.

85 PLI sdI pfTkF ny ikhf spoksmYn ny sfzIaF awKF KolH idqIaF
mukqsr, 12 nvMbr (ksLmIr isMG, iekAuuNkfr isMG):
qwq gurmiq tksfl vloN 11 nvMbr dy rojLfnf spoksmYn ivc dsm gRMQ ivclI asLlIl bfxI sbMDI jo iesLiqhfr idqf igaf sI, jd Aus sbMDI srvy kIqf igaf qF bhuq ijLafdf idlcsp qwQ sfhmxy afey. isDFqk qy sUJvfn iswKF ny ies kdm nUM ienklfbI kdm dsidaF ikhf ies qoN ibnF koeI cfrf hI nhIN sI. pMQ doKI qfkqF sRI gurU gRMQ sfihb dI sLfn nUM imwtI ivc rolxf cfhuMdIaF sn, jy awj vI asIN suwqy rihMdy qF pfxI isroN lMG jfxf sI. 85 PLI sdI pfTkF ny qwq gurimq dy iesLiqhfr dI pRsMsf kridaF ikhf ik ies qoN pihlF qF asIN iehI socdy sF ik ies gRMQ dy ilKfrIaF bfry vfd-ivvfd hY pr ieho ijhI asLlIl bfxI ies gRMQ ivc hY, ieh sfnUM awj hI pqf ligaf hY. ieho ijhI bfxI kdy vI dsm pfqsLfh dI nhIN ho skdI. 10 PLI sdI pfTkF ny ikhf ik ies qrHF nMgy-icwty sLbdF ivc nhIN ilKxf cfhIdf sI. ies df koeI hor bdl lwBxf cfhIdf hY. jd iek pfTk ny ies iesLiqhfr ‘qy ieqrfjL kIqf qF nfl bYTy sUJvfn pfTk ny Auqr idqf ik hux quhfnUM ieh pMj slok hI hjLm krny aOKy lg rhy hn,

AudoN kI bxUM, jdoN 72 GMty ies bfxI df lgfqfr jfp hoieaf krygf. 5 PLI sdI pfTkF ny mYN nf mfnUM vflI gwl kridaF ies nUM 100 PLI sdI gLlq disaf BfvyN ik AunHF kol ies dlIl df koeI jvfb nhIN sI ik jd aKLbfr ivc dsm gRMQ df pMnf nMbr vI idqf hoieaf hY qF iPr ies ivc gLlq kI hY? kul imlf ky bhuqy pfTkF ny spoksmYn dy ies kdm dI pRsMsf kIqI hY, ijs ny bhuq hI ivvfidq gRMQ bfry aslIaq iswK sMgqF nUM dsI hY. pfTkF ny BfvyN Auh ihMdU, iswK, eIsfeI jF iksy hor kOm dy vI hn, sfiraF ny iekmwq ho ky ieh gwl khI ik ieh bfxI iksy hflq ivc vI dsm pfqsLfh dI nhIN ho skdI.

dsm gRMQ : ‘golkDfrI’ iswK pMQ dy jjLbfq nUM pYrF hyT rolx aqy gurU goibMd isMG df apmfn krn leI bijLwd
biTMzf, 12 nvMbr (gursyvk isMG)
: biTMzf ijLlHy dy ksbf Bgqf BfeI qoN 10 iklomItr dUr ipMz idaflpurf BfeIkf ivKy kwuJ inhMg jQybMdIaF qy dmdmI tksfl vloN dsm gRMQ nfl sbMDq mnfeI jf rhI ‘‘PLqih idvs’’ qIsrI sLqfbdI dy dUjy idn ieQy muwK pMzfl ‘c kIqf jf irhf pRogrfm pihly idn dI qrHF dUjy idn vI iPwkf-iPwkf hI irhf. ies pRogrfm dy do idnF dOrfn nyVy dy kuwJ ipMzF dy lok hI sLfml hoey, ijnHF nUM ieQy mnfey jf rhy pRogrfm sbMDI vI koeI spwsLt jfxkfrI nhIN sI. awj dUjy idn dsm gRMQ smrQk jQybMdIaF vloN mukfmI gurdvfrf pfqsLfhI CyvIN ‘c rKy gey gurU gRMQ sfihb qy dsm gRMQ df afKMz pfT vI nflo-nfl jfrI sI, jdoN ik ‘‘PLqih idvs’ sLqfbdI dy muwK pMzfl ‘c ienHF vloN kyvl gurU gRMQ sfihb df hI pRkfsL kIqf igaf sI. ‘PLqih idvs’ sLqfbdI kmytI vloN awj muwK pMzfl ‘c dsm gRMQ dy aDfirq bfxI df inrDfirq kIrqn drbfr df pRogrfm sLurU nf ho sikaf qy Aus dI QF ZfzIaF ny vfrF pysL kIqIaF. ZfzI vfrF pysL krn vfilaF ‘c sLoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI vloN phuMcy ZfzI pRcfrk hfkm isMG bihxIvfl muwK qOr ‘qy sLfml sn. ienHF ZfzI vfrF dy ivc-ivcfly bfbf sMqf isMG dy muKLiqafry afm jQydfr bfbf kulvMq isMG qy dmdmI tksfl nfl sbMDq zf[ anOK isMG ny iekwqr iekwT nUM sMboDn kIqf. ijQy jQydfr bfbf kulvMq isMG dI sur nrm sI, AuQy zf[ anoK isMG ny dsm gRMQ dI aflocnf krn vfilaF aqy spoksmYn aKLbfr ivruD rwj ky BVfs kwZI.

AunHF dsm gRMQ ‘c drj asLlIl rcnf ‘iqRXf cirwqr’ dI vkflq kridaF ikhf ik dsm gurU goibMd isMG vloN ies dI rcnf iswKF nUM eyzjL vrgIaF lfielfj ibmfrIaF qoN sfvDfn krn leI kIqI geI sI, ijs ivc koeI vI burfeI nhIN hY. dsm gRMQ nfl sbMDq mnfey jf rhy pRogrfm dy muwK pMzfl dy pRvysL duafr awgy lwgy borz ‘c dsm gRMQ nUM gurU gRMQ sfihb dI ivafiKaf dwsx vflf gRMQ drsfieaf igaf sI. jdoN ik iek hor borz ivc ‘iswKF dI Bgq mfl’ ‘coN kuwJ pMkqIaF idqIaF geIaF sn, ijnHF ivc dsm gRMQ dI bfxI nUM igafn dyx vflI XuwDmeI bfxI drsfieaf igaf sI. ies borz ‘qy sLhId BfeI mnI isMG dI bMd-bMd ktfAuux vflI qsvIr vI sI. ies qoN ielfvf muwK pMzfl ‘c akflI kOr isMG inhMg, pMizq qfrf isMG inroqm, sMq isMG mskIn, mhF kvI sMqoK isMG, inhMg muKI sMqf isMG, akfl qKLq dy sfbkf jQydfr igafnI ikrpfl isMG, kfnH isMG nfBf, suMdr isMG iBMzrFvfly afid dIaF ilKqF ‘coN kuwJ pMkqIaF lY ky AunHF nUM dsm gRMQ dI pRoVHqf vjoN vwK vwK borzF ‘qy ilK ky tMigaf igaf sI, qF jo ieQy phuMcx vflIaF iswK sMgqF dy mnF ‘qy dsm gRMQ dy hwk ivc pRBfv pfieaf jf sky. pRogrfm dy sbMD ‘c cwly vwK vwK ngr kIrqn dyr sLfmIN ieQy phuMc gey, ijnHF ‘c swB qoN pihlF phuMcx vfilaF ‘c dmdmf sfihb (qlvMzI sfbo) qoN aqy bfbf bkflf qoN cilaf ngr kIrqn vI sLfml hY. dmdmf sfihb qoN cwlx vfly ngr kIrqn dI agvfeI inhMg muwKI bfbf sMqf isMG kr rhy sn jdoN ik bfbf bkflf qoN cwlx vfly ngr kIrqn dI agvfeI qrnf dl dy inhMg bfbf mwKx isMG kr rhy sn qy ienHF nfl dmdmI tksfl dy bfbf hrnfm isMG DuMmf vI sLfml sn. dmdmf sfihb qoN cwlx vfly ngr kIrqn ‘c qKLq dmdmf sfihb dy jQydfr blvMq isMG nMdgVH qy qKLq dy mYnyjr BrpUr isMG ny vI sLmUlIaq kIqI.

