.

aklI piVH kY bUJIaY

pRo: ieMdr isMG Gwgf

jo vI ilKq, ieiqhfs jF kQf khfxIaF, ÈRI gurU gRMQ sfihb, vfrF BfeI gurdfs jI aqy BfeI nMd lfl jI dI rcnfvlI vflI ksvwtI qy pUrIaF nhIN AuqrdIaF, AuhnF ƒ nf mMnx leI hr iswK ƒ pUrf pUrf aiDkfr hY. iswKF leI ieh hI iewko iewk prK dI ksvwtI hY. jo kuwJ BI ies prK anusfr TIk nhIN Aus mgr lwgx ƒ iswKI qoN izwg jfxf, dUr ho jfxf, munkr ho jfxf, ibRQf jnm gvfAuxf, ibprI cflF ivwc Psxf, jF gurU qoN bymuwK hoxf hI ikhf jf skdf hY. glqI jF iksy kurIqI ƒ suDfrnf jF iswKxf/isKfAuxf hI iswKI hY. aMD ivÈvfsI hoxf, kudrq dy Ault cwlxf, igafn qoN iknfrfkÈI, afpxy afp ƒ hI jnfAuxf mUrKqfeI qoN ibnf hor kI ho skdf hY ? pRkfÈ, igafn, swc jF rOÈnI BfvyN Auh aMqRIv hovy BfvyN bfhrI, Ausƒ hfsl krnf qy dUsiraF ƒ prdfn krnf hI iswK df Drm hY. prkfÈ jo sOKI qrF ho sky, igafn jo afsfnI nfl smiJaf/smJfieaf jfvy, ies df ivroD jƒnI qy mUrK lok hI krdy hn. imsfl dy qOr qy hrmMdr sfihb ivwc ibjlI lfAux vyly aqy gurU gRMQ sfihb jI dy stIk jF pd-Cyd krn vyly bVf ivroD hoieaf, jo ajy vI jfrI hY.

kYQl dy rfjf AudY isMG vwloN BfeI sMqoK isMG jI ƒ gur pRqfp sUrj gRMQ dI rcnf leI injI qy mflI shfieqf idwqI jFdI sI. gRMQ dI rcnf qy soD suDfeI leI vI cfr pMizqF dI iek tolI QfpI geI sI. AunHF pMzqF ƒ BfeI sMqoK isMG ivruwD sB qoN vwzf ieqrfË, ienHF df bRfhmx jfqI ivwcoN nf hoxf, pr sMsikRq gRMQF dI crcf krnf, aqy gur ieiqhfs ilKdy smyN snfqn DrmI sMskfrF dy anukUl kQn nf krnf sI.

kvI sMqoK isMG ilKdy hn ik sUrj pRkfÈ gRMQ rcnf smyN, Auhnf duafly mMd mwq Joty aiVMgdy sn, sUr Gurkdy sn, Koqy hINgdy sn qy kuwqy BONkdy sn. ieh pÈU mMzlI AunHF dI ‘sfr-smwgrI` ƒ ‘dUiÈq` krn leI pUrI qrHF pRiqigaf-bwD sI. kfÈ ik ijhVIaF AUxqfeIaF BfeI sMqoK isMG jI vyly AunHF dI ‘sfr-smwgrI` ivwc ibprF ny pfeIaF sn, AunHF ƒ dUr kIqf jFdf, pr ies qoN aYn Ault, AunHF dI afÈf dy ivruwD, Aus ‘dUiÈq smwgrI` ƒ aDfr bxf ky bVf kuwJ iliKaf igaf hY iswKF dy ieiqhfs ivwc.

