.

‘mfiKAuN ijhf kOVf scu’

dfs nUM afpxy (JUiTaF dy jQy ivcNo) Cyk lYx dI hI iZwl sI ik vydFqI jI ny afpxI sMpfdnF vfly guriblfs pusqk qy afp hI lfeI rok nUM vfps lYx dI KLbr aKLbfrF ivc Cpvf idwqI . dfs dy mn ivc ivsLvfsL bx igaf ik jLrUr koeI gMBIr gurmiq ivroDI Byq hY jo guriblfs nUM CyqI qoN CyqI Dfrmik gRMQ bfxfAux qy jLor lwg irhf hY ? aslIaq lwBx leI Aus pusqk nUMN vDyry iekfgRqf nfl pVqflxf sLurU kr idqf . acncyq hI bicqR nftk ivclI lAU kusLU nUM gurU nfnk sfihb jI dy vzwky drsf rhI gfQf jhI Identical khfxI njLrIN cVHI. iDafn nfl ivcrfn qoN ajyhy qwQ iml gey ijs qoN XkIn bxdf hY ik bicqR nftk vI guriblfs pfqsLfhI dI lVI ivc ilKy Ausy ilKfrI dI hI ikRq hY. BUimkf ivc vydFqI jI dy ilKy anusfr, guriblfs pfqsfhI 6 dI kQf aTfrvIN sdI Aus smyN qoN iswK jgq ivc sxfeI jf rhI hY jdoN dsm gRMQ df ajy iksy ny ijLkr qwk vI nhI sI suixaf. ijs dI bfxI df kIrqn aqy aKMz pfT kIqf jf rhy hox Aus gRMQ df jnmdfqf AuhI guriblfs pfqsLfhI 6 jo gurmiq dI pCfx imtf dyx dI XojnF aDIn iliKaf hox sbwboN hI Aus qy rokF lfAuxIaF peIaF?

hyTF tUk ivc vydFqI jI dI aQvf zf: amrjIq isMG dI klm qoN pd arQ ilKy hox qoN spwsLt hY ik AunHF dohF Bwdr pursLF ny ies gfQf nUM ghu nfl piVaf ivcfiraf hoieaf hY. iPr kI kfrn hY ik sRI akfl qKLq dy muKI isK Drm dy sMBflU bx bYTy igafnI joigMdr isMG jI vydFqI muK pujfrI ny aqy sLhId imsLnrI kflj ivc hyTly drjy dy pRoPLYsr zf: amrjIq isMG nUM kyvl ies guriblfs dI sMpfdnF krn dy ienfm vjoN hI ‘aMDyr ngrI idaF copt rijaF ny’ ipRMsIpl bxf idqf hY. dohF ny bicqR nftk dI ies duKdfeI Gft nUM iks XojnF aDIn lukfeI riKaf ? awj qwk ikAuN nf ies nUM sfry isK jgq dI ivcfr gocrf kIqf ? ikqy ieh dovyN "mhF purK" RSS pRqI koeI guwJI vPLfdfrI qF nhIN inBf rhy ?

siqgurU nfnk sfihb jI dI bKLsLsL df sdkf jo kuJ smiJaf qy suiJaf ilK ky suihrd guurmuKF dI syvf ivc Byj irhf hF . dfs nUM kfhlI nfl eysy XojnF aDInN ‘Cyikaf’ GOsLq kIqf dfs nfl sbMDq ho rhIaF puwCF dI buCfV dy AWuqr ivc ieh kihx jogy bxy rhIey- ‘Aus Cyky hoey dI gwl asF nhIN suxnI (jy sux leI qF sfzIaF 21 kulF nrkF ivc jf pYxIaF ny ?) so ies lyK qoN psInF Qf BfvyN igitaF qfeIN af jfvy ‘isMG sfihbI’ toly ny krnf ‘QU Q’U hI hY . AunHF koloN gurmiq dy anusfr iksy syD jF inaF dI afs, kwlr mfrI DrqI ivcoN aMbF dy bfgL dI afs rwKx quwl hY. guriswKI nUM cVdI klf vl nUM ‘moVf pf quiraF’ vyKx/suxn dI lflsf sMBflI bYTy 85 sflf ies kmjLor bwuZVy dI bfhF KVIaF krky duhfeI hY, hy pMQ drdI gurmuK swjx jIE ! myry inmfxy dy ies suJfa/jodVI pwqr dI hr dlIl ghu nfl ivcfr ky AusfrU nqIijaf vflI Xojn GVn leI-" hoie iekqR imlhu myry BfeI duibDf dUir krhu ilv lfie ]" gurU hukm dI pflxf krn ivc iZwl nf kro . ikqy smf eynf agFh nf lMG jfvy ik icVIaF rihMdf Kyq vI cug jfx ? ies Aumry jd-" sqir kf miqhIxu asIhF kf ivAuhfru n pfvY ]" gurU vfk vI idno idn asr ivKf irhf hovy dfsry qoNN keI BuwlF hoeIaF hoxgIaF. inmfxy syvk nUM BuwlV jfx ky suDfr kr lYxf jI . gurmiq anusfr jIvn bqIq kr rhy gurmuKF dI crn DUV:- dfsrf

gurbKLsL isMG

pihlF lVI vfr 4 lyK-

(1)

gurmiq df igafqf, sMsikRq df mhFn ivdvfn,

vyd purfx afid Drm gMQF df jfxkfr, ihMdUaF df gurU, Auc kotI df ivdvfn

sRI gurU gRMQ sfihb jI dy pfvx srUp ivc arQ BrpUr ivafpkqf rUpI mfx vflf …[[pUjX bRfhmx jI srbwq nUM swjx bxf rhy anUpm gurmiq igafn df pwkf vYrI ikAuN ikvyN ?

ihMdU Drm dI ivsLysLqf- Bfrq ivcly sfry DrmF qoN pihlF pRgt hoey bVy ivsLfl 'ihMdU' Drm dI, bfkI DrmF qoN awzrI iek ivsLysLqf ieh vI hY ik ies Drm nUM buwD, ieslfm jF eIsfeI Drm vFg iksy iewk mhFpurK, pYgLMbr aQvf rwb dy byty ny nhIN sgoN 'bRfhmx' ny afp hI clfieaf aqy bRfhmx gurU hI ies dI sMBfl krdf af irhf hY. eyhI kfrn hY ik ihMdU Drm awj vI Ausy Xwug ivc Kloqf hoieaf hY ijs Xwug ivc -(A)- Bgvfn hnUMmfn jI ny DrqI nfloN lwKF guxf vzy idnIar-{"idn mih rYix rYix mih idnIaru Ausn sIq ibiD soeI ]"(879)} iBafnk agnI dy aQfh BMzfr, kRoVF mIl dUr, asmfnI cmkdy-'sUrj' nUM kiQq qOr qy jMmidaF hI ijAuN df iqAUN ingl ilaf sI.-(a)- sMsfr ivc Guwp hnyrf ho jfx krky DrqI mfqf dI PLirafd qyy dyviqaF qoN afpxI Ausqiq sux ky Bgvfn hnUmfn jI ny sUrj dyvqy nUM AuvyN df AuNvyN hI mUMh ivcoN bfhr kwZ idwqf-(e)-jdoN agsq munI ny smuMdr pI ky ipsfb rfhIN kiZaf qF sfrf pfxI (imwTy qoN) Kfrf ho igaf ?-(s)-jdoN qoN bRfhmx jI ny cUihMaF nUM afpxy cyilaF leI pUjnIk bxfieaf aQvf-(h)-jdoN qoN lwut nIqI nfl GVy krmkFzI inXwmF dI pfbMdI ihMdUaF leI nrkI duKF qoN Cutkfry df aqy surgF dI prfpqI df sfDn bx geI ? (Auprokq vrnx sfry njLfry awj vI TV qy vyKy jf skdy hn)

ies ‘scfeI’ nUM ‘JUTlfieaf nhIN jf skdf ik krmkFzI 'mfieaf-jfl' sMsfr dy lg Bg sfry bfRhmxf leI asMKF rupwXy afmdn df sdIvI sfDn bx cwuikaf hY. ihMdUaF dy hr Gr df pRoihq bx cuwkf hox dy kfrn ihMdU DrmIaF dI DOx duafly bRfhmx gurU dI pkV ajyhI sKLq pY cuwkI hY ik hjLfrF sflF qoN lok BfvyN krvqu (afry) nfl cIry jFdy rhy-"arD srIru ktfeIaY isir krvqu Drfie ]" pXRfg ivcly bVH dy rwuK nfl 'ltk-muey {hvflf-1974 ivc Cpy BfsLf ivBfg pMjfb pitaflf df ‘mhfn kosL’- sPLf 802 kflm qIjf}, lMmy smy qwk dy jpF qpF nfl aMg sukf ley aQvf bRfhmx dy khy anusfr dyvI dyviqaF dI pRsMnqf leI byaMq kurbfnIaF idwqIaF, jIAUNdy icKf ivc bYT sVy/sVIaF, ‘gAUmyD’, ‘asÍmyD, ‘nrmyD’ afid jwgF ivc mnuwKF smyq byaMq jIaF dIaF kurbfnIaF idwqIaF, aQvf 'pUjf Bytf, (dMzI suafmI anusfr) dfn rUp lwut-coNG' qoN byaMq Dn lutfieaf, pr kdy iksy ny bRfhmx dy "krm-Drm" rUpI duKdfeI pMKz-{"krm Drm pfKMz jo dIsih iqn jmu jfgfqI lUtY ]"(787)} bfry jLrf vI ikMqU nf kIqf. 624-BC ivc (Bfv awj qoN lg Bg 3200 sfl pihlF) jnmy mhfqmf buwD ny (ies mhfqmF jI dy 'isDfrQ,''sLfkÎmunI' , 'gOqm' nfm vI hn) bRfhmx dI phuMc qoN bfhrf ‘buwD Drm’ clf ilaf, jo bVy vzy sLkqI sLflI rfj Bfg df mflk vI bx igaf pr bRfhmx dy krm-bMDnF vwl AuNgl nf cuwk sikaf. Bfv, mhfqmf gOqm buwD ny bRfhmxF dy insPl Brm jfl ivc PsI luwtI jFdI gLrIb jnqf nMU krm-DrmF dI aslIaq qoN jLrf vI sucyq nf kIqf.

BfeI gurdfs jI df kQn-"suxI pukfr dfqfr pRBu gurU nfnk jg mfih pTfieaf" Brm jfl ivc PsI duiKafrI jnqf dy idlF dI hfl duhfeI sux ky dfqfr pRBU jI ny-"imqI 20 vYsfK sMmq 1526 (15 apRYl sn 1469) "nUM rfie Buie dI qlvMzI (ajokf nnkfxf sfihb aQvf nfnikafxf -ijLlf sLyKLUpurf pfiksqfn) ivKy mihqf 'kflUcMd' bydI dy Gr mfqf iqRpqf jI qoN afpxy inj-rUp "nfnk sfihb" nUM jgq kilafx leI Byj idwqf .

sLfsqRF anusfr KwqRI df bytf gRB dy smy qoN 11 sfl dI Aumry jnyAUDfrI bx jfxf hjLfrF sflF qoN Drm df atuwt aMg bixaf hoieaf hY . rfjf rfiebulfr dy mflmMqRI mihqf kflUcMd jI dy Gr ivc ihMdU brfdrI dy ivsLfl iekwT ivc bRfhmx gurU jI leI sLfndfr sMGfsx sjfieaf igaf sI. juVI brfdrI leI Aucycy qOr qy bxfeyy bkiraF dy mfs vflf lMgr-"kuih bkrf irMinÙ Kfieaf sBu ko afKY pfie ] hoie purfxf sutIaY BI iPir pfeIaY horu ][["{471} bflk (gurU) nfnk jI dy 'jnyAU-sMskfr' smfgm ivc bVIaF AucycIaF rOxkF sn . kul pRoihq jI aYn smy isr iekwT vflI QF qy af puwjy . sfrI sMgq ny KVy ho ky nmskfrF sihq guurU bRfhmx jI df siqkfr kIqf qy Aunf icr hwQ joVI KVy rhy jdoN qwk pRoihq jI swjy hoey isLMGfsx qy ibrfjmfn nf ho gey . kuJ mMqR pVHuy qy imQy hoey ivDIivDfn* nfl iqafr krky ilaFdf jnyAU (bflk gurU) nfnk jI nUM pihnfAux lwgf qF Aus df hwQ rok ky (jnmq gurU) nfnk (jI) ny mYlf ho ky twut sV jfx vfly sUq dy jnyAU dy QF lok-prlok ivc sdf sMgI shfeI bixaf rihx vflf jnyAU mMg ilaf . bRfhmx jI nUM kdy supnf vI nf sI afieaf ik ieAuN Bry iekwT ivc Aus df hwQ rok ky Aus qoN ajyhI mMg vI kdy kIqI jf skdI hY ? bRfhmx jI ny sMBl ky bVy ipafr nfl afiKaf, kfkf nfnk ! ajyhf jnyAU nf kdy suixaf aqy nf hI mY vyiKaf hY, qYnUM ikQoN ilaf pfvF ? jnmq bfl gurdyv jI ny nfl inBn vfly aidRsLt jnyAU dI ivafiKaf aqy prclq jynAU dI aslIaq ieAuN kih suxfeI "dieaf kpfh sMqoKu sUqu jqu gMZI squ vtu ] eyhu jnyAU jIa kf heI q pfzy Gqu ] nf eyhu qutY nf mlu lgY nf eyhu jlY n jfie ] DMnu su mfxs nfnkf jo gil cly pfie ] cAukiV muil axfieaf bih cAukY pfieaf ] isKf kMin cVfeIaf guru bRfhmxu iQaf ] Ehu muaf Ehu JiV pieaf vyqgf gieaf]1]" {pMnf -471} gurU-pRoihq jI socIN pY gey, myry sLrDflU jjmfn dy Gr jnmy ies nfnk ny sdf nfl inBn vfly jnyAU dI ijvyN dI ivafiKaf Bry iekwT ivc kih suxfeI hY Aus qoN iswD hY ik ieh bflk arbF KrbF dI afmdn vfly sfzy krmkFzI mfieaf jfl dIaF qdF AuDyV ky jl pRvfh kr dyvygf . kuwl gurU jI dI jLbfn qflU nfl jf lwgI . lokF nfl bysLumfr vDIkIaF kIqIaF pr hjLfrF sflF qoN ajyhf Bfxf kdy nf sI vriqaf . sfrf bRfhmx vrg bfl (gurU) nfnk (sfihb) jI df vYrI bx igaf. sLfdI smy btfly ivKy klrfTI kMD hyT dy ky mfrn df Xqn vI kIqf pr -"ijs df sfihbu zfZf hoie ] iqs no mfir n sfkY koie ]" dohF prvfrF dy imlvyN pRoihq gurUaF vloN kIqf ieh jfn lyvf vfr KLflI igaf.

afpxy gurmiq igafn nUM pusqk dy rUp ivc nflo nfl ilKI jfxf anUpm siqgurU nfnk jI dI ieh anUpm ivsLysLqf vI bRhmx ivdvfn leI ash sI . gurU nfnk sfihb jI dy inafry igafn qoN afpxI aYsL iesLrqF BrI sLfhI KLrcF vflI jIvnI aQvf hjLfrF sflF qoN mfx rhy guirafeI df qKLq vI hyToN iKskdf anuBv hox lwg ipaf . lokF dI kmfeI qyN lMptI awXfsLIaF mfx rhy bfRhmx nUM kMbxI iCV geI. eyDro-"mfiraf iswkf jgqR ivc nfnk inrml pMQ clfieaf" jnmq siqgurU nfnk sfihb jI df-(hrmn ipafrI inafrI jIvn jugq vflf) 'inrml pMQIaf', kOVI vyl vFg vDdf jFdf pRoihq jI qoN Jwilaf nf sI jf irhf . bVy Xqn kIqy pr nf gurdyv jI dI jfn lY sikaf aqy nf gurmiq igafn ivc afpxI mrjLI df rlf hI pf sikaf.

