.

afsf kI vfr

gurmiq ivcfr drsLn aqy stIk

ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

sloku mÚ 1 ] dieaf kpfh sMqoKu sUqu jqu gMZI squ vtu ] eyhu jnyAU jIa kf heI q pfzy Gqu ] nf eyhu qutY n mlu lgY nf eyhu jlY n jfie ] DMnu su mfxs nfnkf jo gil cly pfie ] cAukiV muil axfieaf bih cAukY pfieaf ] isKf kMin cVfeIaf guru bRfhmxu iQaf ] Ehu muaf Ehu JiV pieaf vyqgf gieaf ] 1 ] (471)

pd arQ: dieaf- qrs. jqu- afpxy afp nUM ivkfrF qoN kfbU ‘c rKxf. gMZI- gMZF (gMZ iewk vcn qoN gMZIN bhu vcn hY, ijvyN lhr qoN lhrIN). squ-sucf sdfcfrk afcrx. jIa kf- afqmf leI. heI- jy qyry pfs hY. q- qF. n jfie- (ieh jnyAU) nf guafcdf hY nf mukdf hY. cly pfie- pf cly hn, ijMnHF ny pf ilaf hY, ijnHF ny iesnUM apxy jIvn ‘c Dfrn kr ilaf hY. cAukiV-cfr kOzIaF df. axfieaf-mMgvfieaf. isKf-isiKafvF (bhu vcn), AupdysL. cVfeIaf- idqIaF. iQaf- ho igaf. guru bRfhmxu iQaf- (aj qoN) bRfhmx hI quhfzf gurU hY, AusdI afigaf (isiKaf) ivc hI clxf hY. JiV pieaf- srIr qoN vKrf ho igaf (pRBu nfl afqmk sFJ df sfDn nhIN bx sikaf).1.

arQ: hy pMzq! myry gl ‘c aijhf jnyAU pf ijs dI ‘kpfh’ dieaf hovy, ‘sUq’ sMqoK hovy, ijs dIaF ‘gMZF’ jq dIaF aqy ‘vWt’ Aucf afcrx hovy. hy pMzq! ieho ijhf (afqmk) jnyAU nf tutdf hY, nf ies nUM mYl lgdI hY, nf sVdf hY aqy nf hI guafcdf hY. gurU nfnk pfqsLfh PurmFdy hn (scmuWc) Auh mnuWK BfgF vfly hn, ijnHF ny (apxy jIvn leI) ieh (afqmk) jnyAU afpxy gl ‘c pf ilaf hY Bfv apxy jIvn dI afqmk pKoN sMBfl kIqI hY.

(hy pMzq! jo jnyAU qUM pfAuNdf hYN) ieh qF qUM cfr kOzIaF df mul mMgvf lYNdf hYN. AupRMq jjmfn dy cONky ‘c bYT ky Aus dy gl pfieaf ‘qy kMn ‘c AupdysL idqf, aj qoN qyrf gurU bRfhmx ho igaf hY. smF pugx qy jdoN jjmfn mr igaf qF jnyAU srIr dy nfl hI sVky izg ipaf (iesdy Ault afqmf jo sdIvI hY aqy srIr nUM Cz ky clI jFdI hY) Aus nfl iniBaf hI nhIN. qFqy jjmfn jnyAU qoN ibnf hI Bfv apxy jIvn dI krqy nfl sFJ pfey ibnf hI sMsfr qoN clf igaf aqy ijs mksd leI pRBu vloN mnuWKf srIr imilaf sI Aus bfry avyslf hI irhf.1.

gurmiq ivcfr drsLn- 1. jnyAu df KMzx ikAuN?- gurdyv ny pMzq nUM vMgfiraf qy ikhf ik ieh pMzq! qUM kihMdf hY ik mYN jjmfn nUM jMjU pfky, Drm ‘c pRvysL krvf irhf hF. cUMik Drm df qfluk qF mnuWK dy afqmk jIvn nfl huMdf hY ies leI jykr qyry kol afqmf dy kMm afAux vflf koeI jnyAU hY qF myry gl ‘c pf dy, pr qyry kol qF ajyhf koeI Auprflf hY hI nhIN. jy scmuc qyry jnyAU df mqlb Drm ivc pRvysL krvfAuxf huMdf qF qy qyry jnyAu df mksd myry jIvn dI afqmk pKoN pRBu nfl sFJ puafAux dI gl huMdI, Auh gl qF qyry jnyAu ‘c Aukf hI nhI. qyrf jnyAu vflf rsqf qF Drm dy pVHdy hyT kyvl qyrI gulfmI nUM swdf hY, blik ieh qF iek qrIky jjmfn nfl PLryb, DoKf qy TgI hY. mYN ies rsqy nUM pUrI qrHF nkfrdf hF aqy mYnUM mUloN pRvfn nhIN. drasl mnuWKf jIvn leI ajyhy jnyAu Bfv iksy ajyhy rsqy dI loV hY ijsqoN mnuWK dI afqmk pKoN sMBfl ho sky.

2. guru bRfhmxu iQaf- ies slok rfhIN pfqsLfh, sucyq krdy hn ik DrmI hox df mqlb, mnuWKf jIvn aMdr dieaf, sMqoKu, ivkfr rihq jIvn aqy Aucf afcrx afid afqmk guxF df Aujfgr hoxf huMdf hY. mnuWKf jIvn nUM krqfr dy inrml BAu ‘c ilafky, jIvn aMdr afqmk jfgRqI nuM ilafAuxf hI, Drm ‘c pRvysL krnf hY. jykr Drm ‘c pRvysL vflI rsm dy ipCy ieho ijhf Auprflf hY hI nhIN, qF ieh Drm ivc pRvysL krnf jF krfAuxf nhIN, ieh Pokt krm, qy inrf ZkoNslf hI rih jFdf hY. iesdy Ault jnyAu vflI rsm aMdr qF sfrf Audm hI jIv nUM srIr pUjf (bRfhmx gurU) ‘c AulJfAuxf hY. ieQy afqmf df pRmfqmf nfl imlfp jF rWb vflI gl hY hI koeI nhIN. dUjy lPLjLF ‘c ieQy qF kyvl cfr kOzIaF df Dfgf mul mMgvfieaf, coNkf kfr kZI, mMqR pVHy qy jjmfn dy gl pfky isiKaf idqI jFdI hY ‘aj qoN jjmfn ny pUrIN qrHF bRfhmx dI afigaf ‘c clnf hY aqy iesdf jIvn gurU aqy bRhm Bfv pRBu sBkuJ bRfhmx hI hovygf’. ies qoN ielfvf Drm ijsdf mksd afdrsLk jIvn jF jIv df pRBu pRmfqmf nfl imlfp huMdf hY Auho jyhI qF ieQy Aukf gl hI nhIN. iehI kfrx hY ik gurU pfqsLfh ny jMjU vfly nIXm nUM Pokt krm krfr idqf aqy sfbq kIqf ik ieQy qF Drm dy prdy hyT, ipCly drvfjLy qoN kyvl bRfhmx dI gLulfmI leI iek cfl hY.

