.

‘‘mYN mUrK kI kyqk bfq hY[[[[``

pRo: ieMdr isMG 'Gwgf'

dunIaF dy axigxq jIvF vFg, ipMz Gwgf ijlf pitaflf ivKy, afpxf BI ‘‘rVy mYdfn``, jnm ho igaf. imwtI Gwty ivc rulidaF, CwpVF toiBaF ivc zubkIaF lfAuNidaF, kuwiqaF, gfvF, mwJF df sfQ mfxidaF, Aumr pOVI dy zMzy cVHn lwigaf. awT ku sfl df hoieaf qF zMgr cfrn, crFdF vwl tor idwqf igaf. zMgr afpxy QoVy lokF dy bhuqy. myry vrgy hor sfQI pflIaF nfl KyzidaF, JgVidaF, iksy qkVy qoN do cpyVF Kf lYxIaF, qy mfVy ƒ do cpyVF jV dyxIaF. zMgrF vloN KyqF ivc kdI mUMh mfr lYx qy Kyq mflkF qoN cMgI igwdV kuwt KfxI, gflF df imrc msflf vfDU. sB qrF dy niÈaF df suafd BI ies awlV Aumry cwK ilaf. isrP cOdF sfl df hoieaf sF ik suK rihxy ipAu ny, kmjoLr buwZy bldF dIaF pUCF mroVn lf ky, hl df muMnf PVf idwqf. sfrf idn hl vfhuxf, pfxI lfAuxf, gozI krnI, pwTy vwZxy, Gr ilaf ky hwQ toky nfl kuqrny, pÈUaF ƒ pfAuxy[[[[. Kfx ƒ bfpU dIaF gfhlF, cpyVF qy Pfky kVfky. jy jIvq irhf qF mF dy ipafr aqy idlfisaF kfrn. vwzy Coty BYx Brf ikqfbF dIaF pMzF cuwk skUl jFdy, srkfrI skUl ivc iewk afnf PIs Brno BI lfcfr ho ky, PIs muafPI dI arjI dy idMdy. AuhnF qoN kdI gurmuKI dy iewk do awKr puwC ky iswK lYxy. ijs qrHF dI koeI ikqfb iml jFdI Ausy nfl isr KpfeI krn lg pYNdf. kMm df bhuqf Bfr, jmIn QoVHI, loVF pUrIaF nf hox qy AuproN ipAu dIaF PjUl KrcIaF aqy inwq dy JgVy klys. ibnf kfrn qoN mF ƒ qy sfƒ sfiraF ƒ mfrdy rihxf, ijMnI dyr qk ik asIN, dovF vwzy BrfvF ny, bfpU ƒ zFg cuk ky KuwlI vMgfr nhIN pfeI. ies inwq dI duKI iËMdgI qoN qMg af ky, GroN inkl jfx df pwkf mn bxf ilaf. agsq mhIny 1963 ivc kyvl sqfrF ku sfl dI kwcI Aumry, POj ivc jf BrqI hoieaf. mF bhuq kurlfeI, bVf roikaf, BYx Brf BI duKI hoey, pr mYN ierfdf nf bdilaf.