(dYvI brkqF BrpUr) gurU nfnk (sfihb jI) dy jIvn kfl ivc ajyhf kr skxf asMBv ho idwisaf . 'afKLr ies gurU nfnk (sfihb jI) ny ikMnf ku icr jIAUxf hY ? vwD qoN vwD sO sfl ? sfzy ivcoN inkly ividafhIn ies iswK ny afKLr sfzy ivc hI af smfAyuxf hY?' pr ieh afs vI pUrI huMdI njLr nf afeI . iewk dy mgr dUjf, qIjf, cOQf aqy hux ieh pMjvF ? sfry dy sfry guurU nfnk hI? bQyry prqfvy ley pr hr dUjf gurU 'siqgurU nfnk' hI iswD ho irhf hY ? awgy qoN awgy qury jf rhy ies nfnk inrMkfrI df aMq kdoN hovygf ?

hr pwKoN sucyq rih irhf ieh bRfhmx gurbfxI dI hr CotI qoN CootI pMgqI dy dUr rs asrF qoN nflo nfl jfxU rihMdf sI. gurbfxI dy rcyqf gurU jI pihlF qF afpxy nfm dy QF kyvl 'nfnk' hI ilKdy sn pr hux "pRB nfnk nfnk nfnk meI"]{1157} jfp vI suixaf jFdf hY ? ies qoN vI agFh vzf lohVf ieh ik pihlF gurU rfmdfs jI ny-"rfm hm siqgur pfrbRhm kir mfny ]"{pMnf 169} gurU nfnk jI nUM pfrbRhm dy quwl mMn ilaf? iPr AunHF dy spwuqr (gurU) arjn (jI ny)-svXy sRI muKbfk´ mhlf 5 ] dy pihly 8 svwXF ivc gurU nfnk jI nUM isrjxhfr pRBU dy qwul iliKaf pr nOvy svwXy dI aMqm pMgqI ?-"bilE crfgu aMD´fr mih sB kil AuDrI iek nfm Drm ] pRgtu sgl hir Bvn mih jnu nfnku guru pfrbRhm ]9]{1387} hd ho geI ? ieAuN lwgdf hY ijvyN gurU arjn (jI) ny gurU nfnk nUM hI rwb bxf ilaf hovy? sbr df ipaflf AuWCl ky bfhr jf ipaf. lokF leI bysLk asIN mlyC bxf idwqf hY pr mugLl sLfhI nUM BfvyN hux afpxIaF husIn bytIaF vI dyxIaF pYx, hr hflq ivc gurU nfnk df nfm lyvf ieh iswK vI bwuD Drm vFg Bfrq ivcoN KLqm ho jfxf cfhIdf hY. vwzy axKI mMny gey rfjpUqF dIaF DIaF dy zoly vI sLfhI hrm KLfinaF vwl nUM cfly pf qury . 'jhFgIr' aqy 'sLfhjhfn' dovyN qfjdfr rfjpUq ihMdU bIbIaF qoN jnmy . mugLl sLihnsLfhF nUM Xuvrfj dy rhIaF suMdrIaF dy nfl AunHF dIaF golIaF dy rUp ivc ihMdU suMdrIaF vI sLfhI mhlF df isLMgfr bx rhIaF sn. sLfhI mihlF ivc ihMdU nfjLnInF dI igxqI muslmfn golIaF qoN twp KloqI ? ienHF bwcIaF dy mnF ivc iswKF pRqI iGrxf jnm qoN hI kwut kuwt ky Br idwqI jfxI bRfmx gurU dI pUrI qswlI dI muQfj bx cuwkI sI . nqIjf ? srbwq dy Bly dIaF ardfsF krnIaF isKfl rhy, ibnf iBMn Byq dy srbwq dy pYrF dI DUV bx jfx df AupdysL idRV krf rhy-"hohu sBnf kI ryxukf qAu afAu hmfrY pfis ]" sfiraF nUM iek sfr afpxf imwqr jfxdy rihx df-"nf ko bYrI nhI ibgfnf sgl sMig hm kAu bin afeI "] {1299}" hokf dy rhy iKmf aqy sihnsLIlqf dy anUpm prmfx, gurU arjn sfihb jI nUM akfrn qy acncyq GroN igrPLqfr krky ibnf mukwdmf clfieaF 'sLfsLf' (awg qy pfxI dy qsIhF) nfl sLhId kr idwqf ? Aucy suwcy afcrn vfly gRihsq-AudfsI hjLfrF sMq sUrmyN isMG isMGxIaF nUM akih qsIhF nfl koh koh sLhId kIqf igaf ? kfrn hurfmKfinaF aQvf KLfbgfhF ivc vI rfq idn huMdIaF imTfs BrIaF JUTIaF cugLlIaF ivc isKF dy KLfqmy dIaF mMgF ? ieh hY ‘pRoihq jI dy iswKI pRqI vYr dy kfrn nfl vYr-agnI nfl Juls rhy ihridaF dI sLFqI leI kIqy AupwdrF dI sMKyp iviQaf .

-(2)-

ajoky "gRMQI, kiQq jQydfr afid kyNdrI pRbMD clf rhy jQy vfilaF bfry ajyhf iks aDfr qy ikhf jf irhf hY ik, kyvl sLklF qy vys hI bdilaf hY asl ivc ieh sfry AuhI hn ijnHF nUM sn 1921 ivc isKI dy Drm-asQfnF ivcoN bydKLl kr kiZaf mn ilaf igaf sI ?
gurmiq dy vYrIaF leI ieh aqIaMq KLusLIaF BrI KLbr sI ik iksy ivsLvfsLGfqI pTfx vYrI ny nfdyV ivKy dsLmysL jI nUM sKLq Gfiel kr idwqf hY. awgy qoN awgy qury af rhy gurU nfnk jI dI smfpqI dy smy dIaF AuzIkF krIb 250 sfl qoN lfeI bYiTaF gurmiq dy vYrIaF dy GrIN mfno iGAu dy dIvy jg pey . pr
>>-{ipCly krIb 200 sfl qoN vwD smy ivwc 9 gurU sfihbfn dI pUrI qswlI dIaF hr prkfr dIaF pRIiKafvF ivc sPLl huMdf afieaf inrml pMQIaf jd dsLmysL jI dIaF AucycIaF krVIaF pRIiKafvF ivc vI pUrn qOr qy sPLl irhf qF prm sujfn dsLmysL jI dI qswlI ho geI ik jnmq siqguruU nfnk sfihb dy sMklp vfly sMq sUrimaF df pMQ bx cuikaf hY. agy qoN ies anUpm KLflsf pMQ nuM iksy ajyhy gurU jI dI sONpxI ivwc dyxf jLrUrI hY jo iksy rfjsI BY qoN, iksy vzy qoN vzy lflc qoN, aQvf pMj ivkfrF dI aijq hnyrI qoN vI sdf inrlyp rihMdf pUrn azolqf ivc itikaf myry ies KLflsf jI nUM sdf ijAuN dy iqAuN bxfeI rKy qF XkIn hY ik ies anUpm sMq KLlsf jI ny sfry sMsfr nUM iek ipqf prmysLr dI snqfn, iek prvfr dy rUp ivc rihxf isKf ky "DrqI Drsfl" ivc pUrn TMz vrqf dyxI hY"- ajyhf inpuMn gurU, kyvl gRMQ rUp sLbd-igafn hI ho idisaf sI so ‘joiq Ehf jugiq sfie sih kfieaf Pyir pltIaY ]" rUp gurmiq mrXfdf anusfr dsLmysL jI ny abcl ngr ivKy- gRMQ sfihb rUp sLbd igafn’ nUM 1708 ivc Aus smy aibcl guirafeI df mflk bxf idqf jdoN-"gih Bujf lIno dfsu apno joiq joqI rlI ]{1122} vfly rwbI Bfxy anusfr dsmysL jI df pfvn pMj-BUqk srIr sdf leI alop ho irhf sI. guirafeI dI sdIvI mflkI sONp ky afpxI jfn qoN ipafry KLflsf jI nUM sMboDn krky lg-Bg ienFH arQF vflf PLurmfn jfrI kIqf-"sB iswKx ko hukm hY gurU mfinAu gRMQ . gurU gRMQ jI mfinAu pRgt gurF kI dyh . jo pRB ko imlbo chy KoJ sLbd mY lyhu ]" gurU gRMQ sfihb jI dy hukm ivc ivcrdy rihx df ieh 'hukm' asl ivc gurdyv jI df swDrF Biraf 'vsIhq nfmf' hI sI smiJaf igaf sI dsm siqguurU nfnk siqgurU goibMd isMG sfihb dsmysL jI dy ies hukm dI AulMGxf kdy vI nhIN sI hpxI cfhIdI }<< jd ieh suixaf ik inwj Dfm nUM prqn smy dsLmys jI ny guruU gMRQ sfihb nUM guirafeI sONp ky isKF nUM ies igafn rUpI –gRMQ gurU jI dy hukm ivc hI sdf ivcrdy rihx df qfkIdI hukm vI idwqf hY qF KLusLI dy QF gurmiq dy vYrIaF dy dl nUM gMBIr icMqf ny af Gyiraf-"jy ieh 'KLflsf 'gRMQ gurU jI’ dy igafn rUpI hukmF dI pflxf vI AuvyN hI krdf irhf ijvyN gurU nfnk jI qoN lYky dsLmysL jI dy hukm Auwqy srbMs kurbfn kr dyx leI kfhly pYNidaF nUM asF afpxy aWKIN vyiKaf hY, qF sfzy iksy vI Xqn nfl ienHF ivc jLrF Br vI kmjLorI qF kI afAuxI hY Aultf dYvI guxf BrpUr bhu srUpI gurU nfnk jI dI ies iswKI ny sfry sMsfr ivc PYl jfxf hY ?"

gurmiq dy ivroDIaF leI ies gMBIr icMqf df smfDfn lwBxf ijLMdgI jF mOq quwl gMBIr mslf sI . trFto qoN sYskftUn jf vwsy zfktr jugrfj kOr jI anusfr AuWc kotI dy ivcfrvfn kFsLI ivKy juV bYTy . ajyhy gRMQ iqafr krny cfhIdy hn ijnHF qoN ividaf hIn ieh isK gurUbfxI anusfr jIvn bxfAux dI lOV hI mukf dyx aqy afpxy gurU gRMQ jI nUM mMdrF dy dyvI dyviqaF vFg pUjf Bytf qoN mn dIaF murfdF pUrIaF krn vflf Bgvfn bxf bihx. aQvf ienHF leI vydF vFg gurU bfxI df mMqr pfT hI lok prlok df shfeI bx jfvy ? (2) ies dy nfl hI ienHF pRoihq vYrIaF leI gurUbfxI dI ies pMgqI-"joiq Ehf jugiq sfie sih kfieaf Pyir pltIaY ]"{966} dy aDfr qy bixaf ivsLvfsL ik gurU gRMQ sfihb jI vI '11vyN gurU nfnk hI hn', sdf leI KLqm ho jfxf hor vI vwD jLrUrI bx igaf sI. AWuc kotI dy ivdvfn aqy inpuMn khfxIkfr afpxI kOm vloN imly ies kukfrj nUM nypry cfVHn ivc qno mno juwt gey.

guriblfs pfqsLfhI 6 sB qoN pihlI gurmiq ivroDI pusqk sI jo gurU gRMQ sfihb jI nUM guirafeI imlx qoN 10 sflF dy aMdr aMdr (sn 1718) qwk anykF hQ ilKqF ivc iqafr ho ky isKF dy DrmsLflIey kol af puwjI sI .(hvflf igafnI joigMdr isMG vydFqI aqy zf: amrjIq isMG dI sMpfdnf vflI pusqk dI BUiumkf sPLf 54 pYrf 2 pihlIaF do sqrF)