2 eyhu jnyAU jIa kf- asIN agy clky dyKFgy ik jMjU pRQfey nMbrvfr cfr slok afey hn aqy cfrF hI slokF ivc qWg aQvf jnyAU lPLjL do iBMn-iBMn arQF ‘c afieaf hY. iek arQ hY bRfhmx mWq rfhIN pfieaf jfx vflf jnyAU, ijs df pfqsLfh ny KMzx kIqf hY. iesdy nfl hI dUjf hY jIv dI pRBU nfl afqmk sFJ dI gl, aqy ies nUM smJfAux leI vI pfqsLfh ny lPLjL jnyAu jf qWg hI vriqaf hY, afiKr ikAuN? gl nUM smJx leI ivsLf Kfs iDafx mMgdf hY. bRfhmx jjmfn nUM vWty hoey Dfgy df jo pfAuNdf hY Aus nUM Auh ‘jnyAu’ kihMdf hY aqy aYlfn krdf hY ik Auh jjmfn nUM Drm ‘c pRvysL krvf irhf hY. jdik gurU sfihb sfbq krdy hn ik jnyAu qF dUijaF nUM apxIaF AuNglIaF qy ncfAux leI bRfhmx dI kyvl iek cfl hY. ies qrHF bRfhmx jnyAu rsqy apxy hI pYdf kIqy bfkI iqMn vrxF nUM afpxI gulfmI dyNdf hY, afpxIaF AuNglF qy ncfAuNdf hY.

pfqsLfh ieQy jMjU, qWg jF jnyAu df hI lPLjL vrq ky spsLt krdy hn ik asl ‘c bfkI dy vrx hI nhIN blik sfrI mnuWK jfqI df ielfhI jF afqmk Drm ieko hY aqy Auh Drm hY jIvn aMdr dieaf, sMqoK, Aucf afcrx, sdfcfrk guxF nUM pYdf krnf. ajyhy suaC jIvn qoN ibnF mnuWKf jIvn df mWksd hI Kqm ho jFdf hY. ies leI jIvn nUM jykr iemfndfrI nfl Drm ‘c pRvysL krvfAux leI koeI jqn hovy qF Aus ipCy ienHF guxF nUM jIvn ‘c vsfAux df Audm hoxf jLrUrI hY. jy Auh nhIN qF ies AudysL qoN ibnF Drm ‘c pRvysL krvfAux vflI gl, inrf Pokt krm hI hovygf. Drm bffry TIk iehI isDFq bRfhmx dy jMjU vfly nIXm qy vI lfgU hoxf hY, pr nhIN huMdf. AuQy qF jnyAu pfAux df nMgf-icWtf mqlb hI ieko hY aqy Auh hY bRfhmx dI srdfrI, bRfhmx df gurU hoxf; AuQy afqmk jIvn vflI koeI gl hY hI nhI, ies leI jMjU, isvfey Pokt krm dy hor kuJ vI nhIN.1.

mÚ 1 ] lK corIaf lK jfrIaf lK kUVIaf lK gfil ] lK TgIaf pihnfmIaf rfiq idnsu jIa nfil ] qgu kpfhhu kqIaY bfmÙxu vty afie ] kuih bkrf irMinÙ Kfieaf sBu ko afKY pfie ] hoie purfxf sutIaY BI iPir pfeIaY horu ] nfnk qg n quteI jy qig hovY joru ] 2 ] (471)

pd arQ: kUVIaf- JUT hI JUT. pihnfmIaf- amfnq ‘c iKafnq. jIa nfil- luwk-luwk ky, lokF qoN lukf ky, corI corI- afpxy hI jIvn nfl. qgu- Dfgf, jnyAu. vty afie- af ky qy vwt ky jnyAU bxf idMdf hY. kuih- vwZ ky. irMin- irMnH ky. sB ko- Gr ivwc afey sMbMDI-imwqr sfry hI. afKY pfie-vDfeIaF idMdy hn ik vDfeI hovy ‘jnyAU pfieaf hY’.{not-kuih bkrf irMnH—iehnF sLbdF df pd-Cyd iksy hor qrHF nhIN ho skdf. jo sjx ajyhf krdy hn, prqwK qOr qy gurbfxI ivafkrx qoN nfsmJ hn . ‘kuihb krfir n’ afKx vfly swjx ieh cyqf nhIN rwKdy ik ‘ir’ dI ( M ) ‘n’ dI ( i ) aqy ( H ) nfl nhIN rhy . KojI sjx ijAuN ijAuN gurbfxI ivafkrx vl iDafn dyx gy, AunHF nUM pqf lgdy dyr nhIN lgygI ik bfxI dI iek BI lg mfqr agFh ipCFh krn nfl arQ df anrQ ho jFdf hY (DMnvfd sihq- pRo: sihb isMG jI iz:ilt: qoN iilaf igaf ieh not} .2.

