.

dsm gRMQ dy pujfrIaF vloN idwlI ‘c pMQk smfgm rukvfAux dIaF sfijLsLF

nvIN idwlI, 15 akqUbr (svrnbIr isMG)

: pCmI idwlI dI srgrm iswK jQybMdI ‘iswK avyarnYWs gruwp’ vloN kuJ hor nOjuafn jQybMdIaF dy sihXog nfl krvfey jf rhy pMQk smfgm qoN dsm gRMQ lfbI burI qrHF Gbrf geI hY. spoksmYn dy pRqIinD nfl gwl kridaF gruwp dy jnrl skwqr s[ srbjIq isMG ny disaf ik ies smfgm ivc sMBfivq sihXog dyx vfly idwlI kmytI dy mYNbrF nUM ipCly keI idnF qoN sbMiDq sfijsLI qrIky nfl vwK vwK lokF qoN ies smfgm ivc bulfey jf rhy ‘spoksmYn lfbI’ nfl sbMDq aqy kflf aPLgfnf dy smrQk hn, jo hmysLf dsm gRMQ dy ivruD pRcfr krdy hn. s[ srbjIq isMG ny hor disaf ik sRI akfl qKq sfihb dy muwK syvfdfr df iek njLdIkI irsLqydfr, jo ivvfdF ivc iGiraf irhf hY, ny Kud PLon kr ky keI mYNbrF nUM ies smfgm nUM shfieqf nf dyx aqy ies nUM rwd krvfAux dy inrdysL idqy hn. ies ivakqI ny mYNbrF nUM ieh DmkI vI idqI hY ik jykr AunHF ny AupRokq gruwp df sfQ idqf qF idwlI kmytI dIaF afm coxF dOrfn AunHF nUM akfl qKLq sfihb qy qlb krvf ky AunHF df isafsI kYrIar qbfh kIqf jf skdf hY. AunHF ny ies gwl ‘qy hYrfnI pRgt kIqI ik ies gYr isafsI smfgm, ijs df mMqv iswK kOm qy ho rhy iswDy aqy bOiDk hmilaF bfry jfxkfrI dyxf hY, nUM rukvfAux leI vwzI pwDr ‘qy muihMm CyV idqI geI hY. AunHF ikhf ik akfl qKLq qy ibrfjmfn Auc ahudydfrF dy aijhy rveIey qoN iswK ivdvfnF df ieh ieljLfm ik sLRomxI kmytI aqy aKOqI jQydfr afr[aYs[aYs[ dy iesLfiraF ‘qy kMm kr rhy hn, swc huMdf njLr afAuNdf hY.

s[ srbjIq isMG ny AunHF lokF dI aflocnf vI kIqI jo sLhurq hfsl krn vfsqy QF QF qy kwtV ihMdUqvvfdI sMgTnF ivruD smfgm qF krdy hn pr jfxidaF buJidaF vI AunHF dy nfpfk ierfidaF Bfv iek ivvfdq pusqk nUM sRI gurU gRMQ sfihb dy brfbr df drjf dyx ivc AunHF dI mdd krdy hn. AuunHF ikhf ik smfgm vfsqy bulfiraF dI cox, vwK vwK ivisLaF ‘qy AunHF dI muhfrq dy afDfr ‘qy kIqI geI hY nf ik iksy ivsLysL DVy nfl AunHF dy sbMDF dy afDfr Auqy. AunHF ikhf ik ijvyN pIlIey df mrIjL nUM hr vsqU pIlI njLr afAuNdI hY, Ausy qrHF ijnHF lokF nUM spoksmYn aKLbfr jF sMpfdk nfl koeI aYlrjI hY, AuunHF nUM hr iswK ivdvfn spoksmYn aqy kflf aPLgfnf df smrQk njLr afAuNdf hY. s[ srbjIq isMG ny ikhf ik nyVly BivwK ivc idwlI dIaF afm coxF dy mwdynjLr iksy ivvfd qoN bcx leI BfvyN idwlI kmytI dy mYNbrF AunHF df sfQ nf vI dyx, qF vI gurU sfihb dI Et afsrf aqy jfgrUk iswK nOjvfnF dI mdd sdkf ieh smfgm hr hflq ivc krvfieaf jfvygf. AunHF hor ikhf ik smfgm dy mUl eyjMzy ivc dsm gRMQ dy ivsLy ‘qy crcf krvfAux dI koeI Xojnf nhIN sI pr ihMduqv sMgTnF dy tuwkVybocF dIaF gLYr ieKLlfkI sfijLsLF dy mwdynjLr ies muwdy nUM vI smfgm ivc sLfml krn bfry ivcfr kIqI jf rhI hY.