3)- ieh DrmsflIey kOx sn ? mhfn kosL dy 364 sPLy qy mnu isimRqI dy hvfly nfl ilKy anusfr ieh Cy krm ‘ividaf pVHnI qy pVHfAuxI, jwg krnf qy jwg krfAuxf; (vyd mMqrF sihq) dfn dyxf qy "dfn lYxf" kyvl bRfhmx hI kr skdf sI. Bfv, iksy nUM pVHfAuxf jF nf ividafhIn anpVH rwKxf pUrI qrHF bRfhmx dy vws ivc sI. Aus ny bRfhmxf nUM jF ivwc ivwc CqrIaF (KwqrIaF) nUM hI pVHfieaf, bfkI sfrI jnqf nUM anpVH riKaf . kFsLI ivc pVyH BfeI gurdfs jI qoN Cuwt bfbf buZf jI smyq gurU nfnk nfm lyvf sfry iswK ividaf hIn kory anpVH hI sn.

siqgurU nfnk jI df sfihbjLfdf sRI cMd (jI) ijs ny afpxy ipqf gurdyv jI nUM kdy pfxI df glfs vI nf sI PVfieaf {not:-gurU nfnk jI dy puwqrF bfry gurU gRMQ sfihb jI df ieh PLurmfn-"puqRI kAulu n pfilE kir pIrhu kMnÙ murtIaY ] idil KotY afkI iPrinÙ bMinÙ Bfru AucfieinÙ CtIaY ](967)}" pujfrIvfd vloN kIqy jFdy gLlq prcfr df sdkf sRI cMd dy nF hyT ‘AudfsI’ mq clf ky guurmiq dy vYrI ienHF AudfsIaF nUM isKF dy Drm-afgU aqy isKI df aMg bxf ilaf {[hvflf-sn 1974 df Cipaf mhfn kosL sPLf 9 qIjf kflm aqy ibwpRn kI rIq qo scu df mfrg Bfg cOQf sPLf 255 qoN- 288) mnuisimRqI anusfr Auprokq jfxkfrI qoN spwsLt ho cwukf hY ik iBiKaf rUpI dfn vI bRfhmxf dy hI ihsyw df ‘Dfn’ smiJaf jFdf sI . bRfhmx qoN ibnf koeI mMg-Kfxf (mMgqf) sfD AudfsI aid koeI nhIN sI bx skdf . T.V. qy aQvf V.D.O mUvIaF ivwc asF sfiraF ny vyK ilaf hY ik jd pFzo BrfvF qy mMg ky Kfx df smf bx igaf qF AunHF nUM bRfhmxI vys Dfrn krnf ipaf sI . Bfv ividaf aqy dfn df Dfn bRfhmx dy ihsy df podfrQ sI-AudfsI inrmly afid mMgiqaF dI DfV sfry bRfhmx hI sn. eyDr ividaf qoN kory iswK leI gurUbfxI gurmiq smJxI jy asMBv nhIN sI qF bVI aOKI jLrUr sI.

jdoN isKF dy isrF dy muwl pYx lg pey, qF KLflsf dlF nUM Gr Gft Cwz ky jMglF phfVF mrUsQlF afid ivc isr lukfeI krnI pY geI sI. AudfsI afid keI ByKF vfly sfDF leI (jo inrsMdyh pVHy ilKy hI sn) KLflsf jI dy dlF ivc gurmiq dy kQfkfr prcfrk aqy gurbfxI dy pfTIaF vjoN, ibmfrF, jLKLmIaF lfeI mOky isr nfVI qo rog dI prK krky dfrU drml vrqx jog hox dy kfrn, AujfVF ivc ivcr rhy KLflsf dlf leI ieh bhuguxIey sfD ByKF vfly AudfsI afid KLflsf dlF ivc siqkfry jfx lg pey sn. ipMzF nwgrF ivc suMnI rhI DrmsLflf dy sMBflU, sMcflk aQvf siqkfr Xog pujfrI jI bx jfx kfrn hrmn ipafry bxdy jf rhy iswKI ivc af Gusry asl ivc AuhI bRfhmx sn jo gurU nfnk sfihb jI dI iswKI nUM bypCfx bxfAuxf locdy sn. guriblfs pf: 6 dIaF hWQ ilKqF iesy pujfrI toly kol pucf idwqIaF geIaF sn. ienHF pRoihqF ny ies guriblfs dI kQf sfrIaF DrmsflfvF ivwc aQvf isK sMgqF dy joV myilaF vflIaF sfrIaF QfvF qy XojnF bwD ivDI ivDfn nfl lgfqfr suxfAudy rihx dI pwkI mrXfdf bxf leI. {hvflf vydFqI jI dy krkMvlF nfl ilK BUimkf)

gurU nfnk sfihb jI pihly aqy sLfied afKLrI rihbr sn jo afpxy igafn nUM nflo nfl ilKdy rih ky pusqk dy rUp ivc sMBflI jFdy sn. ies mrXfdf qoN gurbfxI dy rcyqf sfry gurU sfihbfn gurbfxI dI sMBfl krdy rih ky afpxy Auqr aiDkfrI dy spurd krdy rhy . pMcm pfqsLfh gurU arjn sfihb jI ny gurbfxI dIaF ienHF poQIaF vflI gurbfxI nUM soD ky gurbfxI sfrI iewko poQI ivc ilKvf leI . iswKF ivc pwkf ivsLvfsL bx cuwikaf hY ik gurU arjn sfihb jI ny jo ivsLfl poQI sfihb iqafr kIqI sI Auh krqfr ivKy gurU bMs dI sMBfl ivc peI hY . pr guriblfs pf: 6 dy 118 sPLy qy ilKy aqy ‘isMG sfihb’ bx bYTy igafnI joigMdr isMG jI vydFqI dI ilKqI proVqf anusfr kiQq qOr qy BfdoN sudI eykm sMmq 1661 (sMn 1604) nUM gurUsr ivKy iqafr hoeI ivsLfl poQI sfihb df prkfsL sRI hirmMdr jI ivc kIqf drsf ky Aus bfbf bwuZf jI nUM pihlf gRMQI drsf ky pMcm pqsLfh jI nUM kiQq qOr qy pihlf hukmnfmf suxdy drsf ilaf. gMBIrqf nfl ivicaf jfx df muQfj hY ik hukm pVH ky suxf rhy eysy bfbf jI dI jLbfnI eysy hI ilKfrI ny pihlF ieAuN boilaf vI afp hI drsfieaf hoieaf sI:-

"sfihb buZy bcn Aucfrf . mYN hON jft Gfs rKvfrf .

mY ikaf jfnoN kYs pVvY . hm ko pVHnf kCU nf afvY ]117](sPLf 54)

iPr eysy ilKfrI ny pMcm pfqsLfh dI sLhIdI AuprMq AunHF dy inimq sihj pfT vI GfeI aqy anpVH jft, bfbf buwZf jI koloN hI krvfieaf drsf ky-bfbf jI nUM Bytf vjoN-"jLrI pusLfk amolk cInI sfihb buZy kAu gur dInI ]14] (gu:ib:sPLf 208) anmol suinhrI pusLfk Bytf vjoN idwqI vI drsf idwqI . ikqy kuJ aqy loV anusfr ikqy kwuJ ?' pr cpl ilKfrI ny ienHF JUTIaF qy svY ivroDI ilKqF nfl hI afpxy sihXogI pujfrIvfd dI afmdn df pwkf pRbMD nflo nfl krI igaf sI ?''. ijs df hI nqIjf hY ik awj pfTIaF dy vfry inafry ho rhy huMdy hn. bRfhmxI sLbdfvlI ivc ilKIaF ienHF gurmiq ivroDI, pr, BrmfAU kQf khfxIaF nUM, iswKI df vYrI (eyhI AudfsI inrmlf mhMq) pujfrIvfd sgoN hor vI rMg cfVH cfVH ky sxfAuNdf irhf qy sfry dy sfry kUV kuPLr nUM 200 sflF ivc isKF leI gurmiq, aQvf pMQk mrXfdf bxf idwqf . hflq ieh bx cwukI hY ik ijs gurU sfihb jI df kdy mfmUlI ijhf iesLfrf vI rwbI hukm smJdy rihx vfly kwlH dy mrjIvVy prvfinaf leI awj arQF smyq pMj gurUsLbdF dy aDfr qy jy ieh ilK bYTIey ik puwqR prfpqI leI bfbf buZf jI kol jfx vflI mfqf gMgf jI vflI khfxI gurmiq ivroDI korf JUT hY qF gurU hukm smJ ky siqkfr nfl mMn lYx dy QF (sLfied guriblfs dI ?) byadbI smJdy hoey mrn mfrn leI iqafr ho KloNdy hn. iDafn rhy ik pujfrIvfd df sdkf hI hirmMdr sfihb, koTf sfihb akflqKLq sfihb afid mMdrF qy cl rhI sfrI mrXfdf sB kuJ 1718 qoN pujfrIaF kol puwj cuwky eysy guriblfs pfqsLfhI 6 pusqk ivc ilKy dy aYn ankUl hY . Bfv isK jgq leI pUrinaF df kMm dy rhy sfzy srbsRysLt Dfrimk kyNdr ivclI sfrI mrXfdf nUM nf gurU sfihbfn jI ny aqy nf hI gurmiq dy igafqf isMGF ny bxfieaf hY, sgoN ieh sfrf kuJ guriblfs pfqsLfhI 6 dy ilKfrI dI aQvf "ajoky pujfrIvfd*" dI inwjI dyx hY. ikAuNik prclq Aus mrXfdf dI pRoVqf guriblfs qoN pihlF dI iksy vI pusqk jF gRMQ ivcoN nhIN imldI. BfeI gurdfs jI dIaF vfrF ivcoN sgoN sfrf kulL JUT ho idwsdf hY.

ienHF sfiraf qwQf qoN spwsLt ho jFdf hY ik 1921 vflf morcf ivgV rhI gurmiq mrXfdf dy suDfr leI nhIN sI lwgf sgoN mhMqF dy lMptI afcrn qoN duKI ho ky gurU asQFnf dy mflk bx bYiTaF ienHF ivkfrI aprfDIaF nUM gurduafiraF ivcoN kwZx leI hI lwgf sI. idnoN idn alop huMdI jf rhI gurU nfnk jI dI inrml-iswKI dI hflq ivc suDfr ilafAux dy sLrDfvfn gurmuK ipafiraF nUM smJ lYxf cfhIdf hY ik jy ieh pujfrI ijAuN df iqAuN sfzf mflk bixaf irhf qF suDfr qF kI hoxf hY sgoN hOlI hOlI isKI nfl vI bwuD Dwrm vflf hI Bfxf vrq jfx ivc jLrf vI sLMkf nhIN irhf hoieaf .

ajokf kyNdrI pRbMDkI jQf 1718 qoN af Gusiraf pujfrIvfd hI ikvyN hY ?

1- keI vfr iliKaf jf cuwikaf hY ik drbfr sfihb dy sfry ivhVy ivc prclq sfrI mrXfdf vydFqI jI anusfr sn 1718 ivc iqafr hoey guriblfs ivc ilKIaF hdfieqF dy aYn ankUl cl rhI hY. ijvy -A-hirmMdr jI ivc iGAu dI joiq sdf jgdI rihxI-a-PLrsL df inq iesLnfn qy nvIn pusLfky. (PLrsL dI vD qoN vD sPLfeI rKwxI gurmiq hY pr "iesLnfn krfAuxf" pRoihq dI bolI nUM bMd krn dI QF sgoN ajoky pujfrIvfd ny mMdrF dy dyviqaF dI rIsy duwD nfl iesLfnn krvfAuxf sLurU kr idqf ? ijs sI pRoVqf iksy vI ilKq qoN nhIN ho rhI)-e-koTf sihb iqafr kIqf jfxf -zyZ jfm inis jfie jb (sPLf-126), soihly dy pfT AuprMq zyV pihr rfq igaF gurU gRMQ sfihb kOTf sfihb ivKy suKafsx krnf.-s- pihr rfq rihMidaF rfgI afky afsf dI vfr afrMB kr dyx-h-do GVIaF rfq rihMdI hovy qF- ‘gurU igRMQ jI puin iehF afvY’- gurU gRMQ jI nUM muV drbfr sfihb ivKy ilaf ky afvfjLf ilaf jfvy qy muV sLbd gfien afrMB ho jfvy jo pihr rfq igaF qwk inrMqr jfrI rhy.-k-pihr rfq nUM sLbd cOkI nfl prkrmf krnI vI guriblfs dI hI dyx hY. (ivdq rhy ik dfs ny Auh smf vI vyiKaf hoieaf hY jd gur srUp nUM sLbd gfien nfl cOr kridaF sIs qy cwukI sMgq koTf sfihb vl lY jFdIaF aqy do GVI rfq rihMidaf (aMimRq vyly) vfps ilafAuNdIaF dy drsLn kIqy hoey hn. pflkI afid dI vrqoN vfly pKMz, kIrqn jF syvf ivc bIbIaF bfry pfbMdI guriblfs dy aQvf gurmiq dy anusfr nhIN hY sgoN ieh sfrf ivqkrf vI pujfrIvfd dI hI sInf jLorI hY?) ipwCy jhy ieMglYNz ivcoN pujIaF sLrDflU bIbIaF nfl inrf ivqkrf hI nhI sgoN hMkfrI ho cwuky gxhIn pujfrI vfd ny AunHF nfl axmnwuKI ivhfr vI kIqf sI--K-akfl qKLq qy sLsqrF leI bxy imnI sis mhl qoN ZfeI PLut nIvy itkfey gurU gRMQ sfihb pRqI prqK ivqkrf-g- sLsLqRF df pRkfsL suK afsx rUp pUjf vI guriblfs dy aiDafie aTvF, sPLf 212:- akflpurK rUp ivsLnUM jI dI jLbfnI gurU hirgoibMdI sfihb jI nUM hdfieq-cOpeI ] jb lgu qumrI duh rhfvy . qb lgu qum Xf pir Cib pfvo . pCy sLsqR rUp mm jfno ]51] Bfv ijMnF icr qyrf srIr kfiem hY ies QF qUM sijaf kr, AuprMq eyQy sdf sLsqRF nMU hI myrf rUp mMinaF jfvy . ies hdfieq dI plxf pujfrI vfdI afp qF kr hI irhf hY pr gurisKF koloN jbrI krvf irhf hY. RSS dy ienHF eyjMtF ny 50% iswKI df KLfqmf kr idwqf hoieaf hY.-G-gurbfxI df mMqR pfT afid sB kuJ guriblfs pfqsLfhI 6 qoN afrMB hoieaf qy gurmiq ivroDI ieh sfry pUrny pfeI jfxy vydFqI rUp pujfrIaF dI inwjI sInf jLorI bx cuwkI hY . hor byaMq kurIqIaF jo ies pfvn asQfn qy ho rhIaF hn AunHF leI awzry lyK dI loV hY.