arQ: (jMjU pfAux qoN bfd vI) lKF corIaF, jfrIaF (pr iesqRI gmx), lKF qrIky JUT, PLryb, gMdI jLbfn jF pihnfmIaF vflf jo pihlF qoN bixaf suBfa sI AuhI kfiem rihMdf hY. (ieh qF hY mnuWK dy aMqr afqmy df hfl) lokfcfrI kpfh qoN Dfgf vitaf aqy bRfhmx ny jjmfn dy Gr af ky (coNkf kfr kZI qy Dfgy nUM) vwt ky jjmfn dy gl ‘c pf idqf. (AupRMq ajyhy smyN Aucycy Gr afey aMg sfk qy mihmfnF nUM) kuih ky ilaFdy qy irMnHy hoey (bkry qoN iqafr pkvfn) krvf idqy jFdy hn (Bfv srdy pujdy pRvfrF ‘c cMgy vDIaf qy mMihgy iqafr kIqy pkvfn Kuaf idqy jFdy hn AuprMq Auh lok pRvfr nUM) vDfeIaF idMdy qy afKdy hn ‘jnyAU pfieaf hY, vDfeI hovy’. iesqrHF iehI jnyAU jdoN iPLr purfxf ho jFdf hY qF suwt idqf jFdf hY aqy ies dy bdly dUjf hor pf ilaf jFdf hY .

afiKr ‘c gurdyv PurmfAuNdy hn, jy (ies) Dfgy ‘c jor hovy, Bfv jy scmuWc hI Drm ‘c pRvysL df AudysL jjmfn dI afqmk jfgRqI hovy (jo ik ieQy hY hI nhIN) qF Auh (pRBu nfl sFJ vflf) afqmk Dfgf kdy nhIN tuwtdf.2.

gurmiq ivcfr drsLn- 1. sBu ko afKY pfie- ies slok ‘c, gurdyv ies qoN pihly slok ‘c khI gwl dI agoN ivafiKaf krky smJfAuNdy hn ik bRfhmx rfhIN pfey jfx vfly jnyAU ivc Drm pRvysL dI gwl mfqr iek rIq pUrI krnf hI hY. iesy df istf hY ik jnyAU pf lYx qoN bfad vI mnuwK dy suBfa aqy afcrx ivwc Prk nhI afAuNdf. suBfa krky jykr pihlF Auh koeI cor, ivWBcfrI, JUTf jF kubol bolx vflf-gflF kWZx dy suBfa vflf sI, qF jMjU pfky Bfv iesqrHF Drm ‘c pRvysL krky vI, Auh AuhI kuJ rihMdf hY, jo pihlF sI. ikAuNik suBfa dI sMBfl vfly pfsy qF ieQy koeI AuWdm hoieaf hI nhI huMdf. kyvl lokfcfrI rIq jrUr pUrI ho jFdI hY, Plfxy ny jnyAU pf ilaf hY "vDfeI hovy’ afid. pfqsLfh PLrmfAuNdy hn ik jykr Drm pRvysL krvfAux dI gl ipCy scmuc hI koeI afqmk Aucqf df Auprflf huMdf qF jjmfn dy jIvn aMdr afqmk Aucqf, cMgy afcrx qy pRBU sFJ vflI kuJ gl qF jLrUr bx afAuNdI.

2. kuih bkrf irMinÙ Kfieaf- jjmfn nUM jMjU pfAux AupRMq ajyhy smyN Aucycy Gr afey aMg sfk qy mihmfnF nUM kuih ky ilaFdy qy irMnHy hoey bkry qoN iqafr pkvfn krvfey jFdy hn. iesdf Bfv hY ik srdy pujdy pRvfrF ‘c cMgy vDIaf qy mihMgy mIt afid qoN iqafr pkvfn Kuafey jFdy hn. AuprMq Auh lok pRvfr nUM vDfeIaF idMdy qy afKdy hn ‘jnyAU pfieaf hY, vDfeI hovy’. Bfv DrmI hox df mqlb qF hY mnuWKf jIvn dI afqmk sMBfl. bRfhmx ny lokfcfrI jjmfn nUM jMjU pfky Drm ‘c qF pRvysL krvf ilaf pr afqmk pKoN Ausdy jIvn dI sMBfl df AuQy Aukf koeI Auprflf hY hI nhIN. iehI kfrn hY ik jMjU dI rsm kr lYx qoN bfd vI mnuWK, jIvn qy suBfa pKoN AuyQy df AuQy hI rihMdf hY ijQy jMjU pfAux qoN pihlF huMdf hY. iPLr vI jMjU vflI ies ieiqhfsk Gtxf qoN ieh gl jLrUr sfbq ho jFdI hY ik gurU dr qy gurbfxI anusfr mIt afid dy Bojn afpsI JgVy df ivsLf nhIN hn ijvyN ik aj asF Jmyly pfl rKy hn. blik mIt qF ies ieiqhfsk Gtnf smyN gurU sfihb dy pRvfr ivc vI bixaf sI . ieh vKrI gl hY ik koeI mIt Cky jF nf Cky Aus dI apxI ieCf qy hY aqy Aus leI iksy nUM mjbUr krn df vI nIXm nhIN.

mÚ 1 ] nfie mMinaY piq AUpjY sflfhI scu sUqu ] drgh aMdir pfeIaY qgu n qUtis pUq ] 3 ] (471)

pd arQ:- nfie mMinaY- jy pRBU df nfAu mMn leIey, jy ihrdy ‘c pRBu dI isPLq slfh idRV ho jfvy qF. piq- iejLq, afdr. sflfhI- pRBU dIaF isPLqF nfl juV jfxf, ielfhI guxF df jIvn ‘c vWs jfxf. sflfhI scu sUqu- kfidr dI isPLq slfh hI, krqfr nfl sFJ pfAux leI aslI jnyAu (sUq) hY, sdf kfiem rihx vflf afqmk qg hY. pUq- pivqR. n qUtis- nhI tutdf.3.

arQ: (kpfh qoN vty hoey sUqr df jnyAU pf ky rWb dy dr qy surKrU hox dI afs rKxI ivarQ hY, rWb dI drgfh ivc qF qdoN hI) afdr imldf hY jy rWb dIaF vizafeIaF nUM ihrdy ‘c idRV kr leIey. ikAuNik rWb dI isPq sflfh hI (ies mnuWKf jIvn leI) scf jnyAU hY. ieh scf jnyAU Dfrn kIiqaf drgfh ‘c mfx imldf hY aqy pRBu nfl ieh afqmk sFJ iPLr kdy tutdI BI nhIN.3.

