.

afsf kI vfr

gurmiq ivcfr drsLn aqy stIk

ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

sloku mÚ 1] sic kflu kUVu vriqaf kil kflK byqfl]

bIAu bIij piq lY gey ab ikAu AugvY dfil]

jy ieku hoie q AugvY ruqI hU ruiq hoie]

nfnk pfhY bfhrf korY rMgu n soie]

BY ivic KuMib cVfeIaY srmu pfhu qin hoie]

nfnk BgqI jy rpY kUVY soie n koie]1] (468)

pd arQ: sic - sWc ivc, krqy dI isPLq slfh vfly pfsy. sic kflu - sWc df kfl pY igaf hY, mnuWK nUM sMsfr dI aslIaq vloN prK nhIN rhI, pRBU krqy dI pCfx nhI rhI. kflK - kflfpx, ivkfrF dI kflK, aAugxF dI Brmfr. kil kflK - klih klysL dI kflK, aigafnqf df GuWp hnyrf. byqfl - BUqny, aMqF dI, (aigafnqf dI) ieMqhf kflK, ijvyN nfcy qfl Aupr nWcdy-nWcdy, keI vfrI byqfl hoky qfl nUM vI ipWCy CWzky ibnf-qfl by isr pYr hI nwcxf sLurU kr idMdy hn. bIAu - nfm rUp bIj, krqy dI isPLq slfh vflf bIj. bIij - bIj ky. ikAu AugvY - nhI Aug skdI. dfil - sfbq bIj dy dly hoey tukVy. ieku - sfbq bIj. ruqI hU ruiq - ruWq anusfr, ruqF ivcoN afpxI ruWq smy, PWbvIN rWuq smy. pfh - lfg, kWpVy ƒ pWkf rMg cfVHn leI Aubldy pfxI ivc rMg pfAux qoN pihlF Aus ivc QohVf ijhf lUx, PtkVI afid pfeIdf hY; eysy nUM kwpVy leI lfg jF pfh lgfxf kihMdy hn. kor - kory kWpVy ƒ (rMg cVHfn qoN pihlF kWpVy ivcoN ‘kor’ df kZxf jLrUrI huMdf hY, nhI qF rMg BfvyN ikMnf vDIaf iksm df hovy; kWpVf Aus rMg nUM nhI pkVdf). rMgu n soie - Auh rMg pWkf nhI cVHdf. srmu - myhnq, Audm. rpY - rMigaf jfey . kUVY - kUV dI, Cl jF TWgI dI. soie - KLbr, iBxk, pkV]1]

arQ - (sMsfrk jIvF dy ihrdy ivcoN) krqy df inrml BAu (sWc) muWkf ipaf hY aqy sfry pfsy kUV hI kUV dI kflK CfeI qy lokfeI byqfl hoeI peI hY. Bfv mnuWK sMsfrk iKWcF aqy moh mfieaf dy ivkfrF ivc pUrI qrHF zuWbf ipaf hY; ijsdf nqIjf hY, sfry pfsy klih, klysL, asLFqI, aigafnqf dy hnyry dI kflK nfl ilWbVy, byqfl hoey lok nWc rhy hn. ies qrHf jIvF nUM sMsfr df moh pRbl hY aqy isrjxhfr nfl sFJ vflf iKafl hI jIvF dy ihridaF ivcoN dUr hoieaf ipaf hY. krqy nUM ivsfr ky jIv mfno BUqny bxy pey hn.

ijnHF (gurmuKF) ny (afpxy ihridaF ivc) hrI dy idRVH ivsLvfs vflf sfbq bIj bIijaf hYY, Auh ies jgq qoN sLoBf KWt ky jFdy hn. pr (aigafnqf dy ies dOr ivc lokF aMdr idRVHqf vfly sfbq bIj df aMkur Putxo rih igaf hY. iehnF ny afpxy mn rUpI bIj nUM) dfl bxf riKaf hY Bfv iehnF dy mn aMdr krqy dI krnI bfry iek mn, iek icWq vflI avsQf nhI aqy duicWqI ivc Psy pey hn.

TIk Esy qrHF ijvyN bIj do-PfV ho ky kdy nhIN Aug skdf. ies duicwqypx dy kfrn jIvF df mn krqy dI isPLq slfh (nfm) ivc nhI juVdf aqy iehnF dy mnuWKf jnm byarQ jf rhy hn) ikAuNik bIj Augdf hI qF hY, jy bIj sfbq hovy aqy bIjx dI ruWq vI PWbvIN hovy. (eysy qrHF rWb nfl jIv dI sFJ vI qF hI bx skdI hY jykr krqy dIaF dfqF bfry jIv aMdr pUrn jfgRqI hovy; mn pUrI qrHF rWb dy rMg ivc rMigaf hovy. ijvyN bIj leI PWbvI ruWq dI loV huMdI hY Esy qrHF anykF jUnIaF ivcoN mnuWKf jnm hI pRBu imlfp leI ieko qy shI avsr aqy jUnI hY).

(iesqoN agy kWpVy rMÕx dI imsfl dy ky) gurU nfnk pfiqsLfh PLurmFdy hn jy lfg n vrqI jfey qF kWpVy ƒ kdy vI sohxf pWkf rMg nhIN cVHdf. (ijhVf ik pF lgfAux nfl hI cVHnf huMdf hY. (eysy qrHF jLrUrI hY jykr jIvn nUM pRBU dy sohxy rMg ivc rMÕxf hovy, qF) ies nUM isPLq slfh vflI myhnq qy Audm dI pfh idWqI jfvy qy iPLr iesƒ pRBU rMg rUpI KuMb qy cVHfieaf jfvy; Bfv Ausdy gux gfx rfhIN afpxI jIvn nUM BrpUr kIqf jfvy. krqfr dI hryk bKisLsL aqy dyx ivcoN AusdIaF dfqF rfhIN Ausdy drsLn krn df bfr bfr aiBafs kIqf jfvy. ies qrHF krqy dI byaMqqf aqy dfqF vloN jfigRq hoky ivsmfd ivc af cuWkf mn vfps sMsfr dy kWcy rMgF ivc nhI zuWbygf.

