rfqIN hI iek bjLurg iswK
Dfrimk kusLl pRbMDk, sLRomxI gu[ pR[ kmytI dy sfbk skwqr, igafnI mihMdr isMG jI,
jnrl skwqr sRI gurU isMG sBf aMimRqsr, df pRYs ibafn rojLfnf 'ajIq' ivc piVHaf.
AuhnF ny iPlm "nfnk nfm jhfj hY" df nf ilaF ibnf iesdI rIlIjL krn
vflLI KLbr idqI hY. AuhnF dI ies Xfd qy mY hYrfn hF ik eynI Aumr ivc vI eynI
XfddfsLq! TIk hI, "gurmuK buZy kdy nfhI ijnf aMqir suriq igafn]" vflLf
Purmfn AuhnF qy Zukdf hY. isrP ieko hI Prk irhf isnymf hfl dy nF df. AuhnF ny
dwwisaf hY ik ieh sLo icqrf tfkI ivc, iesdy rIlIjL hox qoN pihlF iswK Dfrimk
ivakqIaF qy ivdvfnF nUM ivKfl ky aMqm pRvfngI lYx leI, kIqf igaf sI. asl ivc ieh
sLo asokf tfkI ivc kIqf igaf sI jo ik Aucy pul dy iblkul nflL vfikaf huMdI sI.
icqrf tfkI, ijs df AuhnF ny ijLkr kIqf hY, Auh hfl bfjLfr dy swjy pfsy kuJ htvIN
QF qy, hfl bfjLfr qoN rfm bfg nUM jfx vflLI sVk dy Auqy vfikaf hY; sLfied hux vI
EQy hovy!
bfrF ku sfl sLRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI dy aDIn vwK vwK
gurU GrF qy iehnF dy dPLqrF ivc, vwK vwK hYsIaqF ivc dfs nUM jdoN syvf krn df
sLuB avsr pRfpq hoieaf Aus smy igafnI jI sLRomxI kmytI dy sYkRytrI sn. Pyr
svwrgI sRI mfn sMq cMnx isMG jI dI pRDfngI dOrfn jdoN mYnUM AuhnF nflL syvf krn
df mOkf imilLaf qF igafnI jI nflL nyiVAuN vfh ipaf. kuJ smf pihlF BfeI gurdfs
hfl aMimRqsr ivc, sRI drbfr sfihb dy sfbk mYnyjr, s[ hirBjn isMG jI, dy Bog smy
AuhnF dy Pyr drsLn hoey. iblkul Esy qrHF dI sLKsIaq ijvyN cflI ku sfl pihlF sI;
Prk isrP eynf hI sI ik suxn AucI lwg pey sn qy ies leI bhuqI ivcfr Aus bjLurg
kusLl pRbMDk nflL nf ho skI. mY ijQy AuhnF dIaF kuJ hor isPqF df kfiel hF EQy
AuhnF dI iek isPq df sB qoN vD kfiel hF, jo ik bhuq hI mhwqvpUrn sI; Auh ieh ik
AuhnF dI skwqrI dOrfn sLRomxI kmytI dI iksy pRkfsLnf dy sLbd-joV gLlq nhI sn ho
skdy. AuhnF pfs hrI isafhI vflLf pYn huMdf sI. hryk pRkfsLnf, inkI qoN inkI icTI
vI, AuhnF dI hrI isafhI vgy qoN ibnf nhI sI bfhr jf skdI. sLfied eysy hI krky
AuhnF dI skwqrI dOrfn sLRomxI kmytI dIaF pRkfsLnfvF qy sUcnfvF dy sLbd-joV sB
qoN vD TIk huMdy sn. hux qF kmytI dIaF sUcnfvF qy pRkfsLnfvF ivc sLbd-joVF bfry,
bfkI pRkfsLnfvF vFg, ijvyN hnyr hI pY igaf hovy!