iswKF dI mukqI leI sRI gurU gMRQ sfihb qoN ielfvf hor kuuwJ nhIN : pRcfrk mohn isMG
cMzIgVH, 15 akqUbr (jI[sI[ Bfrdvfj
: agly mhIny dmdmI tksfl vloN dsm gMRQ bfry ‘‘PLqih idvs’’ mnfey jfx mOky qKLqF dy muwK syvfdfrF vloN isLrkq krn dy msly nUM lY ky iswK kOm aMdr vwK vwK ivcfrDfrf hux iek roh df rUp Dfrn kr geI hY. iswK iPLlfsPLI dy ivdvfn dsm gRMQ nUM sRI gurU goibMd isMG jI vloN ricaf gRMQ nhIN mMndy, ikAuNik ieh dsm pfqsLfh dI pivwqr ivcfrDfrf nfl myl nhIN KFdf pr dmdmI tksfl vfly ies gMRQ df pRkfsL krdy hn aqy ies ‘qy afDfrq hor bfxI df pRcfr krdy hn. ptnf qy nMdyV sfihb sxy pMjfb dy keI gurdvfiraF ivKy dsm gMRQ df pRkfsL kIqf jFdf hY aqy ies bfry pRcfr kIqf jFdf hY. iswK imsLnrI kflj anMdpur sfihb dy pRcfrk mohn isMG ny spoksmYn nfl iek ivsLysL mulfkfq dOrfn disaf ik agly mhIny dsm gMRQ bfry PLqih idvs mnfAux vfly smfroh ivc ijhVy qKLqF dy muwK syvfdfr Bfg lY rhy hn, Auh qf ivkfAU mfl hn, ikAuNik AunHF nUM ieMnI soJI nhIN ik sRI gurU gRMQ sfihb qoN ibnF hor koeI sLbd gurU nhIN hY. AunHF ikhf ik dsm gMRQ ivc vrqI geI sLbdfvlI BwdI hY, ijs nUM prvfrk mYNbrF dI hfjLrI ivc suixaf nhIN jf skdf. s[ mohn isMG ny spwsLt disaf ik ies dsm gRMQ dy hwk ivc bolx vfly aigafnI hn aqy ies nUM sRI gurU gRMQ sfihb dy brfbr mMnxf jF brfbrI df drjf dyxf iek vwzI Bul hY qy hyTly drjy dI soc hY. ‘pujfrIaF ny iswK Drm nUM vpfr bxf ilaf hY’ hirafxf dy kurUksLyqr ijLlHy ‘c ipMz isafxf sYdF dy jMmpl hux iswKI dy pRcfrk 28 sflf s[ mohn isMG ny duK pRgt kIqf ik iswK pMQ dI siQqI ies smyN duicwqI vflI hY. AuunHF ikhf ik sLoRmxI kmytI dy pRDfn sxy sfry cODrI qy qKLqF dy muwK syvfdfr KLudgrjL hn, ijhVy vwK vwK mOikaF ‘qy apxI loV anusfr ibafn idMdy rihMdy hn. AuunHF ikhf ik ienHF Drm dy TykydfrF nUM ihMdU jQybMdIaF, ijnHF ivc afr[aYs[aYs[ sLfml hY, dIaF cflF qy clfkIaF bfry pqf nhIN lgdf, ikAuNik dsm gRMQ vwzI kUtnIqI nfl 1721 ivc, dUjy sLbdF ivc afid gRMQ sfihb (sRI gurU gRMQ sfihb0 qoN 100 sfl bfad hoNd ivc ilaFdf igaf. s[ mohn isMG ny ikhf ik ihMdU mfhOl ivc plx vfly sfDF ny ies gRMQ df aMnHyvfh pRcfr kIqf aqy iesy jfl ivc tksflI iswK afgU vI Ps gey, ijnHF ny ihMdUqv dI sLrfrq nUM jfxn leI apxy igafn duafr hI bMd kr