4)- guriblfs pfqsLfhI 6 dy ilKfrI df dUjf gMBIr mMqv:-

isKF dy ies ivsLvfsL nUM nsLt krnf- ik, jnmq siqguruU nfnk sfihb jI hI 'kfieaF pltdy af rhy awj sLbd gurU gRMQ sfihb jI dy rUp ivc Auh afp hI sfzy swcy rihbr hn. sgoN ivsLysL vfDf ieh ik Auh srb kflI Bfv aibnfsLI aqy srb QfnI XQf-"qUM sBnI QfeI ijQY hAu jfeI sfcf isrjxhfru jIAu ]"{438}- hox krky hr smy hr QF aqy hr hflq ivc sfzI agvfeI krn dy pUry smrQ, aigafnqf dy Guwp hnyry ivc adwuqI cfnx munfry hn". isKI dI pCfx imtf rhy guriblfs pfqsLfhI 6 pusqk ivc gurU sfihbfn dI vwD qoN vwD hyTI vfly aqy pRqwK qOr qy gurmiq dI KMznf vfly sYNkVy pRsMgF ivcoN kyvl Xfd dhfnI vjoN hvflf mfqR kuJ pRsMgF dI krmvfr sMKyp sUcI ieAuN hY:-

1) gurU hirgoibNd sfihb jI nUM iswDf cqur BujI Bgvfn hI DrqI qoN mlyCF df nfs krn leI avqfrI hoey, gurU nfnk sfihb jI dI joiq jugiq qo bymuQfjI-Bfv, "joiq Ehf jugiq sfie sih kfieaf Pyir pltIaY ]"gurU PLurmfn-dI ivroDqf df ngfrf ? {iDafn rhy ik ijs smy guriblfs iqafr hoeaf sn 1718 qk gurU gRMQ sfihb jI 11vyN siqgurU nfnk sfihb jI bx cuwky sn aqy AunHF dy srUp ivcly-(ÃÄqo hiraf qwk pd qwk dy igafn dI hr) pMgqI gurU df hukm smJI jfxI cfhIdI sI. ies leI joiq Ehf…[Auprokq pMgqI nUM hjLrf hjLUr gurU gRMQ df pfvn hukm nf mMn ky sqy blvMz zMUm dy bcn smJxy, gurU gRMQ sfihb rUp siqgurU nfnk sfihb jI dy hukmfAu dI Gor byadbI hY}

2) bfbf buwZf jI koloN pwuqr pRfpqI df vr [lYx gey mfqf gMgf jI, vDy hoey pyt nfl Gr prqy vyKy qF gRBvqI smJ ky rwbI hukm dy ivroDI vrqy ies Bfxy qoN pMjvy pfqsLfh guurU arjn sfihb jI nUM icMqfqur hoey drsfAuNx dI QF, AunHF nUM KLusLIaF nfl kipiVaF qoN bfhr hoey mfieaf dI brKf krdy qy vDfeIaF lYdy drsfieaf ?

3) sLhId ho ky pMcm pfqsLfh jI nUM AuQy gey drsfieaf ijQy kuwqf igaf sI ?

4)-(A)-lhOr dy sLfhI iklHy ivcoN sLfhjhfn dy do kImqI GoVy corI kwZ ilAux qy BfeI ibDI cMd nUM vr idMdy CyvyN siqgurU jI nUM drsfieaf-(a)-mfqf nfnkI jI dI mMg qy ibDI cMd ny sony dy gihixaF smyq sfhI ilbfsF df Zyr ilaf lfieaf . sfrf mfl Gr aieaf vyiKaf qF CyvNy gurU hirgoibMd jI nUM bVy pRsMn icq ieh bcn kihMdy drsf idwqf "ibDI cMd ijhf cor n koeI" aQvf 'ibDI cMd CInf gurU df sInf' ? -(e)- iksy jt dI hvylI ivcoN 50 mJIaF corI kwZI afAuNdy BfeI ibDI cMd dy mgr Kurf nwpI afAuNdy mJIaF dy mflk aqy hmdrdF dI DfV nyVy afeI vyKI qF ibDI cMd dI PLirafd qy pMcm gurdyv jI ny kflIaF mJF nUM bUurIaF kr idwqf. mflkF nUM sLrmsfr ho ky duKI ihrdy nfl vfps prqdy drsf ky gurdyv jI nUM –"ihafAu n kYhI Tfih mfxk sB amolvy ]" hukmfAyu dI byadbI krn dy dosLI ?

5) sLFqI dy pMuj aduwqI sMq sUrmy gurU qygL bhfdr sfihb jI nUM afpxy hI isK qoN afpxf sIs ktvfAuNNdy drsf ky BfeI mqIdfs BfeI sqIdfs afid sfQI sLhIdF nUM BgOVy ho gey drsfieaf.

6)- aqIaMq sLrmnfk 'AUj' ? pihr rfq bIiqaF lhOr dy kfjLI rusqmKF dy GroN Aus dI nfbflgL husIn bytI kOlF nUM afpxy Gr dI bfrI ivc bYTI nUM bfhoN PVky afpxy ipCy GoVy qy ibTf ilafey gurU hir goibMd sfihb nUM drsf idwqf. iPr ivhVy ivc TMzy jl dI KUhI vfly Aucycy bxvfey nvyN Gr ivc keI sfl riKaf qy afKLr jdoN iswKF vloN ivroD afrMB hoieaf qF kOlF nUM krqfr pur Byjxf bVI ivaMg meI bolI ivc drsfieaf hoieaf hY ? ,

7) - (sLfied jnyAU rwd kr dyx dI ikV kwZidaF ?) jnmq siqgurU nfnk sfihb jI nUM gurU hirgoibMd sfihb jI dy Gr do vfr jnm lYNdy bVI koJI qy hfsohIxI hflq ivc ieAuN drsfieaf hY-(A)- pihlI vfr mMNqr cUs ky gRBvqI hoey mfqf dmodrI jI qoN (nfm bfbf guridqf jI) aqy (a)- AuvyN hI mMqR cUs ky gRBvqI hoey mfqf nfnkI jI qoN-(nfm bfbf atwl rfie jI) dovyN vfr sylI topI icwty dfhVy, ibrDF aQvf buZiVaF ijhI JurVIaF vflI cmVI nfl jnmdy iPr nIcqf dI isKLr ieh ik dovyN vfr mfqf gMgf jI smyq cOhF hI mfqfvF GuMz kwZ KloqIaF drsfeIaF hoeIaF hn?

8)- (A)- gurU sfihbfn nUM pfqrF dy rUp ivc vrqidaF gurmiq ivroDI ivhfr krdy drsfieaf hoieaf hY .-(a)- gurmiq dy igafqf qy gurbfxI dy sulLJy hoey kQfkfr gurU sfihbfn dy ainn Bgq, scI sucI jIvnI vfly sLhId BfeI mnI isMG jI nUM guriblfs ivcly sfry kuPLr dy vkqf drsfieaf ?

AuWc jfqIey, AuWc kotI dy ivdvfn pRoihq ilKfrI ny ajyhI nIc hrkq ikAuN kIqI ?

dfsry dI qwuC buwDI eyQy aV KloqI hY ik, Auprokq vrxn gurmiq ivroDI JUT ilK ky ilKfrI toh irhf sI ik gurmiq ivroDI kuPLr nfl ‘nkf nwk’ Bry ies guriblfs nUM jy 'sUrmy KLflsf' jI ny ijAuN df iqAuN kbUl kr ilaf qF sfry Jfky lfh ky aglI pusqk dy ilKfrI dsLmysL jI nUM hI drsf ky ijMnf mrjLI hY kUV kubfV AunHF dy pfvn nfmxy nl mVH dyeIey, sfzy pwky sMgI pujfrIvfd ny sB kuJ bVI sPLlqf nfl iswKF leI pUjnIk bxf dyxf hY. dsLmysL jI dI klm qoN AunHF dI afpxI hI jLbfnI AunHF nUM gurU nfnk sfihb jI dI joiq jugq qoN bymuQfj, isDy akfl purK dy bytf jI drsf lYxf jLrf vI afAuKf nhIN hovygf. {asF aKIN vyK ilaf hY ik dsmgMQ ivcly kUV kbfV ivrwuD suihrd gurmuK swjx igafnI Bfg isMG ny gurmiq anusfr inrol sc iliKaf qF pUjfrIvfd ny Aus ibrd pMQ drdI nUM rol mfiraf ? inwq nvyN hukm nfmy ‘dsm gRMQ dI crcf koeI nf kry’ Bfv, hwk ivc bysLk jo mrjLI ilKI jfAu ivroD ivc sfh vI koeI nf lvy. kI ajokf pujfrIvfd 1718 vflf hI nf hoieaf jI?) jy koeI pfTk dfs dI ies dlIl nfl sihmq nhIN qF ikRpf krky ajyhf kro qy ilKfrI dy asl mksd bfry dwso?

kyvl pihly cfr gurU sfihbfn hI iewk joiq ?

5- siqgurU nfnk sfihb jI dy jnm asQfn dy drsLnF leI qlvMzI rfieBuie ajokf (nnkfxf sfihb -sLyKLUprf pfiksqfn) gey gurU goibMd sfihb jI qoN BfeI ibDIcMd qy BfeI jyTf jI gurU nfnk sfihb jI dI jnm kQf suxdy hn . gurU sfihb jI dI jLbfnI ilKfrI guriblfs pfqsLfhI 6 dy 346 sPLy dy svwXf-396anusfr gurU nfnk sfihb sMmq 1526 kqk 15 pUrnmfsLI dI rfq jgq kilafx leI avqfrI hoey drsfey hn.{pr mhfn kosL dy 692 sPLy anusfr gurU nfnk jI df afgmn 20 vYsfK sMmq 1526 (15 aprYl sn 1469) hY.} iDafn rhy ik proihqF ny (afp hI ilKy Drm gRMQF dy aDfr) lokF ivc Brm prclq kr riKaf hY ik ‘kqk’ mhIny ivwc jnimaf bflk kulwCxf huMdf hY . so gurdyv jI nUM jfx buwJ ky kqk mhIny ivc jnmy drsfAuxf bRfhmxI kutlqf hY. guriblfs pfqsLfhI 6 pusqk ieiqhfs dy sfry gRMQF nfloN pihlf hox dy kfrn iswD hY ik gurU nfnk sfihb jI dy jnm bfry kiqk ik ivsLfK" vflf Jmylf eysy ilKfrI ny aqy (gurmiq ivroDI) pujfrIvfd df hI kukrm hY.

jfiq kul nfl gurmiq df jd koeI joV hY hI nhIN qF jnm kQf qoN vwD bMs kQf dI kI loV sI ? gurmiq qoN aigafnIaF leI vwD-qoN vD 'bydI kul' jfx lYxf hI kfPLI smiJaf jf irhf hY. pr ilKfrI ny gurU gRMQ sfihb jI dy ies PLurmfn anusfrN-"joiq Ehf jugiq sfie sih kfieaf Pyir pltIaY ]{pMnf-966} iswKF ivc bxy ies ivsLvfsL nUM ik gurU gRMQ sfihb jI sfzy XfrvNy siqgurU nfnk jI hI hn sdf leI KLqm krn leI bxfeI Xojnf leI jnm kQf nfloN gurdyv jI dI-‘bMs kQf’ ikqy vwD jLrUrI sI. gurmiq leI sB qoN vD KLqrnfk ilKfrI apxI JUTI qy mn GVq Aus bMs kQf df afrMB ieAuN krdf hY: :-

cOpeI ] kfl purK 11sB afid pCfno . mhf12 mfie iqh iewCf jfno .

13iqh qy ibsnu kml cqurfnn . awqR14 kwsp15 rivsuq BU-mn16 ]401].

ieKvfku18 Bxo rGu aju prDfnf19 .20iqh qy dsrQ aiq blvfnf .

21jy sB iqn kI kQf sunfAuN . igRMQ bZn qy aiDk zrfAu ]402 ]

iqh 22suq Bey rfm avqfrf . kOn kQY iqh cirq apfrf .

iqhu23 suq Bey doie jg mfhI .24lvU ksU BfrI bl bfhI ]403]

dohrf ] Bog Buim inj Dfm gy sRI rfm avqfr .25sIX suq pin rfjf Bey doAU BRfq blu Dfir ]404] svwXf ] 26mdR dys kf Bupu huqo qfih suqf duie rUp apfrf .

27soie brI dohU BRfq qbY, pur bFD lIey iqh Tor mMJfr .

28bFD ksUr kusu aiq suMdr rfj ko sfj su qfih svfrf .

29aor lhOr lAU ric afpn, rfj sQfn bzI Cib vfrf ]405]

tUk ivc ilKy pd arQ:-11=sfrI isRsLtI df mUl hY .12=mhF sLkqI Aus dI iewCf hY .13=Aus qoN ivsLnU qy ivsLnUM dI nfBI qoN bRhmf pYdf hoieaf .14=bRHmf df mfns iek sMKyp rUp ivc puqR .15=mrIc df puwqR kswp ijs dI prjf pqIaF ivc igxqI hY .16=sUrj df puqR Drm rfj .17=mfnuwK pYdf hoey .18=ieKsLvfk, rGu qy ajY nfm dy . 19=msLhUr rfjy hoey .20=iqs aj rfjy df puq dsLrQ jnimaf .21=jy AunHF dI sMpUrn vfrqf .22=rfm cMdr Aus df puwqr jnimaf .23=Aus dy puqr hey .24=lv qy ksLu BfrI sLkqIsLflI .25=Pyr sIqf dy puqwr ny AunHF nfl ivafh krvf ilaf .26=pMjfb dysL df iek rfjf sI ijs diaF do puwqrIaF sn .27=qdy dohF BrfvF ny AunHF nfl ivafh krvf ilaf .28=kusLU ny ksUr nfm df suMdr ngr vsfieaf .29=aqy lv my lhOr sLhr vsf ky .