nfisk ivKy, iewk sfl dI isKlfeI qoN bfd iswK rjmYNt ivc Byj idwqf igaf. suBf df awKV puxf bf dsqUr kfiem sI. Auprly aPsrF nfl JgVnf myry leI afm ijhI gwl sI. AuhnF gloN lfhux vfsqy bVOdf (gujrfq) ivc BfrI qopF dI isiKaf lYx leI Byj idwqf. ieh nO mhIny dI ‘‘gMn iPwtr`` isKlfeI ey gRyz pihly drjy ivc pfs kIqI. vfps iPr Ausy rjmYNt ivc af igaf, sfiraF ny cMgy nMbr lYx krky bhuq siqkfr idwqf. kuwl aOKIaF izAUtIaF qoN Cot iml geI. pfiksqfn nfl 1965 vflI jMg lg geI qF isaflkot sYktr dy morcy ivc, mohrI hoky kMm krn df mOkf imilaf. keI zrpokF ƒ jMg ivcoN jfn bcfky Bjdy vyiKaf. iksy ƒ sfbx df Gol pIky, ibmfrI df pwj krky, hspqflF ivc dfKl huMdy vyiKaf. keIaF ƒ jfx buwJ ky ËKmI huMidaf vyiKaf qF ik ielfj vfsqy, ipwCy vwzy hspqfl Byj dyx jfn bc jfvy. bhfdrF ƒ ihwk qfxky lVdy qy ÈhId huMdy vyiKaf. ÈhIdF ƒ kuJ BI nhIN qy kfier aÌsrF ƒ (jo pihly idn dI jMg ivcoN hI nws ky luk gey sn) vIr cwkr qy prmvIr cwkr imldy vyKy. mYƒ ies jMg ivc gMn iPwtr dy vDIaf kMm bdly, do syvf mYzl pRfpq hoey. Cy sfl hox lwgy sn, POjI nokrI kridaF, ik mfmf jI af Dmky. AuhnF dy Gr koeI puwqr nhIN sI, do DIaF hI sn. mYƒ lY pflk puwqr bxfAux dI koiÈÈ kridaF, keI lMmIaF dÌqrI kfrvfeIaF qoN bfd, POj ivcoN nfm ktvf ilaf. mfmf jI dy Gr nfnky ipMz jf KyqI krn lwgf. myrf awKV puxf qy mfmf jI df sKq rveIaf, aqy afpxI ËmIn df moh inBf nf hoieaf. iewk sfl bfd iPr ipMz af ky KyqI leI muÈwkq ÈurU kr idwqI. lwK pfpV vylx dy bfvjUd BI kMgflI ny GroN zyrf nf cuwikaf. iehnF hI bury idnF ivc, acncyqI KuÈI BrI Gtnf vfpr leI. Auh sI ivafh hoxf, suGV sujfn, Bfg BrI jIvn sfQx df imlxf. Krcy vwD gey, Gr dI qMgI qoN duKI ho ky muV KyqI mihkmy ivc nokrI qy jf lwigaf. sFJy pRvfr aqy BYx BrfvF qy sB kuJ lutFdf igaf. AuhnF dI pVHfeI aqy afrQk mMdhflI, ny kcUmr kZ Diraf. pVHfeI pUrI ho jfx qy nOkrIaF qy lg jfx qy, Auh BI awKF Pyr gey. kIqy gey aihsfnF ƒ muV kdI Xfd nf kIqf. sgoN bhuqI pVHfeI dI bdOlq aPsrI dy grUr ivc, myry ihwsy dI ËmIn, axpVH bfpU qoN, krjy dy bhfny aMgUTf lgvf ky DoKy nfl vyc idwqI. lMmI lVfeI aqy Kwjl KuafrI qoN bfad ieh cfr isafV ËmIn vfps lY sikaf. vfihgurU ny do hoxhfr bwcy bÉs idqy, bytI nvdIp kOr qy bytf kMvrdIp isMG. nOkrI dOrfn bhuq Auqrf cVfa afey. jnvrI 1973 ivc KMzy dI phul pRfpq kIqI. sMn 1975 ivc gurmiq imÈnrI kflj idwlI nfl sbMDq ho ky syvf afrMB idwqI. nOkrI kridaF hI gurmq sfihq piVHaf, gurbfxI arQ pVHy, ieiqhfs df aiDaYn kIqf. mMg muqfbk gurU GrF ivc kQf qy lYkcr dI syvf BI krdf irhf. mfnsf, biTMzf, srsf, sMgrIaf, pitaflf, PrIdkot, goinafxf mMzI, afid ÈihrF ivc gurmq stwzI kyNdr sQfpq kIqy. vkq kwZ ky svyry Èfm bws awizaF ivc, hfkr bxky Dfrmk pusqkF, kMGy kVy BI vycy.