gurmiq ivcfr drsLn- sflfhI scu sUqu- ies slok rfhIN jigafsU leI gurU pfqsLfh df do tUk PLYslf hY, jykr mnuWK ny pRBu dI drgfh ‘c kbUl hoxf hY qF ieh sMsfrk jnyAU Bfv sLKsI jF srIrk pUjf aqy idKfvy dy krmkFz, rsmf-rIqF, sfzy jIvn dI sMBfl qy sPLlqf leI shfeI nhIN ho skdIaF. ies dy leI mnuWKf jIvn dI sMBfl, krqy dI isPq sflfh nUM ihrdy ivc vsfey ibnf sMBv nhIN. iehI qrIkf hY jIvn nUM krqy dIaF isPLqF rfhIN guxvfn bxfky jIvn-mukq hox df aqy jIvn nUM krqy ‘c aByd krn df.

mÚ 1 ] qgu n ieMdRI qgu n nfrI ] Blky Quk pvY inq dfVI ] qgu n pYrI qgu n hQI ] qgu n ijhvf qgu n aKI ] vyqgf afpy vqY ] vit Dfgy avrf GqY ] lY BfiV kry vIafhu ] kiZ kfglu dsy rfhu ] suix vyKhu lokf eyhu ivzfxu ] min aMDf nfAu sujfxu ] 4 ]

pd arQ: ieMdRI- srIrk ieMdiraF nUM (bhuvcn). nfrI-nfVIaF. Blky- inq, hr rojL. Quk pvY-byiejqI huMdI hY. Blky Quk pvY inq dfVI-(GtIaf qy bnfvtI idKfvy df Dfrmk jIvn hox kfrn) smfj ‘c rojLfnf hI bRfhmxdI byiejLqI huMdI hY, AusdIaF krxIaF df mKol Auzfieaf jFdf hY. qg- kMtrol, sMjm. vqY-BONdf iPrdf hY. BfiV- BfVf, mjUrI, lfg, dCxf. kfglu-kfgd, pqRI afid. eyhu ivzfxu- vzI hYrfnI dI gl, acrj kOqk. min- mn ivc. min aMDf- (bRfhmx dy apny) mn ‘c qF aigafxqf df hnyrf hY. nfAu-kihlvFdf hY. sujfx- isafxf, pMzq.4.

arQ: hy pMzq! qUM afpxy ieMdiraF qy nfVIaF nUM ieho ijhf koeI jnyAU nhI pfieaf ik Auh ieMdRy ivkfrF vl nf jfx. ies vfsqy (hr roj smfj qy dUijaF ‘c) qyrI by-iejqI huMdI hY. (qUM) pYrF nUM (koeI) aijhf jynAU nhIN pfieaf ik BYVy pfsy nf lY jfx. hQF nUM jnyAU nhIN pfieaf ik Auh mMdy kMm nf krn. jIB nUM koeI jnyAU nhIN pfieaf ik prfeI inMdf krn qoN htI rhy. aKF nUM aYsf jnyAU nhIN pfieaf ik prfeI iesqRI vl nf Jfkx.

pMzq! qUM afp qF ieho ijhy jnyAU qoN vFjf iPrdf hYN. pr kpfh dy Dfgy vt-vt ky hornF nUM pfAuNdf hYN. afpxy hI jjmfnF dIaF DIaF dy ivafh, dCxf lYY ky krdf hY qy pqRI soD-soD ky AuhnF nUM rsqf dsdf (iPLrdf) hYN (pr apxy jIvn dy rsqy bfry qF qUM Aukf hI nfsmJ hY. qF qy aY duinaF dy) loko suxo! vyKo ieh acrj qmfsLf, pMzq afp qF mMn krky afqmk igafn pKoN aMnHf (aigafnI) hY, pr afpxy afp nUM isafxf (pMzq) sdfAuNdf hY.4.

gurmiq ivcfr drsLn- 1. dieaf kpfh sMqoKu sUqu [[ nfAu sujfxu- jMjU bfry ienHF cfrF slokF ‘c lVI vfr vrnx hY. ijs rsm rfhIN bRfhmx apxy jjmfnF nUM Drm ‘c pRvysL krvfAux dI gl krdf hY Ausdf nfm ‘jMjU’ ‘jnyAu’, ‘XigEpvIq’ Bfv ‘Xg rfhIN pivqR kIqf hoieaf Dfgf’. lVI muqfbk pihly slok ‘c pfqsLfh ny spsLt kIqf ik hryk mnuWK dy DrmI hox leI kuJ rWbI guxF nUM jIvn ‘c Dfrx krn dI loV huMdI hY ijvyN dieaf, sMqoK, Aucf afcrx, sdfcfrk rihxI afid. jdik jMjU dI rsm ipCy ajyhf koeI Audm hY hI nhIN. iesdy Ault ieQy bRfhmx kyvl Drm dy pVHdy hyT jjmfn nUM afpxI gulfmI qy pUjf ‘c hI AulJfAuNdf hY. iesqrHF krqfr nfl joVx dI bjfey, bRfhmx-jjmfn nUM apxI hI srIr pUjf ‘c PLsFdf hY aqy gulfmI dyNdf hY. qF qy jMjU vflf rsqf, Drm ‘c pRvysL krn vflI gl kqyeI nhIN hY.

lVI nUM clfAuNdy, gurdyv dUjy slok ‘c spsLt krdy hn jy scmuWc jMjU Drm ‘c pRvysL krnf hI huMdf qF ajyhf jjmfn ijsdy jIvn ‘c jykr pihlF corI, ivWBcfr, hyrf-PLyrIaF-TgIaF, gflIaF-bdjLubfnI afid dy aAugx sn, qF Drm ‘c pRvysL AupRMq Ausdy Aus purfxy suBfa ‘c qWbdIlI afAuxI jLrUrI sI. ies dy Ault ieQy qF Auh gl hY hI nhIN qFqy ieh Drm ‘c pRvysL kfhdf? ieh qF inrf rsm pUrI krnf sI, jnyAu pf idqf AupRMq vDfeIaF, bkry afid dy pkvfn Cky qy gey. jnyAu puafAux vfly df jIvn ijQy sI AuQy hI KVf hY, iesqoN vD hor kuJ nhIN.

cldI lVI anusfr qIjy slok ‘c gurdyv dsdy hn ik Drm ‘c pRvysL qF mnuWK nUM afqmk qOr qy jfgRq krn df jqn huMdf hY. mnuWK dyy jIvn coN aAugxF df nfs aqy ielfhI guxF dy pRkfsL df nF hI DrmI hoxf hY. isPLq slfh dy rsqy clky jIvn aMdr pYdf hox vfly ielfhI gux hI mnuwK nUM lok ‘qy pRlok ‘c shfeI huMdy hn. jMjU afid vfly krmkFzF nfl nhIN.