‘spoksmYn’ ivc aKOqI dsm gRMQ dI ‘gurbfxI’ vyK ky iswK sMgqF qVp AuTIaF
cMzIgVH, 11 nvMbr (ibAuro):
awj dy spoksmYn ivc aKOqI dsm gRMQ ‘coN kuwJ asLlIl ihwsy pVHn mgroN iswK pMQ qVp AuiTaf hY qy bhuiqaF nUM XkIn hI nhIN af irhf ik ieh hI Auh ‘bfxI’ sI, ijs nUM ‘gurbfxI’ df drjf dyx leI golkF ‘qy plx vflIaF sLkqIaF ‘PLqih idvs’ mnf rhIaF sn. bhuqy iswKF df kihxf iehI sI ik spoksmYn ny AuunHF dIaF awKF KolH idqIaF hn qy AunHF nUM lgdf hY ik ieh sLkqIaF afr[aYs[aYs[ dy iesLfry ‘qy iswKF nUM hnyry ivc rK ky, ieMnIaF asLlIl aqy gMdIaF ilKqF nUM gurUaF dIaF ilKqF mnvfAux leI ikAuN awzI cotI df jLor lf rhIaF sn. aKOqI dsm gRMQ nUM gurU goibMd isMG dI ilKq dsx aqy Aus df gurU gRMQ sfihb dy brfbr pRkfsL krn nUM lY ky pMQk jQybMdIaF aqy iswK ivdvfnF ‘c zfZf ros pYdf ho igaf hY. ienHF ivdvfnF ny ikhf hY ik afr[aYs[aYs[ dIaF koJIaF sfijLsLF qihq pMQ ‘c aijhy ivvfd KVy kIqy jf rhy hn. iswKF df kihxf hY ik dsm gRMQ dsvIN pfqsLfhI dI rcnf nhIN ho skdI ikAuN jo ieh asLlIlqf nfl BrI hoeI hY. AunHF df kihxf hY ik kuwJ aKOqI jQybMdIaF aqy pujfrI gurU dI golk ‘qy kbjLf jmfeI rKx aqy apxI cODr brkrfr rKx vfsqy lokF nUM gumrfh kr ky aijhI sLrmnfk bfxI pVHn leI mjbUr kr rhIaF hn. luiDafxf qoN ivsLysL pRqIinDI anusfr sLoRmxI akflI dl aMimRqsr dy pRDfn s[ ismrnjIq isMG mfn ny awj luiDafxf ivKy pfrtI dy dPLqr ivc pwqrkfrF nfl gwlbfq kridaF aYlfn kIqf ik AunHF dI pfrtI 13 nvMbr nUM mnfey jf rhy PLqih idvs sLqfbdI smfroh ivc Bfg nhIN lvygI. mfn awj pfrtI dI isafsI mfmilaF bfry bxI kmytI dI mIitMg ivc Bfg lYx leI afey hoey sn. sUqrF qoN pRfpq jfxkfrI anusfr lgBg 5 GMty clI bMd kmrf mIitMg ivc keI aihm pMQk muwidaF ‘qy ivcfr crcf hoeI. swB qoN muwK muwdf 13 nvMbr dy smfgm vflf BfrU irhf. ies ivsLysL mIitMg ivc pfrtI dy sInIar mIq pRDfn BfeI dljIq isMG ibwtU ny ies muwdy pRqI smUh mYNbrF dI rfey leI aqy PLYslf kIqf ik sLoRmxI akflI dl aMimRqsr 13 nvMbr dy smfgm ivc sLfml nhIN hovygf. Xfd rhy, kl hI s[ mfn ny 13 dy smfgm ‘c jfx qoN nFh kr idqI sI. s[ ismrnjIq isMG mfn ny mIitMg dI smfpqI qoN bfad ivsLysL qOr ‘qy spoksmYn dy pwqrkfr nfl gwlbfq kridaF ikhf ik akfl qKLq dy muwK pujfrI nUM qurq sLqfbdI smfgm rokx df afdysL dyxf cfhIdf hY. AuunHF ikhf ik iswK kOm nfl sbMDq drpysL smwisafvF dy hwl leI smUh jQybMdIaF dI iek sFJI iekwqrqf akfl qKLq sfihb ‘qy swdI jfxI cfhIdI hY qfik iswK kOm ivc tkrfa vflI siQqI nf bxy. AunHF disaf ik gurdvfrf suDfr lihr dy aDIn asIN 60 muwdy akfl qKLq sfihb ‘qy ivcfr krn leI Byjy hn, AuunHF ‘qy qurq kfrvfeI hoxI cfhIdI hY. mlOd qoN blijMdr pfl isMG, bsMq isMG anusfr aKOqI dsm gRMQ nUM gurU gRMQ sfihb dy brfbr asQfpx krn nUM iswK pMQ dI qRfsdI krfr idMidaF sLoRmxI kmytI mYNbr s[ krnYl isMG pMjOlI ny ikhf ik ieh sfrf kuwJ iswK kOm nUM gurU gRMQ sfihb dI inrml ivcfrDfrf qoN dUr krn dI koJI sfijLsL df ihwsf hY. AunHF ikhf ik pMQ pRvfnq iswK rihq mirafdf dy pMnf nMbr 12 ‘qy gurdvfiraF dy isrlyK ‘h’ hyT spwsLt qOr ‘qy iliKaf hY ik iksy vI pusqk nUM gurU gRMQ sfihb dy brfbr asQfpn nhIN kIqf jf skdf. s[ pMjOlI ny ikhf ik iksy vI pusqk nUM sRI gurU gRMQ sfihb dy brfbr pRkfsL nhIN kIqf jf skdf. ies sbMDI s[ pMjOlI ny pMQk qwQF df hvflf idMidaF ikhf ik 4 meI 1942 nUM sLoRmxI kmytI dI, ijs dI agvfeI akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr mohn isMG kr rhy sn, Dfrmk sb kmytI dy 7 mYNbrF ivcoN 4 mYNbrF pRo[ gMgf isMG, pRo[ qyjf isMG, igafnI sLyr isMG drimafn pMQk PLYslf ilaf ik dsm gMRQ df sDfrn jF spqfihk pfT gurU gRMQ sfihb jI dy brfbr ikqy nf kIqf jfvy. ies kmytI dy bfkI iqMn mYNbrF bfbf hrikRsLn isMG, mhMq mUl isMG hYWz gRMQI drbfr sfihb aqy ipRM[ joD isMG ny ies PLYsly nfl sihmqI pRgt kIqI sI. ies qoN ielfvf cMzIgVH dy pMQk ivdvfn s[ sMqoK isMG ny iek pwqr sLoRmxI kmytI nUM iliKaf, ijs ‘c puiCaf igaf sI ik kI ‘cirwqr piKafn’ dsm pfqsLfh dI rcnf hY? ikAuuNik ieh dsm gRMQ dy 1428 pMinaF ivcoN 615 pMinaF ivc ilKI hoeI hY. ies dy jvfb ‘c sLoRmxI kmytI dy mIq skwqr s[ gurbKsL isMG ny Aus smyN dy muwK syvfdfrF dI slfh nfl 3 agwsq 1973 nUM jvfb Byijaf sI ik ‘cirwqr piKafn’ dsmysL ipqf dI rcnf nhIN hY. ieh pusqk ihMdU imiQhfsk sfKIaF df Auqfrf hY. iPr 14 meI 2000 nUM akfl qKLq sfihb ivKy pMQk jQybMdIaF dI iekwqrqf muwK syvfdfr joigMdr isMG vydFqI dI agvfeI hyT hoeI, ijs ‘c pMQk inrxf ilaf igaf ik dsm gRMQ dI pRmfixkqf bfry sLoRmxI kmytI nUM hdfieq kIqI ik Auh pMQk ivdvfnF dI iek kmytI bxfey aqy ies ivsLy ‘qy ivcfr gosLtIaF df pRbMD kry, ijs nfl koeI sfrQk inrxf ilaf jf sky pr apxy 6 sflF dy kfrjkfl dOrfn akfl qKLq dy muwK pujfrI aqy sLoRmxI kmytI ny koeI AusfrU kMm nhIN kIqf. AunHF ikhf ik awj iswK kOm ‘c KfnfjMgI df mfhOl pYdf ho igaf hY. s[ pMjOlI ny ikhf ik ies msly df srb pRvfnq hwl kZx leI sLoRmxI kmytI dy nvMbr ‘c hox jf rhy iejlfs ‘c mqf pysL kIqf jfvygf. iswK jfgrUkqf mMc dy pRDfn s[ suKivMdr isMG ny ikhf hY ik jo aKOqI bRfhmxvfdI jQybMdIaF dsm gRMQ df pRkfsL gurU gRMQ sfihb jI dy brfbr kr rhIaF hn, Auh iswK kOm dy dusLmxF dy hwQF ‘c Kyz rhIaF hn. AunHF ikhf ik gurU goibMd isMG jI ny gurgwdI gurU gRMQ sfihb jI nUM sONpI sI aqy iswK rihq mirafdf ivc vI iliKaf hY ik iksy vI pusqk df gurU gRMQ sfihb dy smfn pRkfsL nhIN kIqf jf skdf. AunHF ikhf ik sfijLsL qihq aKOqI jQybMdIaF gurU gRMQ sfihb jI df sLrIk pYdf kr rhIaF hn. AunHF ikhf ik aKOqI dsm gRMQ nUM mMnx vflIaF jQybMdIaF kOm awgy spwsLt krn ik: 1[ kI sfry dsm gRMQ dI ivafiKaf PLqih idvs dOrfn krngIaF? 2[ kI Auh iswK kOm ‘c bwjr 4 kurihqF nUM mfnqf idMdIaF hn ikAuuNik dsm gMRQ ienHF cfr kurihqF nUM AuqsLfhq kr irhf hY? 3[ afr[aYs[aYs[ aqy bRfmhxvfdI soc vflIaF jQybMdIaF ies df pRcfr kr rhIaF hn, ies df kI kfrn hY? s[ suKivMdr isMG ny ikhf ik 13 nvMbr nUM dsm gRMQ ivcfr mMc aqy qwq gurmiq tksfl vloN mnfey jf rhy kfly idn dI hmfieq krdy hF. ies mOky mnjIq isMG lihl, divMdr isMG drdI, zf[ dIdfr isMG bfbrpur, igafnI bldyv isMG, sMqoK isMG isafV afid hfjLr sn. mukqsr qoN ksLmIr isMG, iekAuNkfr isMG, kuldIp isMG Gumfx anusfr: dl KLflsf dy muwK syvfdfr hrcrnjIq isMG DfmI qy KLflsf pMcfieq qy knvInr rijMdr isMG, muwK pMc crnjIq isMG cMnI, BuipMdr isMG inmfxf, joigMdr isMG POjI aqy hor syvfdfrF ny spwsLt stYNz lYidaF hoieaF ikhf ik jy pMQ doKI jQybMdIaF ny dsm gMRQ dy pRkfsL kIqy qF smUh jQybMdIaF 13 nvMbr nUM kflf idvs dy qOr ‘qy mnfAuxgIaF. dUjy pfsy akflI dl logovfl dy pRDfn pRym isMG cMdUmfjrf nfl jd sMprk kIqf qF AunHF ikhf ik ipMz idaflpurf BfeI kf ivKy dsm gMRQ df pRkfsL kIqf jf irhf ieh sB glq ho irhf hY. sfzy vfsqy gurU gMRQ sfihb swB qoN Aupr hn. sfzI pfrtI dsm gMRQ dy pfT dy ivruD hY. AunHF ikhf ik akfl qKLq dy muwK pujfrI nUM ieh swB kuwJ rokxf cfhIdf hY. jd AunHF nUM disaf igaf ik jQydfr akfl qKLq qF afp PLqih idvs ivc sLfml ho rhy hn qF AunHF muMhoN sihj suBf hI inkilaf ik iPr qF rwb hI rfKf hY. akflI dl idwlI dy pRDfn s[ prmjIq isMG srnf dy jd ies muwdy bfry ivcfr jfxny cfhy qF AunHF spwsLt qy sKLq sLbdF ivc ikhf ik sfzy leI gurU gMRQ sfihb jI qoN Aupr koeI cIj nhI hY aqy nf hI dunIaF dI koeI pusqk jF gMRQ gurU gMRQ sfihb jI dI brfbrI kr skdf hY. AunHF ikhf ik asI idwlI dy gurdvfrf ivc kdy vI dsm gMRQ jF iksy hor gMRQ df pRkfsL nhI hox dyvFgy. kuwJ pMQk jQybMdIaF vloN 13 nvMbr kflf idvs mnfAux dy sbMD ivc kIqI geI apIl dy Auqr ivc AunHF ikhf ik jy sfzy nfl sMprk kIqf jfvygf qF asIN AuhnF dI hmfieq krFgy. qwq gurmiq tksfl dy dsm gRMQ vfly iesLiqhfr ny afm iswKF df njLrIaf pltf idqf. hlky dy hr pfTk, ijs ny ieh iesLiqhfr piVHaf, Aus df mn iek dm bol AuiTaf ik iks qrHF dsvy pfqsLfh nfl ieh aBwdr ilKqF joVIaF jf rhIaF hn. 40 sflF qoN gMRQI isMG vjoN pfT krdy af rhy pRqfp isMG rupfxf nUM jdoN dsm gRMQ dI bfxI bfry disaf qF AunHF bws stYNz ‘qy kYptn amirMdr isMG dI afmd dI AuzIk ivc KVy lokF nUM suxfAux qoN bfad ikhf ik asIN qF gurU dy nfm kfrn hI hux qk ies nUM mfx idMdy afey. pr hux ies ilKq ny qF sfzy kpft hI KolH idqy hn. nfl KVy swjxF nUM jd sfrI khfxI dwsI geI qF AunHF pyNzU lPjLF ivc ikhf ik ieh PLqih idvs vfly apxy hwQIN kMzy bIjx vflI gwl kr rhy hn. AunHF ikhf ik ienHF koeI gfzf-sfZF kIqf hoxf nhI qF swcf iswK gurU Gr nfl aYzf Droh nhI krdf. ies qrHF df hI njLrIaf gurjIq isMG aqy byaMq isMG sMgUDox df sI. AunHF ikhf ik PLqih idvs vfilaF nUM ieiqhfs ivc Auh QF imlygI, jo QF srihMd nUM sfihbjLfidaF dI sLhIdI kfrn gurU mfrI srihMd nUM imlI hY. BfeI minMdr isMG KLflsf pMcfieq vfilaF ny ikhf ik qKLqF dy jQydfr, tksfl qy AunHF dy sihXogI ies qwq gurmiq tksfl vfly iesLiqhfr nUM apxy prvfrF ivc mFvF DIaF-BYxF dI hfjLrI ivc awj AucI afvfj ivc pVH ky sunfAux qF Blky AunHF nUM ies df PLYslf apxy afp hI iml jfvygf. BfeI gurdyv isMG suKmnI syvf susfietI mukqsr ny ikhf ik ieh gurU dI ilKLq nhI ho skdI, ijs ny sfrf srbMs sfnUM jIvn jfc isKfAux ‘qy lf idqf. ieh qF iksy sLYqfn dy idmfg dI Aupj hY. sihr dy pRmuwK afVqIey sRI ivjY igrDr ny hYrfnIjnk lihjLy ikhf ik iswK bfxy ivc gur dy ieiqhfs nUM klMkq kIqf jf irhf hY. mukqsr dI DrqI ‘qy cflI isMGF dy bydfvy qF gurU jI ny pfV idqy sn pr ienHF dI jfxI pCfxI glqI df bydfvf gurU kdy vI nhI pfVygf. iesy qrHF dy hI ivcfr jipMdr isMG sMgUDox, mwKx isMG duhyvflf, ibkrm isMG dUhyvflf, sIql isMG JurV, ipRMsIpl primMdr pfl isMG, mf[ suKijMdr isMG, jrnYl isMG KuMnx Kurd, iekbfl isMG qfmkot, kMvrjIq isMG mfgtkyr, amolk isMG mukqsr, mf[ amrIk isMG mukqsr, gurjIq isMG bjfj, gurjMt isMG mhMq, ieMj[ jspfl isMG ny pRgtfey aqy ikhf ik ieh qF iswDI gurU dy nFa ‘qy TwgI mfrn vflI gwl hY. AunHF qwq gurmiq tksfl df DMnvfd kridaF ikhf ik asI ienHF ivdvfnF dy irxI hF, ijnHF ny sfnUM ieh jfxkfrI muhweIaf krvfeI qy asIN hwQ joV ky bynqI krdy hF ik j ykr ieh ivdvfn swjx iesy qrF zwt jfx qF pMQ doKIaF dy mfVy mnsUibaF df tfkrf kIqf jf skygf. mohflI qoN drsLn isMG soZI anusfr: qKLq sRI dmdmf sfihb (biTMzf) dy sfbkf jQydfr igafnI kyvl isMG ny dsm pfqsLfh sRI gurU goibMd isMG qoN bfad iswKF dy gurU sRI gurU gRMQ sfihb dy mukfbly dsm gRMQ nUM hoNd ‘c ilafAux dy mfmly ‘qy iqwKI pRqIikiraf pRgt krdy hoey ies nUM iswK Drm leI mMdBfgf krfr idqf hY. igafnI kyvl isMG ny ieh ivcfr ieMstIicAUt afPL iswK stwzIjL vloN sQfnk isLvfilk pbilk skUl PLyjL-6 mohflI dy afzItorIam ivc afXojq sflfnf sYmInfr ivc bolidaF pRgt kIqy. ieh sYmInfr 13 nvMbr qk clgyf. igafnI kyvl isMG ny ikhf ik gurU gRMQ sfihb dy brfbr dsm gRMQ df pRkfsL kfrn iswK sMgqF ‘c BfrI ros pfieaf jf irhf hY. AunHF ikhf ik ieh irvfieq iswK isDFq, iswK Drm qy iswKI df burI qrHF nfl Gfx kr ky rwK dyvygI, ijs df aAux vflI pIVHI Auqy mfVf pRBfv pvygf aqy lok aMDivsLvfs ‘c iGr jfxgy. igafnI kyvl isMG ny ikhf ik gurdvfiraF ivc dsm gRMQ pRkfsL krnf, lokF nUM aKMz pfT krvfAux leI pRyirq krnf, iswKF dy asl gurU gRMQ sfihb nUM cuxOqI dyxf hY. igafnI kyvl isMG ny ikhf ik AunHF ny vI qKLq sRI dmdmf sfihb df muwK syvfdfr hox dy nfqy kOm dI byhwd syvf kIqI hY aqy vwD qoN vwD lokF nUM gurU Gr nfl joiVaf hY aqy sUJ-bUJ nfl ieiqhfsk PLYsly lY ky iswK Drm df pRcfr qy pRsfr krn dIaF koisLsLF kIqIaF hn. pr hux isafsI dbfa hyT af ky PLYsly ley jf rhy hn, jo iswK Drm qy iswK kOm leI bhuq vwzf Kqrf bx skdy hn. ies mOky lYPLtInYNt krnl gurdIp isMG, s[ mihMdr isMG josL aqy s[ suKdyv isMG smyq hor bhuq sfry iswK ivdvfnF ny apxy ivcfr rKy hn. brnflf qoN rfj kumfr sLrmf anusfr: iswK jQybMdIaF nfl juVy ipRMsIpl krm isMG BMzfrI ny ikhf hY ik dsm gRMQ dy lyKk bfry vfd-ivvfd sLurU hox nfl iswK pMQ dy duPfV hox df Kqrf pYdf ho skdf hY. AuunHF ikhf ik ies gMBIr msly nUM sulJfAux leI smuwcy iswK pMQ df sFJf sMmyln swd ky ies Aupr ivcfr-vtFdrf kIqf jfxf cfhIdf hY. AuunHF ikhf ik dsm gRMQ dI smuwcI bfxI nUM dsm ipqf dI bfxI GoisLq krnf afr[aYs[aYs[ dy nksLy kdm Aupr cwlx dy qul hY. s[ BMzfrI ny ikhf ik nfmDfrIaF vloN dsm gRMQ dI smuwcI rcnf nUM dsm ipqf dI bfxI kihx aqy mMnx Aupr pUrf jLor idMidaF ‘nfmDfrI drbfr’ sRI BYxI sfihb vloN iek pusqk ‘gRMQ gurU ivcfr’ pRkfsLq kIqI geI hY, ijs dy lyKk nfmDfrI afgU jgjIq isMG dy Coty Brf dIp isMG hn. ies pusqk ‘c ijQy sLbd gurU gRMQ sfihb jI nUM gurU mMnx qoN ienkfrI hox dy lyK hn AuQy ivcfrhIx dlIlF dy ky dsm gMRQ dI smuwcI rcnf nUM vI gurU goibMd isMG jI dI rcnf mMinaf igaf hY. ipRM[ BMzfrI ny ikhf ik coxF isr ‘qy hox kfrn koeI vI akflI afgU ies msly Aupr bolx nUM iqafr nhIN. AunHF ikhf ik ies msly nUM qUl dyx dI QF ‘qy sfrIaF jQybMdIaF nUM iekjuwt ho ky iml bYT ky sLFqI nfl ies msly df hwl kZxf cfhIdf hY. luiDafxf qoN Dfrmk pRqIinDI anusfr: KLflsf pMcfieq ny Drm dy AunHF alMbrdfrF nUM qfVnf kridaF apxIaF hrkqF qoN bfjL afAux leI ikhf hY, jo ik gurU goibMd isMG jI dI afV lY ky dsm gRMQ nUM iswKF Aupr Tosx df Xqn kr rhy hn. sLoRmxI KLflsf pMcfieq luiDafxf sLihrI dy knvInr BuipMdr isMG inmfxf ny ikhf hY ik iswK rihq mirafdf ivc sfPL iliKaf hY ik gurU gRMQ sfihb jI dy brfbr iksy pusqk nUM nhIN riKaf jf skdf. KLflsf pMcfieq ny iswKF nUM apIl kIqI hY ik inafry KLflsy nUM iswK rihq mirafdf qoN Ault rIqF vl Dwk rhy hn,aYsy lokF nUM mUMh qoVvF jvfb dyx leI awgy afAux. ies mOky crnjIq isMG cMnI, aMimRqpfl isMG isLmlfpurI, gurdIp isMG gurdfspurI, apndIp isMG duwgrI qy hor mYNbr sLfml sn. iesy qrHF dy ivcfr pRgt kridaF nOjvfn Dfrmk afgU gurdIp isMG lIl, ieMtrnYsLnl iswK Drm pRcfr mMc dy cyarmYn pRIqm isMG, jnrl skwqr jgdIp isMG jwsovfl, mIq pRDfn hrdyv isMG ny ikhf hY ik gurU goibMd isMG jI ny gurU gRMQ sfihb jI nUM mMnx leI ikhf hY. s[ gurdIp isMG ny ikhf ik dsm gRMQ gurU jI dI hI ilKI bfxI hY ikAuuNik aMimRq vyly dI pMjF bfxIaF ‘coN jfpu sfihb dI bfxI dsm gRMQ ‘coN hY. aMimRqpfn vyly vI jfpu sfihb, cOpeI sfihb, svwXy bfxIaF dsm gRMQ ‘coN pVHIaF jFdIaF hn. AunHF ikhf ik gurU jI ny isrPL gurU gRMQ sfihb jI nUM hI mfnqf idqI hY. AunHF ikhf ik gurU gRMQ sfihb nUM swB DrmF ‘c brfbr df siqkfr idqf jFdf hY aqy iswK ivdvfn ies msly df inbyVf krn. KflVf qoN prmjIq/sonUM anusfr: gurmiq pRcfr kyNdr zwl dy pRDfn BfeI dIdfr ny ikhf ik dsm gRMQ nUM gurU gRMQ sfihb dy brfbr pRkfsL krvf ky mwQy tkvfAux vfly kqeI gurU nfnk dy iswK nhIN ho skdy. AuunHF ikhf ik ienHF ivakqIaF nUM pMQ doKIaF df drjf dyxf cfhIdf hY. AunHF ikhf ik dsm gRMQ nUM prvfr ‘c bYT ky pVHn lwigaF vI isr sLrm nfl nIvF huMdf hY aqy asIN iks qrHF ies nUM apxy gurU sfihbfn nfl joV skdy hF. KLflsf pMcfieq KflVf dy afgU zf[ rijMdr isMG ny ikhf ik gurU ny apxI bfxI ‘c akfl purK nfl juVn df sMdysL idMidaF sfnUM ivkfrF qoN bcx df ZMg qrIkf disaf hY pr aKOqI dsm gRMQ qF sfnUM ivkfrF vl Dkyl idMdf hY. inafrf KLflsf gurmiq igafn skUl dy ipRMsIpl jiqMdr isMG mfhxy ny ikhf ik jdoN gurU goibMd isMG ny iswKF nUM gurU gRMQ sfihb nUM gurU mMnx df AupdysL idqf sI qF iPr sfnUM kurfhy pY ky aKOqI gRMQ awgy ikAuN mwQf tykxf cfhIdf hY. ies mOky BfeI Aupkfr isMG, blvMq isMG KLflsf, pRcfrck sMdIp isMG afid mOjUd sn. jMmU qoN zf[ gurivMdr isMG anusfr: dsm gMRQ nUM pMQ Auqy Qopx dI hrkq nUM lY ky jMmU ivKy vI hux pMQk soc dI DfrnI jQybMdIaF ny sKLq ivroD kIqf hY. iswK ieMtrnYsLnl PLorm dy s[ nirMdr isMG ny ikhf ik hux inhMg isMG dmdmI tksfl aqy sLoRmxI kmytI dy afgU ijs qrHF df ivvhfr pMQ nfl kr rhy hn, Auh isrPL inMdxXog hI nhIN hY, gurU pMQ aqy gurU gRMQ nfl DoRh vI hY. mMinaf ik koeI inhMg afgU suwKf Cwk ky aijhf kr skdf hY pr bfbf DuMmf aqy Aus dI juMzlI nUM kI ho igaf hY. AunHF ikhf ik ienHF dsm gRMQ dy pMny qk vI nhIN plt ky vyKy hoxy, nhIN qF Aus ivc kiQq asLlIl gwlF nUM Auh kdy vI sFJIvflqf dy pRqIk gurU gRMQ sfihb dy qul Aus nUM ibTfAux dI koisLsL kdy vI nf krdy. AunHf ikhf ik kI bfbf DuMmf apxIaF DIaF-BYxF awgy Aus dy arQ kr skdf hY? s[ nirMdr isMG ny ikhf ik asLlIlqf ny gurU gRMQ sfihb qul rKx vfilaF dI soc ikMnI asLlIl hovygI, ies kfry qoN aMdfjLf lgfieaf jf skdf hY. ieh vydF purfxF df AulwQf dsm pfqsLfh dy nF nfl pRcfrq krnf aqy Aus nUM gurU df drjf dyxf, ies juMzlI dI afr[aYs[aYs[ vrgIaF iswK ivroDI eyjMsIaF nfl iswDI gMZsMZ df pRqwK Audfhrx hY. AunHF svfl kIqf ik dmdmI tksfl dy sMq jrnYl isMG vI qF aijhf kdm cuk skdy sn, AunHF ikAuuN nhIN cuikaf? bfbf DuMmf ikqy ieh hI nf kih bYTy ik Aus nUM sMq jrnYl isMG ny supny ivc af ky aijhf krn df hukmnfmf jfrI kIqf hY. akflI dl aMimRqsr dy XUQ ivMg dy pRDfn BfeI mnmohn isMG ny ikhf ik pMQk soc dy DfrnI ivdvfnF dI qUqI afm iswKF ivc boldI vyK ky DuMmf, vydFqI, mwkV aqy nf ijLkr krnXog kuwJ aKOqI inhMgF nUM pRysLfnI sLurU ho geI hY. AunHF ny mIzIey df iDafn apxy vl iKwcx vfsqy gurU gRMQ sfihb nfl DoRh kridaF aijhI cfl KyzI-jy ies nfl pMQ doPfV huMdf hY qF ies leI Auprokq cOkVI hI ijLMmyvfr hovygI. AunHF ikhf ik hux smF af igaf hY ik asIN gurU gRMQ sfihb nUM rumfilaF ivc lpyt ky rKx dI bjfey AunHF dI soc sfrI mnuwKqf sfhmxy lY afeIey qfik sMgqF afpy pVH ky ivcfr kr skx ik shI kI hY qy glq kI hY. brIvflf qoN inrml anusfr: dsm gRMQ dI qIsrI sLqfbdI mnf ky Aus nUM sRI gurU gRMQ sfihb jI dy brfbr pRkfsL krn dI inKyDI kridaF gurdvfrf kilafxsr sfihb ipMz brIvflf dI pRbMDk kmytI dy pRDfn s[ blivMdr isMG KLflsf, mYNbr iekbfl isMG, jwgf isMG, hYsf isMG ny ikhf ik aijhf kr rhIaF jQybMdIaF jfxy jF axjfxy ivc AunHF sLkqIaF dy hwQF ivc Kyz rhIaF hn, jo iswK Drm nUM KLqm krnf cfhuMdIaF hn. kpUrQlf qoN gurmIq kfdIafnI, ikrxpRIq BftIaf anusfr: kuwJ sMprdfeI qfkqF vloN afr[aYs[aYs[ dy hwQF ivc Kyz ky aKOqI dsm gRMQ nUM gurU gRMQ sfihb dy brfbr sLrIk vjoN KVf krn dy ivroD ivc iswK imsLnrI kflj (rij:) luiDafxf dy sQfnk srkl vloN ros vjoN kflf idvs mnfAux df aYlfn kIqf igaf hY. srkl ieMcfrj s[ suirMdr isMG Tykydfr ny disaf ik kflj dy smUh vrkr aqy iswK sMgqF kfly ibwly lgf ky Dfrmk pRIiKaf dI izAUtI leI jfxgy. Aus AuprMq sQfnk gurdvfrf ivc ‘gurU mfinAu gRMQ’ smfgm kr ky sMgqF nUM dsm gMRQ dI aslIaq qoN jfxU krvfieaf jfvygf. s[ suirMdr isMG Tykydfr aqy s[ hrBjn isMG ny sfry vIrF BYxF nUM kflIaF dsqfrF aqy kfly dupwty Dfrn kr ky ros pRgtfAux dI apIl kIqI hY. sunfm qoN BgvMq isMG cMdV anusfr: Drm pRcfr kyNdr sunfm aqy BfeI GnweIaf syvfdfr iekfeI sunfm dy afgUaF BfeI hrijMdr isMG pwpU, hrpfl isMG, BfeI gurmyl isMG KLflsf, BfeI prmjIq isMG, zf[ gurqyj isMG, aMimRqpfl isMG, BfeI mlkIq isMG afid afgUaF ny ikhf hY ik iek asLlIl kok sLfsqr nfl myl KFdI rcnf dsvyN pfqsLfh gurU goibMd isMG dI bfxI nhIN ho skdI. ienHF afgUaF ny ikhf ik iksy sfijLsL aDIn iswKI ivc Puwt pfAux dIaF koisLsLF kIqIaF jf rhIaF hn. luiDafxf qoN afr[aYs[ KLflsf anusfr: sLoRmxI akflI dl ieMtrnYsLnl dy pRDfn BfeI aiqMdrpfl isMG ny dsm gRMQ sbMDI ivcfr pRgt kridaF ikhf ik gurU gRMQ sfihb dy smfnMqr iksy vI ikqfb nUM gRMQ df drjf dyxf smuwcI iswK kOm nUM gumrfh krn dy smfn hY. AunHF ny dsm gRMQ aMdr drj imiQhfsk pRsMg df AulwQf kr ky ilKy gey sfihq nUM dsm gRMQ df drjf dyx vflIaF iDrF ‘qy vrHdy hoey ikhf ik ieh iDrF jugo-jug atwl gurU gRMQ sfihb dy brfbr dUjf gurU KVHf kr ky kOm aMdr KfnfjMgI df ruJfn sLurU krn ‘qy qulIaF hoeIaF hn. AunHF ikhf ik kuwJ pMQ ivroDI sLkqIaF iswKF nUM DiVaF ivc vMzx leI srgrm hn. ienHF iPrkU qfkqF ny pihlF muslmfnF nUM sLIaf-suMnI gruwpF ivc vMizaf iPr iesfeIaF nUM pRotYstYNt aqy kYQoilk DiVaF ivc vMizaf. iPr pMjfb dy iswKF nUM jwt aqy gLYr jwt ivc vMizaf. hux pUrI kOm nUM dsm gRMQ dy BMblBUsy rfhIN do DiVaF ivc vMzx dI iqafrI kIqI jf rhI hY. AunHF ny aYs[jI[pI[sI[ dy ahudydfrF aqy qKLqF dy pujfrIaF nUM apIl kIqI hY ik Auh PLqih idvs vflI QF ‘qy ho rhy gurU gRMQ sfihb dy apmfn nUM rokx leI gurU dI golk rfhIN pl rhI tfsk PLors nUM AuQy Byjx. AunHF ny sLqfbdI smfgm dy pRbMDkF nUM vI apIl kIqI ik Auh pMQ ivroDI kfrvfeIaF qoN bfjL afAux ikAuuNik gurU gRMQ sfihb dy smfnMqr dsm gRMQ nUM gurU df drjf dyxf iek bwjr kurihq mMinaf jfvygf. BfeI aiqMdrpfl isMG ny dlIl idMdy hoey ikhf ik dsm gMRQ dI bfxI koeI sMkilq bfxI nhIN hY. ies dI kuwJ bfxI nUM iswK kOm dI rqcnf qy sfihq mMinaf jf skdf hY.