sMn 1984 df kihr, drbfr sfihb qy hmlf krky BfrqI POjF ny Gor pfp kIqf, hr iswK qVipaf. hor anyk drdnfk GtnfvF vfprIaF. BVkfAu lYkcr (Bfrq srkfr ivruD jMg-124 ey) df ieljfm lfky mYƒ igRPqfr kr ilaf igaf. C.I.A. stfÌ biTMzf vfilaF, pMdrF idnf dy nrkI irmFz qoN bfd hulIaf ivgfV ky, sYNtrl jylH Byj idwqf. biTMzf jylH aMdr aKOqI KfVkU aqy aslI KfVkUaF ƒ imlx, prKx df mOkf imilaf. ieQy hI iswK stUzYNt PYzryÈn dy ‘‘sMq ispfhIaF`` df mfnisk pwKoN aqy hOsly pwKoN idvflf inkilaf vyiKaf. iesy QF ihrsI qy ‘‘lutyry sMqF`` dy drÈn dIdfr krn df ‘‘suBfg`` bixaf. iesy jylH ivc bMd, jhfj agvfkfr, BfeI gurbÉs isMG AurP musIbq isMG (ipMz pwkf klf) ƒ gurmq ivroDI mMd kfry krdy suixaf vyiKaf. iehnF sfiraF nfl smrQf muqfbk isDFqk lVfeI lVI. vwzf tkrfAu hoieaf, lihrfbygf ipMz dy isMGF, BfeI inrml isMG aqy sR: qogf isMG dy sihXog nfl ies lVfeI ivc sPlqf imlI. iehnF aKOqI PYzryÈnIaF aqy tksflIaF vloN lfey ieljfmF kfrn dfs ƒ dubfrf biTMzf C.I.A. stfP vfly lY gey. pMdrF idnf dy qsIihaF qoN bfd aD miraf krky jyl ivc suwt gey. ivroDI lfxy ny lwzU vMzy, BMgVy pfey. Bfxf krqfr df ijs puils aPsr ny myry Aupr dubfrf JUTy kys pfey sn, Ausƒ bfhr iksy KfVkU gruwp ny, pMdrF idnF dy aMdr pfr bulf idwqf. ies dihÈq BrI Gtnf kfrn, aKOqI KfVkUaF qy sfD lfxy ny, iPr kdI awK cuwkky nhIN vyiKaf.

igRPqfrI kfrn nOkrI qoN muawql ho igaf, koeI hor afmdx df sfDn hY nhIN sI. ijnHF qy Aumr Br lhU iCVikaf, mF jfey Brf awKF Pyr gey. ies musIbq ivc AuhnF gurisKF ny BrBUr mdq kIqI, ijnF ƒ gurU nfnk dI isiKaf df igafn sI. AuhnF guriswKF ny Gor sMkt smyN myry pirvfr dI anykF Kqry isr lY ky hr pwKoN mdd kIqI. mYN sdf AuhnF df irxI rhFgf. Auh sn s[ ajfieb isMG, s[ blivMdr isMG, s[ krm isMG, s[ ivMdr isMG mfnsf qoN. s[ mlkIq isMG, s[ suKdyv isMG, aYs[aYm[ bYtrI vfly qy bfbf afqmf isMG, s[ jsvMq isMG, s[ gmdUr isMG, biTMzy qoN ny pRvfr ƒ zuwbxo bcfieaf, hOslf idwqf. iPr BI ies smyN jIvn sfQx ƒ afrQk aqy mfnisk sMqfp Bogxf ipaf. idmfgI hflq ivgV geI. iewk sfl qoN vwD smF kwtky jyhl qoN irhfeI imlI, iPr afky srdfrnI df lMmf ielfj krfAuxf ipaf. myrI gYr hfËrI ivc, bwicaF ƒ zolx qoN bcfieaf, Dfrmk mukfbilaF ivc Èfml krfAuNdI rhI. bwcy sMsfrI ividaf pVHidaF nfl gurmq ivc BI prpwk ho gey, styj qy bolx vfly cMgy bulfry bx gey. bytI nvdIp kOr M.A. Drm aiDaYn golz mYzils, M.A. pMjfbI, bI[ aYWz, igafnI, afrkItYkt df izplomf, imÈnrI kors afid kr geI. bytf bI[ey[ igafnI, izvntI, imÈnrI kors afid pfs kr igaf. bIbI suKijMdr kOr (ƒh) imlI ijsny bI[aYs[sI[, aYm[ey[ ieMgilÈ pVHfeI mukMml kIqI hoeI hY (iesny ikqfb ƒ ilKvfAux ivc, prUP rIizMg ivc bhuq mdd kIqI)