aMq cOQy slok ‘c pfqsLfh PLurmFdy hn ijhVy lok jMjU puaFdy hn AunHf dI gl qF iPLr vI dUjI hY. pr Dfrmk pKoN jMjU dy KoKlypx df hI isWtf hY ik bRfhmx jo dUijaF nUM qF Drm ‘c pRvysL krvfAux dy dfavy krdf hY, GWt qoN GWt AusnUM KuWd qF afqmk jIvn vflf jLrUr hoxf cfhIdf sI. jdik swcfeI iesdy iblkul Ault hY aqy bRfhmx dy afpxy pwly vI Drm nhI. iesy kfrn Ausdf nf hI apxy igafn ieMidRaF qy sMjm hY aqy nf krm ieMidRaF qy. iesy kfrn smfj ‘c Auh sdf byiewjq vI huMdf hY. Auh qF Drm-krm dy pVHdy ‘c hI sdf TwgIaf-cqurfeIaF ‘c hI ruJf rihMdf hY. smyN dy pRBfv nfl swcfeI apxy afp smfj sfhmxy af rhI hY qy Ausdf siqkfr vI inwq Gwt irhf hY. iesqrHF cfrF slokF dy hI arQ ieko hI lVI ‘c hn.

2. KMzy dI pfhul aqy jnyAU ‘c PLrk: kuJ lok suafl krdy hn ik gurU nfnk pfqsLfh ny jnyAu nUM qF Pokt disaf hY jdik dUjy pfsy afp hI isWKF leI ‘KMzy dI pfhul’ df arMB vI kr idqf hY, donF ‘c PLrk ikQy hY? XkInx jnyAu dy ivsLy qy gl cldy ies ivsLy nUM smJxf hor vI vD jLrUrI ho jFdf hY. ‘KMzy dI pfhul’ (aMimRq CWkxf) kI hY? gurU nfnk pfqsLfh df iswK hox leI pMj ipafiraF qoN ‘KMzy dI pfhul’ lYxI hryk isWK leI jLrUrI hY. iswK df mqlb hY ‘Auh mnuWK ijsny gurbfxI dI iswiKaf nUM afpxf qn-mn-DMn sONipaf hY. vKrf kihx dI loV nhIN ikAuNik sMpUrx kysfDfrI rWbI srUp vflI gl qF Aus ‘c afpy hI af jFdI hY.

gurU nfnk pfqsLfh qoN lYky ivsfKI sMn 1699 qIk ‘KMzy dI pfhul’ df rUp ‘crx pfhul’ sI aqy ‘gurU ivafkqI’ jF ‘aiDkfrI pRcfrk’ rfhIN, jigafsU df isWK Drm ‘c pRvysL krvfieaf jFdf sI. ‘crxpfhul’ df mqlb kdy vI pYr Do ky ipafAuxf nhIN sI, ‘crx pfhul’ df mqlb AuhI sI jo aj ‘KMzy dI pfhul’ df hY. bfxI pVH ky, jigafsU nUM bfxI dy crxF nfl joVxf. jdoN ieh ijLmyvfrI pMjF dy rUp ‘c pMQ nUM soNp idqI qF iesdf rUp ‘KMzy dI pfhul’ ho igaf.

mksd AuhI sI jo afrMB qoN sI, jigafsU nUM gurbfxI jIvn jfc vl moV ky Aus aMdr afqmk jfgRqI df Auprflf. arMB qoN af rhy ‘crn pfhul’ aqy 1699 qoN ‘KMzy dI pfhul’ df mksd gurbfxI nUM gurU Dfrn krnf hI hY nf ik bRfhmx jF iksy mnuWK nUM ijvyN ik jMjU vfly nIXm bfry "isKf kMin cVfeIaf guru bRfhmxu iQaf" hY; ieh hY jMjU aqy ‘KMzy dI pfhul’ ivckfr sB qoN vzf PLrk. gurU nfnk pfqsLfh dy Gr ‘c mnuWK nUM afqmk igafn (gurbfxI) qoN pRgt hox vflI jIvn jfc dy lV lfieaf jFdf hY jdik jMjU rfhIN bRfhmx mnuWK nUM apxI hI gulfmI qy sLKsI pUjf ‘c AulJFdf hY. AuprMq iesy sLKsI pUjf df hI hor qoN hor ivgiVaf qy ivgfiVaf rUp hn mUrqI-Tfkur-Poto, sUrj, cMd, hvf, aWg, pOdy, ibrKF, psLUaF, pMCIaf, spF, kbrF, mVHIaF, ndIaF hor anykF pUjfvF kyvl dyxhfr pRBu nUM Bulky hI hn.

3. gurbfxI df cfnx aqy jMjU- "gurU nfnk pfqsLfh ny jnyAu nUM qF Pokt krm ikhf hY jdik dUjy pfsy afp hI isWKF leI ‘KMzy dI pfhul’ df arMB vI kr idqf hY" Auqr idqf jf cukf hY, iPLr vI dyKx dI gl ieh hY ik ajyhy sLMky-suafl kOx pYdf krdy hn? asl ‘c aijhy sLMky-suafl krn vfilaF ny nf hI ‘KMzy dI pfhul’ leI huMdI hY aqy nf hI AuhnF nUM jnyAU df ipCokV hI pqf huMdf hY.

ijQy jnyAU Dfrn krn df mqlb kyvl bRfhmx df ipClg bx ky Aus dIaF AuNglIaF qy ncxf hI hY, AuQy ’KMzy dI pfhul’ df mqlb aMimRq-nfm nfl mnuWK dy jIvn nUM joVxf huMdf hY, iksy mnuWK nfl nhIN. Auh aimRq-nfm, ijhVf gurbfxI dy rUp ‘c pRgt kIqf igaf hY. gurbfxI Dur kI bfxI hY ijs ‘c sLKsI pUjf df nfmo insLfn vI bfkI nhI. gurbfxI dI isiKaf anusfr clx nfl mnuWK nUM afqmk syD qy aqmk bWl vI imldf hY, aigafnqf dy hnyry ‘c GUk suqf mnuWK jfg AuTdf hY aqy Dfrmk TWg Aus nUM gumrfh nhI kr skdy.

gurbfxI isiKaf qy clx vflf mnuWK anykF dI pUjf nUM Czky kyvl krqfr df ho jFdf hY. afqmf ieMnI blvfn ho jFdI hY ik sMsfr df vzy qoN vzf ksLt vI ajyhy mnuWK Aupr afpxf mfVf pRBfv nhIN pf skdf. Ausdy jIvn nUM kcy ivcfr poh hIN nhI skdy. sdfcfrk gux dieaf, sMqoK, Aucf afcrx afid Aus dy jIvn df aMg bx jFdy hn. aYnf BfrI Prk hY jnyAU dy Pokt krm aqy KMzy dI pfhul aDIn mnuWK dy iqafr hoey sWcy jIvn c.