1doie pur aiq purI aiq suMdr rfjq, amr purI idiK ljfvY .

2rfj kIXo suK mfn qhF, Xg dfn krY as kOn gnfvY .

3amq ko kfl ko jfl PsY, puqR poqR Bey iqh rfj suhfvY .

4hoq Bey jug cfir joAU, as kOn kvI gn qfih sunfvY ]406]

5sMgiq kI rj pfie idRgM, kiv BfKq hY sunIXo mn lfeI .

6ibDIaf iqh bMs apfr BeI, iqh mfih Bey inRp doie suhfeI .

7kflrfie Bxo lv bMs ivKy, kfl kyq punf kus aMs khfeI .

bMs8 apfr bZI iqn kI juD hoqu BXo mfih mhfeI ]407]

dohrf ] 9kflkyq ciVH ngr qy kIno juwD apfr . 10kflrfie kI ams jo mfur lhOr inkfr ]408] o cOpeI ] kflrfie mn mY duK lXo . Bfij 11snOZ dysL mY gXo .

12snOZ Bup iqh kIno mfnf . 13dIn suqf iqh bcn bKfnf ]409]

14hmrI sYn sBI sMig Dfro . 15inj air sON inj bYr sMbfro .

kCuk16 kfl puin qhF bsfie . 17AupjÎo puqR Dfm suKdfie ]410]

dohrf ] 18soZrfie qf ko DrXo nfm jfn suKkfr . soZ19 bMs BeI qidn qy suin jyTf jg sfr ]411]

cOpeI ] soZIrfie 20sYn sMig lY kY . 21DfXo inj ipq bYr icqY kY .

22lhOr ksUr juwD kir BfrI .23kflkyq kI bMs inkfrI ]412]

24pfCy kusLU bMs bl pfeI . lvU aMs sB 25mfr BgfeI . (sPLf 348)

26lAU aMs ab inj bl pfXo . 27kusU aMs kO mfir BgfXo ]413]

igafnI joigMdr isMG ‘vydFqI jI’ dI klm dy ilKy tUk ivcly pd arQ:-1=dovyN sLhr bhuq suMdr sn ijnHF nUM vyK ky ieMdr purI dy lok vI sLrmsfr sn .2=suK sihq rfj kIq .3=aKLr Auh vI mOq dy pMjy ivc Ps gey Bfv KLqm ho gey .4=cfr jugF ivc ihVy rfjy ho cuwky sn AunHF df vrxn nhIN kIqf jf skdf.5= sMgiq dy crnF dI DUV (idRgM) awKF ivc pf ky 6=ibDI cMd AunHF dI kul qF bhuq vzI hY pr AunHF ivcoN do soBf vfly rfjy hoey hn .7=kflkyq nfm df rfjf kusLU dI kul ivc . 8=Aus dI kul bhuq vDI .9=kflkyq ny ksUr ngr qy cVHfeI krky BfrI juwD kIqf10=kflrfie jo lv dI kul sI Aus nUM kuwt ky lhOr qoN kwZ idwqf .11=snOZ dysL nUM cilaf igaf .12=AuQON dy rfjy ny Aus df bVf siqkfr kIqf .13=afpxI bytI df irsLqf dy ky Aus nUM afiKaf .14=myrI sfrI PLOj nUM nfl lY ky .15=apxy vYrI qoN apxf bdlf lvo .16=kuJ sm f AuQy rih ky .17=Aus dy Gr suKdfeI puqr pYdf hoieaf .18=soZI rfie Aus df nfm riKaf.19=Aus idn qoN soZ kul df afrMB hoieaf .20=nfl PLOj lY ky . 21=afpxy ipqf dI dusLmxI nUM Xfd krky bdlf lYx leI cilaf . 22=lhOr qy ksUr ngrF ivc BfrI jMg krky . 23=dohF ngrF ivcoN kftkyq dI kul nUM kwZ idwqf . 24=bfad ivc kusLU dI kul ny jLor duafrf . 25=kuwt ky dOVf idwqI . 26=lv dI kul ny afpxy jLor duafrf . 27=kusLu dI kul nUM Bjf idwqf .

jy jy bcy pRfn lY Dfey . pUrb1 idis kI Er isDfey . (sPLf-349)

kFsLI2 vfs jfie iqn pfey . suK3 sMjuq puin qhF rhfey .414.

dohrf ] Gny4brK iqh TF rhy pVHy byd mnu lfie .5byd pfT bydI Bey jg mY bMs mhfie ]415](bydI khfAux lgy)

cOpeI] 6pfCY soZIrie ibcfrI . 7BUim rfj idn cfir inhfrI .

8as ivcfir iliK dUq pTfey . 9bYr Bfv kI lys gvfey ]416]

clÎo dUq kFsLI mih afXo . siB vydI ko Byq sunfÎo .wwwwwwwwwwwwww

mdr10 dys bydI siB afey . 11kIn pRnfm inRpM mnu lfey ]417]

dohrf ] 12inRpM byd qf qy suny suMdr sBf bnfie .

13pVHn byd bydI lgy AUcI sur suKu pfie ]418]

cOpeI] 14sfm jujr duie byd sunfey . 15piVH irg vyd Bfv kir pfey .

16aQrbn byd jb qfih sunfXo . 17rIJ BUp inj mOl JukfXo ]419]

18 rfj sfj sB hI iqh dInf . 19jog Bys afpn qin lInf .

20Gny log sB horn lfgy . 21pRBU pRym Dn Dfm iqafgy .420]

dohrf ] 22jog Bys qn Dfir kY lvI clY mn Er . pfie rfj bydI qbY 23BfKy bcn bhor ]421]

kMzlIaF] rfj24 sfj bydI lIXo mn mY aiq suK pfie . qf25 ko bru aYsf dIXo suin ibDIaf min lfie .

sun ibDIaF mnu lfie bYn as bydI gfXo26 . cqr byd sun 27rfj, moih qum dY hrKfXo .

28 qIin jnm, hm kil mY jb hUM pfihMgy . 29jgq pUj kir gurU quih TihrfieMgy ]422]

pd arQ:-1=pUrb dI idsLf vwl . 2=kFsLI jf ky rihx lg pey . 3=suK sihq . 4=bhuqy sfl . 5=vydF df pfT pvHn krky Auh sMsfr ivc vydI kul vfly kfhfAux lwgy . 6=Aus mgroN soZIrfie ny ies qrHF soicaf . 7=DrqI df rfj cfr idn dI Kyz hY . 8=ies pRkfr soc ky iek sMdy dUq Byijaf . 9=dusLmxI dI BfvnF nUM iqafg ky . 10=pMjfb dy ielfky ivc . 11=rfjy nUM nmskfr kIqI . 12=iekwT bulf ky rfjy ny AunF qoN vydF df pfT suixaf . 13=AucI avfjL nfl pVHn lwgy . 14=’sfm’ qy ‘Xjur’ vyd dohF vydF df . 15=irGvyd nUM pVH ky Aus df Bfv arQ smJfieaf . 16=jdoN aQrvx vyd suxfieaf . 17=rfjy ny pRsMn ho ky isr Jukfieaf . 18=sfrf rfj Bfg AunHF nUM dy idwqf . 19=jogIaF vflf pihrfvf pihn ilaf . 20=qdoN bhuqy lok rfjy nUM rokx lwgy . 21=pr Aus ny pRBU df pRym Dfrn krky rfj Bfg iqafg idwqf . ilKfrI dI cplqf vyKo ijnHF nUM gurU nfnk sfihb jI dy vMsLI drsfAuxf sI Ausy DVy nUM dohI QfeI jfnF bcf ky BKdy XuwD ivcoN Bwjdy drsfieaf hoieaf hY . 22=jogIaF vflf ilbfs Dfr ky lv kul df rfjf jMgl vl cl ipaf . 23=Pyr AunHF ny ies pRkfr bcn afKy . 24=rfj Bfg bydIaF ny lY ilaf hY . 25=asLIrvfd idwqf . 26=afKy . 27-qusIN sfnUM KLusL ho ky rfj idqf hY. 28=asIN kljug ivc iqMn jfmy (jnm) Dfrn qoN bfad Bfv cOQy jfmy ivc . 29=sfry jgq dy pUjxXog bxf ky quhfnU guru asQfpn

vydFqI jI dI sMpfdnF vfly guriblfs pfqsLfhI 6 dy sPLf 347 cOpeI 401 qoN ieh kuPLr-kQf ies pRkfr qurdI hY:- "mhFmfXf sLkqI dI iewiCaf qoN pRgty ivsLnMU dI DuwnI ivc AuWgy kml Pul qoN bRhmf jnimaf ijs qNoN ksLÎp qy Drmrfie afid dyvqy jnmy. AunHF qoN ‘ieKvfku, ‘rGuu’ afid kiQq pRRqfpI rfjy hoey, ijnHF qoN mhF blI rfjf ‘awj’ hoieaf Aus qoN bVf blkfrI rfjf ‘dsLrQ’ hoieaf. dsrQ df pwuqr rfm avqfr hoieaf(eyzf sujfn ilKfrI Bwul nhIN sI skdf . pqf nhIN ikvyN ilKfrI ny rfm dy iksy vI BfeI df nfm qy mfqfvF df nfm nhIN iliKaf? kI Aus dy mn ivc ieh afigaf –(‘bicwqR nftk ivc vyKI jfAU’?) . bVf rfj Bfg Bog ky jd rfm jI srgvfs hoey qF "sIX" suq (sIqf dy byty) ‘lvU’ ‘ksU’ ny rfj sMBfl ilaf. pMjfb dy iek rfjy ny afpxIaF dovyN suMdr kuVIaF lvU ksLU BrfvF nUM ivafh idwqIaF . ‘lAU’ ny ‘lhOr’ aqy kuusLU ny ksUr bVy suMdr sLihr vsf ky afpxy rfj dIaF rfjDfnIaF bxf leIafF . bVf icr rfj krn AuprMq jd Auh kfl vs ho gey qF ienHF dy axigxq puqr poqry hoey .‘lvU’ dI bMs ivc kflrfie aqy kusu dI bMs ivcoN 'kflkyq' msLhUr rfjy hoey. bhuq bMs vDI pr dohF prvfrF ivc sdf hI XuwD iCiVaf irhf . kflkyq ny lhOr qo cVHfeI krky kflrfie nUM lhOroN kwZ idwqf . Auh Bwj ky snOZ dysL clf igaf . AuQoN dy rfjy ny Aus df bVf siqkfr kIqf qy ‘kflrfie’ nUM afpxI suMdr bytI ivafh ky afpxI PLOj vI sONp idwqI.(409 cOpeI qwk)] kuJ smf kflrfie AuQy Tihiraf irhf qF Ayus dy Gr byty df jnm hoieaf . rfjy ny Aus df nfm 'soZIrfie’ rK ilaf ijs qoN "soZ bMs" cl ipaf. soZIrfie ny ipqf df vYr lYx leI ‘kflkyqIaF’ qy Dfvf bol idwqf . Gor XwuD krky lhOr qy ksUr dohF nwgrF dI sYnf nUM hrf ky kflykq dI bMs nUM, Bfv kusUaF nUM Bjf kwiZaf .(413) jfn bcf ky jMg ivco bc inkly qy kFsLI ivKy jf isr lukfieaf .

ijwQy kusLUaF ny keI sfl itky rih ky KUb mn lf ky sfry vyd pVH qy smJ ley . Pl srUp-" byd pfT bydI Bey[[ .{415} {hd ho geI, keI pIVHIaF qoN lokF nUM vydpfTI bxfAuNdy rihx vfly kFsLI dy pFzy qF bydI nf bxy aqy kiQq qOr qy vyd pVHn leI Byjy dsLmysL jI dy iswK bydI bxn dI QF sgoN ‘inrmly’ bx ky isKF dy DrmafgU jf bxy ? anUpm igafn qoN, aqy hjLfrF mIl ibKVy pYNzy mfr ky jgq ivc gurmiq igafn qoN pRgt hoey siqgurU nfnk jI dy "inrml pMQIaF" dI rUp ryKf nUM bypCfx kr dyx leI kI kuJ ho vriqaf hY ? vydFqI rUp pujfrIvfd dI vzI gMBIr kutlqf dy kfrn hI ilKfrI dIaF ienHF hyrf PyrIaF qoN awj vI lg Bg sfrf iswK jgq byKLbr hI hY ?