pr ies sfry qoN vI pihlF jLrUrI hY ik ijvyN kpVy nUM KuMb qy cVHfAux leI pihlF kpVy ivcoN ‘kor’ kWZx dI loV huMdI hY nhIN qF kpVf kdy vI rMg nUM nhIN pkVdf eysy qrHF ies mn nUM pRBU dy rMg ivc rMgy jfx leI vI pihlF ies mn dI kor nUM kWiZaf jfvy ies mn nUM krqfr dy inrml BAu ivc ilaFdf jfvy. (ies aMdr ivsLvfs pYdf kIqf jfvy ik krqfr qoN ibnf AusdI afpxI koeI pfieaF nhI aqy nf hI AusqoN ibnF dUjf koeI iesLt hI huMdf hY. ies qrHF iBMn iBMn dI tyk rfhIN qF apxy hI jIvn nUM qbfh krnf hY hor kuJ nhI.

(aMq ivc) gurU nfnk pfiqsLfh (bVI idRVHqf nfl) PLurmFdy hn ik ies qrIky pRBU dy idRVH ivsLvfs ivc rMgy hoey ies mn nUM, sMsfrk mfieaf moh-ClL-iKWcF-Bulfvy aqy ies aMdrlI aMqF dI imTfs vI iesnUM poh nhI skygI]1]

gurmiq ivcfr drsLn: 1. jy ieku hoie q AugvY - afm qOr qy lokIN suafl krdy hn ik asIN ismrn krdy hF, bfxI pVHdy hF pr mn nhI itkdf. pfiqsLfh ies slok rfhIN smJfAuNdy hn ik swcfeI ieh nhI ik mn nhI itkdf; blik swcfeI ieh hY ik duicwqI ivwc Psy mn nUM itkf ivwc ilafAux vfsqy pihlF iesnUM krqfr dy inrml BAu ivc ilafAuxf hY. ies mnuWKf srIr smyq, akfl purKu dIaF bKsLIaF byaMq dfqF nfl iesdI pCfx qy sFJ krvfAuxI hY ijsqoN pRBU bfry axjfx (kory) mn nUM Aus krqy dI srb Auqmqf bfry kuJ pqf lwg sky aqy ieh mn afphudrIaF-anmwqF-durmwqF ivcoN inklL sky.

AupRMq ies mn nUM pRmfqmf dI isPLq slfh dy rMg ivc rMÕxf hY. AusdI isPq rfhI afpxy jIvn nUM BrpUr krnf hY. Bfv krqfr dI hryk bKisLsL aqy dyx ivcoN AusdIaF dfqF rfhI Ausdy drsLn krn df bfr bfr aiBafs kIqf jfvy. ies qrHF krqy dI byaMqqf aqy dfqF vloN jfigRq hoky ivsmfd ivc af cuWkf mn vfps sMsfr dy kWcy rMgF ivc nhI zuWbygf.

2. sic kflu kUVu vriqaf: Kfs iDafx dyx dI gwl ieh hY ik ies slok ivc do id®sLtFq afey hn. pihlIaF 3 qukF ivc KyqI df aqy aglIaF 3 qukF ivc kpVf rMgx df. pihly id®sLtFq ivc gurdyv ny dWisaf hY ik ijvyN sfbq dfxf hI bIijaF Aug skdf hY. jy dfxf dlL idWqf jfey qF kdy nhI Augdf. eysy qrHF jy mn do-PfV hovy, mn aMdr duicqfpx hovy qF ies jIvn aMdr krqy dI isPLq slfh (nfm) vflf bIj kdy Aug aqy vD-Pul hI nhI skdf.

dUjy id®sLtFq ivc pfiqsLfh kpVf rMÕx dI imsfl dyky smJFdy hn ik ijvyN kpVy nUM rMÕx leI pihlF Aus ivcoN kor kZI jFdI hY AupRMq AusnUM KuMb qy cVHfAux qoN pihlF ‘pf’ jF ‘lfg’ lfAuxI huMdI hY. nMbrvfr jykr pihlF ieh dovyN kMm nf kIqy jfx qF kWpVy ƒ rMg nhI cVH skdf.

eyhI hflq mnuWK dy mn dI hY. pihlF iesnUM krqy dy inrml BAu ivc ilaf ky iesdI kor nUM kiZaf jfvy iPLr iesnUM krqfr dI isPLq-slfh rUpI pf lfeI jfvy. ajyhy qrIky pRBU rMg ivc rMigaf jf cuWkf mn, sMsfr dy mfiek QpyVF qoN pUrI qrHF bicaf rihMdf hY aqy jIvn mukq ho jFdf hY.

mÚ 1] lbu pfpu duie rfjf mhqf kUVu hoaf iskdfru]

kfmu nybu sid puCIaY bih bih kry bIcfru]

aMDI rXiq igafn ivhUxI Bfih Bry murdfru]

igafnI ncih vfjy vfvih rUp krih sIgfru]

AUcy kUkih vfdf gfvih joDf kf vIcfru]

mUrK pMizq ihkmiq hujiq sMjY krih ipafru]

DrmI Drmu krih gfvfvih mMgih moK duafru]

jqI sdfvih jugiq n jfxih Ciz bhih Gr bfru]

sBu ko pUrf afpy hovY Git n koeI afKY]

piq prvfxf ipCY pfeIaY qf nfnk qoilaf jfpY]2] (468-69)