4. vyqgf afpy vqY- pRkrx jnyAU df hI hY pr aMqm slok ‘c gl dUjy ruK qoN vI hY. gurdyv PLurmfAuNdy hn, spsLt hY jnyAU dy Audm ipCy afqmk jIvn dI sMBfl vflf Audm hY hI nhI. iPLr vI, jy bRfhmx ieh kihxf cfhy ik jjmfn dy jIvn jF suBfa ‘c qbdIlI nhI afAuNdI qF Aus ‘c myrf kI dosL, ikAuik mYN qF Drm hI dy irhf hF? qFqy gurU sfihb Drm dyx vfly bRhmx nUM hI suafl krdy hn, hy pMzq! qyrI soc anusfr, jykr jjmfn nUM afpxy ipCy lfAux df qyrf mksd TIk aqy AusnUM DrmI bnfAuxf hI sI. ieh kmI jjmfn dI hY ik Auh DrmI nhIN bx sikaf. qFqy ieh vI suafl pYdf huMdf hY:

jykr jjmfn dI apxI lfprvfhI kfrx Auh DrmI nhIN bx sikaf; qF iPLr ijhVf qUM Drm vMzx vflf hYN, GWt qoN GWt qyry afpxy aMdroN qF Drm pRgt hoxf hI cfhIdf sI. iesdy Ault, qyrI hflq qF hor vI mfVI hY. qyry kol ies df kI Auqr hY ik qyry apxy sfry krm ‘qy igafn ieMdyR vI kurfhy pey hn. asl ‘c iesy df nqIjf hY ik aj smfj ‘c inwq qyrI byiewjqI ho rhI hY. dUijaF dI gl qF dUr iesy kfrn qyry sLrDflUaF ‘c vI idno idn qyrf siqkfr Gtdf jf irhf hY, ikAuN?

5. min aMDf nfAu sujfxu- gurdyv PLurmFdy hn, asl gl ieh hY ik pMzq, ijhVf lokF nUM Drm dyx df dfavf krdf hY pr Drm Kud Ausdy apxy ply nhI. jdoN scy afqmk Drm dI, iesnUM apxy afp nUM pCfx nhIN qF ieh dUijaF nUM kI dyvygf? "lY BfiV kry vIafhu, kiZ kfglu dsy rfhu" anusfr jnmpqRIaF-tyvy afid nUM aDfr bxfky dUijaF nUM jIvn rfh dyx dy dfvy krdf hY. hor qF hor, afpxy hI jjmfnF dIaF DIaF dy ivafh vI dCxf lY-lY kyy krdf hY, AuNJ nhIN. hYrfnI ieh hY ijhVf mnuWK afp aigafnqf ‘c Pisaf hY iPr vI Ausny afpxf nF pMizq riKaf hoieaf hY jdik pMizq dy arQ hI sUJvfn, sujfx aQvf igafqf huMdy hn.

6. pihly pfqsLfh, nOvyN pfqsLfh aqy jMjU- iksy nfsmJ dy mUHMhoN ieh lPLjL inkilaf jF iksy pMQ doKI ny CurlI CzI, ieh qF krqfr hI jfxy. aj hflq ieh hY ik isWK Drm dy vWzy vWzy pRcfrk qy nyqf vI kihMdy suxy jf rhy hn ‘nO sfl dI Aumr ‘c gurU nfnk sfihb ny ikhf sI ‘mY jMjU pfx nhIN dyxf’ aqy Ausy gurgdI dy vfirs nOvy pfqsLfh aqy AunHf dy nO sfl dy hI spuqR ‘goibMd rfey’ ny kih idqf ik ‘jMjU lihx nhIN dyxf’. ieh hY aj sfzI lIzrisLp qy sfzy isWKI pRcfr dI hflq, ijnHF nUM ienI vI smJ nhIN af rhI ik kI Auh sMgq nUM ieh kihxf cfhuMdy hn ik gurUsfihbfn dy isWKI pRcfr-sMBfl ‘c hI ivroDqf sI jF kuJ hor. drasl ajyhy pRcfr dI jVH aigafnqf hY jF bolF df kWcf px ieh qF Auh jfnx pr sMgqF dI pWDr qy iesdf nuksfn ikMnf ho irhf hY, iesdf AunHf nUM aMdfjLf nhIN. scfeI ieh hY ik grudyv ny pihly jfmyN ijs jMjU dI ivroDqf kIqI novyN jfmy ‘c AusdI pRoVqf nhIN kIqI. gl isrPL ieMnI hY nOvyN jfmy smy AunHf lokF dI bfh pkVI jo bRfhmxI ivsLvfsF dy sn pr sn mjLlUm. spsLt hY Aus smy ihMduaF dI bjfey muslmfn jF koeI hor vI mjLlUm huMdy qF gurdyv AunHF dI bFh PVdy. drasl ajyhy lok jo AupRokq ibafnI krdy hn, ies leI krdy hn ikAuNik AunHF dy mnF Aupr bicqR nftk dIaF pMkqIaF ‘iqlk jMjU rfKf pRB jFkf’ df pRBfv huMdf hY. KUbI ieh ik Auh vI pMkqIaF dy Aulty arQF ivc. scfeI ieh hY ik AuQy qF AunHF pMkqIaF dy arQ vI ieh nhIN hn ik mYN ‘jMjU lihn nhIN dyxf’. AuQy vI gl ieh AuhI hY ik rfKI jMjU dI nhIN blik AunHF dI kIqI jyhVy jMjU pFdy sn.