ley. anMdpur sfihb imsLnrI kflj dy pRcfrk ny sRI akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr igafnI joigMdr isMG vydFqI bfry Aucycy qOr ‘qy itwpxI kridaF ikhf ik AuunHF ‘qy isafsI glbf aqy dbfa ieMnf vD cukf hY ik ieh syvfdfr pRkfsL isMG bfdl dI kTpuqlI bx ky rih igaf hY. nfgpur ivc ipCy ijhy vydfqI dy dOry dI gwl suxfAuNidaF s[ mohn isMG ny disaf ik muwK syvfdfr ny lokF qy sLrDflUaF sfhmxy hor ibafn idqy aqy injI qOr ‘qy gwlbfq dOrfn, kmry ivc iblkul pfsf plt dy jvfb idqf. mfmlf dsm gRMQ bfry aqy bfdl nUM sjLf dyx bfry sI, ikAuNik sLoRmxI akflI dl dy pRDfn ny ihMdU rIqF anusfr krvfey hvn ivc ihwsf ilaf sI. iswK sLrDflUaF vloN hymkuMt dI Xfqrf bfry ies iswK pRcfrk ny ibnF iJjk afiKaf ik hr rojL kroVF rupey KLrc ky ies sQfn dI Xfqrf kIqI jf rhI hY pr iswK ieh nhIN jfxdy ik hymkuMa qy dsm pfqsLfh nUM dyvI dyvqy brfbr mMinaf jFdf hY, jo iswKI dy isDFq dy iblkul Ault hY. AuunHF spwsLt kIqf ik gurU sfihbfn hymkuMt nhIN gey. ‘‘mfieaf mohy dyvI sB dyvF’’ dy sLbd dI imsfl dy ky s[ mohn isMG ny ikhf ik sfry dyvI dyvqy mfieaf qy moh dy jfl ivc Psy sn aqy Auh prAupkfr ikvyN kr skdy sn. iesy qrHF ‘‘bRhmf ibsLn mhf idAu qRY gux rogI ivc hAumY kfr kmfey’’ Bfv iqMny dyvqf vI rjo, qmo aqy sqo avguxF dy rogI sn qy iPr gurU sfihb dI qulnf ienHF dy brfbr smJx vfly, iswKI isDFq dy hfmI ikvyN bx skdy hn. pRcfkr mohn isMG ny ikhf ik hymkuMt jfx dI QF ieiqhfsk gurdvfiraF aqy QfvF ‘qy jfxf cfhIdf hY. hymkuMa vrgy phfVI sQfn ‘qy jf ky iswKI dy shI arQ lwBxf byvfkUPLI hY, hF AuNj ipkink dy qOr ‘qy jfx ‘c koeI hrjL nhIN pr AuQy jf ky gurU sfihb dI qulnf dyvI dy pujfrI nfl krnf gLlq hY aqy aijhf krnf iswK pMQ dIaF sPLlqfvF ‘qy pfxI Pyrn dy qul hY. sLoRmxI kmytI dI kfrgujLfrI bfry puCy jfx ‘qy nOjvfn iswK pRcfrk ny ikhf ik ijs cuxI hoeI kmytI df muwK mMqv gurdvfiraF qoN Drm df pRcfr krnf sI, AuhI kmytI hux isafsI ipV ivc gMdgI Gol rhI hY aqy Dfrmk PLMzF dI durvrqoN rfjnIqk muPLfdF vfsqy kIqI jf rhI hY. AunHF ikhf ik zyiraF qy hor aKOqI Dfrmk itkfixaf ivc pujfrIaF ny iswK Drm nUM vpfr bxf ilaf hY aqy apxI rojLI rotI qoN awgy jf ky hor aYsLo iesLrq dI ijwlHq ivc gRsq cuky hn pr pMQ dy drd nUM smJx vfly bhuq QoVy lok hn.


