.

rfg mflf pVcol (iksLq qIjI)

rfgmflf df ipCokV

ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

ies ivÈy nUM smJx leI, swcfeI dI qih qIk phuMcxf hor vI ËrUrI ho jFdf hY. asl ivwc mfDvf nl aqy kfm kMdlf iewk purfxI sMsikRq dI rcnf hY. ijs anusfr mfDvf nl iek rfg ivwidaf df inpuMn ivdvfn bRfhmx hY aqy kfm kMdlf iek nfcI vyiÈaf. sfrI khfxI purfqn ivÈvfsF AuWpr afDfirq hY. aqy iesdf ivÈf hY ik bRfhmx BfvyN ikqnf vI durfcfrI qy nIc hovy qF vI pUjx Xog hY aqy Ausdf apmfn nf bKiÈaf jfx Xog aprfD.

akbr bfdÈfh dy rfj smyN kuJ drbfrI aqy gYr drbfrI kvIaF afid ivwc, purfqn rcnfvF nUM lok BfÈf ivwc AulwQy krn dI iek lihr cwl peI. ies dOrfn hI iek aflm nfm dy sUPI muslmfn kvI ny ies sMsikRq rcnf nUM ihMdI ivwc ilwiKaf, ijsdy afrMB ivwc hI Ausny spwÈt ilwiKaf ik AulwQf sMn 991 ihjrI ivwc kIqf igaf hY jo ik sMmq 1640 bxdf hY ijvyN ‘sn nAusY iekfnvf afhI, krh kQf as bnAu qfhI`.

‘‘Bfv hux (afhI) sMn 991 ihjrI hY jdoN ik ieh pusqk ilwKI jf rhI hY. purfqn hsq iliKqF dy mhfn KojI, ÈmÈyr isMG jI aÈok ny afpxI rcnf ‘‘rfg mflf inrxX`` ivwc ijsdf ik iËkr ies pusqk ivwc pihlF vI af cwukf hY, Aus rcnf nUM pUrI dI pUrI Cfp ky sMgqF pRqI arpx kIqI hY. ieh sfrI rcnf 179 cOpeIaF, dohiraF aqy sorTF ivwc vMzI hoeI hY. aqy AuQy nMbr kRm vI spÈt cwl irhf hY. mOjUdf rfg mflf Aus ivwcoN leI hoeI hY. hwQlI rfg mflf Aus ivwcoN aMk 34 qoN 38 qIk hY. asl rcnf ivwc aMk 1 qoN bfad 1 nhIN cldf. ijvyN ik sRI gurU gMRQ sfihb nfl joVI geI rfg mflf ivwc cwl irhf hY. AuQy bkfiedf 35, 36, iPr 37 aqy 38 cwl rhy hn. hr cOpeI qoN bfad hr iek dohry df isrlyK mOjUd hY. ies df rcnf kfl gurbfxI sMpfdnf dy sMmq 1661 qoN 21 sfl pihlF sMmq 1640 qy ihjrI sMn 991 df hY. mfDv nl kfm kMdlf dI khfxI BfvyN aiq aÈlIl aqy klm hyT ilafAuxI sOKI nhIN iPr vI pfTkF dI jfxkfrI ihq ies df sMKyp vrnx aiq ËrUrI hY ikAuNik ies khfxI nUM jfxy ibnf, rfg mflf dI qih qIk phuMcxf asMBv hY.