{lAU rfjy dI aOlfd ivc jnmy "soZIrfey" dI snqfn soZI bxdI ilKfrI ny pihlF hI drsf leI sI hux ksLUaF dI bMs nUM byd pVHn qoN bydI ? dl bdlI krn vfly isafsI by-asUilaF dI gwl qF keI vfrI suxI . guriblfs pfqsLfhI 6 ivclI ieh bydlIlI hyrf PyrI vflI "goq bdlI" alokfr hY? afpxy Aus ipqf kiQq pRBU rfm jI vflf bMs iqafg idwqf ijs rfm jI dI mUrqI dI pUjf hjLfrF lwKF mMdrF ivc kIqI jf rhI hY. ijs Bgvfn rfm ny afpxf rGHUbMsI hox df eyzf mfx rfvx dy Brf BbIKx nMU BrI sBf ivc ieAuN drsfieaf hoieaf hY-"rGU kul rIq sdf clI afeI pRfx jfeyN pr bcn nf jfeI"-kiQq swgr BfgIrQ, dlIp, rGu, awj, aqy dsLrQ vrgy prqfpI mhfrfijaF vflf rGu bMs, vzI pqIvrqf mfqf sIqf jI dI jwd ivc jnimaF ny afpxI mfqf jI dy "rwb pqI jI" df rGubMs DUV vFg Auzf idwqf ? kflrfie aqy kflkyq dohF dI snqfn ny ajyhy bMs Dfrn kr ley (AunHF simaF ivc) ijnHF df iksy gRMQ ivc ijLkr qwk nhI sI iml skdf. jwdI pusLqI rGubMsIey nf rih ky soZI qy bydI bx gey ? axhoxI gl ? imiQhfs ivc qF hoxIaF hI axhoxIaF hoeIaF?}

eyny smy ivc soZIrfie dy mn ivcoN vYr Bfvxf jFdI rhI qy cfr idnf df rfj Bfg quwC ho idwisaf . ipafr nfl iml ky rihx dI mn ivc iewiCaf Dfir ky bydIaF vl dUq dy hwQ swdf-pwqr ilK Bwyijaf. ipafr-swdf imilaf qF sfry bydIaF ny soZI rfjy nUM af pRnfm kIqf. iekwT bulf ky rfjy ny AunHF qoN vydF df pfT suixaf. AuWcI sur nfl pVidaF bydI BrfvF koloN sLfm qy jujr vyd sux ky irg byd df arQ-Bfv vI smiJaf="piVH irg vyd Bfv kir pfey"(419). iPr jd aQrbn vyd suixaf qF rfjy ny pRsMn ho ky sIs Jukf idwqf .(cOpeI 419 qwk-sPLf 349) bhuq jixaf ny rfjy nUM roikaf pr Aus ny pRBU df pRym Dfrn krky rfj Bfg iqafg idwqf . lvIaF ny jog Bys Dfrn kr ilaf qy jMglF nUM jfx leI iqafr ho gey . rfj Bfg pRfpq krky bydI rfjy ny-"qF ko br aYsf dIXo suin ibDIaf mnu lfie"{422} (ilKfrI anusfr) BfeI ibDI cMd nUM sMboDn krky gurU hirgoibMd jI ny afiKaf ik "bydI rfjy ny soZI rfjy nUM ieh br idwqf ‘cfr byd sux ky qusF afpxI KLusI nfl rfj mYnUM dy idwqf hY, asIN kljug ivc iqMn jnm Dfrn krky cOQy jnm ivc sfry jgq df pUjxXog gurU bxf ky qYnUM asQfpn krFgy ".(kMzlIaf 422) ieh sux ky soZI rfie bVf KLusL hoieaf qy jogI vys ivc jMglL dy rfhy pY igaf .

bydIrfey df puqr cqursfl, Aus df puqr loprfie, Aus df puqr sfhn ml hoieaf . sfhn ml df puqr sRysLt kflU jnimaf . iPr jdoN sfry jgq ivc (aDrm rUp) hnyrf Cf igaf aqy Drm dI smJ iksy nUM nf rhI qF gurU nfnk sfihb jI dy jnm nfl jgq ivc cfnxf hoieaf.{426}

aglIaF do cOpIaF ivc Auh kuJ hY ijs vfsqy ilKfrI ny Auprokq vfrqf rUp BUimkf (qmhId) ilKI hY. ipCly iksy Xuwg ivc kIqf bcn pUrf krn leI siqgurU nfnk sfihb jI nUM igafn joiq dy rUp ivc kyvl cOQy gurU rfmdfs jI qwk cOhF gurU sfihbF nUM iek rUp drsf irhf hY :-

cOpeI]10afid aMiq pRB eyko rUp . jF kY drs 11imtY qm kUp .

gur nfnk qy aMgd jfn . aMgd amrdfs pihcfn ]427]

12jb vr dfn smf vhu afXo . rfm dfs qb gurU khfXo .

eyk rUp sB hI pihcfno 13. Xf14 mY Byd n rMc pRmfno ]428 ]

tUk ivcly pd arQ:-1-hr smyN rihx vfly pRBU df rUp .-11-aigafnqf df hnyrf, sMsfr rUpI aMDyry KUHh df aMDkfr dUr ho jFdf hY .-12-vydFqI jI ny vrdfn df arQ asLIrvfd ilKaF hY. so asLIrvfd pUrI krn df jdoN smf af igaf .-13-jfxo .-14-ies ivc iql mfqr vI PLrk nf smJo .

Bfv, sdIvI kfiem rihx vflf aibnfsLI pRBU df rUp ijs dy kyvl drsLnF nfl hI sMsfr rUpI aMDyryy KUh ivcoN aigafnqf df aMDkfr dUr ho jfvy Auh pRBU (guru nfnk dy rUp ivc afp hI afieaf hY). Ausy gurU nfnk (jI) nUM hI (gur) aMgd jfinaf igaf sI qy iPr (gurU) aMgd’ dI pCfx gurU 'amrdfs' bx gey . Aus ‘vrdfn df smf afigaf (jo sLfied qRyqf jwug ivwc bydI rfjy ny soZI rfjy nUM idwqf sI, ijs df ijLkr Auprokq 422 nMbr kuMzlIey ivc iliKaf pfTkF ny pVH ilaf hY) Aus vr anusfr ‘rfmdfs’ jI gurU aKvfey drsf ilaf hY.

ilKfrI ny afpxI gfQf Aus itkfxy qwk pucf leI ijs leI lvIaF ksLUaF nUM vfrI vfrI BfjVF pfeI rKIaF pfTkF ny Aupr pVH leIaF hn . vydFqI jI anusfr ieh guriblfs pfqsfhI 6 sn 1718 ivc iliKaf igaf sI. inrsMdye ies df ilKfrI pUrI qrHF jfxdf sI ik cOQy gurU jI qoN dsmysL jI qwk jnmq siqgurU nfnk sfihb jI dI guirafeI soZI bMsIaF kol rhI hY . huisLafr ilKfrI ny khfxI dI sfrI GfVq Ausy anusfr hI GV leI . so awgy Aus ‘vrdfn df smf af puwjf jdoN gurU nfnk sfihb dI joiq jugiq leI agFh qurI rihx dI loV KLqm hoeI isKF dy mn ivc idRV krfAuxI afrMB krn df AudfGftn kr lyxf sI.

guuruU amrdfs qoN ilKfrI vloN drsfey purfqx vr anusfr guirafeI asl mflk (soZI) gurU rfmdfs kol puwj geI . Aus qo agy –"joiq Euhf juiq sfie… gurU mrXfdf qoN bymuQfjI ? kyvl ienHF cOhF guru sfihbfn nUM hI iewk rUp smJx dIaF qfkIdF hox lwg peIaF . awgy qoN guirafeI sLONpI jfx vflI gurmiq mrXf dI pfbMdI df Bog ? eysy kfrn gurU arjn sfihb pMcm siqgurU jI df ijLkr qwk nhIN kIqf . jLfhr hY ilKfrI ny dsLmysL jI dI afpxI hI jLbfnI sfrIaF ksrF bicwqr nftk ivc hI kwZx df mn bxf ilaf hoieaf sI. guriblfs ivclI ies gfQf dI aglI aQvf aMqm cOpI ies prkfr:-

sUrj vMsL sBI jgu jfnY . jf kI afin15 iqhu pur mfnY .

khI sMkoc bMs kI gfQf . 16ibDIaf jnu gurU sB mfQf ]429]

pd arQ:-15=ijnHF dI pRiqsLtf iqMnf pUrIaF ivc mMnI jFdI hY . 16=hy ibDI cMd ieh gl inscy pUrbk jfx ik guru hI sBnf dy (mfQf) ismor hn.

sfry guru sfihbfn nUM ieko rUp kihx jF mMnx dI hux loV hI nf rhI ? kyvl sUrj bMsIaF dI mihmf rUp prqwK ivqkrf ? ilKfrI anusfr ibDI cMd jI nUM sMboDn krky gurU hirgoibMd sfihb jI kih rhy hn-‘hy BfeI ibDIaf ! sfry jg ivc hux srUj bMsIaF dI hI crcf cl peI . AunHF df pRBfv iqMnF purIaF ivc mMinaF jfx lwg ipaf’ (ilKfrI anusfr jnmq siqgurU nfnk sfihb jI qF sn hI bydI kul AunHF dI mhhqf afpxy afp nf Gt geI ?

bicqr nftk-

ajoky ‘dsm gRMQ’ df muwZlf nfm ‘bicwqr nftk’ hI sI. iPr ‘dsm gRMQ’, ‘dsm gurU gRMQ’ (Bfv dsm aqy gRMQ dy ivckfr gurU, iDr mrjLI joV lfAu, BfvyN "dsm gurU" gRMQ, qy BFvy dsm "gurU gRMQ"’ ? qy hux "sRI gurU dsmgRMQ sfihb". dsLmysL jI dI ikrq mMnidaF ies dI bfxI dy aKMz pfT[ sLihj pfT afid keI nfvF vfly mMqR pfT, aqy kyvl pujfrIvfd dI inwjI sInfjLorI df sdkf KMzy bfty dy aMimRq dI iqafrI smy pVHIaF jFdIaF pMj bfxIaF ivcoN iqMn ies gRMQ dIaF qy do "sRI gurU gRMQ sfihb jI" dIaF?

not:- hyTlI ilKq iqafr krn leI ijnHF pusqkF nUM ijvyN aDfr bxfxfieaf hY-(1)- sLbdfrQ dsm gRMQ sfihb (pihlI poQI) sMpfdk BfeI rxDIr isMG, sMn 1985 df dUjf sMskrx -(2)-sRI bicqR nftk stIk tIkfkfr pMizq nrYx isMG gXfnI ivdXf mfrqMz- (3)-bicwqr nftk gurbfxI dI ksvwtI qy, dUjI vfr, sMn 2000 lyKk gubKLsL isMG. hvflf dyx smy-(1)-(2)- aqy-(3)- krmvfr pihlI, dUjI qIjI pusqk dy boDk smJy jfx jI.

ies gRMQ ivclI gfQf vI lg Bg guriblfs pfqsLfhI 6 dI ilKq vrgI vYsI dI vYsI hI hY. aMqr kyvl ieh hY bicqr nftk ivclI gfQf dy afrMBk Bfg ivc purfxk ZMg dy imiQafkfr "bVf hfso" hIxf qy loV qoN vD lmyrf ivsQfr hY. Audhfrx vjoN Aus kQf dy purfxk pwK dy vMngI mfqR drsLn:-‘bRRhmf’ qoN Auqpn hoey dWC prjfpq’ dIaF 10000 (ds hjLfr) DIaF ivcoN, ‘bnqf, kdrU, idiq, aqy ‘aidiq’ ieh cfry "ksLXp irKI" nfl ivafhIaF geIaF. AunHF ivcoN jnmI snqfn df krm vfr vyrvf ies pRkfr drsfieaf hoieaf hY:-"bnqf qoN gruV, kdrU qoN nfg Bfv ‘swp’ (snakes) ? idiq qoN dYNq aqy irKI-(-prmfqmf nUM phuMicaf hoieaf purK)"- cOQI aidiq qoN sUrj smyq sfry dyvqy jnmy . ies qrF df hor vI bVf kuJ hY. eyzI vzI gp ik DrqI nfloN lwKF guxf vzf DrqI dy kx kx lfvf bxf qorn vflI aQfh grmI df mMzfr asmfnf qoN awKIaF cuMiDaf irhf "sUrj" bRfhmx ilKfrI qF mhfxI kuMqI qoN jnmdf vI drsf cuwkf sI pr rwbI hukm aqy rjLf ivc sdf afnMd rihx dI isiKaf dy rhy dsm siqgurU nfnk jI kiQq "ksLXp" iris dI DrmpqnI ies bIbI ‘aidiq’ dY gRB qoN jnmdf kdy nf dsfAuNdy.

iPr rGu rfj hoieaf Aus dy qory sUrj bMs qo "rGu bMs, rfj aju qy iPr ‘DnuKDfrI dsLrQ qy Auus dIaF iqMn rfxIaF qo rfm, BrQ lwCmx, sLqR cOhf byitaF df vyrvy nfl ijLkr krky "sIasuq’ do rfjy byitaf df ijLkr ijnHF ny lhOr qy ksUr do sMudr ngr vsfey vI drsfey hn. ies qoN aglI sfrI gfQf guriblfs ivclI khfxI dy smfn (Identical) hI hY. ilKfrI ikAuNik inpuMn kvI hY ies gux df sdkf sLbdvlI aqy kvqf dI CMdf bMdI qoN jLfhrI izwT ivc mfVf motf aMqr Bfvy njLrIN af jvy AuNj ivsLf (Suject Matter) ijAuN df iqAuN AuhI hY. AuvyN hI kflkyqIaF koloN Bwj ky afey kflrfie ny snOz dy rfjy dI bytI nfl sLfdI kr leI . Aus qoN jnmy ‘soZrfie’ qoN soZI bixaF ny ajyhf jLor PV ilaf ik kflkyiqaF kolo bdlf lYx df josL TfTF mfr Aubilaf . ‘kflkyqIaF AuWqy Dfvf jf boilaf . (1)- pusqk dy 64 sPLy dI 33vIN cOpeI qoN XuwD dI gfQf ijs ivc mnuK lVdy njLr sLfied hI af jfx hr QF kfl jI dy BUq lhU pIxIaF jognF aid keU BUq pRyq afid dI DUM DV kf pusqk dy 68 sPLy qy jf muwkdf hY . guriblfs ivc aYNvy ijLkr mfqR sI pr eyQy Aus arQ hIn XuwD df ijLkr muwkx ivc nhIN afAuNdf . gfQf ivc guriblfs nfloN Aucycf PLrk kyvl iehI njLrI afieaf hY ik kiQiq Bgvfn ‘rfm’ jI dy byyyty drsfAux dI QF vyrvy nfl "sIasuq" Bfv sIqf jI dy do byitaF df ijLkr qF hY pr AunHF dy ‘lvu’ ‘kusL’ ‘nfm’ ikqy njLr nhI afey . ieko prvfr dy dohF DiVaF ivc iCVy lMm-slMmy XwuD vfrqf dI smfpqI drsfAux AuprMq ilKfrI ny lvu kusL df nfm jMg dy iswty ivc ies pRkfr drsfieaf hY:- BujMg pRXfq CMq ]

lvI srb jIqy kusLI srb hfry . bcy jo blI pRfn lYky isDfry ]

cqur byd piTXM, kIXo kfis bfsM . Gno brK kIno qhF hI invfsM .52]

pd arQ:-lvI=lAU dI kul dy afdmI, jo pihloN hfr ky snOZ dysL cly gey sn, AunHF dI aOlfd soZI. kusLI=kusLU dI kul dy joDy, jo lfhOr aqy ksUr dohF ngrF df rfj sMBfl bYTy hoey sn. cqur=cfry . piTXM=pVHy . kFis=kFsLI ivKy . isDfry=Bj gey .{(2)-sPLf-55) BujMg pRXfq CMq ]

ijny byd pwTXo sy bydI khfey . iqny Drm ky krm nIky clfey .

pTy kfgdM mwdR rfjf suDfrMN . afpo afp mo bYr Bfv ibsfrM .1.

inRpM mukilXM dUq sokfsI afXM . sby byidXM Byd BfKy sunfXM .

sbY byd pfTI cly mdR dysM . pRnfm kIXo afn kY kY nrysM .2.

