.

gurbfxI ivc pOrfxk kQfvF
(iksLq nM: 16)

pRo: ieMdr isMG ‘Gwgf’

ikRÈn :- ikRÈn df ÈbdI arQ hY kfly rMg vflf. ieh BfrqI imiQhfs df AuWGf nfiek hY. vrqmfn smyN ivc ieh sfry BfrqI dyviqaF nfloNN pRiswD hY. ies dy jIvn duafly anyk qrHF dIaF khfxIaF GuMmdIaF hn. ikRÈn Xfdv vMÈ ivcNoNN sI, ijhVf XXfqI dy puwqr XwdU qoNN cwilaf sI. ieh lok Xmunf iknfry rihx krky, Xfdv pRiswD hoie BI mMinaf jFdf hY. ivȃ purfx ivc ilKI kQf muqfbk, ivȃ ny apxy do vflF ƒ puwitaf. ijnF ivcoN iewk vfl icwtf sI, iewk kflf. icwtf vfl roihxI dy grB ivc clf igaf. ies qoN blrfm df jnm hoieaf. kflf vfl dyvkI dy Audr ivc jfky, ikRÈn (kflf) dy rUp ivc jnimaf. ikRÈn df ipqf vfsUdyv pFzU rfjy dI pqnI kuMqI df Brf sI. ies qrHF iqMn vwzy Brf ikRÈn dy mfmy dy puwqr (Brf) sn. nfrd irÈI ny kMs ƒ iml ky BivwKbfxI kIqI sI ik kMs dy Brf dI bytI, jo vfsUdyv dI pqnI dyvkI hY, Aus dI kuwKoN kMs ƒ mfrn vflf bflk pYdf hovygf. iehI bflk vwzf ho ky kMs df rfj pft afid qbfh kr dyvygf. iesy kfrn kMs ny dyvkI aqy Aus dy pqI vfsUdyv ƒ afpxy mihl ivc hI kYd kr idwqf. vfrI vfrI dyvkI dI kuwKoN jnmy Cy bwicaF ƒ kMs ny mrvf idwqf. jdoN dyvkI swqvIN vfrI grBvqI hoeI qF dyviqaF dI gYbI ÈkqI rfhIN Auh pyt ivclf bwcf rohxI dy grB ivc clf igaf. rohxI vfsUdyv dI dUsrI pqnI sI. ieh dUsrf bwcf jo rohxI qoN jnimaf blrfm sI, jo ivȃ df swqvF avqfr sI. awTvIN vfrI dyvkI ny rfq smyN ijs bwcy ƒ jnm idwqf ieh ivȃ df awTvF avqfr ikRÈn sI. dyviqaF ny afpxI ÈkqI vrq ky ies ƒ bcfAux leI jylH dy sfry qfly Kohl idwqy. sfry pihrydfr BI mdhoÈ krky sulf idwqy. vfsUdyv bwcy ƒ cuwk ky Xmunf pfr nMd guafly dy Gr igaf. nMd dI pqnI XsoDf ny Ausy rfq iewk lVkI ƒ jnm idwqf sI. ikRÈn ƒ XsoDf nfl iltf ky lVkI ƒ cuwk ky, vfsUdyv afpxI QF vfps af igaf. jdoN kMs ƒ ies sfijÈ df Èwk ipaf qF Aus ny afpxy rfj ivcoN dYvI icMnHF vfly sfry nv jnmy bwcy kql krn df hukm dy idwqf. nMd guaflf ies kihr qoN bcx leI rohxI blrfm qy ikRÈn ƒ lY ky gokl clf igaf. iewQy hI ikRÈn qy blrfm dI pflxf hoeI.

