. |
|
sMqF dy kOqk[[?
(Bfg pihlf,
iksLq nM: 01)
BfeI suKivMdr
isMG 'sBrf'
BUimkf
afid kfl dy mnuwK ƒ jMglF ivc BuwK ny Bojn dI qlfÈ vfsqy
mjbUr kIqf, ipafs ny pfxI dI qlfÈ vfsqy mjbUr kIqf. jMgl dy ivc kudrqI kxk,
mwkI, dflF, sfg-sbËIaF dI vrqoN krky ies ny qn dI BuwK imtfAuxI ÈurU kIqI.
kudrqI jl nfl iesny ipafs buJfeI. jMgl dy drwÉqF dy pwiqaF nfl qn ƒ Zwkxf
ÈurU kIqf. aMdr Ausny iPr vI bycYnI mihsUs kIqI. iPr Aus mnuwK ny drwÉqF,
jMglI jIvF swpF, dirafvF afid sfhmxy KVHy ho ky pUjf krnI ÈurU kIqI ik hy ÊYbI
ÈkqI jy qUM hYN qF mfnisk bycYnI dUr kr. mfno ik Dfrimk arMBqf ho geI. smF
lMGdf igaf qF ivcoN hI keIaF ny Coty Coty Dfrimk sQfn mMdr afid bxfAuxy ÈurU kr
idwqy. smF pf ky snfqn mwq pYdf ho igaf. mƒvfdI pujfrIaF ny mnuwKqf ivc vMzIaF
pf idwqIaF. koeI bRfhmx, koeI KwqrI, koeI vYÈ qy koeI ÈUdr aYlfinaf igaf.
Dfrimk grMQ ilKy gey. iehnF gRMQF ivc vI sfry hwk bRfhmx ƒ dy idwqy gey. ieQoN
qwk ik ÈUdr qF Dfrimk mMdrF ivc dfÉl vI nhIN sI ho skdy. koeI pVHfeI afid vI
nhIN sI kr skdy. Drm dy nF qy luwt df dOr ÈurU ho igaf. bRfhmx pujfrI ivhlf bYT
ky lokF isroN KFdf aqy gruV purfx ivc ilKy nrkF svrgF dIaF itktF kwt ky Boly
Bfly lokF dy hwQF ivc PVf idMdf. lok svrgF dy lflc aqy nrkF dy zroN bRfhmx dyvqy
ƒ afpxf aslI rwb smJdy. Aus smyN dy rfjy vI bRfhmx ƒ rwb smJdy sI. buwD aqy
jYn mwq vwloN vI smyN-smyN isr ihMdU mwq dI ivroDqf hoeI. (huMdI rhI)
sfry pfsy PYly hoey aigafn dy Guwp hnyry ivc BuwilaF BtikaF ƒ iek afs dI
ikrn nËr afeI. Bgq kbIr sfihb df jnm ho igaf. Gr ivc BfvyN grIbI sI pr ihrdf
rwbI rws nfl mflfmfl,
swc dI pRfpqI ho geI. Dfrimk afgUaF dI luwt df jvfb idMidaF pihlf bfx Cwizaf,
‘‘jAu qUM bRfhmx bRfhmxI jfieaf
qAu afn bft kfhy nhI afieaf..’’ (pMnf 324)
JUTf Dfrimk afgU bRfhmx cIK AuiTaf ik ieh kOx? awj qk qF awgy
boilaf hI koeI nhIN sI. Bgq nfmdyv jI ny vI kYpsUl ivc vlytx qoN ibnF hI swc rUp
kOVIaF puVIaF Poky Dfrimk afgU awgy prosIaF ik afh lY Kfh! smyN smyN swc ÈmHf
dy prvfny afey. sMn 1469 eIsvI ƒ iek ielfhI joq srgux srUp ‘DMn gurU nfnk dyv
jI’ mnuwKqf dy Bly vfsqy DrqI qy pRgt ho gey. ÊrIbF, inqfixaF, nIcF ƒ hËUr
ny AuWcf cuwkxf ÈurU kr idwqf. cfr AudfsIaF dOrfn dUr dUr gey, swc Drm idRVH
krvfieaf. Drm-ÈflfvF bxvfeIaF. jfq-pfq, suwc-iBwt, vihmF-BrmF dy ivruwD afvfË
AuTfeI. pUrn mnuwK ijsdf Kfkf pihly pfqÈfh ny icqiraf, bfkI nON gurUaF ny 239
sfl swc Drm idRVH krvfieaf, jo ikhf Auh krky idKf idwqf. nvF ieiqhfs isrijaf.