eyar ieMzIaf dy jhfjL ‘c hoey Dmfky df mfmlf JUTf hlPL lYx ‘qy ieMdrjIq isMG irafq ivruD 7 meI qoN suxvfeI sLurU hovygI
torFto, 12 akqUbr (pI[tI[afeI[)
: 1985 ‘c eyar ieMzIaf dy jhfjL ‘c bMb Dmfkf krn dy mfmly ‘c sjLf Bugq rhy ieMdrjIq isMG irafq ivruD shMu cuk ky JUTI gvfhI dyx dy mfmly dI suxvfeI agly sfl sLurU hovygI. 5 sfl dI sjLf Bugq rhy ieMdrjIq isMG irafq ivruD JUTf hlPL cukx ‘qy ibRitsL kolMbIaf dI suprIm kort dy aYsosIeyt cIPL jsits pYtirk zohm ny mfmly dI suxvfeI dI qrIk 7 meI pfeI, jd ik irafq ny ieh kfrvfeI jylH ‘coN hI vIzIAu sMprk rfhIN vyKI. irafq ivruD dosL hY ik Aus ny jhfjL ‘c bMb Dmfkf krn dy mfmly ‘c muwK gvfh vjoN pysL ho ky sqMbr 2003 ‘c gvfhI dOrfn irpudmn isMG milk aqy ajfieb isMG bfgVI, ijnHF nUM ipCly sfl brI kr idqf igaf sI, ivruD 27 vfr JUT boilaf hY. irafq, ijhVf ik ielYktRIsLan sI, jykr JUTf hlPL lYx df dosLI pfieaf jFdf hY qF Aus nUM 14 sfl dI hor sjLf ho skdI hY. Auh pihlF hI eyar ieMzIaf dI Auzfx 182 ‘c bMb Dmfkf krn leI smfn muheIaf krvfAux dy dosL ‘c sjLf Bugq irhf hY. ijLkrXog hY ik 23 jUn 1985 nUM hoey ies bMb Dmfky ‘c 329 lok mfry gey sn.

ies qoN ielfvf ieMdrjIq isMG irafq ny tokIAu dy nrIqf hvfeI awzy ‘qy hoey Dmfky ‘c iesqymfl bMb nUM bxfAux ‘c vI sihXog idqf sI. ies Dmfky ‘c sfmfn cukx vfly do ivakqI mfry gey sn. ies dOrfn do pIVqF dy prvfrF ny suprIm kort dy sfbkf jwj jon myjr dI agvfeI vfly kYnyzIan juzIsLIal kimsLn nUM bynqI kIqI hY ik BfvyN Auh kYnyzf srkfr nfl sihmq nhIN hn pr Auh ieh cfhuMdy hn ik ies duKFq ipClI scfeI sfhmxy ilaFdI jfvy.