ikRÈn dIaF bcpn aqy juafnI dIaF anyk khfxIaF pRcwlq hn. ijnHF ivc Auh jMg krdf hY, KrmsqIaF BI krdf hY. bhuq sfrIaF suMdr iesqrIaF ƒ afpxIaF gopIaF (pqnIaF) bxf lYNdf hY. ikRÈn ny afpxy pRBfv nfl ieMdr dI pUjf bMd krvf idwqI. ies gwloN ÉPf ho ky ieMdr ny swq idn lgfqfr bhuq mINh vrHfieaf. ikRÈn ny afpxy lokF vflI ngrI ƒ zuwbx qoN bcfAux leI swq idn swq rfq afpxI AuNglI qy cuwkI rwiKaf. afpxy lokF ƒ bcfa ilaf qy ieMdr ny hfr mMn leI. ies df mnBfAuNdf sfË bMsrI sI. ies dI bMsrI dI DunI gopIaF df mn moh lYNdI sI. ieh gopIaF nfl gol cwkr ivc nfc kiraf krdf sI. vkq afAux qy ies ny afpxy mfmy kMs ƒ mfr idwqf. afpxy nfny AugrsYn ƒ rfj dy idwqf. iPr ikRÈn pfqfl ivc igaf, pihlF mfr idwqy gey afpxy Cy BrfvF ƒ jIivq krky vfps lY afieaf. Auh Cy Brf iewk vfrI mF df duwD pI ky svrg ƒ cly gey. ikRÈn qy jrfsMD rfjy dI bhuq vfrI jMg hoeI. jMgF lVdf ikRÈn ieMnf kmËor ho igaf ik mQurf ƒ Cwz ky afpxy sihXogIaF smyq gujrfq ivc smuMdr dy iknfry nvyN ngr dvfrkf vsf ky rihx lwgf. ikRÈn dIaF solF hËfr iewk sO awT pqnIaF sn. iehnF qoN iewk lwK awsI hËfr puwqr sn. puwqrI koeI nhIN sI.

ikRÈn ieMdr dy svrgI bfg nMdn ivcoN afpxI pqnI sqBfvF leI iewk kImqI ruwK pfrjfq puwt ilafieaf. ikRÈn dy mrn AuprMq ieh ibrK vfps svrg ivc clf igaf. ies ny aOKy vkq pFzv BrfvF dI mwdd kIqI. arjn df rQvfhI jF muwK slfhkfr bixaf. ikRÈn ny dropqI dI iewËq bcfAux leI iËkr Xog kMm kIqf. durbfsf irÈI dy srfp kfrn sfrI Xfdv kuwl df Kfqmf ho igaf. ikRÈn Kud BI iek iÈkfrI dy qIr nfl mfiraf igaf. mhFBfrq jMg smyNN hOslf hfr cuwky arjn ƒ jo AupdyÈ idwqf, lVn vfsqy iqafr kIqf (kihMdy hn) gIqf AupdyÈ Aus df hI sfr hY. (ihMdU imiQhfs koÈ pMnf 184)

ivcfr- ihMdu smfj ivc ikRÈn df bVf pRBfv awj qwk vyiKaf jf skdf hY. ies dI bMsrI, ies dIaF gopIaF, ies df mwKx corI krnf, nfc klolF, kMs vwD, mhFBfrq ivc mhwqvpUrn Xogdfn pfAuxf afid. ies dIaF ax-igxq burfeIaF kmjoLrIaF BI ihMdUaF ƒ ÈrDfvs gux pRqIq huMdIaF hn. Gr-Gr ies dIaF PotoaF jF mUrqIaF afm rwKIaF hoeIaF hn. bhuq sfry ihMdU purÈF/aOrqF dy nfm ikRÈn jF ikRÈnf rwK hoey suxINdy hn. ies vwloNN kIqIaF klolF ƒ ‘‘rfs lIlHf'' afK ky, nftk mMzlIaF rfhIN styj qy lokF snmuwK kfmuk idRÈF ivc pyÈ kIqf jFdf hY. ies dy nfm qy kfrKfny, dukfnF, skUlF dy nfm rwKy afm vyKI dy hn . jnm-aÈtmI ƒ ies df jnm idn mMn ky Bfrq ivc CuwtI kIqI jFdI hY. mQurf aqy jgnnfQ purI ivc ies nfl sMbMiDq vwzy iekwT huMdy hn. BfvyN ieh pfqr ihMdU jnsmUh dy rgo ryLÈy ivc Auqiraf hoieaf hY, pr hYrfnI ies gwl dI hY ik ies dy jnm df jo qrIkf hY Aus qoNN ÈurU krky ies dy mrn qwk, sfry kMm ''prf BOiqk'' GtnfvF nfl nkf-nk Bry pey vyKy jf skdy hn.