pd arQ: lbu - jIB df cskf. pfpu - pRBu nUM ivsfrky kIqy sfry kMm. mhqf - vjLIr, slfhkfr, mMqrI. kUV - nfsLvfn sMsfr df moh. iskdfru - cODrI. nybu - nfieb, aPLsr. sid - sWd ky, bulf ky. aMDI rXiq - kfmfidk ivkfrF dy aDIn rih ky aMnHy ho cuWky srIr dy igafn aqy krm ieMdry. Bfih - aWg, iq®sLnf dI aWg. murdfru - hrfm, vWZI Kor, irsLvqKor, dUijaF df hWk Kfx vfly. Bfih Bry murdfr - (srIrk ieMdiraF rUpI rXq) ies jIvn nUM cWtI bDf guaf rhI hY. igafnI - dUijaF ƒ AupdysL krn vfly. vfvih - vjFdy hn. rUp krih sIgfru - qrHF qrHF dy Bys vtFdy hn, isLMgfr krdy hn. vfdf - JgVy XuDF dy pRsMg. joDf kf vIcfru - sUrimaF dIaF khfxIaF krnIaF. ihkmiq - clfkI BrIaF dlIlF. hujiq - kyvl vfZvIaF dlIlF, bnfvtI dlIlF; ijhVIaF ik asl ivc dlIlF nhI hujqF hn. sMjY - mfieaf nUM iekWTf krn ivc. DrmI - afpxy afp ƒ DrmI smJx vfly. gfvfvih - guaf lYNdy hn. moK duafru - mukqI df drvfjLf, mukqI dI ieWCf. jqI - Auh mnuWK ijnHF ny afpixaF ieMdiraF qy kfbU riKaf huMdf hY. jugiq - (jqI bxn dI) jfc, ZMg, qrIkf. Ciz bhih - CWz bYTdy hn, CWz ky cly jFdy hn. Gr bfr - gRhsq, Gr-prvfr. sBu ko - hryk jIv, hr koeI. pUrf - mukMml, aBuWl. Git - AUxf. piq - ieWjLq. prvfxf - vjLn krn vflf vWtf. ipCY - (do pilaF vflI qWkVI dy) ipCly Cfby ivc]2]

arQ - (jykr ies mnuWKf srIr nUM iek rfj-bxqr mMn ilaf jfvy qF ies srIr ivc) jIB df cskf mfno, rfjf hY. (pRBu nUM Bulf ky kIqy sfry krm) pfp (ies rfjy dy) vjLIr hn. (ies rfj bxqr ivc) ibnsxhfr sMsfr df moh qy pkV hI cODrI (iskdfr) hY. AupRMq eysy lWb qy pfp afid rfhIN cl rhI ies rfj bxqr hyTF) kfm mfno aPLsr (nfieb) hY aqy (eysy ƒ hI) sWd ky (sfrI) slfh puWCI jFdI hY. (ikAuNik iksy vI rfj bxqr ivc kfrvfeI qF afKr aPLsrF ny hI krnI huMdI hY qy eyQy eyhI hY iehnF df vWzf slfhkfr).

(ies srIr ivcly pMj igafn aqy pMj krm ieMdry mfno mnuK dy srIr dI ies rfj bxqr dI prjf hn jo igafn qoN sWKxI (hox kfrx) aMnHI hoeI peI hY aqy iq®sLnf (dI aWg ivc ies kImqI mnuWKf jIvn nUM) cWtI bDf Kqm kr rhI hY.

{ies qrHF mnuWKf srIr dI ajyhI cl rhI rfjsLfhI aqy Aus rfj bxqr hyT aMnHI prjf (krm ieMdry aqy igafn ieMdry) vflI bx cuWkI ies Kyz ivc lokfeI df ikrdfr iBMn iBMn mnuWKF anusfr jo bx cuWkf hY Auh ies qrHF hY:

ijhVy mnuWK afpxy afp ƒ igafnvfn (AupdysLk) aKvFdy hn, Auh nWc rhy hn, vfjy vjFdy hn aqy keI qrHF dy rUp-Bys vtFdy qy bdldyy hn, anykF isLMgfr krdy hn; AucI AucI kUkdy hn, XuDF dy pRsMg krdy-suxFdy hn aqy XoiDaF dIaF vfrF ibafndy hn.

pVHy-ilKy (pMzq) pr asloN mUrK (AuhnF rfhI kIqIaF ivdvqf dIaF gwlF asl ivwc inrIaF) clfkIaf, hujqF qy kpt BrpUr bnfvtI dlIlF hI hn ikAuNik dOV qf lgI hY kyvl pYsf iekwTf krn dI (iesqoN vD igafn anusfr jIvn jIAuxf jF igafn df pRsfr AuhnF df krm nhI).

(ijhVy apxy afp ƒ) DrmI smJdy hn (ho skdf hY) Auh afpxy vloN Drm df kMm hI krdy hox pr (Auh vI afpxI sfrI myhnq) guaf rhyy hn. (ikAuNik ies dy vWty AuhnF dI dOV Drm kmfAuxf nhI blik kyvl vfsLnf dy bDy hoey iksy PLrjLI mukqI dI ieCf aDIn hI kr rhy hn.

(kuJ apxy afp ƒ) jqI aKvFdy hn pr jqI kI huMdf hY iesdI jugq nUM qF jfxdy nhI (kyvl dUijaF dI dyKf-dyKI) Gr-prvfr CWz ky (jMglF afid ivc) cly jFdy hn (bs eyhI hY AuhnF df jqI hoxf).

(ies qrHF loB, pfp, kUV, kfm aqy Ausdy cODrIaF-aPLsrF hyT cl rhI sfzy igafn qy krm ieMdiraF vflI prjf qy ho rhI ies hkUmq ivc ho rhI aqy mcI hoeI ies qbfhI dOrfn) hryk mnuWK afpxy afp ƒ pUrn qOr qy isafxf smJdf hY. koeI vI nhI afKdf ik myry ivc koeI AUxqfeI hY.

