auh smuMdr ivc nhIN
zuwby. iPr dwso rwb df nfm jpx vflf koeI mnuwK (BfvyN ikMnI nIvIN jfq df hovy) ikAuN nhI qr skdf? pwQr nfloN igaf gujiraf qF mnuwK nhIN hY. jy aOguxF dI gwl hY qF qusIN dwsdy ho ik aOguxF nfl BrI ginkf nfm jpky qr geI. kubjf pfpx qr geI. ajfml pfpI qr igaf. afm iensfn iehnF khfxIaF vfly pfqrF nfloN vD kukrmI nhIN ho skdf. iPr asIN ikAuN nhI qr jfvFgy?

mn ry pRB kI srin ibcfro.. ijh ismrq gnkf sI AuDrI qf ko jsu AurDfro.. (632)

siqgurU jI smJf rhy hn; hy myry mn, pRBU Èrn ivc rihx bfry hI prpwkqf bxfeI rwK. ijs pRBU dI isPq slfh kridaF (qusIN dwsdy ho) gnkf pfpx qr geI, Ausy vfihgurU jI df js gfAu ! qusIN BI bMDnF aqy ivkrF qoN mukq ho jfEgy.

siqgurU jI ny pr purK jF prfeI nfrI df sMg bwËr kurihq ivc Èfml kIqf hY. ieh pfp krm krn vflf, iswKI ivcoN Kfrj smiJaf jfvygf. jMgF juwDF ivc BI isMGF ny afpxf sMjm bxfeI rwiKaf sI. kfjI nUr muhMmd vrgy, kwtV duÈmx BI ies pwKoN iswKF dI qfrIP krnoN nhIN rih sky. dyÈ Br dIaF DIaF dI iewËq bcfAux leI gurU ky lflF ny byaMq kurbfnIaF kIqIaF. iewk ginkf dI khfxI qF bhuq AuCflI geI hY. jy hor lwKF kuafr kMjkF gËnI dy bËfrF ivc nIlfm huMdIaF rhIaF, vyÈvfvF bxfeIaF geIaF. AuhnF df iksy khfxIkfr ny koeI iËkr nhIN kIqf. kI Auh BI sfrIaF surg ƒ clIaF geIaF. rfm nfm jpfAux leI AuhnF ƒ qF iksy qoqf nf idwqf. iehnF kUV kQfvF nfl awj sfzf kuJ nhIN sMvrnF. iswK lyKkF aqy pRcfrkF ƒ awj cfhIdf hY ik iswKF df ikrdfr AuWcf krn leI gurbfxI ivcoN pRmfx dy ky, ieiqhfs dIaF Èfndfr GtnfvF pyÈ krn nf ik ihMdU ieiqhfs qy Ëor lgfeI jfx. pRcfrk qy lyKk afpxy ikrdfr ƒ BI prKx suDfrn aqy mfzl rUp ivc sMgqNF snmuwK afAux.




.