jMjU df ipCokV- jMjU aQvf jnyAU nUM XgXoDvIq vI ikhf hY aqy arQ hn ‘Xwg (hvn) rfhIN pivwqR kIqf hoieaf’. bRfhmx ies rIqI rfhIN, jjmfnF nUM Drm ‘c pRvysL krvfAuxf hI kihMdf hY. drasl Drm ‘c pRvysL df arQ huMdf hY mnuwK dy jIvn nUM ielfhI kdrF kImqF vfly pfsy moVxf qfik mnuwK, AuWcy suwcy afcrx vflf sdfcfrk jIvn hfsl kr sky aqy mfnsk kmjorIaF-ivkfrF df isLkfr hox qoN bc sky. jdik bhuqy pRclq DrmF ‘c aijhf AuWdm Gwt hI imldf hY. kyvl iksy Drm dy afgU ivsLys Aupr akIdf lY afAuxf jF iksy rIq nUM pUrI kr dyx df nfm hI amuky Drm ‘c pRvysL krnf bx cukf hY. iesy df nqIjf hY ik iksy vI ajyhy Drm ‘c pRvysL kr lYx qoN bfd vI mnuWK dI jIvn rihxI-krxI AuhI rihMdI hY jo Drm ‘c pRvysL qoN pihlF huMdI hY, mnuWK aMdr iksy qrHF dI vI afqmk jfgRqI nhIN afAuNdI. TIk iehI gl jMjU Aupr vI lfgU huMdI hY. gurU pfqsLfh ny pAuVI nM:15 qoN pihlF jnyAU dy ivsLy nfl sMbMDq slokF nUM joiVaf hY aqy Ausdf kfrn vI iehI disaf hY. jog Bfsdf hY ik pUrI gl nUM smJx leI jnyAU dy ipCokV nUM vI QoVHf GoKx df jqn kIqf jfvy.

"cAukiV muil axfieaf bih cAukY pfieaf" anusfr jMjU pfieaf ikvyN jFdf hY, vyrvf pihly slok ‘c hI af cuWkf hY. cONkf kfr krn AupRMq bRfhmx, dyv pUjf krdf hY, iPLr kuJ mMqRF df Aucfrx krky sMbMDq Dfgy nUM jjmfn dy gl ‘c pf dyNdf hY."isKf kMin cVfeIaf guru bRfhmxu iQaf", jjmfn nUM iswiKaf idqI jFdI hY ik aj qoN qyrf afgU jF gurU-kyvl bRfhmx hI hY. bRfhmx dy afdysL aqy Ausdy pRvysL qoN ibnf jIvn Br qyrf jnm-mrn, kfr-ivhfr, KusLI-gLmI nhI ho skygI, ieh sB bRfhmx dy hI aDIn hY. jnyAU puafAux AupRMq hfjLr sbMDI-imqr vDfeIaF dyNdy hn. srdy puwjdy GrfixaF ‘c bkry afid dy mihMgy pkvfn bxfey jFdy hn. smyN nfl jdoN ieh Dfgf purfxf ho jFdf hY qF iesnUM Auqfr ky iswt idwqf jFdf qy nvF pf ilaf jFdf hY.

bRfhmxI vrx vMz anusfr jMjU df hWk kyvl bRfhmx, KWqRI ‘qy vYsL nUM hI hY, aKOqI sLUdr ‘qy iesqRI vrg nUM ieh hWk nhIN idqf igaf. iesqrHF ieh vI spsLt ho jFdf hY ik Drm dy prdy hyT jMjU, bRfhmx rfhIN dUijaF Aupr kyvl afpxI pRBusqf Qopx df hI ZMg nhIN blik mnuWK mfqR aMdr jfq-pfq qy vrx vMz nUM vI jnm dyxf hY ijhVf ik mnuWKI BfeIcfry nUM iPLr qoN AujfgR krn leI aj vI vzI rukfvt bxI hoeI hY. agy idqy vyrvy qoN ieh ivsLf hor vI spsLt ho jFdf hY.

bRfhmx anusfr hryk vrx leI jnyAu pfAux dI ivDI smF qy Aumr, sB vKo vKry hn. KuWd bRfhmx ny pihlF qoN bxy hoey Dfgy df jnyAU Dfrn nhI krnf huMdf. vihmF-BrmF qy suWc-iBWt nUM jnm dyx vflf bRfhmx apxy leI afp Kyq ivcoN ‘suWcI kpfr’ nUM ilafAuNdf hY. iPr Aus kpfh dI rUM nUM iksy muMZyr qy bYT ky vtdf hY qfik Auh kpfh ‘iksy cMgI-mMdI’ jLmIn nfl CUh n jfvy. iPLr kpfh qoN Dfgf vtx leI, ltkfieaf hoieaf lftU afpxy hI ckRF nfl Dfgy nUM vWt idMdf rihMdf hY. jd Auh Dfgf jnyAU dI loVINdI lMbfeI anusfr ho jfvy qF AusnUM iqhrf krky AusdI zor vWt leI jFdI hY. iesqrHF iqafr iqMnF zorF df iek agR bxfieaf jFdf hY qy do agRF df iek jnyAU bxdf hY. iehI jnyAU bRfhmx dy pihnx jog huMdf hY ijs nUM Auh Kby moZy qoN pihx ky sWjI vKI vl ltkf idMdf hY. ipqRI krm vyly ies jMjU nUM sjy moZy qoN pfieaf jFdf hY.

mMnU ismRqI anusfr bRfhmx df jnyAu kpfh df, KqRI df sx df aqy vYsL df mIZy dI Aun df hoxf hY. jnyAU sMskfr smyN bRfhmx nUM kfly ihrn dI Kl, KqRI nUM lfl imrg dI aqy vYsL nUM bkry dI Kl pfAuxI huMdI hY. jMjU pfAux smyN bRfhmx dy hQ ‘c ibl jF plfhI df zMzf, KqRI kol vt (bohV) df aqy vYsL dy hQ ‘c mfl df zMzf hoxf hY. grB Dfrn krn qoN lY ky bRfhmx leI Aumr dy aWTvyN, KqRI leI igafrHvyN aqy vYsL leI bfhrvyN sfl jnyAU Dfrn krn df nIXm hY. iesyqrHF jnyAu pihnx df smF bRfhmx leI bsMq, KqRI leI grmI qy vYsL leI srd ruq hY. drasl Aus jLmfny ‘c, DV qoN Aupr kpVy pfAux df nIXm nf hox kfrn, kyvl jMjU qoN hI pqf lg jFdf sI ik ikhVf mnuWK iks vrx df hY.