ies qy gurU nfnk pfiqsLfh PLYslf idMdy hn ik asl ivc pUrf jF sPLl jIvn kyvl EhI hY ijhVf krqy dI iensfPL rUp qWkVI dy ipCly pWlVy ivc ieWjLq rUp vWtf pYx qy pUrf Auqrygf (ies vfsqy ieh PLYslf qF pRBU dy Aus vWty rUp iensfPL qoN hoxf hY ik kOx pUrf hY aqy kOx GWt. BfvyN ik ieh sfry hI afpxy afp nUM sPLl, pUrf qy isafxf hI mMn rhy hn pr srIr Aupr cl rhy aijhy nfks injLfm kfrn, srIr dI ies aigafnqf BrpUr vrqoN kfrn ieh sfry kyvl apxy afp qoN hI pUry hn) qF qy sfzy afpxy qOr qy inBfey jf rhy afp imQy sfzy jIvn dI Kyz ivc bxy bYTy ieh igafnI, sUrmy, pMzq, jqI afid sPLl nhI hn. blik apxI hoNd nUM imtfky AusdI rjLf ivc rihky jIvn dI sMBfl krn vfly hI asl ivc sPLl jIvn huMdy hn. ies kfrn asl ivc EhI iensfn AUxqfeI qoN rihq hn ijnHF nUM pRBU dI drgfh ivc afdr rUp vWtf brfbr dwsygf]2]

gurmiq ivcfr drsLn - 1[ sfzf srIr iek rfj bxqr pr[[ - slok dIaF pihlIaF iqMn pMgqIaF ivwc gurdyv ny iewk rfj bxqr df nksLf iKwc ky smJfieaf hY. ijvyN iewk rfj bxqr ivc iek rfjf huMdf hY, iPr Aus dy hyTF vjLIr. vjLIr afpxy slfhkfrF aqy aPLsrF rfhIN ies rfj pRbMD nUM clFdy hn. ‘jQf rfjf qQf prjf’ anusfr ijs qrHF df rfjsI pRbMD hovy, irafieaf nUM Aus anusfr hI cMgf jF mfVf nqIjf Bugqxf pYNdf hY. eyhI hflq ies mnuwKf srIr dI hY. ies srIr ivcly mn dy kMtRol hyT pMj igafn aqy pMj hI krm ieMdry, ies mn dI mfno prjf hn. ies qrHF aj sfzy ies srIr df clx cwl irhf hY. slok ivc idWqy vyrvy anusfr afm qOr qy ies mn dI agvfeI loB, kUV, pfp, kfm afid krdy hn. ies qrHF bhuqf krky ies mnuWK df jIvn cwtI bDf hI rihMdf hY.

iesdy bfvjUd mnuwK df suBfAu hY ik hryk mnuWK apxy afp nUM dUjy qo vD isafxf smJdf hY. aMqm do pMgqIaF ivwc gurdyv eysy gwl nUM Aujfgr krdy hoey dwsdy hn ik asl ivwc isafxf EhI hY jo pRBU dI drgfh ivwc kbUl hovy. nhIN qF AupRokq rfj bxqr vflI agvfeI ivwc Pisaf mnuwK qF hI iswDy rfh cwl skdf hY jykr pihlF AusnUM afpxI pCfx hovy qy ihMmq krky jIvn dy gLlq rfh nUM iqafg dyvy. iPLr vI bhuqy lokF dI hflq EhI huMdI hY ijs df ijkr ies slok ivcly iBMn-iBMn bMdF ivc kIqf hY. iPLr BfvyN lokF Bfxy koeI pMzq, igafnI, XoDf, jqI jF kuJ vI ikAuN nf hovy.

2: lbu pfpu duie rfjf mhqf - jgq ivwc jIvF vfsqy jIB df cskf mfno ies srIr aMdr rfjf bixaf ipaf hY. sfrf srIr iesdy aDIn hoky cl irhf hY. iPLr ies srIr dy ies rfjy dy mddgfr Blf kOx hn, ieh nukqf hor vI iDafn mMgdf hY. eyQy mnuWK dIaF mfnsk kmjorIaF mfno ies srIr leI vjLIrF qy mMqrIaF df kMm kr rhIaF hn. ibnsxhfr cIjF ivwc Kwcq hox vflI iesdI pRivrqI hI ies srIr leI slfhkfr df kMm kr rhI hY. Bfv mnuWK df ieh srIr hr smyN iehnF pRivrqIaF dy hI ipWCy tur irhf hY. ies qrHF aigafnqf ivwc zuWbI hoeI reIaq Bfv ies srIr dy sfry hI igafn qy krm ieMdry ies sfrI jIvn dI dOV ivc afqmk jIvn pKoN murdf hox krky, ies mnuWK df sfrf jIvn iqRsLnf dI awg ivwc sV ky Kqm ho irhf hY. aqy mnuWK apxy amuly mnuWKf jnm nUM cwtI bDf Kqm kr irhf hY.

3. sBu ko pUrf afpy hovY - aglIaF pMkqIaF ivwc gurdyv dwsdy hn ik mnuwKf srIr dI aigafnqf vWs ajyhI KVHI kIqI hoeI rfj bxqr ivwc ijMny vI mnuwK igafnI, pMzq, XoDy, jqI afid smJy jFdy hn, asl ivwc gumrfh aqy apxy jIvn dy mUl - akfl purKu qoN tuwty hox krky pRBU dI drgfh ivwcoN Dwky jf rhy hn. ijhVy mnuwK afpxy afp nUM igafnvfn aKvfAuNdy hn, AuhnF dI igafn sImf kyvl nwc twp ky aqy qrHF-qrHF dy sFg bxfky lokF nUM afpxy pRBfv ivwc ilafAux qIk hI sImq hY. lok idKfvy jF dUijaF qy pRBfv pfAux leI ieh sUrmy Aucf-Aucf kUkdy aqy anykF pRkfr dy vys qy sFg bxf-bxf ky XoiDaF dIaF gfQfvF krdy hn. ipClIaF pAuVIaF ivc ijLkr af cuWkf hY ik ajokIaF rfm qy ikRsLn lIlfvF jF purfqn rfs lIlfvF eysy hI igxqI ivwc afAuNdIaF hn. eysy qrHF jykr iemfndfrI nfl dyiKaf jfvy qF gurduafiraF ivc ajoky rfgI-ZfzI-kQfvfck-pRcfrk vI bhuqf krky eyhI kuJ hI qF kr rhy hn aqy eysy igxqI ivc hI afAuNdy hn. dUjy sLbdF ivwc gurdyv PYslf dy rhy hn ik ieh aKOqI igafnI, jIvn dI sMBfl vfly pKoN swcy igafn qoN kory hox krky mUl rUp ivwc igafnI nhI blik ByKI hI hn.

