.

ielYksLn gurduafrf kmytIaF dI

gurU GrF dI syvf vfsqy

ies sbMDI ieh vfrqf sLfied idlcsp lwgy: 1961 dy afrMBly mhIinaF dOrfn, Aus smy dy srkfrI sMq, ivnoBf Bfvy jI, pMjfb df dOrf kr rhy sn. imstr gFDI dy Auqr aiDkfrI hox krky aqy gFDI dy pYrokfrF dI hI dysL ivc srkfr hox krky, AuhnF df ieh pMjfb dOrf kfPLI DUum-DVwky vflLf sI. iswK imsLnrI kflj dy pRoPLYsr, svwrgvfsI ig: amr isMG cfkr, horF dI agvfeI ivc kuJ ividafrQI vI ‘rOxk mylf’ vyKx cly gey. "qfey dI DI cwlI qy mY ikAuN rhF iekwlI" vflLy aKfx muqfbk mY vI nflL clf igaf. cfkr sfihb jI nUM iswK aqy iswK Drm df aiDafpk jfxky, sMq jI ny bcn kuJ ies qrHF Aucfrn kIqy, "isWK Drm ivsLv kf aqI nvIn Drm hY. Xh ivigafnk ksvwtI pr BI shI hY. sMsfr kI kilafn iesI my hY ik voh aYsy Drm kf anusrx kry. pRMqU sLok kI bfq Xh hY ik ab Xh Drm cly gf nhI." sfzIaF hYrfnI BrIaF Auqsukq awKF vwl qwkdy hoey sMq jI awgy hor boly, "Xh jo afp ny gurduafrf aYkt bnvf kr DrmsQfno my, srkfrI sMsQfno kI qrh cunfvoN kI apivqr giqivDIEN kf pRvysL krf lIaf hY Xh ies awCy Drm ko siQr nhI rihny dyNgI. pAUaf pIny vflf aDIaf pIny vfly ko apnf nyqf mfnqf hY aOr aDIaf pIny vflf pUrI sLIsLI pIny vfly ko. ijn logoN kf nf Drm hY nf sdfcfr, Aun logoN dvfrf cun kr BI vYsy hI log afeyN gy jYsy ik voh afp hYN."

1920 qoN lY ky 1925 qwk, byaMq kurbfnIaF krn ipCoN, mjbUr ho ky smy dI srkfr aqy iswK nIqIvfn iek smJOqy Auqy awpVy aqy nqIjy vjoN 1925 vflLf ‘gurduafrf aYkt’ hoNd ivc afieaf ijsdy aDIn "sLromxI gurduafrf pRbMDk kmytI" vjUd ivc afeI. ieh pMj sfl df smf iswK ieiqhfs ivc mhfn jdo-jihd df smf sI ijsny aTfrvIN sdI df kurbfnIaF vflLf iswK ieiqhfs duhrf idqf. pUrf ivsQfr jfnx leI pVHo: akflI lihr df ieiqhfs, s: sohx isMG josL, ig: pRqfp isMG afid keI ilKfrIaF vwloN ivsQfr sihq vwK vwK ikqfbF ivc aMkq.

ies pMj sfl dI jdo-jihd dOrfn, kOm ny pMj sO dy krIb sLhIdIaF idqIaF, byaMq qklIPLF kwtIaF, jyhlF ivc rulLy, jurmfny Bry, jfiedfdF dIaF kurkIaF krvfeIaF, nOkrIaF, nMbrdfrIaF, jLYldfrIaF afid vfrIaF. ievjLfny vjoN pRfpq kIqf ‘gurduafrf aYkt’ ijs qoN pMQ-drdI vI sMqusLt nhI qy hryk srkfr vI hryk gupq prgt qy jfiej nfjfiej hrbf vrq ky ies qoN KihVf CuzfAuxf cfhMudI hY.

‘gurduafrf aYkt’ anusfr coxF lVky gurU-GrF dy pRbMD Aupr kbjLf jmf ky, afpxf smfjk, afrQk qy rfjnIqk kwd Aucf krnf koeI gurmiq anusfrI kfrj nhI hY aqy kdficq ieh gurmiq anusfrI ho vI nhI skdf. pr shI hwl vI ies mrjL df ajy qwk kOm nUM nhI suiJaf. pIVHIaF qoN cilaf af irhf iek purKI mhMqF dy aDIn gurduafrf pRbMD, kOm ny, smy nflL iBRsLt ho igaf smJ ky, nkfr idqf qy iesnUM bdlx vfsqy ikMnI kImq qfrI, ieh sfrf kuJ ieiqhfs df ihwsf bx cuwkf hY. sfry mhMq Aus smy vI mfVy nhI sn qy sLurU ivc qF gurduafry kfiem hoey qy Ausry-psry hI iehnF AudfsI mhMqF dy pUrvjF dI ihMmq sdkf hI sn. isMG qF hkUmq dy bfgLI hox kfrn gurDfmF dI syvf-sMBflL krn leI prgt qOr qy, gurduafiraf ivc hfjr hI nhI sn rih skdy. bkOlL iek iswK ivdvfn dy, Aus smy qF iek nrYxU sI awj ikMny nrYxU hn! igxqI krnI hI musLkl hY. blik hflfq aYsy hn:

gulsLn kI vIrfnI ky lIey

eyk hI AulU kfPI hY

hr sLfKL py AulU bYTf hY

aMjfim gLuilsqF ikaf hogf?