vydFqI dy aMg riKakF vloN inhwQy iswKF ‘qy hmlf
PLrIdfbfd, 11 nvMbr (p[p
lMby smyN qoN vwK-vwK ivvfdF ivc iGry rhy akfl qKLq dy muwK syvfdfr s[ joigMdr isMG vydFqI dy nfm nfl awj iek hor ivvfd Aus smyN juV igaf, jd AunHF dy aMg riKakF ny PLrIdfbfd dy inhwQy isMGF ‘qy kfqlfnf hmlf kr ky AunHF nUM gMBIr rUp ivc jLKLmI kr idqf. sUqrF muqfbk ieh Gtnf Aus smyN vfprI, jd igafnI joigMdr isMG vydFqI PLrIdfbfd dy BfeI joDf rfm gurdvfrf, nMbr 2, hfrzvyar cOk ivKy iek smfgm ivc isLrkq krn gey sn. smfgm ivc afey kuwJ iswKF ny joigMdr isMG vydFqI nUM iek pwqr sONp ky biTMzf ivKy mnfey jf rhy dsm gRMQ dy ‘PLqih idvs’ bfry kuwJ svfl puCy sn. vydFqI ny apxy viKafn dOrfn ies muwdy ‘qy koeI gwl nf kIqI. jd Auh apxf viKafn smfpq kr ky bfhr jfx lwgy qF pwqr sONpx vfly iswKF ny vydFqI nUM bynqI kIqI ik Auh AunHF dy svflF dy jvfb dy ky jfx. ies ‘qy vydFqI ny ikhf ik AunHF kol smF nhIN hY aqy svflF dy jvfb vfsqy Auh akfl qKLq sfihb ivKy afAux. iek iswK ny bynqI kIqI ik Auh vydFqI qoN isrPL do imMt df smF hI cfhuMdy hn, ijLafdf nhIN. ies ‘qy guwsy ivc afey joigMdrisMG vydFqI ny apxy aMg-rwiKakF nUM ikhf, ‘ieh mfr Kfey ibnF cuwp nhIN hoxgy. ienHF dy mUMh bMd krvfAu.’ vydFqI df hukm sux ky AunHF dy aMg-rwiKakF ny inhwQy iswKF ‘qy hmlf kr idqf, ijs nfl 6 ivakqI gMBIr rUp ivc jLKLmI ho gey. jLKLmIaF nUM pihlF aroVf hspqfl aqy iPr bfdsLfh KLfn hspqfl ivc BrqI krvfieaf igaf. ieh KLbr ilKy jfx qk sfry PwtV ivakqI muZlf ielfj krvf rhy sn. iswK hlikaF ivc crcf hY ik jy kr akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr aqy AunHF dy aMg-rwiKak hI iswKF nfl aijhf ivvhfr krngy qF inwq idn iswKF ‘qy ho rhy jLulmF leI iswK ivroDI qfkqF nUM ikvyN dosLI Tihrfieaf jf skdf hY. sMgqF df ihh vI kihxf hY ik akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr hox dy nfqy vydFqI nUM kOmI muwidaF bfry sLMikaF nUM dUr krvfAuxf cfhIdf hY, nf ik inhwQy iswKF dI jLubfn guMzfgrdI rfhIN bMd krvfAuxI cfhIdI hY. kuwJ hor iswKF ny joigMdr isMG vydFqI qoN asqIPy dI mMg kIqI hY.