bhuqy vyrvy ivwc nf jFdy hoey iPr vI ieh khfxI kuJ ies pRkfr hY ;- puÈpfvqI iewk ngrI df nfm hY, ijQoN df rfjf, goibMd cMd sI. iek bRfhmx ijs df nfm mfDvf nl sI, Aus rfjy df rfj-bRfhmx sI aqy inqf pRqI svyry rfj drbfr ivwc gMgf jl, qulsI afid nfl pUjf krm inBfAuNdf sI. ieh bRfhmx rfg ivwidaf ivwc bVf inpuMn, idl iKcvyN srIr vflf aqy bVf suMdr iensfn sI. khfxI anusfr ieh bRfhmx cfrF vydF, purfxF aqy khy jFdy nON ivafkrxF df ivdvfn sI. ieqnf suMdr sI ik ieh bRfhmx mfno kfmdyv dI sfkÈfq mUrq sI. ijwQy ikqy vI ies bRfhmx nUM ngr dIaF nfrIaF dyKdIaF jF ies rfhI rfg ivwidaf dI iBxk AuhnF dy kMnF ivwc pYNdI, AuhnF nUM afpxI suD buD Buwl jFdI. Auh kfmfqur ho jFdIaF. ieQoN qIk ik AuhnF dy isrF AuproN gfgrF izwg pYNdIaF aqy hwQF ivwc pkVy afpxy pqIaF vfsqy Bojn dy Qfl vI izwg pYNdy. GrF ivwc klyÈ pYdf ho jFdy, pr iesqRIaF Auqr idMdIaF ik ieh gwl AuhnF dy vws ivwc nhIN. mfDv nl hY hI kfmdyv dI mUrqI aqy Aus rfhIN gfieaf sMgIq kfm vws krn vflf hY. ngr dy mnuwKF leI ieh avwsQf asih sI.

ngr dy purKF, iekwTy ho ky rfjy awgy Pirafd kIqI aqy DmkI idwqI ik jykr mfDvf nl nUM qurMq purI ivwcoN kwiZaf nf igaf qF sfrI prjf ngr df iqafg kr dyvygI. ies qy rfjf bVf icMqfqur hoieaf. jy prjf hI clI geI qF Auh rfj iks Aupr krygf ? rfjy ny mfDvf nl nUM bulf Byijaf. ngr dIaF iesqRIaF nUM vI bulfieaf aqy AuhnF nUM bYTx ihq kml dy pwqy idwqy gey. ijAuN ijAuN mfDv sMgIq vjfAuNdf, rfg gfAuNdf, Auh (rfg) ieqnf kfmuk sI ik jdoN Auh iesqRIaF afpxy afpxy sQfn qoN AuTIaF qf kml dy pwqy AuhnF dy ÈrIrF nfl icpky hoey sn. ies qy rfjy ny mfDvf nl nUM ngr iqafgx df hukm kIqf. rfjf Aus nUM kql kr dyxf cfhuMdf sI, pr bRhmhwiqaf dy zr qoN aYsf nf kr sikaf.

rfjy dy hukm anusfr, mfDvf nl bRfhmx nUM rfjf goibMd cMd dI ngrI puÈpfvqI ivwcoN bfhr kwZ idwqf igaf. mfDv nl afpxI vIxf Aupr sMgIq vjfAuNdf kfmfvqI ngrI ivwc pwuijaf, ijQoN df rfjf kfmsYn sI. Aus rfj ivwc kfm kMdlf nfm dI iek nfcI sI, ijsdI suMdrqf vrnx qoN bfhr sI. ieQy kvI aflm ny, Aus nfcI dI sMudrqf df vrnx krn leI, ies rcnf ivwc pMj cOpeIaF aqy dohy arpx kIqy hn.

jdoN bRfhmx, ies ngrI, kfmfvqI, ivwc puwjf qF AuQy nfc gfxy df poRgrfm cwl irhf sI. sfry ngr vfsI qy rfjf kfmsYn, inRq-sMgIq df anMd mfx rhy sn. sMgIq kfrx, mfDv nl nUM vI Aus poRgrfm ivwc Èfml hox df cfa AuiTaf, pr drbfn ny mMzp ivwc jfx qoN Aus nUM mnHf kr idwqf, ikAuNik Auh iewk pRdysI sI. drbfn Aus nfl kVvy bcn krn qoN vI zrdf sI ik bRfhmx df apmfn ho jfx kfrx, rfjf ikDry Aultf Aus Aupr hI nfrfË n ho jfvy. ieqny ivwc drvfËy Aupr bYTy mfDvf nl ny drbfrI nUM ikhf ik qusI lok afpxy afp nUM bVf sMgIq pRymI aqy sMgIq ivwidaf ivwc pRbIn mMndy ho, pr qfl qF tuwtf hoieaf hY aqy quhfzy rfjy smyq iksy nUM smJ nhIN. jf ky afpxy rfjy nUM kih dyvo ik quhfzI sfrI sBf mUrKF dI hY, sMgIq ivwidaf ivwc inpuMn lokF dI nhIN. qblcI df qF iewk hwQ df aMgUTf mom df bixaf hoieaf hY aqy nklI hY. Auh cfr AuNglF nfl hI qfl vjf irhf hY. ies vfsqy sur-qfl TIk nhIN bYT irhf aqy qfl-BMg hY.