igafnI gurbcn isMG iBMzrF vfly df iliKaf ‘sRI gurmuK pRkfÈ` aqy gurbfxI pfT drÈn ijsƒ Auh sMq suMdr isMG jI df pivwqR jIvn kihMdy hn, BI iek aijhI ilKq hY, jo ibwprI cflF dI rih geI kmIN ƒ pUrf krdI hY. iesy ilKq ƒ aDfr bxf ky dmdmI tksfl ny afpxI mirXfdf bxfeI hoeI hY, ijsdf pMQk ‘iswK rihq mirXfdf` nfl nyV df vI vfsqf nhIN. tksfl dI ieh mirXfdf agr qF AunHF dy afpxy dfiery ivwc hI rhy qF koeI gwl nhIN, pr jdoN BI iesƒ sfry pMQ Aupr Tosx dy Xqn kIqy jFdy hn, qF pMQ dI eykqf aqy ieksfrqf ƒ Zfa lwgdI hY, qy bhuq qrHF dy Puwt pfAU JgVy AuqpMn huMdy hn.

nfm jpxf, ikrq krnf, vMz Ckxf iswKI dy muwZly aqy sunihrI asUl hn. gRihsq-Dfrn krnf sB qoN vwzf Drm hY. pRmfqmf dI rËf ivwc rfËI rihxf, kudrqI duwK suwK smyN azol rihxf, iswiKaf bwcy qoN vI lY lYxI pr aMD ivÈvfÈI hoky iksy buwZy mgr BI nhIN lwgxf, iksy vI smwisaf ƒ ivcfrF krky hwl krnf, gurbfxI ƒ pVHnf, smJxf, ivcfrnf aqy Aus qy aml krn dI koiÈÈ krnI, smfijk burfeIaF ƒ iqafgxf, jIvn ƒ mMiËl nhIN mfrg smJxf, mfrg-pFDIaF nfl sohxf ivhfr, imlvrqx aqy shfieqf lYx/dyx df nfm hI iswKI hY.

iswKI sfzI jF quhfzI nhIN. ieh qF ijsny sfjI, jF inBfeI, AusdI hY. hF ies ƒ Korf lfAux vflf, iesdy sunihrI isDFqF ƒ mlIaf-myt krn vflf, ies ƒ roËI-rotI df vsIlf smJx vflf, afm jMqf ƒ sËF dy irhf ibpr qbkf hY. pihlF qF Auh Drm dy nF qy, ByK aqy pKMz krky luwtx df sfDn bxfAuNdf hY qy ies qoN vwzf anrQ ieh ik iswKI vwloN dUr krky puwTy rsqy qor idMdf hY. ieh ies qrHF hY ik koeI aMnHyN ƒ KUh ivwc izwgx qoN bcfAux dy QF, jfx buwJky ivwc Dwkf dy irhf hovy. iksy ƒ srIrk qOr qy Kqm krn vfly ƒ dunIaF Br dIaF adflqF sËf idMdIaF hn, pr ijhVy iksy ƒ afqimk qOr qy mfr idMdy hn, AunHF ƒ sËf qF kI imlxI hY, sgoN DrmIN, afgU, siqkfrXog, jF prAupkfrI krky jfxy jFdy hn.

mwD dIaF ardfsF krn vfly ieh luwtdy BI mwD vrg ƒ hI hn, ikAuNik Auprlf (ivdvfnI) qbkf ienHF dIaF cflF ivwc nhIN Psdf, qy Qwly vfly (grIbF) kol ienHF ƒ dyx leI kuwJ nhIN huMdf. ieh ivdvfnF nfl ivcfr goÈtI nhIN kr skdy, aqy grIbF dI aiqafqimk qOr qy koeI mwdd krnI nhIN cfhuMdy. keI swjx ieh BI kihMdy hn, ik ‘‘jI ieh vI prcfr qF iswKI df hI krdy hn.`` iesƒ asIN ies qrHF smJ skdy hF ik kVfh pRÈfd qF kVfh pRÈfd hI hY, pr ivdvfn kVfh pRÈfd ƒ prvfn krfky gurU dI imhr, gurU dI bÉiÈÈ, gurU dI ikRpf smJky Ckdy hn. pr jdoN Ausy kVfh pRÈfd ƒ sIq-pRÈfd (jUT) ivwc qbdIl kIqf jFdf hY, qF awKF mItI BfvyN koeI Kf lvy, pr dyK ky mwKI inglxI bhuq kTn hY.