ivȃ dI Kud iewCf jfgI avqfr lYx dI. Aus ny afpxy kysF ivwcoN vfl puwty, iek sPYd sI. ieh sPYd vfl pihlF dyvkI dy grB ivc clf igaf. iPr ivȃ ƒ Aus df grB psMd nf afieaf. ieh grB ivc vfl qoN lVkf bixaf, blrfm roihxI dy grB ivc qbdIl kr idwqf igaf. bVf rOck qmfÈf hY. vfl qoN lVkf qy grB dI bdlI? dUjf kflf vfl dyvkI dy grB ivc, iPr dfKl kr idwqf igaf qy ikRÈn nfmI lVkf pYdf ho igaf. sPYd vfl qNoN gory rMg df muMzf? kfly vfl qoN kfly rMg df kfkf ? ies qoN mgroN khfxI irV peI qy irVdI geI. nfrd munI ƒ kI iZwz pIV hox lwg peI sI ik Auh kMs kol jf phuMicaf? BivwKbfxIaF krn lwg ipaf ik qyrI BYx qYƒ mfrn vfly puwqr ƒ jnm dyvygI. nfrd dI ivȃ nfl ipCly jnm dI koeI duÈmxI hovygI. ivȃ qF swqvF awTvF avqfr bx ky jMmxf cfhuMdf hY. nfrd munI Aus ƒ mrvf dyx qy quilaf hoieaf hY. kMs ƒ pihlF hI dws irhf hY ik qyrI BYx dyvkI ijs bwcy ƒ jnm dyvygI, Auh qYƒ mfr dyvygf. Aus Bly mfxs ny Cy bydoiÈaF ƒ ikAuN mrvf idwqf ? jy nfrd jfxI jfx hI sI qF sfP qrIky kih idMdf BeI Cy bwcy suÈIl hoxgy, swqvF QoVHf qy awTvF bhuqf Éqrnfk hovygf pr Ausny qF vfiZEN hI mrvf idwqy. iPr blrfm ƒ bcfAux leI krfmfqI ZMg nfl Aus ƒ dUsrI pqnI roihxI dy grB ivc Byj idwqf. ikRÈn leI dYvI ÈkqI nfl jylH dy ijMdry afpxy afp KulH gey. sfry pihrydfr GUk sON gey. vfsUdyv bVy afrfm nfl bwcy ƒ cuwk ky jmnf pfr nMd dy Gr clf igaf. XÈoDf dI nvjnmI lVkI cuwk leI, ikRÈn ƒ Aus QF iltf idwqf. ieDr XÈoDf dI bytI dyvkI nfl iltf idwqI. Blf koeI puwCx vflf hovy, Bilaf mfxsf ies bflVI ƒ jylH ivc mrvfAux leI ikAuN lY ky afieaf hYN? pr kOx puwCy? kMs ny pfgl ho ky sfry nv-jnmy bwicaF ƒ mrvfAux df hukm dy idwdf. iPr nfrd ikhVy pqfl ivc grk ho igaf sI? Aus BVUey ƒ bulf ky puwC lYNdf ik Auh Kqrnfk bflk guafc igaf hY. afpxI idwB idRÈtI nfl lwB ky dwsy ikwQy hY? qF ik bydoÈy bflk bcfey jf skx.