Dur kI bfxI Aucfrn kIqI. dyhI ƒ ipwCy rwK ky Èbd ƒ awgy kIqf. dsvyN pfqÈfh
jI ny injDfm ƒ prqx smyN hwQIN sfjy Kflsy ƒ bcn kih idwqf ik afqmf gRMQ ivc
srIr pMQ ivc. ‘DMn gurU gRMQ sfihb’ ƒ sdf vfsqy gurgwdI sONp idwqI. bcn khy
ik gurU pMQ ny sdf hI agvfeI ‘‘DMn gurU gRMQ sfihb’’ qoN lYxI hY. mnmrËIaF
nhIN krnIaf.
so 239 sfl gurU sfihbF dy nfl bVI AucI avsQf vfly isMG rhy pr
iksy iek dy nfm nfl sMq awKr nhIN hY. ‘BfeI’ hn sfry, BfeI mrdfnf jI, BfeI
gurdfs jI, BfeI mnI isMG jI, BfeI dieaf isMG, BfeI Drm isMG afid. muÊlF dy
ËulmF dy smyN isMG jMglF afid ivc rihMdy sn qF ‘DMn gurU gRMQ sfihb’ dI
syvf sMBfl bfhmxI mwq dy DfrnI AudfsIaF, inrmilaF afid dy hwQF ivc sI. AunHF ny
ieh ‘sMq’ lbk isK Drm ivc ilafx vfiVaf. gurU hukmF dy Ault ‘BfeI’ awKr
ƒ Cwz ky lwgy vMn suvMny sMq bxn. gurU pMQ ivc vMzIaF pYxIaF ÈurU ho geIaF.
bfhmxI mwq dy DfrnIaF, ienHF sMqF ny afpxy koloN mirXfdf aqy isDFq GVny ÈurU kr
idwqy. ijs ÈÉsI pUjf qoN gurU ny vrijaf sI, ieh Auho pUjf krvfAux lwgy. gurU
aqy iswK dy ivckfr ieh qIjI iDr bx bYTy. pMjfbI dI khfvq hY ‘qIjf rilaf Juwgf
gilaf.’ ijAuN ieh aKOqI bRhmigafnIaf dI lfeIn lwgI, ajy qk nhIN tuwtI. koeI
tksflI hox df dfavf krdf hY, koeI sMprdfeI hox df dfavf krdf hY. ies lok df pqf
kwK nhIN, ieh iqMnF lokF dIaF gwlF krdy hn. ienHF dIaF hwQ ilKqF gurbfxI, gurmiq
isDFqF df Èryafm mKOl Auzf rhIaF hn. ienHF dy sfhmxy ienHF dI rIs dI Aupj QF-QF
dyhDfrI gurU pYdf ho gey. ‘gurU gRMQ sfihb jI’ dy srUp keI QfeIN agn Byt ho
gey. 90 PIsdI iswK nOjvfn mony ho gey. Gr Gr gurbfxI df gutkf nhIN phuMicaf,
tI:vI: Gr Gr phuMc gey. ienHF dy sfhmxy iswK khfAux vfly vI jfq-pfq, suwc-iBwt,
vihm-Brm, PokIaF rIqIaF kr rhy hn. nMgy nfc aKfVy lwg rhy hn. pMQk eykqf
KyrUM-KyrUM hoeI peI hY. ‘DMn gurU gRMQ sfihb’ dukfnF qy ivk rhy hn.