sfzy gurU jI krfmfq ƒ kihr kihMdy hn, jF vwD qoN vwD nftk cytk smJdy hn. clIhy kwtxy, grm jF TMZy qp sfDxy, mon Dfrn krnf, iewCf-pUrqI leI (pfT) mMqR jfp, aMn df iqafg, smfDIaF lfAuxIaF, sÍrg df lflc, nrkF df BY, vr jF srfp mMnxf, ÈRIrk pivwqRqf, pRqwK drÈn, ibbfn cVHky swc-KMz ipafny, gRihsq Dfrn nf krnf, hvnF vfkur spYÈl smwgrIaF dI mMg, iksy Kfs jgHF vwsx krky mukqI locxI, kuJ Kfs rMgF df iqafg, gurU gRMQ sfihb jI ivwcoN mn mrËI nfl pMny dy awgy ipwCy jF ivckfroN Èbd ƒ vDIaF jF krVf mMn ky cuxnf jF pVHnF, gurUaF, iswKF jF mfqfvF ƒ ipCly jnmF dy avqfrI iswD krnf, gRihsqI jIvn ƒ iqlFjlI dyxf, gurbfxI ƒ isrÌ qy isrÌ pVHnf pr ivcfrnf nhIN, afrqIaF AuqfrnIaF, dyhDfrI drÈnF dy Pl imlxy, swcKMz drÈn, isrÌ aMimRq-pfn krn dy sMskfr smyN hI afqm igafn ho jfxf, mMg ky Kfxf aqy sRI gurmuK pRkfÈ dIaF hor bhuq sfrIaF AUxqfeIaF ieh mMg krdIaF hn ik sfƒ hor ijwQy ikqy BfvyN iPwt kr idAu, pr gurU dy iswKF ny sfƒ iksy ƒ BI nyVy nhIN Zuwkx dyxf.

iswK Drm ivwc af cuwkIaF kurIqIaF aqy mhMqF, sfDF, pujfrIaF rfhIN PYlfey jf rhy ibprvfd ƒ Twl pfAux leI, isMG sBf lihr aqy cIP Kflsf dIvfn dy sFJy Xqnf sdkf vIhvIN sdI dy ÈurU ivwc ‘iswK rihq mirXfdf` bnfAux dy Auprfly ÈurU hoey. Xfd rhy pMQk iswK rihq mirXfdf pUry 13 sflF dI imhnq bfad sMn 1945 eI: ƒ nypry cfVHI geI sI. iesy hI smyN 1933 eI: qoN lY ky 1935 eI: qwk igafnI gurbcn isMG ny sRI gurmuK pRkfÈ gRMQ vI mukMml kr ilaf sI. igafnI gurbcn isMG 1921 eI: qoN lY ky 1930 eI: qwk sMq suMdr isMG horF dy nfl rih cuwky sn aqy 1930 eI: ivwc sMq suMdr isMG dy akfl clfxy mgroN AunHF dI gwdI qy ibrfjmfn hoey. byÈwk mfieaf dy ilÈkfiraF ivwc AulJy zyrydfr, pKMzI sfD, iewQoN qwk ik akfl qKq dy jQydfr vI sRI gurmuK pRkfÈ dI slfhuxf BUimkf ivwc krdy hn, pr smJdfr iswK ivdvfn kdy vI ies qrHF dIaF ilKqF qoN pRBfivq nhIN huMdy, sgoN ienHF df KMzn krn leI XQf-Èkq Xogdfn pfAuNdy rihMdy hn. zyry df muKI vwzy sMqF dI brsI ies leI hI mnfAuxI cflU krdf hY, ik agFh Aus ny BI afpdI brsI mnfAux dI iprq pfAuxI huMdI hY.