gwl ieh 1969 dI hY ijsdf AuhnF ny ijLkr kIqf hY. EhnI idnI
gurU nfnk sfihb jI dI pMj sO sflf sLqfbdI dy jsLn sfry Bfrq ivc hI mnfey jf rhy
sn. pMjfb ivc akflI srkfr hox krky mfhOl hor vI Aucycf gihmf gihmI vflf sI. gurU
nfnk dyv XunIvristI afidk keI adfry vI AuhnF dy nF qy Kohly gey qy Kohly jf rhy
sn. eysy mfhOl qoN pRBfvq hoy ky, aMimRqsr invfsI pMnf lfl qy rfm lfl mhysLrI,
dohF BfrfvF ny, gurU sfihb dI isiKaf bfry iek iPlm bxfAux df ierfdf kIqf. pr ies
bfry AuhnF ny hr kdm bVf PUk PUk ky cuwikaf. hryk pVf qy sLRomxI kmytI dy
ivdvfnF dI slfh lY ky qurdy rhy. iPlm df sfrf kuJ mukMml hox AupRMq aKIr rIlIjL
krn qoN pihlF asLokf tfkI ivc AuhnF ny sLo riKaf . ies ivc bhuq sfry iswK
ivdvfnF nUM Aucycf swdf dy ky bulfieaf igaf qF ik ipCoN koeI ieqrfjL kry. tfkI
dI gYlrI ivc asIN kuJ swjx bYTy sF kuJ ku dy nF ies pRkfr hn: sLRomxI akflI dl
dy pRDfn svwrgvfsI sLRI mfn sMq bfbf PLiqh isMG jI, sLRomxI gurduafrf pRbMDk
kmyrI dy pRDfn svwrgvfsI sRI mfn sMq bfbf cMnx isMG jI, sRI akfl qKLq sfihb dy
jQydfr, isMG sihb igafnI sfDU isMG jI BOrf, sRI drbfr sfihb dy muK gRMQI, isMG
sfihb ig[ cyq isMG jI, igafnI mihMdr isMG jI skwqr, s[ dlbIr isMG jI cIPL KLflsf
dIvfn, s[ sLmsLyr isMG asLok jI rIsrc skflr kmytI, afid.
iek hfsy vflLI Gtnf vfprI. jdoN aYktRYs insLI qy iPlmfey gey
gfxy, "hfey nI hnyr pY igaf" df sIn cwl irhf sI qF Aus smy igafnI sfDU
isMG BOrf jI kihx lwgy, "jykr afh sIn nf huMdf qF iPlm bhuq vDIaf
huMdI." afpxI afdq muqfibk myry pfsoN irhf nf igaf qy iksy hor dy bolx qoN
pihlF hI mY bol ipaf, "jQydfr jI, eysy gfxy ny qF iPlm df KLrc pUrf krnf
eyN!" myrI gwl sux ky hfsf ijhf pY igaf qy hor iksy ny iksy qrHF dI koeI
itpxI krn dI loV nf smJI.
ieh iPlm eynI kfmXfb hoeI ik keI vfrI lokIN isnymf hfl ivc,
Drm sQfnF ivc jfx smy vFg, juwqIaF lfh ky jFdy vI vyKy gey. keI QfeIN prdy awgy
lokF ny pYsy vI suwty ijvyN ik gurduafrf sfihbfn ivKy mhFrfj awgy arpx kIqy jFdy
hn. ies ivc ipRQvI rfj kpUr, sMjy, surysL, ivmI, afeI[ aYs[ jOhr afid adfkfrF ny
afpxI adfkrI dy jOhr ivKfey. ipRQvI rfj kpUr jI qF ieAuN idsx ijvyN ik aslI rUp
ivc gurU jI df iswK eyho hI huMdf hY. srdfr sLukr gujfr isMG sLUkf dy rUp ivc
jOhr jI dI adfkfrI vI dUr rs pRBfv Cwz geI qy eyho ijhy ikrdfr vflLy nOjvfnF df
nF hI lok sLukr gujLfr isMG sLUkf lYx lwg pey. hIroien ivmI dI iPlm ivc bwDI pwg
eynI pRcwlq hoeI ik awj vI bhu sMmqI iswK 'nfnk nfm jhfj pgVI' hI bMnHdy hn. kuJ
sfl pihlF qwk mY vI eyho pwg hI bMinHaf krdf sF. myry musfPLrI afcfr qy ikrdfr
leI ieh bVI ZukvIN sI pr hux mY iesdf hor hwl lB ilaf hY.
ies dI kfmXfbI qoN AuqsLfhq ho ky ipCoN qF aijhIaF iPlmF df
pMjfb ivc dOr ijhf cwl ipaf. nfnk duKIaf sB sMsfr, duK BMjn qyrf nfm afid keI
hor vI eysy qrj qy bxIaF. mYnUM Xfd hY, s[ dfrf isMG jI aijhI iek iPlm df inrmfx
krn dy XqnF ivc sn qy Auh sRI drbfr sfihb dy sUcnf kyNdr ivc bYTy hor ivdvfnF
nflL afpxI iPlm dy hIro df nF lBx leI gMBIr ivcfr vtFdrf kr rhy sn qy mY vI EQy
cilaf igaf. kyNdr dy iencfrj s[ nirMdr isMG jI kihx lwgy, "lE, sMqoK isMG
af igaf. ieh dwsUgf nF hIro df!" EQy sLhId iswK imsLnrI kflj dy ipRMsIpl,
BfeI sfihb hirBjn isMG jI, vI mOjUd sn. smwisaf ieh sI ik nF vI 'gwgf' awKr qoN
sLurU hovy, qy hovy vI Auh ijsnUM gLYr pMjfbI vI suKYnqf sihq Aucfr swkx. ijMny
nNf mY ley AuhnF sfiraF Aupr Auh mYQoN pihlF hI ivcfr krky AuhnF nUM rwd kr
cuwky sn.
gwl vwzI vI ho geI qy lyK dy isrlyK nflLoN lFBy vI clI geI.