gurdvfrf suDfr lihr
ijs idn qoN qusI ieh aKLbfr sLurU kIqf hY, mYN Ausy idn qoN ies df pfTk hF. keI vfr soicaf hY quhfnUM icwTI ilK ky quhfzy ies dlyrfnf, kRFqIkfrI Audm dI pRsLMsf krF pr ies ivc lwgI sMpfdkI ny mYnUM bImfr hox dy bfvjUd ieh icwTI ilKx leI mjbUr kr idqf. mYN apxy prvfr ivc pl irhf sF jd isMG sBf lihr ny apxy tIcy pRfpq kr ley sn. myrI Aumr ies smyN 75 sfl hY. myrf pflx posLx myry nfnky Gr ivc hoieaf sI. myry nfnf jI isMG sBf lihr dy pRsLsMk sn. myry mfmf jI ijs smyN ajy awTvIN jmfq dy ividafrQI sn, AunHF jYqo dy morcy ivc iek jQy ivc sLfml ho ky kYd kwtI sI. myry mfmf jI aqy nfnf jI dy ivcfr iblkul quhfzy vrgy sn. myry Aupr AuunHF ivcfrF df zUMGf pRBfv hY, ies leI mYnUM quhfzf aKLbfr iswK Drm ivc afey bRfhxmvfd qoN mukq krvfAux leI bhuq hI rcnfqmk PLrjL inBf irhf jfpdf hY. qusI apxy sMpfdkI ivc TIk hI iliKaf hY ik ijs afdmI nUM qusI akfl qKLq dy muwK pujfrI bxn dy Xog hI nhIN smJdy Aus nUM mYmorMzm dyx dy kI afrQ hn. jykr mYmorMzm dyxy hI hn qF Aus dIaF sfrIaF afphudrIaF df ijLkr ikAuN nhIN krdy? jy Auh sfrIaF akflI pfrtIaF nfl brfbr df slUk krn lwg pvygf qF kI gurdvfrf suDfr lihr df mksd pUrf ho jfvygf? s[ ismrnjIq isMG mfn ny vydFqI sfhmxy pysL ho ky apxI kmjLorI df hI sbUq idqf hY. Aus ny sfbq kr idqf hY ik Auh iswK kOm dI TIk rihnumfeI krn dy Xog nhIN ikAuuNik nf Auh pRo[ gurmuK isMG vFg aqy nf igafnI idwq isMG vFg apxy stYNz ‘qy hI kfiem irhf.
quhfzy sMpfdkI dI kdr s[ qrlocn isMG dupflpur XU[aYs[ey[ ny keI guxF vDf idqI hY. Aus dy lyK nfl idqIaF qsvIrF hyT idqI ieh itwpxI ikMnI ZukvIN hY ik ‘‘ieMjx bxn leI sfry kfhly hn pr ipCy lwgx aqy zwby bxn vfsqy koeI rfjLI nhIN.’’
mYnUM awj kl sLurU kIqI gurdvfrf suDfr lihr vI iek cox stMt hI jfpdI hY. ieh lok aYvyN apxf smF aqy sLkqI brbfd kr rhy hn. iswK Drm ivc rly bRfhmxvfd nUM kwZx ivc ieh lok iblkul sPLl nhIN hoxgy ikAuNik ies lihr dy sMcflk idloN suihrd nhIN hn. isrPL zrfmybfjLI kr rhy hn. jykr mYN rfjLI KLusLI huMdf qF apxy ivcfrF nUM hor sLkqIsLflI ZMg nfl pRgt kr skdf. afs krdf hF myry tuwty Puwty ivcfr quhfnUM psMd afAuxgy.
ieMdr isMG KLfmosL


lwqF dy BUq gwlF nfl nhIN mMnxgy!