ikRÈn guafilaF dy Gr ivc pldf hY, bVIaF KrmsqIaF krdf hY, koeI nhIN rokdf. ijQoN idl kry mwKx jF koeI BI hor vsqU corI kr lYNdf hY, pr Aus dIaF corIaF pRvfn kr leIaF jFdIaF hn. jy Bgvfn, avqfr jI corI krdyy hn, ies df mqlb corI krnI jfieË hY. Bgvfn jI bMsrI dI mDur DunI nfl sfrIaF jvfn kuVIaF df mn moh lYNdy hn qy Auh suwD-buwD Bulf ky, ikRÈn duafly af Jurmt pf lYNdIaF hn. ikRÈn jI msqI ivc, ijs nfl idl kry ipafr klolf krn, koeI rok nhIN. jy iek avqfr bygfnIaF lVkIaF nfl mOj msqI kr skdf hY. ies afm ijhy hoÈy ivhfr ƒ ''Drm-krm'' jfxky KuÈI nfl pRvfn kr ilaf jFdf hY. ies df mqlb bVf sfP hY ik Bgvfn jI dy pujfrIaF ny , afpxy mOj myly leI rfh pwDrf kIqf hY. ikRÈn dI rfs lIlf vflI khfxI KUb pRcfr idwqI geI. awj ikRÈn dI pwQr mUrqI mMdr ivc ikRÈn dI QF Bgvfn bxf ky itkf idwqI geI hY. iek mUrqI nhIN sgoN keI hËfr mUrqIaF, hr QF Bgvfn jI mojUd huMdy hn. Bgvfn dI KuÈI lYx vfsqy Auqyijq khfxIaF suxf ky, ÈrDflUaF ƒ mfnisk qOr qy iqafr kr ilaf jFdf hY. iPr mUrqI duafly juafn cylIaF nfc ÈurU krdIaF hn. ies Kfs nfc smyN afm ivakqI ƒ mMdr dy ahfqy ivc afAux dI afigaf nhIN huMdI , kyvl Kfs pujfrI vrg ''mMqr pVHdf hoieaf Drm-krm inBf irhf huMMdf hY''.

jdoN ikRÈn ƒ jr nfmI iÈkfrI ny mfr idwqf qF Aus dI lfÈ AuQy hI sVdI rhI. kfPI smyN bfad iek ÈrDflU hwzIaF iekwTIaF krky lY igaf qy sMdUk ivc pf ky rwK leIaF. skMd purfx muqfibk iek DrmI rfjy ieMdr dXumn ƒ ivȃ ny hukm idwqf ik qusIN mUrqI bxvfE. ieh izAUtI lwgI awgoN ivÈvkrmf dI. Aus ny ies Èrq qy mUrqI bxfAuxI svIkfr kIqI ik mukMml hox qwk koeI vyKx nhIN afvygf. jy af igaf mYN kMm nhIN krFgf. pMdrF idnF dy aMdr hI rfjf bycYn ho igaf qy mUrqI vyKx clf igaf. ivÈvkrmf ny mÍrqI bxfAux qoN ienkfr kr idwqf. mUrqI dy hwQ pYr ajy bxy nhIN sn. ieMdr dXumn rfjy ny bRhmf awgy pukfr kIqI. bRhmf ny mUrqI ivc afqmf pf idwqI, awKF pRdfn kIqIaF qy mhF pivwqr pUjxXog hox df vrdfn idwqf. Aus idn qoN ies mUrqI dI ''jgnnfQ'' jfx ky byaMq lokF vwloN pUjf kIqI jf rhI hY. ieiqhfisk qOr qy ieh mMdr qy mUrqI rfjf anMq vrmf ny bxvfeI sI. jo 1076 qoN 1147 qwk AuVIsf ivKy rfj krdf irhf hY. ies mMdr ivc aOrqF mrdF dIaF bhuq aÈlIl avsQf vflIaF mUrqIaF bxIaF hoeIaF hn. jdoN rwQ Xfqrf inkldI hY qF ikRÈn (aKOqI jgn nfQ) dI 48 Puwt AucI mUrqI sjf sMvfr ky solF phIey vfly rwQ qy rwK ky Èihr ivc Xfqrf krvfeI jFdI hy. blrfm (ikRÈn df Brf) dI mUrqI 44 Puwt Au wcI qy 14 phIey vflI huMdI hY. suBwdrf (ikRÈn dI BYx) dI mUrqI, 43 Puwt Au wcI qy bfrF phIey dy rwQ qy rwKI jFdI hy. Kfs gwl ieh hY ik iehnF rwQF ƒ ihMdU ÈrDflU bld bx ky iKwcdy hn. vwzy pujfrI qy AuhnF dy Kfs chyqy rwQF dy Auqy bYTy ''mMqr pVH ky lokF ƒ aÈIrvfd dy ky inhfl kr rhy huMdy hn''. hr sfl ÈrDflUaF dI idmfgI prK huMdI rihMdI hY kI hflI iehnF ƒ akl qF nhIN afeI? jfnvrF vFg ieh pujfrIaF ƒ rwQF qy ibTf ky iKwc rhy hn. Bytf cMgI cVHf rhy hn. AuqÈfh ajy pihlF vFg hI bfkI hY. kfm vfsnf BVkfAux vflIaF mUrqIaF mMdr dy aMdr hox dy bfvjUd ieh lok afpxIaF bhuU bytIaF ƒ iewQy afAux qoN rok ikAuN nhIN rhy?  