dsm gMRQ ‘qy rok lfAuux vfly hI ies nUM mfnqf idvfAux leI mohry bxy
biTMzf, 11 nvMbr (suKijMdr isMG mfn) :
iswK pMQ ivc gurU gRMQ sfihb dI mhfnqf GtfAux qy dsm gRMQ nUM awgy lY ky afAuux leI hux sLRomxI kmytI qy akfl qKLq dy muwK syvfdfr hI mohry bxy hoey hn. iswK pMQ ivc vfd-ivvfd pYdf hox qoN rokx leI akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr joigMdr isMG vydFqI vloN jfrI kIqy afdysL ik jdoN qk ies bfry PLYslf nhIN huMdf Auunf icr dsm gRMQ bfry ivvfd KLqm kIqf jfvy, dI hux afp hI AulMGxf kr ky dmdmI tksfl aqy kuuwJ inhMg jQybMdIaF nfl iml ky biTMzf ijLlHy dy ipMz idaflpurf BfeI kf ivKy gurU goibMd isMG jI duafrf aOrMgjLyb nUM ilKy gey jLPLrnfmf dI afV ‘c dsm gRMQ nUM awgy rwK ky gurU gRMQ sfihb dI mhfnqf Gtf kyy iswKI df Bog pfAuux leI ’PLqih idvs’ dI qIsrI sLqfbdI mnfeI jf rhI hY. jfxkfrI anusfr awj ies sbMD ivc svyry 10[30 vjy Aukq ipMz ivc gurU gRMQ sfihb aqy dsm gRMQ df iekwiTaF pfT sLurU kIqf igaf. gurU gRMQ sfihb Kwby aqy dsm gRMQ swjy pfsy susLoBq sI. ies mOky sLRomxI kmytI dy ZfzIaF ny vfrF df gfien vI kIqf. sLRomxI kmytI dy ZfzI gurmyj isMG mOjI ny disaf ik Auh sLRomxI kmytI dy skwqr dy hukmF ‘qy ieQy phuMcy hn. buwZf dl pMjfb dy muKqfr-ey-afm bfbf kulvMq isMG aqy lfB isMG dI agvfeI ivc ho rhy ies smfgm dOrfn 300 dy krIb sMgq hfjLr sI, ijs ivc vDyry inhMg sn. 13 nvMbr nUM Aukq pfTF dy Bog pfey jfxgy. Aukq jQybMdIaF vloN iml ky iswK ieiqhfs nUM ivgfVn dIaF koisLsLF dy cldy lMmf smF gurU goibMd isMG jI dI syvf krn vfly ipMz dInf dy lok zfZy pRysLfn hn. ies mfmly ‘c ijQy ipMz dI pMcfieq ny ies sLqfbdI idvs nUM gLlq disaf hY, AuQy gurdvfrf lohgVH sfihb dInf dI lokl gurdvfrf kmytI ny vI ies sLqfbdI idvs nUM iswK ieiqhfs nUM ivgfV ky iswKI nUM KLqm krn dy mnsUbf krfr idqf hY. ies sbMD ivc jdoN spoksmYn dI tIm vloN lokF dy ivcfr jfxy gey qF ipMz dInf dI mOjUdf srpMc gurcrn kOr dy pqI gurdyv isMG, jo ik gurU Gr dy sLrDflU sLmIr, lKmIr dy KLfndfn nfl sbMDq dsy jFdy hn, ny disaf ik iswK ieiqhfs ivc ieh gwl spwsLt qOr ‘qy ilKI geI hY ik gurU jI swB qoN pihlF ies ielfky ivc 22 poh 1761 ibRkmI nUM afey sn qy ies ipMz ivc BfeI dysy qrKfx dy cubfry ‘c Tihry sn, ijQy hux gurdvfrf lohgVH sfihb susLoBq hY. AuunHF ikhf ik ‘PLiqh idvs’ dI qIsrI sLqfbdI mnf rhI aKOqI kmytI dy ahudydfrF ny ies bfry AuunHF dy ipMz vfsIaF nfl koeI gwl nhIN kIqI. AuunHF ikhf ik ies sLqfbdI ivc AuunHF dy ipMz vfsI koeI sihXog nhIN kr rhy. srpMc ny ieh vI ikhf ik ipMz dI pMcfieq srbsMmqI nfl iek mqf pfs kr ky lokF sfhmxy swc pysL krygI qy iswK ieiqhfs nfl iKlvfV krn vfilaF nUM krfrf jvfb idqf jfvygf. ies mOky gurU sfihb dI Xfd ivc bxy gurdvfrf lohgVH sfihb dI lokl gurdvfrf pRbMDk kmytI dy pRDfn BfeI crnjIq isMG ny disaf ik AunHF nUM aKLbfrF rfhIN ieh pVH ky bVI hYrfnI hoeI hY ik kuuwJ jQybMdIaF vloN iswK ieiqhfs nUM ivgfVx dy leI ‘PLqih idvs’ dI qIsrI sLqfbdI mnfeI jf rhI hY. jdoN ik ieiqhfs muqfbk gurU sfihb ies ielfky ‘c 22 poh qoN bfad afey sn qy Aus qoN bfad hI AunHF jPLrnfmf iliKaf aqy BfeI dieaf isMG qy BfeI Drm isMG nUM aOrMgjLyb nUM dyx leI dwKx vl Byijaf sI. jd ik sLqfbdI kmytI vfly ibnf iksy smyN aqy ibnf qwQF qoN iswK ieiqhfs nfl iKlvfV kr rhy hn. AunHF spwsLt sbdF ivc ikhf ik koeI vI swcf iswK dsm gRMQ nUM mfnqf nhIN dyvygf. ies mfmly ‘qy itpxI krdy hoey iswK icMqk BfeI hirMdr isMG drvys ny dsm gRMQ nUM mfnqf dyx vfilaF nUM svfl kridaF puiCaf ik jykr gurU goibMd isMG jI ny dsm gRMQ nUM mfnqf idqI huMdI qF Auh afid gRMQ sfihb nUM gurgwdI ikAuN idMdy? ies qoN ielfvf AunHF nUM dmdmf sfihb rih ky afid gRMQ dI sMpfdnf krn dI vI jLrUrq nhIN hoxI sI.