eysy qrHF ijhVy ivdvfn aQvf pMizq sdvf rhy hn, Auh pMizq vI nhI hn. asl ivwc AuhnF nUM qF mUrK hI kihxf cfhIdf hY. pMizq df kMm qF bf-dlIl aqy sulJy qrIky nflL dUijaF nUM jIvn rfh dyxf hY. pr ieh pMizq ihkmq qF kr nhI skdy aqy jo kuJ ieh krdy jF Aupdys idMdy hn; asl ivwc Auh sB hujqF jF clfkIaF hI hn. iehnF df insLfnf afpxI sMBfl jF mnuwKqf nUM syD dyxf nhI blik iehnF df insLfnf vI kyvl mfieaf iekwqr krnf hI hY.

ijhVy DrmI ibrqI dy khy jFdy hn, cfhuMdy qF hn ik mukqI pRfpq ho jfvy pr ijhVf Drm Auh afpxI gumrfh avsQf ivwc rihMdy hoey kmf rhy hn Auh Drm hI nhI. iksy PLrjLI nrk-surg afid dy afDfr qy ijs nUM Auh mukqI mMn ky AusdI ieCf aDIn ieh sfry kfrj kr rhy hn, Auh mukqI hI nhI. ies qoN vD kfmnf aDIn jo Auh kr rhy hn Auh kyvl afpxf smF qy qfkq hI brbfd krI jf rhy hn. ikAuNik asl mukqI qF moh-mfieaf, ivkfrF - mfiek iKWcF coN mukq hoky jINdy jI pRBU ivc aByd hoxf huMdf hY; AusdI iehnF nUM smJ hI nhIN. mukqI bfhr idKfvy dy DrmF-krmF df ivsLf nhI pr eyQy qF eyhI kuJ ho irhf hY.

jqI sdvfAux df sLOk vI bhuiqaF nUM hY pr AuhnF nUM ieh vI nhIN pqf ik jqI hox dI jugq kI hY? mnuwK hox dy nfqy ijs Gr-prvfr leI AuhnF dy anykF PrjL hn; akfl purKu vwloN ijMmyvfrIaF hn; AuhnF nUM Cwz ky jMglF ivwc tur pYNdy qy mihsUs kr lYNdy hn ik asIN jqI ho gey hF. AuhnF nUM qF ieh vI pqf nhI ijs Gr-prvfr nUM iqafg ky ieh lok afpxy afp nUM jqI hoxf mMn rhy hn, krqfr vloN eysy prvfr vflI bKisLsL sdkf hI qF Auh ies sMsfr ivc afey sn; nhI qF aj iehnF dI afpxI hI koeI hoNd nf huMdI. gurU igafn anusfr qF jqI kyvl Auh hn ijnHF ny afpxy mn-ieMdiraF nUM ivkfrF vwloN kfbU kr ky jIvn nUM pRBU ipafr ivc rMigaf hY.

4. piq prvfxf ipCY pfeIaY - aMqm do pMkqIaF ivwc ies pRQfey gurdyv vloN inrnf hY ik ies sMsfr ivc BfvyN hryk mnuwK afpxy afp nUM vD isafxf, cqur aqy vwzf DrmI, igafnI, ivdvfn, pMzq, jqI, XogI kuJ vI smJI bYTf hY pr iesdf PLYslf qF kyvl krqfr ny hI krnf hY ik kOx sPLl hY aqy kOx asPLl. dUjy sLbdF ivc PLYslf qF akfl purKu dy iensfPL rUp qrfjLU dy dUjy plVy ivwc pey vwty ny krnf hY aqy qF hI pqf lgxf hY ik iksny jIvn dI bfjLI ijWqI hY aqy iks ny jIvn dI ieh bfjLI hfr idWqI hY.

5: cWtI bDf jIvn aqy sPLl jIvn - mnuwK ies sMsfr ivwc afAuNdf hY aqy bhuqf krky apxf jnm brbfd krky hI jFdf hY. kfrn huMdf hY ik ijMnHF jIB dy csikaF, sMsfrk iKwcF, moh mfieaf dI pkV qoN Aus ny bc ky rihxf sI, AuhnF ivkfrF, aAugxF dy qF Auh aDIn ho ky jI irhf huMdf hY. ies qrHF apxy mnuwKf jnm nUM kyvl cwtI bDf, iqRsLnf, Btkxf aqy kUV dI awg ivwc sfV ky hI mukf irhf hY.

eysy gumrfh jIvn ivwc jI irhf mnuWK BfvyN XoDf hY, igafnI hY, pMizq jF jqI hoky jMglF ivc Btkdf iPrdf hY, pr asl ivc afpxy mnuWKf jnm nUM hI jLfieaf kr irhf hY. aijhf mnuWK pRBU dI drgfh ivwc kbUl hoey ibnf, Bfv krqy dI rjLf ivc afpxy afp nUM ieWk-imWk kIqy ibnF, krqy dy rMg ivc rMgy ibnf, Ausdy ieh sfry lybl bykfr hn. jIvn dI sPlqf vfsqy iehnF lyblF dI nhI blik kfm, kRoD, loB, pfp, ivkfr afid kmjLorIaF vloN ies srIr nUM bcfAuxf qy gurU dI afigaf ivc sucyq hoky clxf qy rihxf jrUrI hY.