drbfrI ny mfDvf nl dy kihx Aupr ieh iviQaf rfjy qIk phuMcfeI aqy ieh vI dwisaf ik duafry bYTf bRfhmx sfiraF nUM mUrK-sBf kih irhf hY. jdoN rfjy ny Koj kIqI qF gwl swcI sfbq hoeI. qblcI df iewk hwQ df aMgUTf swcmuwc hI mom df bixaf hoieaf sI. rfjy ny iewk dm mfDvf nl nUM sBf ivwc bulfieaf. ies qoN awgy kvI iPr mfDvf nl dI sMudrqf df vrnx krdy hoey ilwKdf hy ik jdoN mfDvf nl mMzp ivwc dfKl hoieaf qf Auh inrf kfm dI mUrq sI. sfrI sBf Aus vwl iKwcI geI. rfjf afpxy isMGfsn nUM Cwz ky AuT ipaf. bRfhmx hox kfrx Aus nUM isMGfsn Aupr ibTf idwqf igaf. kvI anusfr Aus smyN bRfhmx dI sMudrqf qoN svrg df ieMdr, cMdrmf, gMDrB, ikMnr, kubyr aqy sRI rfm, iruLÈn afid vI iPwky pY rhy sn. bRfhmx nUM rfjy ny mukt nfl sjfieaf aqy hr pRkfr dy gihxy Aus qy suÈoiBq kr idwqy. do kRoV tky (rupey) dwCxf vI idwqI. jdoN nfcI kfm kMdlf ny bRfhmx nUM qwikaf qF Aus nUM afpxI suD-buD Buwl geI. Aus dy nfc ivwc ieqnf vyg aqy joÈ Br afieaf ik Aus ny iek qoN bfad dUjf, sfry rfg qy rfgnIaF, ieko sfh hI afpxIaF hor nfcIaF sihq gfAuxy ÈurU kr idwqy.

ies qoN awgy iPr aflm kvI ny aMk nMbr 33 qoN aMk nMbr 41 qIk awT cOpeIaF aqy awT dohy kfm kMdlf nfcI aqy Aus dIaF sfQxF sihXogxF rfhIN ieko sfh sfry rfgF dy gfey jfx df iËkr kIqf hY. ijs dOrfn mfDvf nl aqy kfm kMdlf iewk dUjy vwl, ieko hI klf ivwc mfihr aqy dovyN kfm dIaF mUrqIaF hox kfrx iewk dUjy vwl iKwcy jFdy hn. qF iehnF 33 qoN lY ky 41 aMk dy ivwcoN hI aMk nMbr 34 qoN 38 ies mfDvf nl kfm kMdlf pRsMg df Auh Bfg hY jo iksy axjfx ny rfgF dy nfm kMT krn ihq jF iPr iksy ÈrfrqI idmfg ny iswKF nUM gumrfh krn ihwq rfg mflf dy isrlyK hyT afid bIV dy aMq ivwc muMdfvxI qoN bfad ilwK idwqf. pfTkF dI jfxkfrI ihwq asIN ieQy iesy rfg mflf dy afrMB qoN pihlF vflf Bfv aMk 33, pRclq rfgmflf aqy bfd ivc afAux vfly do aMk Bfv aMk nM; 39 qy 40 vI dy rhy hF. Xfd rhy rfg mflf ivcly aMk 34 qoN 38 hn.

cOpeI ; muK qy AuGt imRdMg bjfvih. Duin ikMnr so bIn imlfvih.

bIn AupMgu bFsurI bfjY. ZfZI jMqR aMimRqI rfjY.

sur mMzl bfjY Gx qMqI. rudR bIn bfjY bhu BMqI.

avj qfl kMT qfl bjfvih. aginq qfl qrMg sunfvih.

jl qrMg aMimRq kuMzlI. kuMBr bfjY imlI Duin BlI.

dohrf ; bfjY srb sMgIq giq, qq ibrq Gn qfl.

bhur alfpih rfg Kt pMc pMc sMg bfl.. 33..