dsm gRMQ df pRkfsL nf roikaf qF kflf idn mnfvygf iswK jgq: KLflsf pMcfieq
cMzIgVH, 9 nvMbr (qyijMdr isMG sihgl)
: sLRomxI KLflsf pMcfieq qy pMQk sMsQfvF vloN 13 nvMbr nUM kfly idn vjoN mnfieaf jfvygf. ieh aYlfn kridaF awj ieQy KLflsf pMcfieq dy knvInr s[ rijMdr isMG ny ikhf ik 11 qoN 13 nvMbr dy idn iswK kOm leI mMdBfgy qy duKdfeI qy kfly idhfVy hoxgy. AunHF ikhf ik ienHF idnF dOrfn iswKI dIaF alMbrdfr aKvfAux vflIaF jQybMdIaF sRI gurU gRMQ sfihb dy brfbr aKOqI dsm gRMQ df aKMz pfT krvf ky apxy hI siqgurU df Gor inrfdr krn jf rhIaF hn. AunHF ikhf ik kuJ ihMdUvfdI qfkqF iswK kOm nUM brbfd krnf cfAuNdIaF hn. iehI kfrn hY ik pihlF ieh pRcfr kIqf igaf ik gurU gRMQ sfihb pMjvF vyd hY pr jdoN ieh JUT nf cilaf qF hux ihMdUvfdI qfkqF vloN gurU gRMQ sfihb df sLrIk pYdf kr ky dsm gRMQ nUM pysL kIqf jf irhf hY. AunHF ikhf ik iswK rihq mirafdf ‘c sfPL qOr ‘qy iliKaf igaf hY ik gurU gRMQ sfihb dy mukfbly iksy hor gRMQ df pRkfsL nhIN kIqf jf skdf. AunHF dosL lfieaf ik dmdmI tksfl ‘qy ihMdUvfdI eyjMsIaF df kbjLf ho cuwkf hY. AunHF ikhf ik ihMdU eyjMsIaF dI iewCf nUM pUrf krn leI ijs smfgm ivc sRI gurU gRMQ sfihb df sLrIk pYdf kIqf jf irhf hY, Aus ivc akfl qKLq sfihb df muwK syvfdfr vI sLfml hovygf. AunHF ikhf ik igafnI vydFqI pRkfsL isMG bfdl df hwQTokf bixaf hoieaf hY.