hor ivsQfr ies bfry jykr koeI swjx jfnxf cfhy qF zf: hrijMdr isMG idlgIr dy, ieMtrnYt Aupr Cp rhy, pMjfbI pricaF ivc, qfjLf Cp rhy lyKF qy JfqI mfr lvy.

iek ivakqI df sdfcfr sdf leI ieksfr nhI rih skdf. gurbfxI Purmfx hY, "kbhMMU jIaVf AUiB cVq hY kbhUM jfie pieafly]" Pyr pIhVI dr pIhVI jLrUrI nhI ik sfry ivakqI hI afcfrvfn rih skx. iesdIaF pRqwK imsflF iswK ieiqhfs ivcoN, gurU sfihbfn dy afpxy smy dy muKI iswKF dIaF vI aqy AuhnF dy afpxy prvfrk mYbrF bfry vI imlLdIaF hn. nOvyN pfiqsLfh ny BfeI bulfkI dfs nUM, Xog jfx ky, Zfky dIaF sMgqF df msMd Qfipaf sI pr dsm pfiqsLfh ny Ausdy poqiraF nUUM byeImfn pfieaf.

ies qrHF gurU sfihbfn sB qoN vD Xog iswK lB ky hI ielfky dI msMdgI dI ijLmyvfrI Aus guriswK nUM sONpdy sn jo ik iswKI dI ksvwtI Aupr sB qoN vD shI sfbq huMdf sI pr kuJ smy bfad eysy sMsQf dy muKIaF nUM, dosL anusfr sjLfvF dyx smy, sRI gurU goibMd isMG jI duafrf, qpdy qyl ivc sfVn qwk dI sjLf vI idqI geI. afpxy iswKF nUM msMd msMdI dy nyVy jfx qoN vI vrijaf. (ieh gwl shI nhIN lgdI. gurU jI ieqny inrdeI nhIN sn ik Auh mnuwKF nUM qyl ivc sfVn. ieh gYr mnuwKI kfrf hY-sMpfdk)

qkrIbn iek sdI dI isr-KpfeI ipCoN ajy qwk asIN kyvl eyQy hI phuMcy hF ik kOm dy dovyN qjwrby (iek purKI aqy coxF vflLf) Pyhl ho cuky hn pr iehnF dohF qoN cMgyrf pRbMD krn df qrIkf ajy kOm nUM suJ nhI irhf. kuJ isafxy aqy DrmI swjx afKxgy ik pUrn guriswK imlL bYT ky pUrn guriswKF nUM pRbMDk cuxn. ivcfr aqI sMudr hY pr pUrn guriswK hox df pRmfx-pwqr kOx dAUgf! hAumY vws asIN afpxy nflLoN cMgyrf qF kI afpxy vrgf vI iksy nUM mMnx leI iqafr nhI. hflq sfzI, "afps kAu dIrG kir jfnY aAurn kAu lg mfq]" vflLI hY. bhuqI QfeIN gurduafrf pRbMD Aupr afpxf jF afpxy DVy df kbjf krn jF kIqy hoey kbjy nUM kfiem rwKx leI, asIN vyKdy hF ik, bhuq hI vwzy vwzy ‘DrmI XoDy’ idsx vflLy swjx vI, loV pYx qy "bury dy Gr qwk awpVn" qoN vI sMkoc nhI krdy.

sLfied ieh pfTkF nUM vfrqf idlcsp lwgy: kuJ-ku sfl pihly iek juJfrU iKaflF vflLy ivdvfn nOjvfn aqy myry drimafn, ivcfr-vtFdry dOrfn, eyQy afx ky sfzy ivcfrF dy qvy dI sUeI atk geI ik sRI akfl qKLq sfihb dI, jQydfrI dy Xog swjx ies smy kOm ivcoN liBaf jfvy. sflF qwk socx ivcfrn AupRMq vI ajy qwk, svf-ku do kRoV dI igxqI rwKx vflLI kOm ivcoN, asIN dovyN jxy rlL ky iek ivakqI df nF nhI suJf sky jo sRI akfl qKLq sfihb dy jQydfr dI syvf inBf skx dy, sfzI soc anusfr, Xog hovy. aijhI kOmI dsLf aqy soc dy huMidaF qF shy dy isroN isÕF dI BflL krn vflLI gwl hI hY. vYsy iksy vI smy kOm ivc Xog ivakqIaF dI Gft nhI rhI aqy awj vI kOmI drd aqy sUJ rwKx vflLy iswKF dI QuV nhI hY pr ies smy coxF dy rolL-GcolLy dI aYsI GVmws peI hoeI hY ik hflq, ig: igafn isMG jI anusfr,

"aMnHI kAu bolLf GVIsY]

n Aus suxY n Aus dIsY]" vrgI hI mihsUs hMudI hY.

siqgurU pfiqsLfh qF rfh dwsx gy hI shI smf afAux qy; pr kI kOm dy afgU, Drm dy Tykydfr, smfjk cODrI, Drm sQfnF dy mjOr, isafsI rwb, ivdvfn afid vI ies pfsy iDafn dyx leI surq sMBflx gy?

sMqoK isMG

isznI, afstRylIaf

10-10-2002




.