Kfs smyN qy ieQy ''jgn nfQ'' jI ƒ KuÈ krn vfsqy suMdr qy jvfn lVkIaF Èfndfr nfc nwcdIaF hn. afm lokF df Aus vkq aMdr dfKlf vrijq huMdf hY. kyvl cOxvyN pujfrI aqy AuhnF dy chyqy hI aMdr huMdy hn. sfry qrHF dy hfv-Bfv, nfc dIaF ivDIaF isry lwg jfx qoN bfad, ieQoN dIaF nrqkIaF hOlI-hOlI Kfs aMdfË qy adf nfl iewk-iewk krky srIr qoN vsqr Auqfrny ÈurU krdIaF hn. iehnF kuVIaF dI igxqI iewk sO qoN lY ky vDfeI GtfeI jf skdI hY. jdoN ieh pUrI qrHF nwc ky hMB jFdIaF hn qy srIr dy sfry vsqr Auqfr cuwkIaF huMdIaF hn Aus vkq muKI pujfrI aYlfn krdf hY ik hux ''Bgvfn jgn nfQ jI'' aiq pRsMn ho gey hn qy ieh sfrIaF kuVIaF pujfrIaF dy bYWz rUmF ivc phuMc jFdIaF hn[[[[[. ieh vrqfrf awj qwk inrMqr cldf af irhf hY. pujfrIaF dI vfsnf pUrqI leI afeIaF lgBg grIb anpVH qy nIvIaF jfqF dy lokF dIaF DIaF huMdIaF hn. Auh grIb mfpy ''Bgvfn dI KuÈI aqy svrg dI afsf'' ivc afpxIaF bwcIaF dI blI dy idMdy hn. iewk sfl mgroN afAux vfly vwzy smfgm qoN pihlF iehnF aBfgxF ƒ vysvfvF dy awizaF qy vyc idwqf jFdf hY qF ik nvIaF dyvdfsIaF, rfmjnIaF leI jgHf KflI kIqI jf sky. pujfrI purfxy mfl ƒ kbfV bx cuwky ƒ ''afpxy Bgvfn jI'' dy mMdr ivc ikAuN rihx dyx?