gurdvfiraF ivc viVaf pujfrIvfd mnmrËIaF krdf hoieaf isafsI bMidaF dy hwQF ivc
ivk igaf hY. ikrq krky vMz Kfx vfly gurU hukm dy Ault ieh zyrydfr aqy pujfrIvfd
golkF, cVHfvy Kf rhy hn. gurU pMQ dy Bly vfsqy iksy iek vI sMq dI avsQf aqy
aMqr-Xfmqf ny kMm nhIN kIqf. aigafnI mflIaF ny iehnF BUqry hoey sfnHF ny gurU jI
dI iswKI dy bfÊ ƒ ikvyN AujfiVaf? ies hwQlI pusqk ivc ibafn krn dI koiÈÈ kr
irhf hF. afs krdf hF ik jo ienHF aKOqI sMqF ny afpxIaF hwQ ilKqF ivc gurbfxI,
gurmiq isDFq nfl vYr kmfieaf hY, ienHF KMz ivc lpyt ky Ëihr idwqf hY. pfTk ieh
pCfx lYx. aYsf nf hovy ik swc iswK Drm vI sMsfr dI Drm mMzI ivc buwD aqy jYn vFg
Èfqr bRfhmx dy jbfVy dI Éurfk bx jfvy.
‘hoeIaF BuwlF dI iÉmf’ gurU gRMQ sfihb pfsoN mMgdf hF.
gurU gRMQ sfihb jI df inmfxf syvk.
dfsrf
suKivMdr isMG
do
Èbd
mhfqmf buwD dy cyly ny awj qoN hËfrF sfl pihlF, buwD ƒ iek
svfl kIqf sI, ik quhfzy kol koeI BIV nhIN hY jdoNik hornF jogIaF afid dy zyiraF
qy kfÌI BIV hY. kfrn? mhfqmf buwD ny bVf b-kmfl jvfb idwqf, ‘‘bhuq BIV ivc
koeI cMgy mnuwK nhIN huMdy aqy cMigaF mnuwKF dI kdy BIV nhIN huMdI.’’ iesy
qrHF awj vI ‘‘gurU gRMQ sfihb jI’’ dy brfbr keI bfby, sfD, sMq aqy nklI
gurU pYdf ho gey hn. gurmiq dy Ault keI iksm dIaF ienHF sfDF sMqF ny mnmwqF,
gurmiq dy isrlyK hyT clfeIaF hoeIaF hn, kfr syvf dy pVdy Qwly vfpfr syvf ho rhI
hY. ienHF sfDF-sMqF vloN sdf iehI koiÈÈ rhI hY ik lok gurmiq qoN dUr rihx aqy
ienHF dIaF dukfnF cldIaF rihx, pr gurU dy iswK hmyÈf gurU gRMQ aqy gurU pMQ dy
ho ky rihØMdy hn. Auh afpxy jIvn ivc hr qrHF dI agvfeI ‘gurU gRMQ sfihb’
qoN lYNdy hn, hor iksy sfD sMq, dyhDfrI dy zyry vwl Auh Jfkdy vI nhIN hn. ‘‘ijnf
nfAu suhfgxI iqnf Jfku n horu..’’ (pMnf1384) so ies pusqk aMdr hMs ibrqI
rfhIN JUT aqy swc, gurmiq aqy mnmiq inKyVI hoeI hY, ieh iek ÈlfGfXog AuWdm hY,
koiÈÈ hovygI ik ies pusqk ƒ hr lfiebryrI aqy hr Gr aMdr phuMcfieaf jf sky.
gurU gRMQ aqy gurU pMQ dy
dfsindfs
gurmIq isMG
gurmiq isDFqk pRcfrk
inMidaf ik swc?
sfDF sMqF ny suKmnI sfihb vflIaF aÈtpdIaF dIaF qukF dy afpxy
hwk ivc, glq arQ krky lMmy smyN qoN ieh zr pfieaf hoieaf sI ik sMq dI inMidaf
kdy vI nhIN kIqI jf skdI ikAuNik bRfhmx bfry vI ieho kihMdy sI ik pMzq dI inMdf
nhIN krnI. bRfhmx koeI corI, kukrm krdf vI PiVaf jfvy qF vI inMidaf nhIN krnI.