DunM byd kI, BUp qf qy krfeI . sbY pfs bYTy, sbf bIc BfeI .

pVy sfm byd, jujr byd kwQM . irgM byd piTXM, kry Bfv hwQM .3.

rsfvl CMq ]

aQr byd pwiTXM . suxo pfp nWiTXM . rhf rIJ rfjf . dIXf srb sfjf .4.

lXo bn bFsM . mhF pfp nfsM . irKM Bys kIXM . iqsY rfj dIXM .5.

rhy hoir logM . qjy srb sogM . DnM Dfm iqafgy . pRBM pRym pfgy .6.

(2)- stIk dy 56 qy ilKy arQF dy aDfr qy sMKyp Bfv arQ -‘kFsLI ivc jf ky vyd pfTI bx jfx nfl sfry kusLI bydI aKvfAux lg pey qy Drm dy kMm cMgy cMgy krn lgy. pMjfb ivcly soZI rfjy ny rl iml ky ipafr nfl rihx leI kFsI vfilaF bydIaF vl dUq dy hQ sdf pwqr ilK Byijaf. sfiraf bydIaF ny kusLI rfjy nUM jf pRnfm kIqf. soZI rfjy ny sfiraF nUM iekwTy ibTf ky AunHF bydIaF qoN vydF dI DunI krfeI. AuWcI sur ivc bydIaF ny pihlF sfm qy Xujr vyd pVHy iPr irg vyd nUM Bfv arQF sihq pVH suxfieaf . pr (guriblfs dI ilKq vFg hI) jdoN rfjy ny ‘aQrbn’ vyd suixaf qF ajyhf vYrfgvfn ho igaf ik BfvyN keIaF ny vrijaf vI pr Aus ny sfrf rfjBfg bydIaF nUM sONp idqf.

TIk guriblfs dI ilKq vFg hI XuwD ivcoN jfnF bcfAuNx dI kfhlI ivc gIdIaF vFg ipwT ivKf Bwjy AunHF bydIaF nUM drsfieaf ijnHF ivcoN huxy hI ‘nfnkrfie jI’ pRgt huMdy drsfAuxy sn ?

bicqR nftk vflI gfQf ivc ivsLysL vfDf. guru nfnk sfihb jI ijs bydI bMs nUM rfjBfg df mfl bxy drsieaf sI jd AunHF nUM avqfrI huMdy drsfAuxf sI iPr Aus bydI jd nUM ivkfrI mUrK JGVflU vkfrI rfj Bfg guaf bYTy igrfvt dI hflq ivc ikrsfxI qoN gujLfr krdy drsf irhf hY :- {(2)-stIk df 58 59 sPLf }

nrfj CMd ]bhur ibKfd bfiDXM . iknI n qfih sfiDXM .

krMm kfl Xo BeI . sU BUim bMs qy geI ]1]

Pyr (bydI KLfndfn ivc) JGVf vD igaf Aus JgVy nUM koeI vI htf nf sikaf . kfl dI krm gqI ieh hoeI ik bydI bMs pfsoN DrqI Kus geI . arQfq rfj nsLt ho igaf.1.

dohrf ] ibpR krq Bey sUdR ibRiq CqRI bYsn krm .

bYs krq Bey CiqR ibRiq sUdR su idj ko Drm ]2]

ibRiq=AupjIvkf, rojLI . Auh krm ijs qoN rojLI pRfpq hovy . AUdR ibRiq=sLUdRF dy krm . cOhF vrnF dI syvf krnI sUdR ivRiq hY. bYs krm=vYsF df krm . CiqR ibRiq=CqRIaF df krm . idj ko Drm=bRhmxf df krm . pVHn pVfAuxf[ Dfn dyxf qy lYxf Xwg krnf qy krfAuxf .

cOpeI ] bIs gfv iqnky rih gey ] ijn mo krq ikRsfnI Bey .

bhuq kfl ieh BFiq ibqfXo . jnm smY nfnk ko afXo ]3]

{ajyhy krm BRsLt huMidaF hI rfj Bfg guaf bYTy } AunHF bydIaF dy kol vIh ku ipMz rih gey AunHF ivc iksfxI krn lg pey (dfs ny pUrI pVqfl kIqI pr vMz qoN pihlF dy pMjfb dI DrqI qy vI bydIaF dy ajyhy pMzF df koeI nfm insLfn nhIN iml sikaf. gurU nfnk sfihb jI dy afgmn vflf rfie Buie dI qlvMzI (nnkfnf) vI bydIaF df nhIN hY. pMjfb dy srhflI Tfxy dI hd ivcly "zyrf sfihb" ipMz bfry suixaf hoieaf sI ik Auh guru nfnk sfihb jI df jwdI ipMz hY . dyv nyq nfl sn 1972 ivc dfs Tfxy srhflI df muK aPLsr inXukq ho igaf . afp jf ky cMgI qrHF pVqfl kIqI sI . sLurU qoN hI Auh sfrf ipMz jt ikrsfxf df hY. nyVy qyVy vI bydIaF dI ijLmIdfrI vflf koeI nwgr nhI hY. so bicqr nftk sfry df sfrf JUT hY. ilKfrI ny Aus jd nUM inkMmI gux hIn drsfAuxf sI jo Aus ny afpxf ihrdf KLs kr ilaf . pr AudfsI mhMq rUp "vydFqIaF" ny Auhf sfr kuPLr sfzy leI gurbfxI bxf idwqf asF aigafnIaF ny Aus df pfT qy kIrqn krn Drm mMn ilaf . dohrf ]

iqn bydIan kI kul ibKY pRgty nfnk rfie .

sB isKn ko suK dey jh qh Bey shfie .4.

rfj Bfg guaf ky Kwjl KLuafr ho rhy drsf ky AunHF bydIaF dI hI kul ivcoN sRI gurU nfnk rfie jI pRgt hoey. qf ( ilLKfrI anusfr ijMnHF ny sfry iswKF nUM (hI) swuK idwqy aqy ijwQy (vI iksy) iswK nUM BIV peI Aus dy shfeI jf hoey ? [

pfTk swjx gurU nfnk sfihb jI dy jIvn ieiqhfs vwl njLr mfr vyKx, ilKfrI df ieh ilKxf jfx buWJ ky iliKaf muZoN hI inrmUl hY ik siqgurU jI kyvl apxy iswKF dy hI shfeI huMdy rhy sn. jnmq gurdyv jI ijnHF kol KyclF BrIaF lMmIaF mnjLlF mfr ky pujdy rhy sn Aus sI quulMby ivc TwgI aqy mfr DfV df awzf bxfeI bYTf swjx, mnuwKF dy mfs nfl iZwz Br irhf kozf BIl, BUmIaF cor, krmkFzI mfieaf jfl ivc PLsy aiganIaF nUM sucyq krdy iPrdy mMdrF qIrQF qy sfDF nfQF dy jogIaF dy zyiraF qy aQvf kMDF koiTaF nUM rb df Gr bxfeI aOJVy pieaF nUM igafn dI rOsLnI ivc suKI jIvn jIAUx dI jfc dwsx leI mwky bgLdfd smyq sfry ieslfmI dysLF ivc ivdy idws afAuNdy hn. so bicwqR nftk df ilKfrI JUTf aqy gurmiq df vYrI AuhI nIc hY ijs ny pihlF guriblfs pfqsLfhI 6 ilK ilaf sI.

khfxI TIk itkfxy qy af pwujI sI- "joiq Ehf jugiq sfie sih kfieaf Pyir pltIaY ]" cOQy guuurU rfmdfs jI qoN hI grumiq dI ies pfbMdI qoN inrlypqf df insLfnf ijvy guriblfs ivc imiQaf igaf drsfieaf hY Ausy dI pRpwkqf hor vI spwsLtqf nfl krnI hY . aglIaF kuJ cOpIaF guriblfs pfqsLfhI ivcly aMqm inrxy dI pRoVqf aqy pRpwkqf hY . cOQy guru qwk hI sfry guru sfihbnf nUM iewk joiq smJx df jLor lg irhf hY:-

nfnk aMgd ko bpu Drf . Drm pRcuir ieh jg mo krf.

amr dfs puin nfmu khfXo . jn dIpk qy dIp jgfXo ]7]

arQ:-Aus guru) nfnk jI (ny hI dUjf aMgd jI) df srUp Dfrn kIqf, aqy isK Drm df jgq ivc prcfr kIqf . Pyr nfnk jI ny qIjy rUp ivc gurU amrdfs nfm khfiXf, ijvyN dIvy nfl dIvf jgf ilaf hovy.7.

jb brdfn smY vhu afvf . rfmdfs qb guru khfvf .

iqh br dfin purqin dIaf . amrdfs sur pur mg lIaf ]8]

arQ:- jdoN ipCy dwsy vr dfn dy sPLl hox df smf af igaf, qdoN suZI jfiq df rfmdfs guru khfieaf . Aus soZI rfmdfs ny ipClf vrdfn df (Pl) lY ilaf qF sRI guru amrdfs jI ny (sur pur) bYkMT df rsqf ilaf.8.

Bfv guru amrdfs jI rUp guru nfnk jI PLfrgL ho ky Ausy bYkuMT dy rfhy pY gey ijs bYkUMT dI hoNd nUM AunHF ny kdy mMinaf hI nhIN sI . jnmq siqgurU nfnk scy pfqsLfh jI qF-"gih Bujf lIno dfsu apno joiq joqI rlI "] prm joiq rUpI pRBU jo- "sB mih joiq joiq hY soie ]"{13} aQvf-" crn srn anfQu afieE nfnk hir sMig clI ]{1122}- srb ivafpI prm joiq ivc smfey gurdyv jI sfzy afs-pfs hI ivcr rhy sfzIaF krqUqF vyK rihaF dy drsLn sn 1992 qoN ieh dfsrf inrMqr kr irhf hY: aglf CMq:-

sRI nfnk aMgid kir mfnf . amrdfis aMgd pihcfnf .

amrdfs rfmdfs khfXo . sfDin lKf mUVH nih pfXo ]9]

arQ:-sRI gur (guru) nfnk (jI nUM hI guru) aMgd jI krky mMinaf hY. aMgd dyv jI nUM hI amrdfs gurU pCfixaf hY. (sRI guuruU amrdfs jI ny hI afpxf nfm guru) rfmdfs jI khfieaf hY . (ies Byq nUM) sMqF ny jfixaf hY pr mUrKF ny ieh Byq (kdy) nf jfixaf.9.

iBMn iBMn sB hU kir jfnf . eyk rUp iknhU pihcfnf ]

ijn jfnf iqn hI isiD pfeI . ibnu smJy isiD hfiQ nf afeI ]10]

arQ:-ienHF sfry (Aurokq guruUaF nUM mUrKF ny) vwKo vwK (sRI guru nfnk jI nUM bydI, sRI guru aMgd dyv jI nUM qyhx sRI gurU rfmdfs jI nUM Bwly) krky hI jfixaf hY (cOhF nUM) ieko rUp iksy ivrly ny pCfixaf hY. ijs ny (ienHF) nUM iek rUp krky jfixaf hY Ausy ny hI mukqI pfeI hY (ieh Byq) smJy ibnf (isD) sPLlqf iksy dy hwQ nhIN afeI .10.

awgy hux vyKo (kiQq qOr qy dsLmysL jI ?) ilKfrI dI bolI ikvyN bdlI hoeI hY:-

rfmdfs hir so imil gey . gurqf dyq arjunih Bey .

jb arjun pRBu loik isDfey . hir goibMd iqh TF Thrfey .11.

gurU rfmdfs jI qF aCoply hI ‘hir so’ jf imly . hux nf ‘bpu Drf’ irhf nf ‘dIvy qoN dIvf’ hI jigaf ? guru arjn sfihb jI kihx dy QF arjn jF arjunih?

hir goibMd pRB lok isDfry . hrI rie iqhTF bYTfry . [[

hrI ikRsLin iqn ky suq vey . iqn qy qyygbuhfdr Bey ] 12][

arQ:-(sRI gurU) rfmdfs jI (sMsfrk XfqRf pUrI krky) hrI nfl aByd ho gey , guirafeI (sRI gurU) arjn jI nUM idwqI geI . jdo' (sRI gurU arjn dyv jI) pRBU dy dysL cly gey, (qF sRI gurU) hir goibMd (jI nUM) AuunHF dI QF siQq kIqf igaf.11. (jdo' sRI gurU hirgoibMd jI (pRB lok) scKMz cly gey, (qdo') AunHF dI QF (sRI gurU) hirrfie jI bYTfey, AunHF dy mgroN AunHF dy puwqR (sRI) hirikRsLn jI (gurU hoey) . iPr AunHF dy (mgro' sRI gurU) qygbhfdur (jI gurU) bxy.12.