iek bhuq hI dlyr qy isafxI bIbI ny ÈbfnfaËmI pRiswD aiBnyqrI ƒ lY ky ies pfp krm ƒ nMgf krn vflI iPlm bxfAux dI iqafrI kr leI. Auh pUrI tIm smyq bnfrs (kfÈI) puwj geI. ÈbfnfaËmI ny afpxy isr dy lMmy sohxy kys vI ktvf idwqy ikAuNik AuQy dIaF dyvdfsIaF vflf rUp pRgt krnf sI. jdoN ÈUitMg hox lwgI qF ihMdU jƒnIaF ny sfrI iPlmI tIm df kuwtmfr krky burf hfl kr idwqf. kImqI kYmry qoV idwqy. awgy qoN ies bfry jy mn ivc iKafl BI pYdf kr ilaf qF kql kr idwqy jfAugy. aYlfn suxf idwqf. Auh inrfÈ vfps af gey ikAuNik iPlm bxn nfl AunHF dy Drm ƒ Kqrf sI. BfrqI pRYs aqy mIzIey ny ksm KfDI hoeI lwgdI hY ik ies mnuwKqf qoN igrI hoeI kmIngI ƒ afpxy sfDnF rfhIN kdy BMzxf nhIN. Drm asQfnF ivc durfcfr huMdy rihx, bybs ablfvF qVpdIaF rihx, KUMKfr dirMdy (pujfrI vys ivc) AunHF dy srIr ƒ nocdy rihx, AunHF dIaF afqmfvF ƒ kucl idwqf jfvy, Auh koiTaF qy ivwk jfx, pr AunHF dI afvfË ikqy bfhr nf inkl jfvy. AunHF nfl hoey durfcfr jy aKbfrF jF tI[vI[ cYnlF qy pRgt ho gey qF ''Drm ƒ Éqrf'' pY jfxf hY[[[[[[. ieh duÈt krm iksy iek QfvyN nhIN blik Bfrq dy sYNkVy mMdrF ivc ho rhy hn. sfry pfp krm iensfnIaq dI Gor brbfdI lMmy smyN qoN irÈIaF munIaF, avqfrF, BgvfnF dy nfm Au wqy AunHF leI nfmËd mMdrF ivc BgvfnF dy ivcoly pujfrI bVI inrlwjqf nfl krdy af rhy hn. iswKF ivc pYdf hoieaf iek Kfs vrg jo afpxy afp ƒ iswK nhIN mMndf, sgoN iswKF nfloN bhuq Au wcf smJdf hY. ijs ny ihwk dy qfx afpxy nfm qoN pihlF ''sMq bRhm igafnI, 1008'' afid lf ilaf hY, Auh BI iehI mMd kfr krdf afm vyiKaf jf skdf hY. ijs pfp krmF vflI hnHyrI KfeI ivcoN gurU nfnk sfihb jI ny mnuwKqf ƒ kwZxf cfihaf sI. ieh sfD tolf iswK pMQ ƒ Ausy gMdI Kwz vwl grk krn leI hwkI cilaf jf irhf hY. afE awgy ivȃ dy awTvyN avqfr, solF klF sMpUrn Bgvfn jI dIaF hor ''jIvn lIlfvF'' dy drÈn krIey.

awgy ikRÈn dI iek mhfnqf ieh dwsI geI hY ik ies ny ieMdr dI pUjf rukvf idwqI. afpxI pUjf nf hox qy ieMdr bhuq guwsy ivc afieaf qy sfry ngr ƒ bhuqI brsfq krky pfxI ivc zob dyxf cfihaf. ikRÈn ny afpxy lokF dy bcfAu vfsqy sfrf ngr afpxI iek cIcI (CotI) AuNgl qy swq idn cuwkI rwiKaf. lok bwc gey, ieMdr hfr mMn igaf. bVI bf-kmfl ''Drm kQf'' hY. bVf pRqfpI dyvqf hY ieMdr, jo pUjf nf hox krky ienF guwsy ivc afieaf ik sfry lokF ƒ mfr hI dyx lwgf sI. afpxI pUjf dI ieMnI ihrs.L aijhy ivakqI ƒ dyvqf ikhf jfxf kI vfjb hY? ikRÈn ny ies hflfq df bVf ivigafink qrIky tfkrf kIqf. jy pqf lwg igaf sI ik mINh bhuq pvygf qF afpxy lokF smyN isr Kfxy-dfxy smyq, iksy Au wcI itwbI qy phuMcfAux dI QfvyN, sfry ngr ƒ AuNgl qy cuwk ilaf. hPqf Br cuwkI rwiKaf. mINh nfl jl-Ql ho igaf, ikRÈn DrqI cuwk ky Kud ikQy KVHf hoieaf sI? kI koeI ivakqI ies qrHF iek Èihr ƒ AuNgl qy cuwk skdf hY? kI iehnF kuPr khfxIaF vfly gRMQF ƒ Drm pusqkF mMinaf jfxf cfhIdf hY? aijhf kUV pRcfr krky afpxy lokF ƒ guMmrfh krn vfly Twg jF ''420'' nhIN afiKaf jfxf cfhIdf?