kuJ jrUrI kfrvfeIaF pUrIaF krn qoN bfd mYƒ muV afpxI Ausy purfxI nokrI qy bhfl kr idwqf igaf. ÈRomxI kmytI vloN ibnf mMgy, ds hjfr rupY shfieqf leI Byjy gey. jnvrI 1993 ivc BfeI mnjIq isMG muwK syvfdfr afnMdpur sfihb ƒ kfrjkfrI jQydfr akfl qKq dI syvf sMBfl idwqI geI. mYN iehnF nfl pMQk msilaF bfry, lMmI ivcfr kIqI. iesny mYƒ afpxf muwK slfhkfr inXukq kr ilaf, qy mYN afpxI srkfrI nOkrI qoN agyqI irtfiermYNt lY ky iehnF nfl syvf qy hfËr ho igaf. jnvrI 93 qoN sqMbr 95 qwk. ies ahudy qy rihky, isafsI lIzrF, Dfrmk syvfdfrF ƒ nyiVEN hoky vyKx prKx df mOkf imilaf. vwzy Coty ahuidaF qy bYTy ivakqIaF dI qrjy iËMdgI vyKky, aqI inrfsqf hoeI. ies leI jQydfr nfl Gutx mihsUs kridaF, iqafg pwqr dy idwqf. AupRMq sfihbjfdf juJfr isMG gurmq imÈnrI kflj ivc, ieiqhfs pVfAux dI syvf qy jf hfËr hoieaf. iqMn ku sfl qoN bfd kuJ axsuKfvyN kfrnF krky, AuQoN BI iqafg pwqr dy idwqf. ieqny ivc myrT qy irÈIkys ivKy Cy ku mhIny Drm ividaf pVHfAux dI syvf kIqI. igafnI jgjIq isMG isdkI aqy BfeI ieMdrjIq isMG rfxf aqy sfQIaF dy AuWdm sdkf, luiDafxf ivKy gurmq igafn imÈnrI kflj, 1996 qoN ÈurU ho igaf. qdoN qoN dfs AuQy ieiqhfs pVfAux dI iËMmyvfrI inBf irhf hY. kYnyzf, ieMglYz, jrmnI, U.A.E. afid dyÈF ivc Drm pRcfr leI jfx df mOkf imilaf hY. iewk sO qoN vwD Dfrimk lyK hux qk pricaF ivc Cp cuky hn. ds Coty ikqfbcy Cfpky sMgqF qwk pucf cuikaf hF. keI sfry lyK hflI axCpy pey hn. gurmq isDFqF ƒ inKfr ky pyÈ krn vflIaF CDs BI kwZ cuwikaf hF. mohflI ivKy 26 akqUbr 2003 ƒ hoeI ivÈv iswK klvYÈn ƒ, kfmXfb krn vfsqy, bxdf srdf Xogdfn pfieaf sI. siqgurU jI dy crnF ivc ardfs hY ik afKrI suafsF qk afpxy dr dI syvf lYNdf rhy.

gurmq bfry ies lMmI kTn Gflxf ivcoN jo isiKaf, pfvn gurbfxI aqy ieiqhfs ivcoN jo mfxk moqI lwB sikaf, Auh sMgqF awgy pros irhf hF. bhuqy lyK isDFqk hn. ies leI keI vfrI pVHky, cuwBx mihsUs BI ho skdI hY. ikAuNik afm iswK awj qk kyvl gurU Gr nfl ÈrDf vfly pwK kfrn hI juiVaf hoieaf hY, igafn lwgBg nFh dy brfbr hI hY. gurbfxI igafn df sfgr hY, ieiqhfs prAupkfr qy sUrmgqI dI isKr hY. gurbfxI dy cfnx ivc jo piVHaf, ivdvfnF qoN isiKaf, jIvn qjrby nfl irVikaf AuhI bxf sMvfr ky pfTkF dI syvf ivc hfËr hY. mYƒ kdI icwq cyqf BI nhIN sI ik vwzI pUrI ikqfb ilKx dy smrQ ho skFgf, Auh BI isDFqk ikqfb ? ies ipCy siqgurU sfihbfn dI ikrpf qoN bfd myry siqkfrXog vwzy vIr, ijnHF ƒ mYN afpxy mn ivc iËMdgI df mfzl svIkfr kIqf hoieaf hY Auh hn, ipRMsIpl kMvr mihMdr pRqfp isMG jI. ijnHf qoN mYN gurmq igafn bfry ipCly qIh sfl qoN isKdf af irhf hF. Auh isKfAuNdy hoey nf Qkdy hn nf akdy hn, Cupky rihx dI iewCf nfl, lgfqfr kMm krdy hn. AuhnF dI dyx mYN kdI dy nhIN skFgf.

mY mUrK kI kyqk bfq hY koit prfDI qiraf ry..

gurU nfnku ijn suixaf pyiKaf sy iPir grBfis n piraf ry.. (612)

gurmq KojI, prcfrk aqy hor ivdvfn swjx, gurbfxI dy cfnx ivc ikqfb ƒ prK ky, agr koeI kImqI suJf dyxgy qF iKVy mwQy svIkfr krFgf. afAuNdIaF aYzIsnF ivc soD kr lvFgf. DMnvfd ! pRsMskF df BI, `qy alockF df BI.




.