so sMq ny ieh vI rIq bRfhmx qoN leI hY. sB hwk rfKvyN hn, inMidaf nhIN krnI.
pihlF smJo qF shI ik inMidaf huMdI kI hY? Puwl ƒ kMzf kihxf ieh inMdf hY, kMzy
ƒ kMzf kihxf ieh swc hY. kMzy ƒ Puwl kihxf ieh PokI KuÈfmd hY. jo inMidaf
nfloN vI BYVI hY. kMzy ƒ kMzf kihxf ieh swc hY, ieh kqweI inMidaf nhIN hY. kbIr
sfihb ny bgly sMqF ƒ ‘bfnfrs ky Tg’ afiKaf hY, kI kbIr sfihb ƒ inMdk
khogy? nOvyN pfqÈfh kih rhy hn, ‘sfDo mn kf mfnu iqafgAu..’ swc afK rhy hn.
ajoky sMq, iek dUjy nfl lVn vfsqy hiQafr cuwkI iPrdy hn.
ajoky sMq, isafsI lIzrF ƒ zyiraF ivc swd ky AudGftn krvf rhy hn, isropy dy rhy
hn, ajoky sMq isafsI lIzrF ƒ TwgIaF mfrn vfsqy asIsF dy rhy hn. cMgy cVHfvy
cVHfAux vfilaF ƒ spYÈl lMgr KuvfAuNdy hn. ajoky sMq afpxy zyiraF ivc BMg,
posq, aÌImF vrqf ky Boly Bfly lokF ƒ nÈweI bxfAux dI syvf bVI qndyhI nfl inBf
rhy hn. ajoky sMq, ihMdU mwq vflI drgfh aqy nrk, svrg vI gruV purfx vfly hI
pRcfr rhy hn. aYsy aKOqI sMqF dy ivruwD ilKqF ilKxIaF, pRcfr krnf iblkul inMidaf
nhIN hY. ieh swc hY, so Koj BrpUr ieh pusqk hr Gr aqy lfiebryrI df iÈMgfr
bxygI.
dfsrf
gursfb isMG
Éflsf pMcfieq, sBrf
ikqfbI
kIVy ik swcy syvk
afm sMqF dIaF styjF qy pMQ drdI vIrF ƒ ikqfbI kIVy ikhf jFdf
hY. pr swc jfixAu jy ieh isMG, ivvykÈIl akl nfl gurbfxI isDFq smJx dI koiÈÈ
nf krdy qF pqf nhIN kI df kI kuJ hor df hor ho jFdf. sfKI Auh hI swcI hY ijhVI
gurmiq isDFq nfl myl KFdI hY. bfkI ihMdU mwq dIaF imQhfsk khfxIaF hn jo anjfx
iswK ilKfrIaF ny ilK ky iswK ieiqhfs imlgoBf bxF ky rwK idwqf hY. gurmiq dy KojI
duwD aqy pfxI ƒ inqfr idMdy hn. gurmuKF ƒ gurbfxI ivc hMs afiKaf hY. mwKI qy
mwKI mfrI jfxI iswKI nhIN hY. iswKI bhuq hI mihMgy muwl imlI hY ijsƒ ajoky sMq,
Dfrimk lIzr afid kOzIaF dy Bfa vycI jf rhy hn.
iswK nOjvfn nfeIaF dIaF dukfnF qy jf ky 10-12 rupey ivc iswKI
srUp vyc afAuNdy hn. sfry pfsy gurdvfiraF ivc vI golk cor bYTy hn, kUV, TwgI,
vwZI-twkI pRDfn hY. gurdvfry ivc bYTf gRMQI golk vwl Jfk irhf hY, zyry ivc bYTf
sMq golk vwl ingHf rKdf hY, gurU vwl nhIN. gurdvfry ivc bYTf gRMQI gurU ƒ KuÈ
krn dI bjfey sMgq ƒ KuÈ kr irhf hY ikAuNik rotI roËI Qwly nwipaf hoieaf hY.