6[ sfzI ajokI hflq aqy ieh slok - iKmf cfhFgy ik awj, "lbu pfpu duie rfjf mhqf" vflI iehI gwl sfzI afpxI lg Bg sfrI pRcfrk sLyRxI, ijs ivc BfeI, gRMQI, syvfdfr, rfgI, kQfvfck, ZfzI sfry hI af jFdy hn, qy pUrI AuqrdI hY. eyQoN qIk ik pRbMDk, nOjuafn jQybMdIaF, sLbd cOkI jQy, ivdvfn aqy lyKk vI ies qoN nhI bcy hoey.

eysy df nqIjf hY ik ijs kOm ivwcoN kysF bdly KoprIaF luhfAux vfilaF df ieiqhfs Biraf ipaf hY, Auh kOm awj gurduafry qoN hI bfgLI hoeI peI hY. aj isWK df gurduafry jfxf kyvl jMmx-mrn, KusLI-gLmI jF iPLr gurmiq ivroDI krm ijvyN suwKx-clIhy-mMgF-aKMzpfTF qWk sImq ho ky rih igaf hY. nOjuafn pnIrI nfeIaF dIaF dukfnF dI sLfn bx cuwkI hY. kOm dy bwcy kI qy bWcIaF kI, sLfdIaF krvf ky blik sLfdI qoN pihlF hI DVf DV anmwqIaF ivc rlLdy jf rhy hn. ies dy leI pUrI qrHF ijMmyvfr sfzI hI pRcfrk aqy kOm aMdr bdobdI hoNd ivc af cuWkI (gurmiq anusfr isWK Drm ivc pujfrI sLRyxI dI koeI hoNd hY hI nhI) sfzI pujfrI sLyRxI hI hY. jy gihrfeI nfl ivcfiraf jfvy qF pRbMDk sLyRxI vI ies dosL ivwc iehnF sfiraF qoN vD BfeIvflL hY.

mÚ 1 ] vdI su vjig nfnkf scf vyKY soie]

sBnI Cflf mfrIaf krqf kry su hoie]

agY jfiq n joru hY agY jIAu nvy]

ijn kI lyKY piq pvY cMgy syeI kyie]3] (469)

pd arQ: vdI - imQI hoeI, pRBU vloN inXq kIqI hoeI. su - AuhI gWl. vjig - vWjygI, prgt hovygI. scf - sdf iQr rihx vflf pRBU, krqy dy sWcy inaF ivc. vyKY - (hryk jIv dI afp) sMBfl kr irhf hY. sBnI - sB jIvF ny. Cflf mfrIaf - afpxf jLor lfieaf hY. su hoie - EhI kuJ huMdf hY. agY - pRBU dy iensfPL ivc, jdoN iesdy kIqy df iensfPL hoxf hY (BfvyN eysy jnm ivc jF ieh srIr Cwzx qoN bfd ijWQy pRBU Byjygf EQy puWj ky qy Esy jUnI ivc huMidaF). jfiq - krqy dy iensfPL ivc iksy AucI jF nIvI jfq df ivqkrf nhI. jor- DWkf, irafieq jF ijLafdqI. jIAu nvy -iensfPL pRfpqI smy vfqfvrx iblkul bdilaf hovygf. ijn kI lyKY piq pvY - ijhVy krqy dI drgfh ivc pRvfn huMdy hn, ijnHF dy jIvn sPLl huMdy hn. lyKY - lyKf hox vyly, iensfPL smy. syeI kyie - kyvl AuhI ivrly]3]

arQ - jo gWl krqy vloN (iksy jIv vfsqy) inXq kIqI jf cukI hY Auh ho ky hI rhygI. (ikAuNik jo kuJ vI ho irhf hY) Auh krqfr afpxI sMBfl ivc afp hI kr irhf hY. (ies sMsfr ivc) sfry jIv afpo afpxf jLor lfAuNdy hn (ieh smJ ky ik sLfied AuhnF dI afpxI mrjLI nfl hI kuJ hoxf hY, pr AuhnF nUM ieh pqf nhI huMdf ik) huMdf EhI hY jo krqfr krdf hY. rWb dy iensfPL ivc (iksy AucI jF nIvI) jfq (df ivqkrf nhI hY, nf hI EQy iksy nfl DWkf jF irafieq hI huMdI hY) Ausdy iensfPL smy (mnuWK df vfh) ajyhy lokF jF vfqfrx nfl pYNdf hY jo ik sfry bdly hoey huMdy hn.

pRBU dy iensfPL ivc Bly jF cMgy kyvl EhI lok huMdy hn, ijnHF ƒ (AuhnF dI krnI anusfr) pRBU dI drgfh ivcoN afdr imldf hY.

gurmiq ivcfr drsLn: 1. "krqf kry su hoie" - anmqI pRBfvF aDIn, kuJ lok ies pMgqI df arQ ies qrHF lY lYNdy hn ik jd eyhI sWc hY ik "EhI hoxf hY, jo mflk ny krnf hY aqy mnuWK df kIqf kuJ nhI hoxf" qF qy KflI hI bYTy rihxf cfhIdf hY. kuJ swjx aijhI kmjor socxI aDIn ies qrHF vI socdy hn, "dyKo jI! ieh gwl ikvyN TIk hY? jy mY dPqr, dukfn jF PYktrI nf jfvF qF EQoN df kMm aqy Gr df Krcf ikvyN cly?" afid. drasl ies qrHF dIaF gwlF gurbfxI ivcfrDfrf nUM smJy ibnf huMdIaF hn.

ies dy Ault keI vfrI asIN afp vI kihMdy hF ik jo asIN krnf cfhuMdy hF, Auh qF huMdf nhI aqy jo nhI krnf cfhuMdy, Auh ho jFdf hY. ieh sB qF hI huMdf hY, jo krqf qF akfl purKu afp hY, mnuwK nhI. sfrf sfl myhnq krn qo bfad cMgf huisLafr bwcf vI keI vfrI iksy kfrx afpxy iemiqhfn ivc nhI bYT skdf, ibmfr pY jFdf hY jF koeI hor Gtnf vfpr jFdI hY jo iksy dy vws dI gwl nhI huMdI; afiKr ikAuN?

ies sfry df Auqr hY ik rWb dIaF anykF inafmqF, ijvyN ik sfzf mnuWKf jnm, iPLr ies srIr ivc hwQ, pYr, awKF, sfk-sMbMD, ahudy-qfkqF-ruqby, soc sLkqI, idmfgL afid dI vrqoN nf krnf, vyhly bYTxf - iehnF inafmqF dI kuvrqo hY aqy –gurmiq anusfr rwbI inXmF dy ivruwD hY. swcfeI ieh hY ik gurbfxI mnuwK nUM AudmI bxfAuNdI hY. gurbfxI jIvn smJx qy Aus anusfr jIAux vfly dy idn df arMB qF pihr rfq rihMdI Bfv svyr dy ZfeI vjy qoN ho jFdf hY jdik Aus smy dunIaF ajy GurfVy hI mfr rhI huMdI hY.