ikRÈn afpxI bMsrI ivcoN mnohr sMgIqk DunF pYdf krky gopIaF df mn moh lYNdf sI, AunHF nfl suMdr nfc nwcdf sI qy KrmsqIaF krdf sI[[[[[[. vfh jI vfh.L ''DrmI purK avqfrI ÈkqIaF dy mflk jgq qfrk'', ivȃ dy awTvyN avqfr jI DrqI qy KrmsqIaF krdy hn. anyk hfr isMLgfr krky bhuq sfrIaF jnfnIaF ivckfr ''mor pYlF'' pfAuNdy hn, bs ''iehI Drm'' inBfAuNdy hn. ikRÈn dy hrm ivc 16108 jnfnIaF rwKIaF hoeIaF sn. kmfl ieh ik iek BI aOrq ikRÈn ny ivDI pUrvk ivafh ky nhIN ilaFdI sI. sfrIaF hI ËbrdsqI jF Cwl Pryb nfl afpxy aDIn kIqIaF sn. rfiDkf qF ikRÈn dI skI mfmI lwgdI sI, jo afpxy Gr dI bxf leI. cMdrfvlI ƒ qfkq dI vrqoN aqy DoKy nfl lY aFdf. sqBfmf ƒ lflc dy ky lY aFdf. keI vfrI ikRÈn dy ivroDI rfijaF nfl jMg BI huMdy sn. AunHF ƒ hrf ky AunHF dy ielfikaF ivcoN cux-cux ky sohxIaF jvfn aOrqF jbrI lY afAuNdf sI. ies qrHF solHF hËfr qoN vwD df vwg afpxy duafly iekwTf kr ilaf. kI koeI iek mnuwK hËfrF iesqrIaF dI srIrI BuwK sMquÈt kr skdf hY? kI iek afdmI AunHF dy duwK-suwK suxn leI ieqnf vkq kwZ skdf hY? kudrqI inXmF muqfibk iek afdmI ƒ ieMnIaF qIvIaF afpxy kol bMd krky rwKx df aiDkfr hoxf cfhIdf hY? ienHF sfrIaF qoN jnmy iek lwK awsI hËfr puwqrF nfl ipqf vflf PrË adf kr skdf hY? jvfb hr QF nFh ivc hI imlygf. gurU vrosfey isMGF ny duÈmx dI bhU-bytI nfl kdI bdslUkI nhIN kIqI. sgoN jfbr bdyÈI hmlfvr BfrqI lVkIaF ƒ jbrI AuDfl ky lY jFidaF ƒ rfh ivc Gyr ky jfnF dI prvfh nf kridaF, Cuzf ky vfps Gro-GrI phuMcfAuNdy rhy sn. hËfrF hI Ëulm df iÈkfr hoeIaF lVkIaF ƒ mukq krfAux krky, isMGF ƒ ihMdU smfj vwloN ''bMdI CoV'' ikhf jfx lwg ipaf sI. pr sfzy anHpVH pRcfrk qy zyrydfr sfD, bMdI CoV isMGF dIaF bhfdrI BrIaF kQfvF styjF qy nhIN suxfAuNdy. ikRÈn dIaF lIlfvF jF KrmsqIaF ƒ msfly lf-lf ky, iswK sMgq ƒ suxfAuNdy hn. ienHF lokF df mfzl ikRÈn hY, gurU nfnk gurU goibMd isMG nhIN. nvfb kpUr isMG, srdfr cVHq isMG, jwsf isMG afhlUvflIaf, srdfr bGyl isMG nhIN rhy. AunHF dI sUrmgqI ienHF mnmuKF ny Gwty rol idwqI hY.''ikRÈn Bgvfn jI'' hr ZMg-qrIkf vrq ky, bVI ZITqfeI nfl iswKF dy aMdr Dwikaf jf irhf hY. jnm aÈtmI ƒ jF hor Kfs smyN qy drbfr sfihb aMimRqsr qy hor vwzy Coty gurduafiraF ivc dysF ivdysF ivc, mUrKqf dIaF sB hwdF pfr kridaF, BfeI gurdfs dI dsvIN vfr dI nOvIN pOVI ƒ afpxI ihwk dy qfx glq qrqIb nfl gf ky ikRÈn dI soBf kr rhy hn. ''dUrhu dyiK zMzfAuq kir, Ciz isMGfsxu hir jI afey[[[[[hir jI afey''. AunHF ƒ siqgurU jI dy ieh bcn Buwl hI gey[[[[[[[[

