jy sMsfr smuMdr hY, ies ivc qYrn leI, moh dy ickV qoN bcxf hI
pvygf.
jy sMsfr jMgl hY qF inrBE hox leI jMgl dy bfdsLfh (pRBU) nfl
dosqI krnI hI pvygI.
pRBUu: ieko sdIvI srv-ivafpk, srv-krqf, inrBE, inrvYr hsqI
hY. jo jnm aqy mOq qoN afjfd hY. sLkqI, igafn, swc, pRym, afqmf dy rUp ivc sfrI
isRsLtI ivc smfieaf hoieaf hY. ieko-iek bfdsLfh hY. ies bfdsLfh df shfrf mn lYx
aqy ies nfl pRym df irsqf bxfAux nfl bfkI sB qoN afjfd ho skdy hF.
‘nfm’ dI kmfeI kI hY? pUrn ivsLvfs nfl pRBU nUM afpxy
aMdr mn ky dieaf sMqoK vflf jIvn jIAuxf, gurmuKF dI sMgq krnI, sLkqI, swc, pRym,
igafn, dieaf, sMqoK nUM vDfAux leI Audm krnf, afpxI afqmf nUM suxnf, hr BlfeI qy
syvf dy kMm leI qwqpr rihxf, prmfqmf dI bKLsLsL qy afs rwKxI, pdvI, Dn, ivwidaf
qy qfkq df mfx nf krnf, sgoN hfAumY Cwz ky nyk kmfeI krnI aqy Bfxf mMnky prmfqmf
dI rjLf ivc rfjLI rihxf.
mfieaf dI gulfmI qoN Bfv kI hY? aYsLo-iesrq qy mfx-qfx dI BuK
leI ivkfrF dy aDIn jIvn bqfAuxf.DMn jF pdvI nUM suK df mUl smJ ky ienHF nUM hfsl
krn leI swc, syvf, sMqoK, dieaf, pRym afid guxf nUM vyc dyxf mfieaf dI gulfmI
hY. sfry pYgMbr qy Dfrimk gMRQ sfnUM ds rhy hn ik inrBE, inrvYr qy ajfd jIvn jIx
leI eImfndfrI dI kmfeI kr ky ies ivcoN kuJ loVvMdF dI syvf ivc lfAuxf hI pRBU
nUM isRsLtI rfhIN pRym krnf hY. qIjy nfnk jI kihMdy hn.
slok: nfnk jI kihMdy hn: pRBU dI hoNd sc hY, muZ qoN hY, jugF
qoN hY, awj vI hY, agy vfsqy vI hovygI.
1[ sfzy aMdr pRBU afqmf rUp ivc hY jo sfnUM hr smNy dyKdf qy
smJfAuNdf hY. Aus dI bxfeI isRsLtI nUM ipafr krnf isRsLtI ivcoN scf igafn lY ky,
Aus qy aml krnf qy afqmf dI afigaf ivc rihxf hI pRBU pRym qy imlfp df ieko iek
sfDn hY. bfkI sB ivDIaF qy isafxpF (qIrQ iesLnfn, mon Dfrnf, vrq rKxy, gRQF dy
rtn jF jfp krny) Brm qy vihm pYdf krdy hn.
2[ sc dy igafn qoN smJ lgdI hY ik sB kuJ pRBU dy hukm ivc hY.
asl ivc sfzf jIvn Aus dy hukm anusfr hY. pRBU ny sfnUM igafn ieMdrIaF dy ky krm
aqy sMgq dI cox krn dI afjfdI dy idqI hY. sMgq aqy krm dI cox asIN afp krdy hF.
ijs nUM Aus dy hukm dI smJ lg jfvy Aus dI hfAumy qy Brm imt jFdy hn.
3[ pRBU sdf afnMd ivc hY. Auh afpxy pYdf kIqy soimaF rfhIN sB
nUM dfqF dy irhf hY. afpo afpxy ZMg nfl, sB gux qF Ausy dy gfAuNdy hn, pr pRBU,
jIv dI ibafn qy igafn smrwQf qoN bfhr hox kfrn, bhuqy jIv dfqy nUM Cwz ky, Aus
dy bxfey soimaF dy gux gfAux qy pUjf dy BulyKy ivc pey rihMdy hn.