igafnI gurbcn isMG, BfeI buwD isMG jI ricq ‘Kflsf Èqk` pM: 521, aqy sMq inhfl isMG kysrI dI rcnf pM: 475, afpxy nfm Qwly ilK ky, ilKq corI krn dy jurm qoN brI nhIN ho skdy. ieQy ieh iblkul nf smiJaf jfvy, ik aYvyN iksy ƒ nIvF idKfAux leI jF isrÌ ikMqU-pRMqU krn leI hI iliKaf igaf hY. ieh qF qwq igafn ivwc grV-igafn rlfAux dIaF cflF ƒ Twl pfAux df inmfxf ijhf Xqn hY. ieh pVHky ijs ƒ vI aOiKafeI mihsUs ho rhI hY jF koeI gurmuK ipafrf ieh jfxnf cfhy ik ieh vfikaf hI swc hY qF nfl lgfeI jf rhI sUcI ivwc pM: nM: idwqy gey hn, afp dyKx/pVHn dI Kycl kr skdy hn. ies sUcI qoN ibnf hor BI bhuq kmIaF hn, ijvyN ik gurbfxI ilKx ivwc aÈuwDqf (pM: 130, 148, 598, 599), ieiqhfs Kojx qoN ibnf hI, ijvyN ik gurU nfnk afgmn kwqy dI puMinaF aqy gurU nfnk sfihb jI dy sfQI bflf vrgIaF glq gwlF df pRcfr afid.

sMprdfeI igafnIaF ƒ inmrqf sihq ihdfieq kIqI jFdI hY, ik snfqnI pRBfv aqy kMn rsI vflIaF PokIaF khfxIaF ƒ Cwz ky, qwq igafn df pRcfr krnf, aqy qwq Kflsf ƒ ieh sUcnf dy qOr qy dws rhy hF, ik aslIaq ivwc ikMnf kuwJ nklI rlfieaf igaf sI/hY, qy Auh BI iswKI dy mhFrQIaF vwloN. pRmfqmf imhr kry jo sfƒ iswKI dy AuØWcy aqy inafry asUlF dI soJI hovy, gurU gRMQ sfihb AuØWpr ÈrDf aqy ivÈvfs hovy, Kflsf pMQ dI eykqf qy mËbUqI leI XqnÈIl rihMdy hoey jIvn sÌlf krIey.

igafnI gurbcn isMG df iliKaf sRI gurmuK pRkfÈ pVHky afm iswK bRfhmxvfd dy Aus gihry smuMdr ivwc grk ho jfvygf, ijwQoN sfƒ gurU jI ny kwiZaf sI. iswKI qF iewk jIvn-jFc hY. ies ivwc lgfeIaF axhoxIaF pfbMdIaF, nf inBxXog-hwT krky kIqIaF rsmF, mnuwKqf aqy iswKI qoN dUr krn vflIaF hn. iksy ƒ mfrn leI Ëihr ƒ KMz dI prq ivwc jF Kurfk ivwc rlfAuxf huMdf hY. iesy krky hI sRI gurmuK pRkfÈ ivc kuwJ gwlF bfbq gurbfxI aqy vfrF BfeI gurdfs jI ivwcoN BI hvfly idwqy gey hn, jo afm iensfn df mn tuMbdy hn. iesdy nfl nfl BfeI sMqoK isMG jI dy kihx muqfibk ‘sfr smwgrI` ivwc rilaf Auh ‘dUiÈq mfdf` ‘jgHf jgHf` aqy ‘vfr vfr` iliKaf igaf hY, jo sDfrn iswK kr hI nhIN skdf, aqy iswKI ivcfrDfrf dI ivroDqf huMdI hY, ijs nfl PokIaF rIqF, zr, vihm, BivwKbfxIaF, Ëfq-pfq, suwc-jUT, pivwqr-apivwqr vrgIaF mfrU rucIaF idl ivwc smfDIaF lfky bYT jfxgIaF.