Bfv - iPr hr pRkfr dy sfjF nfl AuhnF Kt, Bfv Cy rfgF, AuhnF dIaF pMj pMj bfilkfvF sihq gfey.

rfg eyk sMg pMc brMgn

cOpeI ; rfg eyk sMg pMc brMgn. sMg alfpih afTAu nMdn.

pRQm rfg BYrv vY krhI. pMc rfgnI sMg AucrhI.

pRQm BYrvI iblfvlI. puinaf kI gfvih bMglI.

pun aslyKI kI BeI bfrI. ieh BYroN kI pFcoN nfrI.

pMcm hirK idsfK sunfvih. bMgflf mDu mfDv gfvih..

dohrf ; lilq iblfvil gfvhI, apnI apnI BFiq.

afT puqR BYrv ky, gfien gfvih pRfiq.. 34..

cOpeI ; duqIaf mfil kAusk alfpih. sMg rfgnI pFco Qfpih.

gOz krI ar dyv kMDfrI. gMDfrI sIhuqI AucfrI.

DMnfsrI ey pFco gfeI. mfl kOs rfg sMg lfeI.

mfrU msq aMg myvfrf. pRbl cMd kAusk AuBfrf.

kO Kt aAu BAurfnMd gfey. mfl kOs rfg sMg lfey..

sorTf ; puin afXo ihMzol, pFc nfr sMg ast suq.

AuTY qfn klOl, gfvih qfil imlfiekY.. 35..

cOpeI ; iqlMgI dyvkrI afeI. bfsMqI isMDUr suhfeI.

srs ahIrI lY Bfrjf. sMg lfeI pFcoN afrjf.

surmfnMd Bfskr afey icMdR ibMb mMglin suhfey

pMc bfn aAu afih ibnodf. gfvih srs bsMq kmodf.

ast puqR Aun khy svfrI. pun afeI dIpk kI bfrI..

dohrf ; kfCylI pt mMjrI, tozI khI alfip.

kfmodI aAu gUjrI sMig dIpk ky Qfp.. 36..

cOpeI ; kfilMgI kuMql aAu rfmf. kml kusm pMcn ky nfmf.

gOrf aAu kfnrf kilafnf ast puqR dIpk ky jfnf.

sB imil isrI rfg vY gfvih. pFco sMg brMgn lfvih.

bYrftI krnftI DrI. gOrI gfvih afsfvrI.

puin pfCY isMGvI alfpI. isrI rfg sMg pFco QfpI.

dohrf ; mflv sfrMg sfgrf, aAur gOz gMBIr.

afT puqR isrI rfg ky, guMz kuMB hmIr.. 37..

cOpeI ; Kstm myG rfg vY gfvih. pFco sMg brMgin lfvih.

sorT gOz mlfrI DunI. pun gfvih afsf gun gunI.

AUcy sur sUhiv puin kInI. myG rfg sy pFco cInI.

bYrftI gjDr kydfrf. jlDr aAu nt jblI Dfrf.

pun gfvih sMkr aru isafmf. myG rfg puqRin ky nfmf.

dohrf ; Kst rfg Aun iml khy, sMg rfgnI qIs.

sBY puqR rfgMn ky, afTfrih ds bIs.. 38..

hux dyKo ! Aupr aMk 33 Aus qoN awgy ‘rfg eyk sMg pMc brMgn. sMg alfpih afTAu nMdn[[.` (Bfv iek iek rfg ny afpxIaF pMj pMj bfilkfvF nfl aqy awT awT puwqrF nfl[[[) ies bMd nM; 34 dI pMkqI nUM, aMk 33 dI smfpqI nfl joV ky, kfiv lVI afpxy afp spwÈt ho jFdI hY. eyQoN lY ky[[[ ‘‘Kst rfg Aun iml khy sMg rfgnI qIs. sBY puqR rfgMn ky afTfrih ds bIs..`` aMk nM; 34 qoN aMk nM; 38 qIk ies kfiv df Auh ihwsf hY ijs nUM iksy axjfx ny rfg mflf df isrlyK dy ky afid bIV dy aMq ivwc muMdfvxI qoN bfad joV idwqf hY aqy ieQy aMk nM; 33 ivwc ‘‘bhur alfpih rfg Kt (Cy)`` aqy bMd nM; 34 (ieQy pRcilq rfg mflf ivwc pihlf bMd) ivwc Kst (Cy) rfg Auin gfey`` ÈbdfvlI aqy pMkqIaF dI clMq Dun, Kfs iDafn mMgdIaF hn. aMk nM; 38 qoN qurMq bfad aMk nM; 39 aqy 40 ies pRkfr hn ;-

cOpeI ; gfey rfg rfgin sMcIqf. punvY muK AuGtY sMgIqf.