'nfnk nfm jhfj hY' AupRMq pMjfbI Dfrimk iPlmF dy afey dOr dOrfn hryk iPlm ivc
isKF nUM iek gupq sMdysL idqf jFdf. iehnF iPlmF ivc iswK gurUaF, iswKF dy bhfdrI
Bry ieiqhfs, sLrDf afid dy prdy hyT iswKF dIaF iqMn pIhVIaF ivKfeIaf jFdIaF sn.
AuhnF nUM ghu nflL vfcx vflLf ivakqI sihjy hI aMdfjLf lgf skdf sI ik ieh jyhVf
iek iswK KulHy icwty dfhVy vflLf, icwty Jwgy Aupr dI kflLf gfqrf pf ky ivKfieaf
jf irhf ey, Aus df puwqr bDI jF tirmI dfhVI qy poqrf sPf cwt ivKfieaf jFdf ey.
ieh sUcnf hY afAuNdIaF iswK pIhVIaF dy jvfnF nUM ik sfbq sUrq iswK purfxy jLmfny
dy rih gey. hux nvI iswK sLkl mOzrn ies qrHF dI hY. EdoN hI myry vrgI mno ibrqI
rwKx vfilLaf nUM cfr dhfky pihlF ies gupq pRcfr df BYmsf ijhf pYx lwg ipaf sI pr
iksy ny ieh gwl gOlLI nf. hux iesdf pRqwK nqIjf sfhmxy ivKfeI dy irhf hY. vwzy
vwzy ivdvfnF, pMQ drdIaF, afgUaF, jQydfrF dy puwqF dy muKfribMd hwQF dI qlLI
vrgy ivKfeI idMdy hn. iesdf dosL asIN bhuq QfeIN mVH skdy hF. byloVf axkmfieaf
Dn, lcr mIzIaf, afgUaF df ikrdfr nf rIs krn Xog, afid ikMny vI kfrn ho skdy hn
pr ieh iqMn pIhVIaF jo iswKF dIaf iPlmF rfhIN qkrIbn cfr pMj dhfikaF qoN, iswK
Drm qy siBafcfr dy prdy hyT ivKfeIaF jf rhIaF hn, iehnF df ihwsf vI ingUxf nhI.
ieh vwKrI smwisaf hY ik pwCmI sLUkrfnf ilbfs, kMnF ivc muMdrF, Qwly PtptIaf, hwQ
ivc dUrBfsL, aMdr nsLf, bulHF qy lcr gfxy dy bol afid pMjfbI iswK nOjvfn df tryz
mfrk bx cuwkf hY. "koeI hiraf bUt rihE eI]"
hor kfrnF dy nflL nfl aYsf iswK nOjvfnI ivc inGfr afAux dy
kfrnF ivcoN iek ieh vI hY ik jUn 1984 ivc BfrqI hmlfvr POjF df ijs bhfdrI nflL
iswK juJfrUaF ny mukfblf kIqf sI Aus nflL bfvjUd bypnfh srkfrI jLulm dy, iswK
nOjvfnF ivc kurbfnI df jjLbf pYdf hoieaf sI; arQfq iswK nOjvfn jor nfl ptkI geI
gyNd vFg, Eny hI jor nflL Aupr nUM AuBry sn. Pyr juJfrUaF dy Bys ivc afm lutyry,
jLnfhkfr, srkfrI sUhIaF, pulsIaF jrfiem pysLf qy kuJ pQBRst isK nOjvfnF ny pMjfb
dy ipMzF ivc, KFdy pINdy iejLqdfr iswwK iksfn prvfrF nflL jo kIqf Auh kQn qoN
bfhr hY. AuqoN ivzMbnf ieh ik ieh sB kuJ krn vflLy, zry hoey iswK prvfrF kolLoN
'bfby' vI aKvfAuNdy rhyy. Pyr meI 1988 ivc blYk QMzr smy jo drbfr sfihb aMdr
kiQq juJfrUaf dy prdy hyT lokF ny mIzIey ivc qwikaf ies nfl vI iswK nOjvfnI dy
ikrdfr ivc inGfr afieaf. 1992 ivc juJfrUaF dy Bys vfilLaf ny, akflIaF qoN zrf ky
bfeIkft krf ky, srkfr kFgrs nUM sONp idqI. Ausny srkfrI msLInrI qy kbjf kridaF
hI coxvyN KfVkU ieAuN PVky mroV suwty ijvyN Kwuzy ivc qfVy kuwkVF nUM PV ky mflk
mroV suwtdf hY. ies juJfrU sLkqI dy nrm pYNidaF hI mIzIey ny jo jo juJfrUaF dy
nF gLlq jF shI bdnfmI Bry 'kfrnfmy' mVHy, Ausny vI iswK jvfnI dI hOslf isLknI
ivc BrpUr ihwsf pfieaf. (