dr asl krqy dI ies rcnf ivc Audm qy Ausdf nqIjf do vWK-vWK ivsLy hn. Audm qF jIvn df Auh aMg hY ijs ivc hr iek jIv DfrI acncyq hI lgf huMdf hY. phu PuWtdy hI pMCI afpxy afhlixaF ivcoN bfhr inkl afAuNdy hn. cUhf, kIVI, mkOVf, psLu, sWp, ibWCU; muWkdI gwl ‘Auydm’ hryk jIvDfrI dy jIvn df amulf aMg hY aqy ies nfl hI sfiraF dy srIr aqy sMsfr df cwlx cldf hY; pr Audm df nqIjf kdy vI jIvDfrI kol nhI huMdf. ihrn, sLyr sfry apxIaF guPfvF ivcoN inkldy qF apxy afhr leI hn pr keI vfrI Auh isLkfrI df isLkfr vI bx jFdy aqy vfps nhI puWjdy; ikAuN? qF qy kI Auh guPfvF ivcoN bfhr afAuxf hI bMd kr dyx? gurbfxI igafn rfhIN sfnUM jIvn dIaF scfeIaF nUM smJx dI loV hY.

2. "vdI su vjig nfnkf" - gurbfxI soJI vfly nUM pqf hY ik Ausny amuly mnuWKf jnm dI sMBfl krnI hY. krqy dIaF bKLsLIaF byaMq dfqF dI kuvrqoN jF lfprvfhI nhI krnI. smy dI sMBfl qy dfqF dI suvrqoN, Ausdy jIvn df clx huMdf hY. sMsfr pDr qy vwzI qoN vwzI aAukV vI Aus df rsqf nhI rok skdI. inrfsLf dI GVI qF pRBU ipafry dy jIvn df ihWsf hI nhI rihMdI. AusnUM pqf huMdf hY ik vpfr ivc ipaf Gftf, iemiqhfn ivc hoeI asPlqf, iksy swjx df acfnk dusLmx ivwc bdl jfxf, iksy aiq ipafry df acfnk ivwCV jfxf; ieh sB krqy dy hukm dIaF KyzF hn. keI vfrI afm mnuwK leI aijhIaF GtnfvF nUM shfrnf asMBv qIk ho jFdf hY. pRBU ivsLvfs ivc gVuwc mnuwK nUM krqy dIaF iehnF KyzF ivwcoN vI krqy dy hI drsLn huMdy hn; rs afAuNdf hY. ies pMgqI ivwc idwqI pRBU dy inaF vflI swcfeI nUM shI arQF ivc smJx vflf, sMsfrk aAukVF smyN vI cVHdIaF klf ivc hI rihMdf hY.

eyhI kfrx hY ik vwzy-vwzy GwlUGfry, musIbqF aqy qsIhy, ijMnHF nUM sux ky sMsfr dMdF Qwly AuNglIaF idMdf hY, dy Ault Kflsf sdf cVHdIaF klf ivc hI irhf aqy kuMdn bx ky cmikaf hY.

3. "agY jfiq n joru hY agY jIAu nvy’ - ies pMgqI rfhIN gurU pfiqsLfh mnuwK nUM bVI vwzI cyqfvnI dy rhy hn. afm qOr qy mnuwK nUM jdoN koeI qfkq, Dn, iskdfrI, vfh! vfh! afid pRfpq ho jFdI hY jF Aus aMdr apxI jfq-brfdrI dI Aucqf jF iehnF pRfpqIaF kfrn hMkfr vI af jFdf hY. aijhI avsQf ivc Auh iensfn mnuwKqf dy Bly dI bjfey apxy hI mnuWKI smfj nUM afpxy qoN nIvF qy GtIaf smJky, AuhnF nfl nPrq, ivqkrf, Dwkf, julm afid krnf sLurU kr idMdf hY. cfr vrxF vflI kfxI vMz aqy dUjy vrgF rfhI Bfrq ivwc sLUdr khy jFdy kroVF lokF nfl Dwkf, ies jfq aiBmfn df hI iswtf jF ivkrfl rUp hn.

gurdyv cyqy krvfAuNdy hn ik aY mnuwK! ies hAumY aDIn kIqy qyry sfry kMmF df nqIjf kyvl qYnUM afpxy afp nUM hI Bugqxf pYxf hY. iPr ijs qfkq, Dn, pdfrQF aqy jfq aiBmfn dI sLih dy blbuqy qUM jo kuJ kr irhf hYN, krqy dy swcy inaF ivc jdoN qYnUM ies df nqIjf Bugqxf pvygf qF Aus smyN vfqfvrx iblkul bdilaf hovygf. ies vkq ijnHF leI jF ijnHF dI sLih qy qUM ieh sB kr irhf hYN, inaF Bugqx smy, iehnF ivwcoN qyrf iksy ny vI sfQ nhIN dyxf. qF qy bfxI dy igafn rfhIN qUM jIvn dI sWcfeI nUM smJ aqy afpxI sMBfl kr.

keI vfrI asIN vyKdy hF ik koeI mnuwK iksy nfl koeI Dwkf jF jLulm krdf hY. pr jdoN Aus nUM mflk vwloN Aus df inaF imldf hY qF vfqfvrx hI iblkul bdilaf huMdf hY. keI vfrI qF ijMnHF Aupr tyk rWK ky jF ijnHF dI sLih qy Auh dUijaF nfl Dwkf krdf hY, bdly hoey vfqfvrx ivwc EhI lok Esy dy hI dusLmx bx cuWky huMdy hn. bdly hoey hflfq ivwc mMn lvo jdoN Auh iksy kuwqy, ibwlI afid dI iksy hor hI jUnI ivc ipaf hY qF Bugqx vyly Auh jIv vI iblkul vI nvyN aqy dUjIaF jUnF dy hI huMdy hn.