rMg BUim bhu BFiq svfrI. qfil imlfie krY inRqkfrI.

dIvt dIp jrY bhu BFqI. bhuq msfl mYn kI bfqI.

aMqir Er ipCorI kInI. puhp mMjrI duhu kr lInI.

sB imil isrI rfg vY gfvih. sMkr gOr gnys mnfvih.

dohrf ; KVj irKB gMDfr, miDm pMcm DYvqf.

aoru inKfd Aucfr, ey sB gfey spq sur.. 39..

cOpeI ; puin imil skl eyk sur kIny. rMg BUim pfqr pg dIny.

srs rfg suripr iml bolih. qfl Dr sMig lfgy zolih.

qwQyhI qwQyhI krhI. qMbuk qMbuk muK AucrhI.

DDsQ DDsQ DDsQ DMgf. idm idm Dun bfjY imrdMgf.

iJtk iJtk krqI aAu kAuqk. Jtk Jtk nfcY bhuqI giq.

dohrf ; Jutik Jutik Jutky Jutk, AuTih anyk qrMg.

aik aik aik aik Aucrih, idm idm idm idm imrdMg.. 40..

ies qrHF mfDvf nl dy inRq mMzl ivwc dfKl hox AupRMq, rfjy vwloN, bRfhmx hox dy nfqy aqy sMgIq klf pRbIn hox dy nfqy, mfDvf nl nUM jo snmfn idwqf igaf, iesdy nfl hI ieQy hux do kfm aqy sMudrqf dIaF mUrqF vI afhmxy sfhmxy sn. vfqfvrx bVf grm aqy kfmuk ho cwukf sI. vfqfvrx ivwc AuTI ieh grmI aqy kfm kMdlf dy mn ivwc mfDv nl vfsqy AuTI qrMg hI sI jo Ausny afpxIaF sihXogxF sihq rfg mflf ivcly Cy dy Cy rfg, rfgxIaF sihq ieko sfh gfey. khfxI anusfr ies smyN kfm kMdlf ny apfxy srIr Aupr jo aMgIaf Dfrx kIqI hoeI sI Auh vI asl ivwc aMgIaf nhIN sI, blik cMdn dy lyp rfhIN, aMgIaf df pRBfv idwqf igaf sI. jdoN ik nfcI nfc ivwc msq sI, cMdn dI KuÈbU kfrx iewk BMvrf Auzdf Auzdf af ky Ausdy iek asQn dy agR Aupr jf bYTf, ijs nUM nfcI ny afpxy nfc nfl aqy qfl ivwc ibnF ivGn pfey, kyvl afpxy suafs rok ky, hvf df dbfAu vDf ky hI afpxy asQnF nUM ihlfieaf aqy BMvry nUM Auzf idwqf.

cMdn dI aMgIaf aqy BMvry dy bYTx AuTx dy Byd nUM sfrI sBf ivwcoN kyvl mfDvf nl hI smJ sikaf. Auh nfcI dI rfg-sMgIq klf qoN ieqnf pRBfivq hoieaf ik rfjy qoN pRfpq sfry gihxy aqy do kroV tky dI Bytf sfrI nfcI dy arpx kr idwqI.

pfTk hux qIk pUrI qrHF smJ cuwky hoxgy ik rfg mflf ivwc jo bfr bfr ieh Èbd afey hn ‘aflfpih`, pRQm rfg BYrAu ‘vY krhI`, llq iblfvl gfvhI, sB imil isrIrfg ‘vY gfvih` aqy Kst rfg ‘Auin gfey` afid iks vfsqy afey hn. spwÈt hY ik ieh sfry Èbd Aus nfcI kfm kMdlf aqy AusdIaF sihXogxF vfsqy afey hn. hux khfxI awgy cwldI hY.