keIaF dI ingHf ivc, jo plMiGaF qy bYT ky awKF mIt ky idKfAuNdy hn AunHF dI avsQf
igxdy hn ijhVy iswK gurmiq dy DfrnI hn, pfKMz nhIN krdy, hwQIN ikrq krky KFdy
hn, JUT dy iÉlfÌ, pKMzF, krmkFzF dy ivruwD afvfË AuTfAuNdy hn, AunHF ƒ ieh
ikqfbI kIVy kihMdy hn.
koeI bhuq icr nhIN hoieaf. bVody ivc mhfqmf gFDI ny ikhf ik
dsvyN pfqÈfh iek Buwly hoey rihbr sn, AunHF ƒ qlvfr nhIN sI cuwkxI cfhIdI. sMq
ky hfQ KUn sy rMgy hony nhIN cfhIey. so ieh aKOqI ivdvfn vI ijhVy kihMdy sMqF dI
asvQf huMdI hY, ienHF sMqF ny vI mhfqmf gFDI df ikhf suixaf, pr mwQy itkfAux
vfilaF dI koeI ihMmq nf peI ik mhfqmf gFDI ƒ kuJ jvfb dy skx. ikAuNik sMqF ny
qF jlybF dy lMgr lfey hoey hn, iksy ny syvf vflI tokrI ivcoN rwb ƒ pf ilaf hY.
ienHF ƒ kI loV sI ik mhfqmf gFDI dy iÉlfÌ Ëbfn Koldy. ienHF ƒ ieh vI pqf
krn dI koeI loV nhIN ik iksy ny gurUaF dy iÉlfÌ kI boilaf hY. afr:aYs:aYs: kI
kr rhI hY? Ausdy ivroD ivc asIN kI krnf hY? ienHF dI iswKI kyvl lMgr ivc hI hY.
ienHF dI iswKI kyvl syvf vflI tokrI ivc hI hY. ijhVy gurUaF ny iswKI Èfn vfsqy
afpxy bwcy kurbfn kr idwqy. gurUaF dy prAupkfrF df krËf kyvl lMgr lf ky nhIN
lfihaf jf skdf. kyvl gurduafry Ausfr ky nhIN lfihaf jf skdf. zyrf bxf ky, aKOqI
vËIrF ƒ isropy dy ky nhIN lfihaf jf skdf.
so jd mhfqmf gFDI dy kubol ipRMsIpl gMgf isMG jI dy kMnIN pey
qF Gr ivc iek rfq vI kwtxI aOKI ho geI. svyry hI ikrfieaf kol lY ky bVody ƒ cwl
pey. AuQoN pqf lwgf ik mhfqmf gFDI aihmdfbfd igaf hY, AuQy mgry hI gey, jf ky
imly qF mhfqmf gFDI ny afAux df kfrx puwiCaf. ipRMsIpl gMgf isMG kihMdy ik qusIN
dsvyN pfqÈfh bfry apmfnjnk Èbd khy hn, mYN jvfb dyx afieaf hF. qusIN ijs gIqf
ƒ mF kihMdy ho, iesdf jnm ikQy hoieaf sI? pqf hY? iesdf jnm jMg dy mYdfn ivc
hoieaf sI. arjun ny DnuÈbfx suwt idwqf sI ik Bgvfn mYN nhIN lVFgf, ikAuNik agly
pfsy myry cfcy qfey hn, ienHF ƒ mfr ky rfj lYxf myry vfsqy lfhnq hY, qF ikRÈn
kihMdy ik afpxy hI srIr qy PoVf inkl afvy qF cIrnf pYNdf hY. ieh droxfcfiraf
vrgy sfry PoVy hn, cIr dy ienHF ƒ. ikRÈn dy kihx qy arjun ny DunÈbfx cuwk
ilaf. mhFBfrq df jMg hoieaf, lwKF bMdy mfry gey. ieh lwKF bMidaF dI kfql gIqf ƒ
qusIN mF kihMdy ho. ikRÈn sudrÈn cwkr rwKdf hY, quhfƒ pRvfn, iÈvjI iqRÈUl
rwKdf hY quhfƒ pRvfn, hƒmfn gdf rKdf hY quhfƒ pRvfn, prsrmf kuhfVf rwKdf hY
quhfƒ pRvfn, rfm cMdr DnuÈbfx rwKdf hY quhfƒ pRvfn, pr dyÈ dI sMsikRqI ƒ
bcfAux vfsqy, ihMdU bhU-bytIaF ƒ jrvfixaF hwQoN CuzfAux vfsqy, Ëulm dy tfkry
vfsqy, ËfbrF ƒ nwQ pfAux vfsqy, mjlUm dI riKaf vfsqy, hr pfsy swc dI jYkfr
vfsqy, dsvyN pfqÈfh ny Èsqr cuwky qF quhfƒ ieqrfË iks gwl df hY? kI ieh
aikRqGxqf dI ieMqhf nhIN? so mhfqmf gFDI ƒ aÉbfrF ivc muafÌI mMgxI peI sI.