juj mih joir ClI cMdRfvil kfnH ikRsnu jfdmu Bieaf..

pfrjfqu gopI lY afieaf ibRMdfbn mih rMgu kIaf.. (470)

gurU nfnk sfihb bVI bybfkI nfl lokfeI dy snmuK swc rwKdy hoey smJfAuNdy hn- hy BfeI duafpur Xuwg (kQfvF muqfbk) qy Xujrvyd mfno afpxf rMg ivKf rhy hn. ies vyd dI iswiKaf sfkfr ho rhI hY. ikRÈn dI pihlF hI ieMdr nfl KVkI hoeI sI. ikRÈn ny sqBfmf qy cMdrfvlI afid pqnIaF ƒ KuÈ krn leI keI kMm kIqy. AunHF ny afpxI KuÈI leI pfrjfq svrgI ruwK ilaf ky dyx dI isPfrÈ kr idwqI. ikRÈn ieMdr ƒ imlx dy bhfny svrg ivc clf igaf. ieMdr ny nFh kr idwqI. dovF dI KUnI jMg hoeI. ikRÈn BfrU sI, krfmfqI ruwK lY ky vfps af igaf. afpxy bfg ivc ruwK lf idwqf qy afpxIaF pqnIaF ƒ KuÈ kIqf. AunHF dI KuÈI df mqlb? ikRÈn gopIaF nfl ibMdrfvn ivc ''rMg rlIaF'' mnfAuNdf irhf. ies kMm ivc nf qF koeI scfeI hY, nf ies ivc mnuwKqf df Blf hY. AuNÖ qF surg bVI dUr dwisaf jFdf hY. pr dyvqy avqfr jdoN jI cfhy hyTF-Aupr Xfqrf krdy rihx, koeI muÈikl nhIN. nf itkt KrIdxf (jhfjF df), nf vIËf lgvfAuxf, nf qyl Pukxf. bs awK dy plkfry ivc ijwQy jI cfhy, afAu-jfAu. awgy kmfl dI khfxI ieh hY ik jdoN ikRÈn dI mOq ho geI qF ieh anoKf bUtf pfrjfq ibnF iksy dI shfieqf qoN afpy hI ''CU mMqr'' ho ky svrg vwl AuzfrI mfr igaf. siqgurU jI hr QF bf-dlIl qy bf-kmfl gwl krdy hn. pVHo gurbfxI prmfx -

eyk ikRsnM, srb dyvf dyv, dyvf q afqmf..

afqmf bfsudyvisH jy ko jfxY ByAu..

nfnku qf kf dfsu hY soeI inrMjn dyAu.. (469)

hy BfeI iek ƒ qusIN dyviqaF df pRmuwK dyvqf afK rhy ho jo TIk nhIN hY. asl ivc dyviqaF df vwzf dyvqf vfihgurU hI hY. ikAuNik ikRÈn BI vfsUdyv ipqf rfhIN jnimaf hY. vfsUdyv ƒ BI iksy hor vwzI ÈkqI (rwb) ny jnm idwqf hY. jy Aus inrMkfr ƒ smJ leIey qF mihsUs huMdf hY ik sB ƒ pYdf krn vflf vfihgurU hI hY. syvk nfnk Aus inrMkfr df Bgq hY jo ik sB qoN ÈRomxI hY. ---cldf




.