jdoN bRfhmx ny rfjf qoN pRfpq sfrI dwCnf afid Aus nfcI vyiÈaf dy arpx kr idwqI qF rfjf ies qy bhuq kRoiDq hoieaf. Aus ny bRfhmx nUM burf Blf kihaf ik ‘‘ey iBKfrI bRfhmx ! awj qUM myry qoN vwD ky dfnI bxn df jqn kr irhf hYN. pRdysI ! iks gwl qoN qUM pRBfivq hoieaf sI ?`` ies qy bRfhmx ny nfcI rfhIN kyvl suafs dy Ëor, asQnF qoN BMvry nUM Auzfx dI gwl aqy kyvl cMdn dy lyp qoN idwqy gey aMgIaF dy pRBfv dI gwl dwsI aqy sfry rfj drbfr qy sfrI sBf nUM mUrKF dI sBf dwisaf, jo klf dI agMmqf nUM nhIN sI dyK skdI. BrI sBf ivwc ies apmfn qy rfjf hor vI vwD kroDvfn hoieaf aqy qlvfr nfl bRfhmx dy tukVy krny cfhy, pr bRfhmx-hwiqaf qoN zrdf ieMJ nf kr sikaf aqy Aus nUM afpxy dyÈ ivwcoN inkl jfx df hukm kIqf. nfl hI hukm kIqf ik ijhVf ivakqI myry rfj ivwc ies bRfhmx nUM Èrx dyvygf Ausdy srIr dI KlVI Auqrvf ky Aus ivwc BUsf Brvf idwqf jfvygf.

bRfhmx ny vI jFdy jFdy srfp idwqf ik hy rfjf ! mYN bRfhmx hF aqy vwzy vwzy rfjy myry pYr Do ky pINdy hn. qUM jo muJ bRfhmx dI hwiqaf kr idMdf qF ieh bRhm hwiqaf qyry qoN nhIN sI tl skdI aqy ieh jo qUM bRfhmx dI inrfdrI kIqI hY ies df Pl qYnUM Bugqxf pvygf. rfjf vI bVf icMqfqur hoieaf ikAuN jo iek nIc krm bRfhmx kfrx Aus Aupr bRfhmx apmfn df doÈ afieaf sI.

AupRMq, pihlF bRfhmx Aus vyiÈaf kfm kMdlf dy Gr igaf. vyiÈaf qF mfDvf nl dy ivrfg ivwc ivafkul sI aqy Aus bRfhmx qoN afpxI kfm iqRpqI dI AuzIk ivwc bYTI sI. AupRMq dohF df ivwCVnf asMBv sI pr nfcI Aupr ikwDry rfjf dI kropI hI nf ho jfvy, bRfhmx ny duKI ihrdy nfl kfm kMdlf nUM smJf buJf ky dyÈ ivwcoN bfhr jfx vfsqy ivdf leI. jfx qoN pihlF do rfqF bRfhmx Aus kfm kMdlf dy Gr irhf. syjf sjfeI aqy sMBog vI kIqf. eyQy kvI ny ies rcnf dy kfPI vwzy ihwsy ivwc mfno kok Èfsqr df KulHf aqy inrlwj vrnx kIqf hY. qIjy idn pRBfq huMdy hI bRfhmx ngrI ivwcoN kUc kr igaf. ivdfiegI smyN kfm kMdlf dIaF shylIaF ny, bVI muÈkl nfl AusnUM mfDvf nl dIaF bfhF ivwcoN Cuzfieaf aqy Auh mUrCq ho izwg peI. AusdI mUrCf Kqm hox df ieko hI ZMg sI, jdoN Ausdy kMnF ivwc mfDvf nl df nfm ilaf jFdf qF AusdI mUrCf KulHdI nhIN qF byhfl aqy mUriCq hI rihMdI. dUjy pfsy bRfhmx dI hflq kfm kMdlf ivXog ivwc Aus qoN vI mfVI sI. kfm kMdlf dy ivXog ivwc Ausdf srIr mfno mfs rihq hwzIaF df ipMjr hI ho cuwkf sI.