lPLjL ‘agY’ qoN keI swjx kyvl agly jnm df hI arQ lY lYNdy hn jo TIk nhI. ‘agY’ qoN Bfv hux qoN bfad aqy iksy smy vI, iPLr BfvyN iesy jnm jF iksy dUjy jnm jF hor jUnI ivc. afqmf qF pRBU df aMsL hY aqy amr hY. ijhVy vzBfgI krqy ivc aByd ho jFdy hn AuhnF CWzky, jIv nUM kIqy krmF df bdlf afpxy sMskfrF anusfr ies jnm ivwc jF iksy hor agly jnm ivwc vI iml skdf hY. pwkI gwl qF ieh hY ik Bugqx vyly vfqfvrx nvF aqy bdilaf hI hovygf. ijMnHF dI tyk qy sLih qy mnuWK ny afpxI krnI nUM ivgfiVaf huMdf hY, inaF pRfpqI vyly AuhnF ivwcoN koeI vI iesdf sfQ nhI idMdf aqy nf hI dy skdf hY.

pAuVI] Duir krmu ijnf kAu quDu pfieaf qf iqnI Ksmu iDafieaf]

eynf jMqf kY vis ikCu nfhI quDu vykI jgqu Aupfieaf]

ieknf no qUM myil lYih ieik afphu quDu Kuafieaf]

gur ikrpf qy jfixaf ijQY quDu afpu buJfieaf]

shjy hI sic smfieaf]11] (469)

pd arQ: Duir - Dur qoN hI, muZ qoN hI, pRBu vloN hI. krmuu- akfl purKu dI bKLsLsL, myhr. quD - hy krqfr! qUM afp hI. qf iqnI Ksmu iDafieaf - qF AuhnF jIvF ny hI Aus mflk nUM ismiraf hY, ijnHF jIvF nUM qUM apxIaF isPLqF nfl joiVaf hY kyvl AuhnF dy jIvn hI qyrI isPLq slfh BrpUr hoey hn. vykI - keI qrHF df, keI rMgF df, BFq BFq df. ieknf no - keI jIvF ƒ. ieik - keI jIv. afphu - apxy afp qoN. quDu - hy pRBU! qUM afp hI. Kuafieaf - KuMJfey hoey hn, pry kIqy hoey hn, jIvn dy puWTy rfh pey hoey hn. jfixaf - (qYƒ) jfx ilaf, qyry drsLn pf ley, qyrI pCfx ho geI. ijQY - ijs mnuWK dy aMdr, ijnHF nUM qUM afp soJI bKLsLI. afp - afpxf afp. buJfieaf - smJf idqf hY. shjy hI - suqy isWD hI, ibnF vfDU dy ByKF-afzMbrF-pfKMzF-krmkFzF dy, bx cuWky suBf kfrx. sic - sWc ivc, siQrqf ivc, azolqf ivc, jIvn dy itkf ivc. smfieaf - lIn ho jFdf hY]11]

arQ- (hy pRBU!) ijnHF mnuWKF Auqy qUM DuroN hI bKLsLsL krdf hYN, (kyvl) AuhnF ny hI krqy dy guxF nfl juV ky apxy jIvn nUM guxvfn bxfieaf hY. (hy pRBu!) iehnF jIvF dy afpxy aKLiqafr nhI hY (ik ieh qyrI isPLq slfh nfl juV skx).

(hy krqy!) qUM rMgf-rMg aqy BFq BFq df sMsfr isrijaf hY. keI jIvF ƒ qF qUM afpxy crnF nfl joVI rWKdf hYN, pr keI jIvF ƒ qUM (iksy kfrn afp hI ) kurfhy pfieaf aqy afpxy nfloN ivCoiVaf huMdf hY.

ijsdy ihrdy ivc qUM afpxy afp dI sUJ pf idWqI hY, Aus ny siqgurU dI imhr nfl (sdf iQr rihx vfly gurU dI isiKaf qy clky) qYƒ pCfx ilaf hY aqy Auh sihj suBf hI, ibnf Dfrimk idKfivaF, pfKMzF, krmkFzF dy, kyvl qyry rMg ivc bx cuky afpxy suBf kfrx hI qyry (akflpurKu) ivc iek-imWk ho igaf hY]11]

pAuVI aqy slokF dI afpsI sFJ - jdoN krqy dI bKLisLsL nfl, sdf iQr rihx vfly (swcy) gurU (gurbfxI) dI isiKaf qy cl ky mnuwK dI afqmf jfg AuTdI hY qF Aus nUM krqy dI rcnf dI scfeI smJ ivc af jFdI hY. Aus smy Aus dI socxI ikMnI pivwqr, AucI-suwcI, afdrsLk aqy swcfeI BrpUr ho jFdI hY, Aus df aks gurU sfihb ny ies pAuVI ivwc idwqf hY.

ies socxI qy afqmk avsQf nUM pRfpq krn leI ikMnHF gwlF df smJxf jrUrI hY, ies df ijLkr pfiqsLfh ny nfl lgdy slokF ivwc lVIvfr kIqf hY. pihly slok ivwc smJfieaf hY ik sfry pfsy kUV df psfrf hY. qrIkf ieh hY ik jdoN mn nUM pUrn itkf ‘c ilaf ky jIvn dI sMBfl kIqI jfvy qF mnuwK ies kUV dy psfry dy mfVy pRBfvF qoN pUrI qrHF bc jFdf hY .

ies qoN agly slok ivwc ies pwK nUM ilaf hY ik kUV dy psfry df muK kfrx, mn nUM ijnHF kmjorIaF qoN bcfAux dI loV hY, mnuWK AuhnF hI aAugxF dy aDIn ho ky cwl irhf huMdf hY. eyhI muK kfrx hY ik sMsfr pDr qy Auh Dfrimk hoky vI pRBu vloN DWikaf hoieaf hY. eysy qrHF qIjy slok rfhIN dwisaf hY ik jdoN mnuwK scmuc hI afqmk qOr qy blvfn ho jFdf hY qF Aus dI soJI bhuq AucI ho jFdI hY. Ausdf suBf aqy jIvn pRBU nfl ieWk imWk ho jFdf hY.

(not:- igafnI sMqoK isMG jI afstRylIaf df ies pAuVI dy spYilMg cYWk krn leI DMnvfd)




.