DMnvfd aYsy gurU ky isMGF df. ies qrHF qswlIaf krfAuNdy hn ikqfbI kIVy.
gol pwgF vfly, icwty coilaF vfly, lMgr Kf ky suwqy rihMdy hn,
iswK kOm aMdr ijMnf vI afls aqy dilwdr hY, ieh sfrf ienHF sMqF df hI pYdf kIqf
hoieaf hY. ieh 50-50 lwK dIaF kfrF qy GuMmdy hn. keI kwl dy jMmy Cokry sMq bx bx
ky sfzy sfhmxy af rhy hn. ieh sfrf tolf iswK isDFq aqy iswK rihq mrXfdf df mKOl
Auzf irhf hY.
ienHF sMqF dIaF styjF qy guriswKF ƒ ikqfbI kIVy afiKaf jFdf
hY. ienHF dIaF styjF qy ‘sMq kI mihmf byd n jfnih’ kyvl ienHF pMgqIaF dI hI
ivafiKaf kIqI jFdI hY ik ienHF sMqF dI mihmf qF byd vI nhIN jfx skdy. ienHF ƒ
kOx dwsy ik ieh quhfzy vfsqy nhIN hY, ieQy ‘sMq’ df arQ ‘gurU gRMQ sfihb’
hI hY. ijvyN sfrMg kI vfr ivc iliKaf hY ik ‘gur kI mihmf byd n jfnih..’ aqy
mfrU solhy aMdr iliKaf hY, ‘gur kI mihmf byd n jfnih..’ (pMnf 1078) ieh gur
kI mihmf vfly bcn kdy vI iksy sMq ny styj qy nhIN suxfey ikAuNik ieh gurU ƒ
ipwCy krky afp awgy lwgy hoey hn. keIaF ny lybl qF ajy nhIN lfieaf pr kMm AunHF
dy sfry gurUaF vfly hI hn. ieh sMq hwQIN ikrq nhIN krdy, pUjf dy Dfn Aupr jIvn
inrbfh krdy hn. ies sfrI ÈRyxI ƒ pujfrI ÈRyxI ikhf jFdf hY. hmyÈf ieh vyiKaf
igaf hY ik ieh pujfrI ÈRyxI bVy kmËor idl gurdy dI mflk huMdI hY. hfkm df pwlf
PVky cwlx ivc mfx mihsUs krdI hY aqy Drm df burkf pf ky krm kFzF, vihmF BrmF,
Poky rIqI irvfjF ƒ lokF aMdr pRcfrdI hY. ies qoN kdy vI awj qk swc dI afs nhIN
rKI geI.
so ieh pusqk inrpwK rih ky ilKI geI hY. Koj BrpUr ieh pusqk
iswK sMgqF vfsqy iek lfhyvMd sOgfq sfbq hovygI. smyN dI loV ƒ muwK rKidaF
hoieaF ies pusqk ƒ GrF aqy lfiebRyrIaF df iÈMgfr bxf lYxf cfhIdf hY.
dfsn dfs
bohV isMG POjI
|
. |