bRfhmx, kfm kMdlf dI ibrhoN ivwc Btkdf, byhfl huMdf, AujYn ngrI dy rfjf ibruLmfjIq kol puwjf. rfjf ny bRfhmx jfx ky AusdI pUjf-arcf kIqI, mMdr ivwc lY igaf, Ausdy crx Do ky AusdI afrqI AuqfrI aqy AusdI iewiCaf puwCI. mfDvf nl ny mMg kIqI ik AusnUM kfm kMdlf idvf idwqI jfey ! Auh Aus qoN ibnF iËMdf nhIN rih skdf. rfjf, bRfhmx dI mMg nUM ikvyN tfldf. jy tfldf qF ieh vI zr sI, ikwDry bRfhmx dI kMdlf dy ivXog ivwc mOq vI ho skdI sI aqy Aus Aupr bRhm hwiqaf lwg jfxI sI, ijsdf iksy qrHF vI pÈcfqfp nhIN sI ho skdf. ies qrHF rfjy ny mfDv nUM kfm kMdlf idlvfAux df inrxf kr ilaf aqy kfmfvqI ngrI Aupr cVHfeI df aYlfn kr idwqf.

ies lVfeI vfsqy dyÈ-dyÈ dy rfijaF nUM swdf idwqf igaf. CpMjf kroV tukVIaF ivwc POj joVI geI. BFq-BFq dy hwiQafr nfl ley gey. ies POj ivwc nO-hËfr hfQI sn. vIh lwK sYnf GoV asvfr aqy pYdl dI qF igxqI hI nhIN sI. byaMq sony dy rwQ ies lVfeI ivwc Dwk idwqy gey.

jdoN POjF kfmfvqI ngrI qoN ds Xojn bfhr sn qF ibkRmfjIq rfjf dy mn ivwc afieaf ik ieh vI dyKxf ËrUrI hY ik ijs iesqrI kfrx ieh sB kuJ ho irhf hY Aus nUM mfDvf nl dI ikqnI ku iKwc hY. ieh jfnx leI rfjf afp Bys bdl ky Èihr ivwc kMdlf dy mkfn qy puwjf. aMgy kMdlf, mfDv mfDv dI rwt ivwc afpxf Kfxf pIxf aqy pihnxf sB ivsfr cuwkI sI. srIr pIlf pY cuwkf sI. Aus aMdr Auh sMgIq klf nËr nhIN sI af rhI. rfjy ny ieh soc ky ik jdoN kMdlf dy mn ivwcoN mfDv dI afs muwk jfvygI qF Èfied ieh afpxI sMBfl kr lvy, kMdlf nUM ikhf ik mfDv qF Aus dy ivXog ivwc mr cwukf hY. ieh sux ky, nfcI sihn n kr skI aqy afpxy pRfx iqafg idwqy. rfjf ibkRmfjIq nUM ies gwl df bhuq sdmf hoieaf aqy duKI ihrdy nfl muV ipaf. jdoN jf ky mfDv nUM kMdlf dI mOq bfry rfjy ny dwisaf qF bRfhmx mfDv df hÈr vI kMdlf vflf hI hoieaf aqy AuQy hI Zyr ho igaf. rfjy nUM ies gwl df bVf pÈcfqfp hoieaf. iewk inrdoÈ iesqRI dI hwiqaf aqy iPr bRfhmx dI hwiqaf vfsqy Auh afpxy afp nUM hI doÈI smJ irhf sI. bRfhmx hwiqaf dy pÈcfqfp vjoN iËMdf icqf ivwc sV mrn df inscf kIqf. cMdn dI icqf iqafr krvfeI, gMgf jl lIqf, gAUaF mnsIaF, iqlk lgfey, ieÈnfn kIqf, DoqI pihn sUrj nUM nmskfr kIqf aqy icqf ivwc bYTx dI iqafrI kIqI.