ibbykqf aQvf suihrdqF nfl ies pwK nUM iPr ivcfr leIey- ‘CyvNy siqgurU jI nUM cqurBujI rb ilKfrI ny pihlF drsf ky AunHF nUM gurU nfnk sfihb jI dI joiq jugq dI pfbMdI qoN bymuQfj bxf ilaf hoieaf sI . AunHF nUM guru nfnk sfihb jI nfl ieko rUp drsfx dI ilKfrI nUM loV nhIN sI . pr iPr vI Gwto Gwt pMjvyN gurU jI sfihb jI qwk siqgurU nfnk sfihb jI dI joiq jugq jLrUr drsfAuxI cfhIdI sI ? cOQy hI gurU jI qwk pucf ky guru amrdfs rUp guurU nfnk jI bYkUMT nUM cly gey drsf idwqf . pr ikAuN ? pMjvy guru arjn sfihb jI qwk gurU sfihbfn nUM iewk rUp drsfAuxf ilKfrI leI asMBv ikAuN bx igaf ? kI ajyhf krn ivc ilKfrI dI kyeI ivsysL hfnI ho jfxI sI ? AuhI cfr ieko rUp qy bfkI ? spsLt hY ik gurU nfnk jI qoN bfad gurUu arjn sfihb jI vI gurmiq dy vYrIaF dI awK df bVf rVkvF roVf bxy hoey hn ? ivroDIaF dy ivcfr anusfr jy prm sujfn pMjvyN guuruU nfnk sfihb jI ny sfrI gurU bfxI nUM ieko srUp ivc nf kr ilaf huMdf qF dsLmysL jI dy mn ivc gRMQ nUM guru Qfpx dI ivcfr vI nhIN sI afAuxI ? jy guru gRMQ sfihb rUp sLbd igafn isKI df guru nf bx igaf huMdf qF ies df hfl vI bwuD Drm vrgf kr lYxf jLrf vI musLkl nhIN sI .

dohF gRMQF ivclI ies gfQf ivc sFJ df krm vfr vyrvf:-

(1)-ijny byd pwiTXo su bydI khfey . (sPLf 68-CMd-1 (A-sLbd: d:gR: sfihb:(poQI pihlI) Bf:rxDIr isMG).

byd pfT bydI Bey jg mih bMs mhfie .(sPLf-349- dohrf-415 (B-gu: pf: 6-sMpfdk igafnI joigMdr isMG vydFqI)

(2)-soZI DunM byd kI BUp qf qy krfeI . sbY pfs bYTy sbf bIc BfeI. rfjy ny sfry BrfvF nUM sBf ivc ibTf ky vydF dI AuWcI sur ivc DuMn krfeI- (sPLf 68 BujM:pR:Cd-3) : (A-)

inRpM byd qf qy suny suMdr sBf bnfie . pVHn byd bydI lgy AUcI sur suK pfie ]418. bydI rfjy ny sBf bxf bYTy qy bydI AucI sur ivc byd pVn lgy ? dhI QFeI sur AuWcI ilKI hoxI ? ivarQ df Aucycf joV ilKfrI dI afdq hY loV nhI –rfj-prvfr juV bYTyf sI afm drbfr nhI sI ?- (sPLf-349- dohrf 418) (B-)

(3)  sfm jujr vyd kQn kIqy pr irg vyd df Bfv arQ smJfieaf (sPLf 64-CMd-3) (A-)

‘sfm’ qy ‘jujr’ vyd pVH sunfey pr irg ‘vyd’ df Bfv arQ smiJaf-(sPLf-349-cOpeI 419) (B-) :

(4) kil jug ivc nfnk rUp ho ky iqn jnmf Auprq cOQy jnm ivc guirafeI soZIaF nUM dyx df vr.(sPLf 69-cAupeI-9) :(A-)

eyvy hI iqMn jnmF AuprMq cOQy jnm ivc guirafeI soZIaF nUM dyx df bcn (sPLf 349-350-kMzlIaf 422 qydihrf-424) (B-)

dohI QFeI gl jnm dI hY srUp dI nhIN pr jd cfry siqgurU Ausy hI jnm ivc iek smy ivcrdy hox qF ?:-

gurU nfnk sfihb jI joqI joiq smfey-1596 ib:- Aus qoN kuJ idn pihlF hI guirafeI guru aMgd jI kol pwuj geI-gurU amrdfs jI df jnm-ib: 1526-rfmdfs jI df jnm=1591 Bfv guru nfnk sfihb jI dy jIvn kfl ivc gurU rfm dfs jI vI sMsfr ivc af cuwky sn, so jnmf dI gl ilKdy rihx vflI Buwl dsLmys jI kdy nhIN sn kr skdy . guirafeI dy smy df ijLkr TIk gl sI pr jnm ? so bicwqr nftk vI guriblfs dy ilKfrI dI hI ikrq hox vflI gl bydlIly Dwky nfl hI JuTlfeI jf skdI hY but not Logically hux aglIaF vMngIaF vI vyK ivcfr lvIeyo:-

5- jb brdfn smY vhu afvf . rfmdfs qb guru khfvf . (cOpeI 8 Auprokq) (A-)

jb vr dfn smf vhu afXo . rfm dfs qb gurU khfXo . (cOpeI 428 Auprokq): (B-)

sLbdvlI aqy kivqf ivc sFJ qo ielfvf "jfxhu joiq n pUChu jfqI afgY jfiq n hy ]"{349}- "jfiq mih joiq joiq mih jfqf akl klf BrpUir rihaf ]"{469}]- gurU nfnk sfihb jI qoN hI bxI gurmiq mrXfdf ivc jfiq goq dI koeI QF sfry jIaF ivc ieko AuhI prmfqmf hI ivafpk hY . jfiq goiq vlIaF vMzIaF mnuK ny afp bxf leIaF hn. so dsm gurU nfnk jI ny bydI soZI dI gl krnI hI ikAuN sI. guxf aqy krqUqf dy prKF hoieaf krdIaF sn . jy iksy kfrn ajyhI jfiq goq vflI gl krnI hI pYNdI qF bydI AuprMq ‘qyhx bMs’ "lihxf" jI aqy "Blf bMs guuruuU amrdfs vI sn AunHF df ijLkr nf krnf ? ‘bydI bMs’ siqgurU nfnk jI qoN iswDf ‘soZI gurU rfmdfs kihxf kyvl Ausy ieko ilKfrI dy hI ihwsy dI gl ho skdI hY.

6- sIasuq bhuir Bey dyie rfjf . rfj pft Aun hI kAu Cfjf ] (cOpeI 23-sPLf 63)

Bog Buim inj Dfm gy sRI rfm avqfr . ‘sIXsuq’ puin rfjf Bey doAU BRfq bl Dfir .(cOpeI 404-sPLf347}

7- khF lgy kir kQf sunfAU . gRMQ bZn qy aiDk zrfAU .10. sPLf 69 (A-)

jo iqn ko kih nfm sunfAU . kQf bZn qy aiDk zrfAU .19]: (;;)

jo sb iqn kI kQf sunfAu . igRMQ bZn qy aiDk zrfAUN ]402] sPLf 347 (B-)

srb kQf gur qfih sunfeI . jo sb khoN gRMQ bZ jfeI ]158] sPLf 323 (;;)

grMQ vDn df zr dohF gRMQF ivwc ilKfrI nUM keI QfeIN ipaf njLr af jFdf . eyQy kyvl vMngI mfqr hI hY-

8- mduR dys eysÍrfjf brI jb . BFiq BFiq ky jg kIey qb ]23] sPLf 63 (A)

BFiq BFiq qin BoigXo BUa kf skl smfj ] 8 ] sPLf 69

BFiq BFiq ibin Kyil iskfrf . mfry rIC roJ JMKfrf ] 1 ] sPLf 77

Biq BFiq crcf krYN sRI gur rUp murfir ]86] sPLf 65 (B)

BFiq BFiq kI ibniq AucfrI . ibdf kIn pfCy suKu DfrI ] 114] sPLf 68 (;;)

BFiq BFiq sLRI siqguru jsu khf . jo iqh inj nYnn qy lhf ]149] sPLf 524 (;;)

BFiq BFiq kI Byt cVfeI . ikRpfisMDu agRj mnu lfeI ]150] :::::::::

prm sujfn dsLmysL jI dI lyKxI ivwc bfr bfr AuhI pMgqI ilKx dI jyhI hoCI afdq kdy vI pYdf nhIN sI ho skdI .

aMq ivc iek vfr iPr suihrd ivdvfn gurmuK swjxF dI syvf ivc jodVI-

18vIN sdI qoN guriblfs pfqsLfeI 6 pusqk dI kQf kr rhy pujfrIvfd ny Auprokq lyK ivclI scfeI bVI huisLafrI aqy kutlqf nfl lukfeI rwKI. ikAuNik Aus scfeI qoN grmiq dI sMBfl ivc AusfrU lfB prfpq hoxf sI. gurmiq df Gfq krn dI XojnF aDIn sfzy Drm afgU af bxy AunHF AudfsI mhMq pujfrIaF nMU jQydfrF ny bydKLl kr kiZaf qy 1921 ivc afpxy icqoN aMimRqDfrI aqy bVy ieqbfrI gRMQI isMG aQvf isMG sfihb Drm afgU Qfp ky inscMq ho bYTy . pr vyKo hirmMdr sfihb jI dy sInIar gRMQI dI pdvI mfxidaF igafnI joigMdr isMG vydFqI ny zf: amrjIq isMG nUM afpxf shfiek lY ky guriblfs dI punr sMpfdnf krn smy gurU nfnk sfihb dI bMs kQf nUM ghu nfl pVH ivcfr ky hI hyTF tUk ivc pd arQ ilKy sn. ijhVf bicwqR nftk krIb 100 sfl qoN crcf df kfrn bixaf hoieaf hY Aus ivclI lAU kusLU vflI khfxI df pujfrI vfd dy mn ny jo asr kbUilaf hoieaf hY Aus qoN iswK pMQ Aus idn jfxU ho igaf hoxf cfhIdf hY jdoN sRI akfl qKLq dy jQydfr dI hYsLIaq ivc igafnI pUrn isMG ny ieh afiKaf sI isK lAU kusLu dI aOlfd hn. so ieh mMinaf hI nhIN jf skdf ik isKF nUM lvu kusL dI aOlfd kihx vfly Ausy jQydfr dy gurBfeI aigafnI joigMdr isMG vydFqI nUM aqy zf: amrjIq isMG nUM ieh pqf nf lwg sikaf hovy ik guriblfs ivclI bMs kQf bicqR nftk vflI kQf vrgI -Identical- asl ivc Ausy bicwqr nftk vflI kQf df hI sRI gxysL hY.

pr ies ivKfvf mfqr ByKI aMimRqDfrI pujfrIaF ny vI isK jgq nUM (Gto Gwt sMn 1998 qoN) hnyry ivc riKaf ik bicqR nftk dsLmysL jI df iliKaf nhIN sgo guru iblfs pfqsLfhI 6 dy ilKfrI dI hI ikrq hY. jLrUrI PLirafd-pMjfb dy lg Bwg sfry pqrkfrF vwl guriblfs ivclIaF gurmiq ivroDI khfxIaF ilK ByjIaF pr eysy vydFqI rUp pujfrIvfd dy bydlIly Dwky qoN zridaF iksy vI pqrkfr ny Aus scfeI nUM nf Cfipaf . afKLr gurmuK ipafry BfeI joigMdr isNMG spoks mYn cMzIgVH ny kiQq huknfimaF dy BY qoN aiBj rihMidaF bVIaF Aujfgr surKLIaF nfl gurmiq dI Aus scfeI nUM sMsfr ivc nsLr krnI sLurU kr idwqf. gurU pMQ dI anmol syvf krn dy bdly Aus sUrmy nfl vI vydFqI rUp pujfrIvfd ny jo kuJ kIqf aqy inrMqr kr irhf hY guru gurUsMgqF koloN luikaf hoieaf nhIN hY. sfry pfTkF leI jLrUrI bxdf hY ik afpxy bcnf ivc pUry rih rhy inrBY joDy BfeI joigMdr isMG jI spoksmYn dI hr gl qy Pwul cfVHdy rih ky iswKI dI syvf ivc BfeIvfl bxy.

ies ivwc jLrf vI sMdyh nhI hY ik iswKI df asl vYrI kyvl aqy kyvl pujfrIvfd hI hY. ies qoN ipwCf CuzfAux leI kmr kwsy kr lYxy smy dI pukfr hY. ies lyK dy aKLbfrF ivc CpidaF hI vydFqIvfd ny afpxy jQy smyq "ieh kflf aPLgfnf Cyikaf hoieaf hY, ies iBtV dI gl sux leI qy sfzI isKI df kwK nhIN rihxf" afid kFvF rOlI pf ky gl hAU pry krvf lYx df BrpUr Xqn krnf hY. ies leI hr sUJvfn pMQ drdI guriswK df PLrjL hY ik Auh inwjI qOr qy vydFqI jI qy zf: amrjIq isMG ipRMsIpl sRI dmdmf sfihb qlvMzI sfbo koloN icwTIaF (PUnF) rfhIN puwCxf sLurU kr dyvy ik Aus ny guriblfs ivclI ieh scfeI iks XojnF aDIn sMn 1998 qoN lukfeI hoeI hY ? Auwqr iksy ny nhI dyxf, pr smJo ik ieh quhfzf qkVy sMGrsL df ibgl vj ipaf hY. mfno dsLmysL jI dy isMG df rxjIq ngfrf KLVk ipaf hY. jvfb gocrf smf itwk lYxf hY. imQy smy AuprMq icWTI rfhI AuhI puwC krI rwKx ivc iZwl nhI krnI . quhfzy eysy isdk ny hOlI hOlI prvfinaF df ivsLfl iekwT mYdfn ivc ilaf joVnf hY.

BwulF dI iKmf. gurmiq anusfr jIvn bqIq kr rhy gurmuKF dI crn DUV-

dfsrf

gurbKLsL isMG

kflf aPLgLfnf

imqI meI-17 2006




.