AunHF ikhf ik jy dmdmI tksfl afid jQybMdIaF vloN apxy Pqih idvs dy pRogrfm ‘coN dsm gRMQ dy aKMz pfT krfAux dy PLYsly nUM rwd nf kIqf igaf qF KLflsf pMcfieq aqy gurmiq sMsQfvF 13 nvMbr df idn kflf idn mnfAuxgIaF. AunHF ikhf ik ies sbMDI sYktr-46 dy gurdvfrf sfihb ‘c BfrI knvYnsLn krvfeI jfeygI.

jLPLrnfmf dI QF ‘dsm grMQ’ qy dInf ipMz dI QF idaflpurf dI GuspYT krvf idqI geI
bwDnI klF/inhfl isMG vflf, 8 nvMbr (zf[ suKdyv isMG dODr, jgjIq isMG KfeI):
kwQUnMgl ivKy bfbf buwZf jI dI 5vIN jnm sLqfbdI dIaF iswK ieiqhfs anusfr pRmfxIk qrIkF nUM bdl ky apxI rfjnIqI df pwK mUhry rwK ky sLoRmxI kmytI ny sLqfbdI nUM rOly-rwpy ivc hI guaf ilaf. hux iesy lVI qihq jLPLrnfmf dI qIsrI sLqfbdI nUM biTMzf ijLlHy dy ipMz idaflpurf BfxIkf ivKy mnfAux leI golkF dy pYsy nfl clx vflIaF kuwJ Dfrmk jQybMdIaF pUry jLor-sLor nfl iqafrIaF kr rhIaF hn pr sLqfbdI nUM mnfAux sbMDI aKLbfrF dIaF KLbrF pVH ky ipMz dInf sfihb dy vsnIk hYrfn ho rhy hn. ipMz vfsIaF df kihxf hY ik jLPLrnfmf idaflpurf ivc nhIN sgoN dInf ipMz ivc iliKaf igaf sI. ieiqhfs ivc gurU goibMd isMG jI ny aOrMgjLyb bfdsLfh nUM ‘jLPLrnfmf’ ilKx df sQfn afp hI ‘dInf-kFgV’ iliKaf hY aqy ‘jLPLrnfmy’ dI iek pMkqI ivc gurU goibMd jI ny kFgV ipMz df ijLkr vI kIqf hY: dUsrf pwK PLqih idvs sLqfbdI kmytI vloN ‘jLPLrnfmf’ qIsrI sLqfbdI mnfAux sbMDI smF aqy qrIkF nUM iswK pMQ qoN Cupfieaf jf irhf hY. ies kmytI vloN qIsrI sLqfbdI (300 sflf) imqI 10,11,12, 13 nvMbr nUM mnfeI jf rhI hY jdoN ik iswK ieiqhfs anusfr qIsrI sLqfbdI 2005 dy PLrvrI-mfrc mhIny ivc afAuNdI sI. iPr ies kmytI ny ieiqhfsk ipCokV nUM axgOilaF kr ky kdoN ieh nvF jLPLrnfmf nfl sbMDq ieiqhfs isrj ilaf hY? gurdvfrf lohgVH dInf sfihb dI hwd aMdr iliKaf hoieaf ieiqhfs vI ‘jLPLrnfmf’ ilKx bfry aqy ieQoN Byjx bfry spwsLt rUp ivc dInf kFgV dy ieiqhfs dI gvfhI Brdf hY. ‘jLPLrnfmf’ df pMjfbI anuvfd krn vfly ilKfrI gurbcn isMG aMbflf ny vI ‘jLPLrnfmf’ ilKx df sQfn dInf sfihb aqy smF PLrvrI-mfrc hI iliKaf hY.

mflvy dy pRiswD ilKfrI igafnI blvMq isMG koTf gurU ny vI ‘qvfrIK gurU KLflsf’, ‘pMQ pRkfsL’, gur iblfs, sUrj pRkfsL aqy gurU kIaF sfKIaF afid ieiqhfsk ilKqF df vyrvf idMdy hoey jLPLrnfmf df sbMD dInf sfihb nfl hI mMinaf hY. jQydfr sqnfm isMG BfeI rUpf sfbkf aYgLjLYkitv mYNbr, sLoRmxI kmytI ny vI dInf sfihb dy ieiqhfs dI pRoVqf kridaF sLqfbdI kmytI vloN mnfey jf rhy idvs nUM apRvfn kIqf aqy ikhf hY ik ies qrHF dIaF sLqfbdIaF iswK ieiqhfs nUM axgOilaF kr rhIaF hn. s[ blvMq isMG nMdgVH muwK syvfdfr qKLq sRI dmdmf sfihb ny vI mnfeI jf rhI sLqfbdI dI sfrI ijLMmyvfrI sLqfbdI kmytI Aupr sutidaF apxf pwK jLfhr kIqf hY ik sLoRmxI kmytI vI ies sLqfbdI qoN pfsy hI hY ikAuuNik ies sLqfbdI nfl iswK kOm vloN pRmfxq kIqy hoey purfxy iswK ieiqhfs nUM axizwTf nhIN kIqf jf skdf. jdoN pwqrkfrF ny jLPLrnfmf sLqfbdI nUM mnfAux leI ivsLysL Xogdfn dy rhI jQybMdI dmdmI tksfl dy muKI bfbf hrnfm isMG nfl PLon ‘qy sMprk kIqf qF AuunHF dy iek syvfdfr ny vI aigafnqf pRgtfAuuNidaF sfrI ijLMmyvfrI sLqfbdI kmytI Aupr pfeI aqy ikhf ik sfnUM ies sbMDI pUrI jfxkfrI nhIN. idaflpurf BfeIkf ivKy syvf inBf rhy jLPLrnfmf gurdvfrf dy syvfdfr bfbf kulvMq isMG sLqfbdI nUM ‘dsm grMQ’ dy pRqI smripq kridaF ikhf ik sfnUM gurU Aupr ikMqU-pRMqU nhIN krnf cfhIdf ikAuNik gurU goibMd isMG ieQy iekFq jgHf ivc bYT ky jLPLrnfmf ilKdy sn.