jdoN rfjy ny sUrj dyvqy nUM nmskfr kIqI qF svrg lok dy dyviqaF ivwc hlcl mwc geI. sfry dyvqy ibbfnF qy cVHky ieh dyKx leI Aumz afey. rfjf ieMdr aqy gMDrb ikMnr afid nUM rfjy dy inrdoÈ sV mrn dI icMqf hoeI. AuhnF rfjy nUM bcfAux leI byqfl nUM afigaf kIqI. byqfl, dyv lok ivwcoN aMimRq kls lY ky af puwjf aqy mfDv nUM iËMdf kr idwqf ijs qy rfjy ny byqfl df DMnvfd kIqf aqy Aus pfsoN aMimRq kls pRfpq krky iek vYd df rUp Dfr ky kMdlf pfs phuMc igaf ijQy keI vYd hkIm afpxf afpxf Ëor lgf rhy sn, pr kMdlf aMdr suafsF df sMcfr nhIN sn kr sky. vYd rUp ivwc rfjy ny aMimRq iCVk ky kMdlf nUM muV jIivq kr idwqf ijs Aupr sfry hYrfn rih gey. kMdlf dIaF sKIaF ny vwzI qoN vwzI Bytf, Èukrfny vjoN arpn kIqI, pr rfjy ny lYx qoN ienkfr kr idwqf aqy Auhnf sfiraF nUM asl Byd qoN jfxU krvfieaf. ies qy kfm kMdlf ny rfjy pfsoN mMg kIqI ik Auh iksy vI ZMg Aus nUM mfDvf nfl imlf dyvy, ies qrHF rfjf ieh iekrfr krky vfps priqaf ik Auh mfDvf nl AusnUM ËrUr idvf dyvygf.

afpxIaF POjF ivwc phuMc ky rfjy ny rfjf kfmsYn pfs iek dUq Byijaf ik jF qF Aus nUM kfm kMdlf dy idwqI jfvy nhIN qF jMg vfsqy sfhmxy af jfey. rfjf kfmsYn ny jMg nUM qrjIh idwqI. iBaMkr jMg hoeI aqy kfmsYn hfr igaf. ngrI Aupr rfjf ibkRmfjIq df kbËf ho igaf aqy kfm kMdlf nUM mfDv nfl imlf idwqf igaf. ies lVfeI ivwc donF iDrF df BfrI jfnI nuksfn hoieaf.

khfxI dyx dI loV ikAuN peI?

ies khfxI nUM pfTkF qIk phuMcfAux df sfzf Bfv kyvl iehI Ëfihr krnf hY ik afm purfqn khfxIaF dI qrHF ieh vI iek khfxI hY. nfl hI aÈlIlqf aqy anhoxIaF gwlF-vfkF nfl BrpUr hY. purfqn khfxI sMsikRq ivwc sI. akbr dy kfl ivwc iek sUPI kvI aflm ny ies nUM nvyN isirEN cOpeIaF, dohry aqy sorTF ivwc ilwiKaf aqy Auh aMk jo rfg mflf dy isrlyK hyT sRI gurU gMRQ sfihb jI dI smfpqI qoN bfad joV idwqy gey hn, ies lMmI 179 bMdF vflI rcnf ivwcoN hI 34 qoN 38 nMbr qIk kyvl pMj bMd hn. swcfeI qF ieh hY ik kuwl 179 bMdF vflI rfg mflf ivwcoN, iehI kyvl Auh pMj bMd hn ijnHF ivwc rfgF dy nfm BrpUr hn. spwÈt hY rfgF dy nfvF kfrn ies rcnf ivwcoN cuwkx leI iehnF hI bMdf dI cox kIqI geI.

rfg mflf qF kIh, khfxI df ivÈf vsqU vI gurmiq aqy iswKI isDFqF nfl myl nhIN KFdf. blik iswKI afÈy dy Ault hY. ieQy qF ieh ivÈvfs hI bfr bfr idRVH krvfieaf igaf hY ik bRfhmx BfvyN ikqnf vI nIc krmI aqy ivBcfrI ikAuN nf hovy Auh pUjx Xog hY. bRfhmx-hwiqaf iewk bVf vwzf pfp hY ijsdf pÈcfqfp asMBv hY. rfjf ibkRmfjIq ijsny jfxdy hoey vI, ik ieh bRfhmx ivBcfrI hY, AusdI pUjf kIqI. crx Doqy qy AusdI iewCf pUrqI ihq lwKF dI sYnf mrvf idwqI. AusdI soBf vDI pRMqU bRfhmx dI inrfdrI krn vfly kfmsYn nUM afpxy rfjpft nUM hwQoN guafAuxf ipaf.

pfTkF dI hor qswlI vfsqy sMbMDq rfg mflf Ausdy aslI aqy pUrn rUp ivwc ies rcnf dy aMq ivwc drj hY. AuhnF kuwl 179 bMdF nUM dyx smyN sMbMDq bMd nM ; 34 qoN 38 vwKry qOr qy AuGfV ky dy idwqy gey hn. ---cldf




.