ijnHF ny iswKI pRcfr df burkf isrP roËI-rotI dI Éfiqr jF luwtx dI skIm aDIn pfieaf hY, jF ijhVy isrÌ pUjf-dkÈxf (dyky) nfl surgF dI lflsf krdy hn, AunHF ƒ qF byÈwk sRI gurmuK pRkfÈ TIk lwgdf hovy, pr ijhVy gurmuK afp gurbfxI pVH ky nfm, dfn, ieÈnfn dI rmË smJdy hoey, mIrI-pIrI, dyÊ-qyÊ, sMq-ispfhI, BgqI-ÈkqI, rfj-jog vflI avsQf mfxdy hoey, jIvn-mukq hoxf locdy hn Auh ‘sRI gurmuK pRkfÈ` vflI ‘dUiÈq smwgrI` nfl kqeI sihmq nhIN hoxgy.

sRI gurmuK pRkfÈ dy kuwJ pM: nM: ijwQy ‘dUiÈq smwgrI` dyKI jf skdI hY.

gurduafry df inÈfn sfihb sunihrI KMzy df :- 10

gurU nfnk dyv jI df jnm kwqy dI pUrnmfÈI ƒ :- 16, 244

gurU nfnk dyv jI dy sfQI mrdfnf aqy bflf :- 18, 528

crnF nfl mwkf Pyrnf :- 18

aMq smyN gurU nfnk dyv jI dI dyh nhIN imlI :- 19

bfly ny jnm sfKI ilKI :- 22

mfqf gMgf jI ny bfby buwZf jI pfsoN puwqr pRfpqI df vr ilaf: 31, 36

svf lwK jpu jI :- 49, 123, 152, 153, 227, 422, 449, 599, 601, 603, 620, 621

CwqI lwK mUlmMqR :- 48, 123, 128, 129, 449, 601, 619, 620, 624

gurU hir ikRÈn jI aqy rfm rfie jI dI prK smyN mMjy dy pfvy ivwc sUeI KuwBxI :- 54