bRfhmx mWq anusfr susLIl puqRIaF nUM jnm dy ky, Aucy jIvn qy afcrx vflf vI koeI mnuWK mrno bfad dsy gey ‘pUM’ nfmk sB qoN vD iBaMkr nrk qoN nhIN bc skdf. Aus leI jrUrI hY ik cfhy iksy vI ZMg, ieQoN qIk ik BfvyN inXog vrgy asBX ZMg dI vrqoN kr lvy pr iek puWqr nUM jnm jLrUr dyvy; jo Ausdy mrno bfd Ausdf ipqRI krm krvfey. iehI kfrn hY ihMdU GrfixaF ‘c puWqr jnm dI vDyrI KusLI kIqI jFdI hY aqy jMjU leI vI Gr ‘c jykr pihlf puWqr hI hovy, qF KusLI df itkfxf nhI huMdf.

jMjU dy KMzx dI sfKI- sfKI anusfr gurU nfnk pfqsLfh nUM pRvfrk rIqI anusfr jdoN jMjU pfAux df smF afieaf qF pMizq nUM sMboDn krky gurU pfqsLfh ny ies jMjU df KoKlfpx, BrI ibrfdrI ‘c AuGyiVaf aqy pfAux qoN sfP ienkfr kr idwqf. iesdy nfl hI afqmk sFJ vfly swcy jnyAU vflI pCfx vI krvfeI.

pfqsLfh cfhuMdy qF Gr ‘c pihlF hI mfqf-ipqf aqy Gr dy vizaF nUM kih skdy sn ik AunHF ny ieh jnyAU nhI pfAuxf. iesdy Ault sfihbF ny smF Auh cuixaf jdoN sfry rfjsI afgU, irsLqydfr, imwqr juVy bYTy sn aqy pRvfr dI vI iejLq df suafl sI. cyqy rihxf cfhIdf hY ik ipqf kflU ds ipMzF dy ptvfrI aqy vkq dy hfkm rfie bulfr kol mihqf (vjLIr) vI sn. iesy kfrn rfjsI lokF ivc vI AunHf df bVf snmfn sI. gurU sfihb df insLfnf qF ies BfrI iekwT ‘c hI, sdIaF qoN cldy af rhy ies Pokt krm dI swcfeI nUM pRgt krnf sI. scmuwc ieh jurwaq gurU nfnk vrgy mrdy-mujfihd, sUrmy dy ihwsy hI af skdI sI.

pAuVI ] sfihbu hoie dieaflu ikrpf kry qf sfeI kfr krfiesI ] so syvku syvf kry ijs no hukmu mnfiesI ] hukim mMinaY hovY prvfxu qf KsmY kf mhlu pfiesI ] KsmY BfvY so kry mnhu icMidaf so Plu pfiesI ] qf drgh pYDf jfiesI ] 15 ] (471)

pd arQ-sfeI kfr- AuhI kMm jo AusnUM BfAuNdf hY. hukim mMinaY- jy mfilk dI afigaf ivc qurIey, jy rjf ivc rhIey, rjf ivc rfjI rihx nfl. prvfxu- drgfh ivc kbUl, surKrU. KsmY kf mhlu- Ksm df Gr, jIvn dI Auh avsQf ijQy pRBU sfiKafq pRgt huMdf hY. mnhu icMidaf- mn BfAuNdf, mn ieCq. pYDf- isropfE lY ky, iejLq nfl .15.

arQ: ijs syvk Auqy pRBU dieafl ho jfey, imhr kry, qF Aus pfso AuhI kMm krfAuNdf hY jo pRBu nUM BfAuNdf hY. (pRBu) ijs nUM afpxI rjLf ivc qordf hY, AuhI syvk pRBU pqI dI syvf krdf hY. pRBU dI rjLf ivc rfjLI rihx krky hI syvk pRBU dy dr qy kbUl ho jFdf hY aqy (Ausdf jIvn jINdy jIa) mfilk nfl iek imWk ho jFdf hY. jdoN syvk vI AuhI kMm krdf hY jo Ksm nUM cMgf lgdf hY, qF Aus (syvk nUM) mn BfAuNdf Pl imldf hY aqy Auh pRBU dI drgfh ‘c iejLq nfl jFdf hY.15.

gurmiq ivcfr drsLn- 1. hukim mMinaY hovY prvfxu- pAuVI ‘c mnuWKf jIvn dI Aus Aucqm avsQf df ijLkr kIqf hY jdoN jINdy jIa, jIv aqy akflpurKu ivckfr koeI Byd hI nhIN rih jFdf. jdoN pRBu ipafry df jIvn sMpUrx smrpx avsQf nUM hfsl kr cukf huMdf hY aqy ajyhy mnuWK nUM gurbfxI ‘c sicafrf, jIvnmuWkq afid kihky vI ibafinaf hY.15.

pAuVI aqy slokF dI afpsI sFJ: pAuVI ivc sPLl pRBU ipafry dI pCfx krvfeI geI hY aqy Aus dy Aucy sucy jIvn dI Jlk idqI geI hY.

ies dy Ault slokF ‘c aijhy aigafnI purK dI aMdrUnI rihxI nUM pRgt kIqf hY jo jLfihrf kyvl DrmI hI nhI blik Drm df Tykydfr qy afgU vI hY. jo asloN syvk qy pRBU ipafrf hox df KflI pRgtfvf hI kr irhf hY. iesqrHF Auh afp qF gumrfh hY hI pr nfl hI lokfeI nUM vI gumrfh aqy Drm dy pVHdy hyT mnuWKf jIvn nfl kyvl DoKf qy pfKMz hY. sLfied iesy leI pAuVI ‘c aijhy Drm dy aKoqI afgUaF qoN sucyq rihky shI arQF ‘c sPLl jIvn leI pRyrxf kIqI geI hY.15.




.