4[pRBU dy inXm atwl hn qy sB nUM idqI sFJI bolI pRym hY. bfkI
sB bolIaF sfzy afpxy bxfey smJx qy smJfAux dy ZMg hn. bolIaF qy DrmF dy aDfr qy
ivqkry jF vMz, jfq pfq dy ivqkry vFg bhuq hfnIkfrk hn. jo ivcfr jF krmkFz sfzy
ivc Psfd, nPrq, AUc-nIc qy ivqkry df kfrn bxn, Auh Drm df ihsf ikvyN ho skdf hY?
5[6[7[ srv ivafpk pRBU dI koeI mUrq jF koeI itkfxf nhIN
bxfieaf jf skdf. Aus dy inXm ivcfry jf skdy hn, gux gfey jf skdy hn, ardfs kIqI
jf skdI hY. ieh kuJ krn leI sfnUM jgf qy sMgq dI jrUrq huMdI hY. ies qrF afqmf
qy isRsLtI donF nfl sFJ bxdI hY. ies leI skUl, kflj, hspqfl, Drmsflf
(kmUntIsYNtr), sportssYNtr sB jrUrI hn. crc, msijdF, gurduafry, mMdr qy hor
Dfrimk asQfn, pUjf asQfn nhIN sgoN nfm kmfeI nUM smJx qy kmfAux dI jfc isKx dy
sYNtr hn. ienHF asQfnf qy ivkfrF dI gulfmI qoN afjfd ho ky mfstr bxn df ZMg
isiKaf qy isKfieaf jf skdf hY. ieh krn leI ijQy Xogqf BrpUr pRcfrkF dI jrUrq hY
Aus dy nfl sfzy sB dy mnF ivc nfm kmfeI nuM smJx qy kmfAux dI cfhq vI jrUrI hY.
sfzf srIr, irsLqy qy sfry pdfrQ pRBU vloN igPt (qohPy) hn. ies leI Aus df DMnvfd
krnf hY qy Aus dI bxfeI isRsLtI nUM ipafr krnf sB qoN vDIaf BgqI hY. Dn, pdfrQ,
ividaf, pdvIaF, gMRQF df igafn sB jIvn clfAux leI hfsl krny jrUrI hn. bhuqf Dn,
lMmI Auumr, vzI pdvI, gMRQF df igafn afid dI kImq, nfm kmfeI dy mukfbly ivc qwuC
hY. nfnk jI kihMdy hn, isRsLtI dy sfry jIvF df gurU ieko hY, sB nUM dfqF dyx Xog
hY, jIvF dy ivc rihMdf hY. ies leI sBnF nfl pRym dI sUJ dI bKisLs mMgdy hn.
8-15[ scI sMgq ivc bYT ky sc dy igafn nUM suxnf, ivcfrnf qy
Aus ivcoN cMgI mq nUM mMnx nfl sfzy duwK pfp Gtdy hn, mwiq AucI, ihrdf pivqr qy
jIvn suQrf bxdf hY. ieh DWrm qy BgqI dI sB qoN Awuqm ivDI hY.
16-19[ muKI iensfn Auh hn ijhVy afpxI hI afqmf agy prvfn qy
swcy hn, ijhVy ieko pRBU nUM gurU mMndy hn. jIvn aqy ies dy inXmF df Durf pRym
qy dieaf hn. sMqoK inXmF dy aml ivc shfeI huMdf hY. ies isRsLtI ivc anykF hI
DrqIaF, cMgy-mMdy iensfn qy nfm kmfAux dIaF ivDIaF hn. ieh sB kuJ sfzy ibafn qoN
bfhr hY. pr pRBU dI ies asLcrjqf nUM aKrF ivc ibafn kIqy ibnf sfzf jIvn cl nhIN
skdf. aMq ivc ieho kih skdy hF pRBU qyrI kudrq qoN sdky jFdy hF qUM sdf hI sfzf
shfrf hYN.
20[ mn dI mYl nUM Dox df ZMg ikrq krnf, vMz Ckxf, nfm kmfAuxf
hY. ies leI swc, syvf, dieaf qy sMqoK dy guxf nUM muwK rwK ky jIvn dI msq cfl
clxf hI sfzy jIvn dI sB qoN vDIaf cxOqI hY. swc dy igafn dI isiKaf suxnf qy
mMnxf hI BgqI qy ivkfrF qoN bcx df ZMg hY.