dsm gRMQ dy aKMz pfT rfhIN dmdmI tksfl rihq mirafdf dI AulMGxf ‘qyy AuqfrU : dl KLflsf
huisLafrpur, 8 nvMbr (ibAuro)
: dmdmI tksfl aqy kuwJ inhMg isMG jQybMdIaF vloN biTMzf ijLlHy dy ipMz idaflpurf BfeIkf qy luiDafxf ijLlHy dy ipMz jvwdI klF ivKy 11 nvMbr qoN dsm gRMQ dy sRI aKMz pfT krvfey jfx nUM iswK rihq mirafdf dI AulMGxf krfr idMidaF dl KLflsf ny ikhf ik iswK pMQ ‘c gurU gRMQ qoN ibnF iksy hor gMRQ jF pusqk df pRkfsL nhIN ho skdf aqy nf hI aKMz pfT jF sihj pfT kIqf jf skdf hY. dl KLflsf dy sInIar afgU s[ hrcrnjIq isMG DfmI vloN jfrI ibafn ivc ikhf igaf ik iswK rihq mirafdf dy pMnf nMbr 12 ‘qy ‘gurdvfiraF’ isrlyK hyT pihlf ‘h’ ivc spwsLt qOr ‘qy ieh hdfieq kIqI geI hY ik gurU gRMQ sfihb dy smfn iksy pusqk df asQfpn nhIN kIqf jf skdf. ies smuwcy GtnfkRm sbMDI jLmInI hkIkq nUM ibafn kridaF iek pMQk ivdvfn ny disaf ik meI 1942 ivc sLRomxI gurdvfrf pRbMDk kmytI dI Dfrmk slfhkfr kmytI dI aTvIN iekwqrqf ivc srb sMmqI nfl ieh mqf pfs kIqf igaf sI ik dsm gRMQ df aKMz pfT, spqfhk pfT jF sfDfrx pfT nhIN kIqf jf skdf aqy nf hI ies gRMQ df gurU gRMQ dy mukfbly pRkfsL hI kIqf jf skdf hY. ieQoN qk ik ijhVy mYNbr ies iekwqrqf ivc sLfml nhIN sn hoey, AuunHF ny mgroN ilKLqI qOr ‘qy ies mqy sbMDI apxI sihmqI pRgtfeI sI.

ieh mqf srb sMmqI nfl pfs kIqf igaf sI. ipRM[ joD isMG vI AuunHF mYNbrF ‘c sLfml sn ijnHF ny bfad ivc ilKqI qOr ‘qy dsm gRMQ dy aKMz pfT ivruD jfrI mqy ‘qy apxI sihmqI pRgtfeI sI. sMn 1973 ivc vI cMzIgVH dy ivdvfn s[ sMqoK isMG dI icwTI dy jvfb ‘c sLoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI dI Drm pRcfr kmytI dy mIq skwqr ny ilKqI qOr ‘qy ieh sUcq kIqf sI ik ‘piKafn cirqr gurU goibMd isMG dI ricq bfxI nhIN. ieh ihMdU imiQhfs df Auqfrf mfqr hY. Xfd rhy ik ienHF cirqrF ny dsm gRMQ dy 580 sPLy ley hoey hn aqy ijnHF nUM prvfr ivc bYT ky DI, BYx, mF jF Brf aqy ipqf dy snmuK vI nhIN piVHaf jf skdf ikAuNik AuunHF dI sLbdfvlI asLlIl, sLrmnfk hY aqy khfxIaF vI kfm AupjfAU hn.’

mfVI kfrgujLfrI kfrn igafnI vydFqI gLYr-bfdl iDrF qoN alwg-Qlwg hoieaf
biTMzf, 7 nvMbr (gursyvk isMG)
: sMn 2000 ‘c sLoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI dI pRDfn bIbI jgIr kOr nfl mqByd pYdf hox ‘qy aqy bIbI jgIr kOr nUM pMQ ‘coN Cykx dy hukm dyx vfly igafnI pUrn isMG dI jQydfrI qoN CuwtI hox mgroN pRkfsL isMG bfdl dy iesLfiraF ‘qy Ausy sfl inXukq kIqy akfl qKLq sfihb dy mOjUdf muwK syvfdfr igafnI joigMdr isMG vydFqI dy sfZy Cy sfl dI kfrgujLfrI ny vydFqI nUM hux Aus moV ‘qy lY aFdf hY, ijQy Auh apxIaF kfrvfeIaF kfrn iswK kOm ‘c ‘jQydfr’ vjoN apRsMigk ho ky rih igaf hY. vydFqI dy kfrjkfl dOrfn vfprIaF GtnfvF nUM jy lVI dy qOr ‘qy joV ky vyiKaf jfvy qF mOjUdf smyN ‘c vydFqI vloN ies pdvI dI ho rhI nfjfiejL vrqoN nfl akfl qKLq dy muwK syvfdfr dI pdvI df smrQn kr rhy grm iKLaflI iswKF nUM vI zfZI inrfsLqf hoeI hY. iek isafsI iDr vloN vydFqI dI kIqI jf rhI vrqoN hux ies kdr nMgI ho geI hY ik iswK pMQ dIaF Auh sfrIaF iDrF, jo bfdl nfl iksy qrHF df vI sbMD nhIN rKdIaF, ny vydFqI dI iek pfsV inBfeI jf rhI BUimkf dI aflocnf krnI sLurU kr idqI hY. 2 julfeI nUM aMimRRqsr ‘c vfprI Gtnf mgroN vydFqI vloN mfn dl nUM hI Aus Gtnf df dosLI Tihrfey jfx AuprMq mfn dl dy pRmuwK afgUaF ny akfl qKLq ‘qy pysL ho ky Aus Gtnf leI apxy vloN pscfqfp ieh smJ ky kIqf sI ik iswK kOm AunHF nUM akfl qKLq qoN afkI nf mMny aqy sLfied vydFqI ies qoN bfad inrpwKqf vflf rol adf krnf sLurU kr dyvy. mfn dl ny igafnI vydFqI nUM pRkfsL isMG bfdl vloN Aus dIaF gurmiq ivroDI kfrvfeIaF kfrn Aus nUM vI akfl qKLq ‘qy swd ky dMz lfAux leI keI bynqIaF kIqIaF qy akfl qKLq qy dUjy qKLqF ‘qy vI ies sbMDI dsqfvyjL pysL kIqy sn pr vydFqI aqy dUjy muwK syvfdfrF dI ies pwKoN vwtI Gysl ny qF Aus df ichrf nMgf kIqf hI sI, Aus qoN bfad kwQUnMgl dI Gtnf ‘c ijs qrHF df vydFqI df rol irhf, Aus ny vydFqI nUM iswKF dy iek vwzy qbky ‘c iGRxf df pfqr bxf idqf hY. vydFqI ny ies Gtnf qoN bfad DmkIaF imlx vflf ibafn dy ky apxI pdvI df vI jnfjLf kwZ ilaf hY. igafnI joigMdr isMG vydFqI vloN apxy kfrjkfl ‘c ley gey DwkV, nfdrsLfhI qy bdlf lAuU PLYsilaF ny hux Aus dI hflq ieho ijhI bxf idqI hY ik koeI vI hux Aus dy hukmF dI jF pMQ ‘coN Cykx dy Aus dy hiQafr dI bhuqI prvfh nhIN krdf. igafnI joigMdr isMG vydFqI KLud hI kihMdf hY qy KLud hI apxIaF gwlF qoN mukrdf vI hY.