awj vwD rhy zyrfvfd dy kfrnF nUM qlfsLx dI jLrUrqI hY ikAuNik lok mfnsk qOr ‘qy ibmfr hn. Gr dI gLrIbI kfrn ielfj krvfAux qoN amsrwQ lok zyrfvfdIaF qy pKMzIaF dy cwkr ivc pY jFdy hn qy iPr Auh lokF nUM apxy gDI gyVF ivc GumfeI iPrdy hn. pKMzIaF vloN AunHF ivakqIaF dI mfnsk, afrQk qy srIrk Kwjl KuafrI kIqI jFdI hY. AunHF vloN zr pf idqf jFdf hY ik jy jfxf Cwizaf qF srIrk jF prvfrk nuksfn ho jfvygf. iek sQfnk Drm dy pRcfrk (eIsfeI) lokF aMdr rogIaF nUM TIk krn dI smrwQf dsdy hn, ijs qrHF iswK Drm dy zyrfvfdI vI kuwJ sLbd pVHn dI slfh idMdy hn. iek idn luiDafxy dy msLhUr hspqfl ivc ienHF dy prcfrkF nfl ivcfr vtFdrf hoieaf ijs ivc AunHF aMq hfr mMnI. mYN AunHF nUM smJfieaf ik jy Drm mMnx nfl hI rog TIk ho skdy hn qF qusIN lokF ny ieMnf vwzf hspqfl ikAuuN bxfieaf? ieMny lok ieQy zfktrI ivigafn dI pVHfeI ikAuuN krdy hn? qusI ieMny kImqI sfDn lf ky srIr dy vwKo vwK aMgF dI jFc ikAuN krdy ho? lokF dI afrQk lut ikAuN krdy ho? bws svyry sLfm kuwJ smyN dI pRfQnf hI jdoN rogI nUM TIk kr skdI hY qF iPr lokF dIaF awKF ivc Gwtf ikAuN pfAuuNdy ho? AuunHF nUM mMnxf ipaf ik ivigafn kuwJ hY qF jLrUr pr Drm dy nF ‘qy lokF nUM byvkUPL hI bxfieaf jFdf hY (ieh gwl ikRscIan mYzIkl kflj ivc vfprI sI). hux sfzy iswK Drm dy pujfrIaF dIaF gwlF lY lvo. vYsy qF cMdI sfihb ny 17 sqMbr dy jpujI sfihb dI ivafiKaf ivc ilK idqf hY ik BfeI rivMdr isMG dy krIqnI jQy vloN aMimRqsr qoN sRI hymkuMt sfihb dI Xfqrf dI zI[vI[zI[ qy vI[sI[zI[ dI msLhUrI inwq tI[vI[ ‘qy kI sunyhf idMdI hY ik iswK vI ipCly jnmF jnmFqrF ivc ivsLvfs rKdy hn? kdy ienHF nUM gurbfxI dy Auh sLbd idKfeI nhIN idqy. iek ikqfb ivc ilKIaF gwlF nUM gurU nfl joVn vfly, ieh zyiraF vfly, tksflI afr[aYs[aYs[ dy eyjMt bI[jy[pI[ vfilaF dy cmcy hux jnqf nUM ijLafdf smF mUrK nhIN bxf skdy. sfnUM iswK Drm dI rihq mirafdf nUM lfgU krn vfsqy iswK ivdvfnF, buDImfnF, imsLnrI prcfrkF qy pMQk jQybMdIaF nUM ijnHF nUM TIk gurU gRMQ sfihb dI mirafdf bfry jfxkfrI hY qy drd hY, iekwTy ho ky ies nUM lfgU krn leI sRI hir mMdr sfihb qoN sLurU krnf pvygf. ies leI afp vrgy buDImfnF nUM lokF qy iswK sMgqF nUM Xog agvfeI dyx vfsqy koeI idn insLicq kr dyxf cfhIdf hY. asIN kdoN qk afr[aYs[aYs[ qy bI[jy[pI[ dy eyjMtF nUM mnmfnIaF krdy dyKdy rhFgy? smF af igaf hY ik jo kMm sLoRmxI kmytI 80 sflF ivc nhIN kr skI asI jldI hI kr dyeIey. lfqoN ky BUq bfqoN sy nhIN mfnqy. pMQk jQybMdIaF rl ky agvfeI krn qF swB kuwJ ho skdf hY. jo hnyrf sLoRmxI kmytI awsI sflF dy ieiqhfsk smyN ivc dUr nhIN kr skI, spoksmYn ny iek sfl qoN Gwt smyN ivc pUrf kr idqf hY. isrPL iek idn pihly pihr AuT ky sRI hirmMdr sfihb ivc sRI gurU gRMQ sfihb df pRkfsL krn dI ihMmq iekwTI kr ky awgy lwgx dI jLrUrq hY. ieh kurbfnI qF iek idn krnI hI pvygI. dfs ies leI iqafr hY. quhfzy vloN aqy hor jQybMdIaF qoN hF dI jLrUrq hY.
— prmjIq isMG zfktr, smrf hspqfl BUMdVI (luiDafxf)




.