21[ iksy nUM koeI pqf nhIN isRsLtI kdoN qy ikvyN bxI, bs
bxfAux vflf afp hI jfxdf hY. iehI kih skdy hF pRmfqmf ies nUM bxfky ies ivc
smfieaf hoieaf hY. ies isRsLtI ivc cMgy-mMdy iensfn, gux, avgux pYdf kr ky,
sfnUuM cuxn dI afjfdI dy idqI hY. sfzI ijMdgI df sfrf cYilMj, rs, suK-dwuK,
KusLI-gmI iesy cox qy inrBr hY.
22-24[ sfry Dfrimk gRMQ dsdy hn pRBU byaMq hY. ijs nUM pRBU
pRym dI smJ lg jfvy Aus nUM nfm kmfeI bfkI sfry pdfrQF qy isafxpF nfloN vwD
kImqI lgdI hY. Aus nUM pRBU dI hr ikrq ivcoN ascrjqf idKfeI dyNdI hY.Aus nUM
pRBU dy gux, dfqF amul jfpdy hn. nfnk jI kihMdy hn, pRBU dI byaMqqf nUM ibafn
krn df dfavf krn vflf mUrKF df srdfr hI ho skdf hY.
27[ Auh dr Gr (inXm, gux qy igafn) ascrj hn ijnF nfl ies
isRsLtI nUM clfieaf qy sMBfilaf jFdf hY. sfrIaF DunF dy rfg vjfAux qy gfAux vfly
aqy joDy, Bgq, dyvqy, rfjy, mfhrfjy sB Ausy dI hI ikrq hn. nfnk jI kihMdy hn:
pRRBU (sc df igafn) muZ qoN sB df Durf hY qy rhygf, ies leI mYN Aus nUM pfqsfhF
df pfqsfh mn ky Aus dI rjf ivc rihMdf hF.
28-33[ nfnk jI kihMdy hn: jog kmfAux (pRBU imlfp) leI sMqoK,
imhnq, iDafn, ivsLvfsL, igafn, pRym, dieaf dy guxf qy aml aqy pRBU agy ardfs dI
loV hY. bfkI pihrfvy krm-kFz qy rsmF, inXmbwD hox leI shfeI ho skdy hn, pr pRBU
imlfp leI jrUrI nhIN hn. pRBU df BMzfrf hr QF hY aqy ies qrF df hY jo hr vwkq
afpxy afp Br irhf hY. iek pRmfqmf sB kuJ sfzy sfiraF rfhIN clf irhf hY. iksy vI
dyvI, dyvqy, jgf jF gRMQ afid dI pUjf Brm hY. ienHF qoN igafn lY ky Aus Auqy aml
krnf qy pRBU dI rjLf ivc rfjI rihxf hI jIvn dI sB qoN Auqm ivDI hY.
34-38[ DrmKMz, igafnKMz, srmKMz, krmKMz qy swcKMz jIvn ivc mn
dIaF Auh avwsQfvF hn ijnHF rfhIN jIvn nUM sucwjf bxfAux leI swwc, sMqoK, imhnq,
pRym, dieaf, igafn, iDafn, ivsLvfsL, pivqrqf afid gux isKy qy aml ivc ilafey
jFdy hn. ies ivDI nfl jIvn jugq ieEN GVI jFdI hY ijvyN suinafr sony qoN gihxy
GVdf hY.
slok: nfnk jI dsdy hn: pRBU ny sfnUM gurU (afqmf), mfqf ipqf,
DrqI, hvf, pfxI idn rfq qy ieh isRsLtI sB kuJ idqf hoieaf hY. sfzy Bly bury kMm
pRBU sfzI hI afqmf rfhIN afp dyK irhf hY. asIN lokF qoN lukf skdy hF pr pRmfqmf
qoN kuJ BI Cupfieaf nhIN jf skdf. ies leI jIvn sPl jF asPl df PYslf kIqy kMmF
anusfr hI huMdf hY. nfnk jI kihMdy hn; ijnHf ny dieaf sMqoK dy asUlF nUM muK rK
ky Auwdm kIqf Auh afp jIvn sPl kr gey qy keI AunHF dI sMgq nfl jIvn sPl kr gey.
Auh sPl jIvn (buD, jIss, muhMmd, nfnk) sfzy leI cfnx munfry hn.
iswKI iswKx vfilaF dy smwrQk,
pRimMdr isMG pRmfr, brYNptn kYnyzf.