ies dI imsfl AudoN imlI jdoN vydFqI ny iswK kOm nUM sLqfbdIaF rl-iml ky mnfAux df 6 jUn nUM swdf idqf pr kwQUnMgl ivKy bfbf buwZf sfihb jI dy 500 sflf jnm idvs mOky Aus ny mfn dl vfilaF nUM sLoRmxI kmytI dy pMzfl ‘c sLfml hox qoN rokx leI sbk isKfAux dy afdysL idqy. vydFqI ny apxy kfrjkfl ‘c AuWTy iswK kOm dy msilaF nUM sulJfAux dI QF msilaF dy inrxy dIaF ieCuwk iDrF dI afvfjL nuMU dbfAux dI koisLsL kr ky zyrydfrF qy sMprdfvF df pwK pUiraf. ies dI imsfl dsm gMRQ dy msly dI idqI jf skdI hY. vydFqI dy sRRI akfl qKLq sfihb df muwK syvfdfr bxn vyly dsm gMRQ df mslf crcf ‘c sI ikAuNik dsm gMRQ df nF lY ky pUrn isMG iswKF nUM lv-kusL dI aOlfd dsdf sI qy afr[aYs[aYs[ iswKF nUM ihMdU imiQhfs nfl joVn dy cwkr ‘c sI pr iswK ivdvfnF dIaF dsm gMRQ dI pRmfixkqf nUM prKx vjoN sfhmxy afeIaF ilKqF qoN GbrfAuNidaF vydFqI ny dsm gMRQ sbMDI iksy vI crcf nUM bMd krn df hukm suxf idqf. hux hflq ieh hY ik sMprdfvF vfly bfby qy inhMg jQybMdIaF vfly qF dsm gMRQ df KulHyafm smrQn krdy hoey ies sbMDI ‘PLqih idvs’ mnf rhy hn jdoN ik dUjy pfsy pUry dsm gMRQ nUM dsmysL ipqf gurU goibMd isMG jI dI ilKq nf mMnx vfly iswK dsm gMRQ ivcfr mMc df gTn kr ky dsm gMRQ bfry ivcfr crcf kr rhy hn. ies sbMDI ‘PLqih idvs’ mnf rhIaF iDrF biTMzf ijLlHy dy ipMz idaflpurf BfeIkf ‘c 11,12,13 nvMbr nUM pRogrfm krvf rhIaF hn jdoN ik dUjy pfsy iswK ivdvfn qy keI iswK jQybMdIaF cMzIgVH ivKy ‘sRI gurU gMRQ sfihb cyqnf idvs’ afXoijq kr rhIaF hn. aKOqI jQydfr vloN ies msly df koeI hwl kwZx dI QF ‘qy AunHF vloN dsm gMRQ smrQk iDrF dy pRogrfmF ‘c sLmUlIaq kIqI jf rhI hY aqy iswK kOm nUM doPLfV krn dI koisLsL kIqI jf rhI hY.

PLqih idvs mnfAux vflIaF sMsQfvF pMQ dI byVI nUM zob rhIaF hn : BfeI drvysL
biTMzf, 4 nvMbr (ikrpfl isMG):
sLoRmxI KLflsf pMcfieq dy mYNbr aqy qIjy morcy dy srkl nQfxf dy pRDfn BfeI hirMdr isMG drvysL ny ikhf ik lcr kivqfvF dy sMgRih vflI ivvfdq pusqk dsm gRMQ dI sLqfbdI nUM PLqih idvs vjoN mnfAux vflIaF sMsQfvF sRI gurU gMRQ sfihb jI df sLrIk KVf kr ky pMQ dI byVI ‘c vwty pf ky zobx dy afhr lwgIaF hoeIaF hn. BfeI drvysL ny ikhf ik hYrfnI dI gwl hY ik ijs srbMsdfnI dsmysL ipqf gurU goibMd isMG jI ny ‘‘sB iswKn ko hukm hY, gurU mfinE gMRQ’’ kih ky guirafeI afid sRI gurU gMRQ sfihb jI nUM idqI sI, Ausy gurU sfihb nfl lcr kivqfvF dy sMgRih vflI pusqk dsm gMRQ df sbMD joV ky isrPL gurU hukmF dI hukm adUlI hI nhIN kIqI jf rhI sgoN AunHF dI rwj ky bdnfmI vI kIqI jf rhI hY. AuunHF ikhf ik dsm gMRQ nUM gurU goibMd isMG jI df gMRQ kih ky sRI gurU gRMRQ sfihb jI dy pRkfsL krn dy hfmI ies gMRQ dy do iqhfeI qoN vwD ihwsy, ijs ‘c iqRa cirwqr, cObIs avqfr afid hn, nUM apxIaF DIaF-BYxF kol bYT ky pVH ky Aus dy arQ kr ky apxI jLmIr qoN puCx ik, kI aijhI lcr kivqf nUM gurU sfihb jI dy pfvn nfm nfl joiVaf jf skdf hY.

13 nvMbr df idn ‘PLqih idvs’ dI QF ‘kflf idn’ vjoN mnfieaf jfvygf
cMzIgVH, 4 nvMbr (p[p[) :
iswK buwDIjIvIaF aqy afgUaF ny kuwJ jQybMdIaF vloN 13 nvMbr dy idn aKOqI dsm gRMQ dy ‘PLqih idvs’ dy nF ‘qy sRI gurU gRMQ sfihb df apmfn krn dI koisLsL df sKLq noits ilaf hY. ies sbMDI ieQy hoeI mIitMg ‘c ieh PLYslf ilaf igaf ik gurU gRMQ sfihb dy mukfbly ‘c iksy gRMQ df pRkfsL krnf iswK rihq mirafdf dI AulMGxf hY. koeI vI iswK gurU gRMQ sfihb qoN ielfvf iksy hor awgy mwQf nhIN tyk skdf pr 13 nvMbr nUM aKOqI dsm gRMQ df pRkfsL aqy ies df aKMz pfT krnf iswKI ‘qy hmlf hY. ieh gwl hor vI KLqrnfk hY ik ies smfgm ‘c sLoRmxI kmytI dy afgU aqy qKLqF dy syvfdfr sLfml ho rhy hn, ijnHF df PrjL hY ik Auh akfl qKLq sfihb dI mirafdf dI riKaf krn pr ieQy qF Auh afp gurU gRMQ sfihb dy apmfn ivc sLfml ho rhy hn. ies sfrI sfijLsL df kfrn votF dI isafsq hY. bfdl af rhIaF coxF nUM sfhmxy rwK ky aijhIaF iswK ivroDI hrkqF krvf irhf hY. ivdvfnF ny KLdsLf jLfhr kIqf ik coxF qk bfdl ieho ijhIaF hor iswK ivroDI kfrvfeIaF kr ky pMQ df hor vI vwzf nuksfn krvfeygf. mIitMg ‘c ieh ivcfr vI pRvfn kIqf igaf ik ies hrkq ipwCy iswK dusLmx jmfq qy iPLrkU jQybMdI rfsLtr soiem syvk sMG df hwQ hY. mIitMg ‘c ieh vI PLYslf ilaf igaf ik 13 nvMbr df idn ‘kflf idn’ vjoN mnfieaf jfvygf qF jo gurU gRMQ sfihb df apmfn roikaf jf sky. ivdvfnF ny ies pRcfr df vI KMzn kIqf ik Auh rihq mirafdf dIaF bfxIaF (jfp sfihb afidk) dI ivroDqf kr rhy hn. ies mIitMg ‘c hornF qoN ielfvf iswK ieiqhfskfr zf[ hrijMdr isMG idlgIr, s[ gurqyj isMG pRoPLYsr afPL iswKiejLm, rijMdr isMG (KLflsf pMcfieq), mihMdr isMG josL (imsLnrI lihr dy afgU), jgmohn isMG igafnI (sumwq soDm gurmiq lihr), suKdyv isMG (iswK imsLnrI, mohflI), krnl gurdIp isMG (sLoRmxI iswK smfj), rivMdr isMG (iswK imsLnrI), joigMdr isMG dIp (gurU nfnk ieMstIicAUt afPL iswK stwzIjL), amrjIq isMG cMdI (AuqrFcl), ieMjInIar jy[aYs[ Bogl, jrnYl isMG nvFsLihr, gurcrn isMG (dsLmysL syvf susfietI), mnjIq isMG Tykydfr, zf[ qrlocn isMG cMzIgVH, pRIqm isMG pRcfrk mogf sLfml sn.

dsm gRMQ nUM mfnqf dy rhy ny ‘pujfrI’ qy aYs[jI[pI[sI[ mYNbr
luiDafxf, 3 nvMbr (ivsLysL pRqIinDI):
luiDafxf sLihr dIaF keI iswK Dfrmk sMsQfvF aqy jQybMdIaF ny sLihr ivc DVf-DV lwg rhy AuunHF horizMg borzF df sKLq noits ilaf hY ijnHF ivc sRI gurU gMRQ sfihb jI dy isDFqF aqy iswK rihq mirafdf dI KulHy rUp ivc AulMGxf kIqI geI hY. ies sbMDI aMimRq sMcfr syvk jQy dy BfeI amrIk isMG ny ikhf ik gurU gRMQ nUM gurU goibMd isMG jI ny KLud gurU df drjf dy ky smUh iswKF nUM hukm kIqf sI ik gurU gRMQ sfihb hI ieko-iek sdIvI gurU hn. ies qoN ielfvf Bfrq dI srb-Auc adflq ny vI gurU gRMQ nUM jfgq joq gurU ilK ky ies nUM pRvfn kr ilaf hY pr hux kuwJ pMQ doKI gu: jLPLrnfmf sfihb ipMz idaflpur BfeI kf ijLlHf biTMzf ivKy dsm gRMQ nUM sRI dsm gMRQ sfihb df drjf dy ky PLqih sLqfbdI idvs dI qIsrI sLqfbdI mnfAux leI vwzy-vwzy borz lgf ky jo gurU gMRQ sfihb dI srv Aucqf nUM cuxOqI dy rhy hn, Auh iek gLlq ruJfn hY.

afr[aYs[aYs[ dy gLulfm bfdl aqy qKLqF dy pujfrIaF vloN kuwJ aKOqI zyrydfrF nfl iml ky dsm gRMQ nUM gurU df drjf dyx dI koisLsL kIqI jf rhI hY. Aus df iswK sMgqF BfrI ivroD krngIaF. ies sbMDI KLflsf imsLsn aYksLn kmytI, KLflsf nOjvfn sBf, inafrf KLflsf jQybMdI vloN dsm gRMQ nUM gurU df drjf dyx vfly borzF dI sKLq inKyDI kIqI hY. ies sbMDI aMimRq sMcfr sBf luiDafxf dy BfeI suKivMdr isMG ny ikhf ik sBf vloN iek ivsLysL aMimRq pRcfr muihMm ivZI geI hY. hr aMimRq Ckx vfly pRfxI nUM nfl-nfl ieh vI sucyq kIqf jf irhf hY ik ijQy apxI vot iswKF dIaF dsqfrF AuCflx vfilaF nUM nf idqI jfvy, AuQy dsm gRMQ nUM gurU nf mMinaf jfvy.




.