aOrMgy ƒ siqgurF dy drÈnF dI jgHf DrqI ivc qyV idsxI :- 59

mwKx Èfh lubfxy df jhfË :- 62

ibafs ivwcoN 13 idnF bfad gurbfxI dy pMny suwky inklxy :- 63

dygcy ivcoN sUr inklxy :- 69

qyg df vfr cwlx qoN pihlF isr DV nfloN judf hoxf :- 70

dsmyÈ jI ny pfxI BrdIaF nfrF dIaF gfgrF qoVnIaF :- 73

CwqI awKrf jfp (mhF-mMqr) :- 76, 267, 326

Byt kIqy aMbF ƒ iPr ibRCF nfl joV dyxf :- 77

iÈkfr kIqy jIvF ƒ iPr iËMdf krnf :- 77

kIrqIaf dy ipqf ƒ irwC jUn qoN CuzfAuxf :- 77

aMimRq/pqfiÈaF vflf icVf icVI XuwD :- 78

‘kY` dI jgHf ‘ky` kihx qy qmfcf :- 80, 457

jogf isMG dI rfKI :- 81

gozy aqy pYr joV ky mUqy aqy Quwky qF zr imty :- 81

285 CykF vflf gMgfsfgr :- 87, 542

gurU ny iswKF ƒ kysF qoN PVHky nrkF ivcoN kwZxf :- 91

ibdyhI tksflIey, kfxf idE kwZxf, gYr aMimRqDfrI dy hwQoN pRÈfdf nf Ckxf :- 93

nOhr ipMz mry kbUqr iËMdf krny :- 93

suhyvf ipMz ivwc jMz ƒ ipwpl Kfey qF Kflsf rfj hovy :- 93

jl ivwc KVHky qp krnf :- 101

mfqf sfihb dyvF ipCly jnm ivwc rfjy sqsMD dI DI sI :- 101

dsmyÈ jI df GoVy smyq swcKMz ipafnf :- 103

25 ibbykI iswK pKMzvfd :- 107

DUP, kuMB, jl, dIvf, iGEu ËrUrI :- 108, 381

pMj ipafry pMj BgqF dy avqfr sn :- 112

mMgqy ƒ dfn qy pMCIaF ƒ pfxI :- 125

Èrfb dy nfl nfl mfs df bMDn :- 123, 476

qIrQ Brmx :- 126

goieMdvfl jpujI pfT krky curfsI kwtxI :- 127, 346, 541, 619

iek lwq Bfr hoky suKmnI pVHnf :- 129, 449

gurU gRMQ sfihb ivwcoN vfk afpxI iewCf anusfr lYxf :- 130, 148, 236,
598, 599, 615

jMmdy sfr kwC qy kVf pfAuxf :- 131

do sfl df gfqry ikRpfn, idn rfq vfihgurU jfp :- 132

swqvyN sfl lg kMnf ivcfr ky pfT krnf :- 135

bfl lIlf smfpqM :- 138

cflI idn gur mMqR, cflI idn mUl mMqR :- 143, 441

dvfeI nhIN vrqxI :- 145, 256

BUq BivK dy jfnxhfry :- 147

BFizaF dI jUT pIxf :- 150

mwCIaF dI rIs krky pfxI ivwc qp krnf :- 151, 247

siqgurF dy prqwK drÈn :- 155, 601

swc KMz drÈn :- 166, 379, 573, 590

ibbfn cVHky swc KMz ipafnf :- 173, 399, 579

aMimRq Ckx smyN hI afqm-igafnI ho jfxf :- 177

gurU gRMQ sfihb dy Bog-AupRMq iPr jpujI ËrUrI :- 180, 282, 383

dsmyÈ jI vFg hI bfmHx dy Tfkur roVHny :- 181

pwcI idn mon Dfrn krnf :- 181, 253, 277, 356, 403, 441

sMq suMdr isMG leI nfm dyxf; murfry, sRI sMq, dIn idafn, gusfeIN, suafmI, aMqrjfmI, hir sMq, sMq agfD apfr, sMq isrqfj, akfl-rUp, pRBU, nfQ, sfeIN, hirjI, mirXfdf pRÈoqm, suafmI :- 346, 355, 378, 398, 435, 436, 442, 411, 433, 453, 459, 496, 501, 519, 520, 540, 583, 593

mUlmMqR df sMpt lfky pfT krnf :- 204, 362,T 363, 460, 584,
604, 612

cflI isMGF ny cflI idn svf-svf lwK mUlmMqR kIqf :- 205

rihrfs pMj gRMQI anusfr pVHnI hY :- 210

jwQy dy Èbd gfien smyN ruwKF qoN rs coxf qy pMCIaF ny rukxf :- 24

suMdr isMG ƒ 1914 eI: ivc knKl ivKy 243 sfl dy sMq nfl imlfp:- 231

aMimRq dyx smyN dsmyÈ jI ny sIs kwt ky hwQ ivwc PVHy :- 232

pTfxF ƒ ÈhId idwsxy qy pfgl hoky kwpVy PfVny :- 250

diraf dI Cwl df pfxI nIvyN QF igaf nhIL AuØWcy QF cVH igaf :- 251

gurU amrdfs jI ny ikwlI PVH ky qp krnf :- 260

suKmnI sux ky swp ny mr jfxf :- 264

bIbI jI dI ieh vizafeI sI ik ÈfdI nhIL kIqI :- 269

aKMz pfT smyN spYÈl smwgrI :- 271

ikrq nf krn ƒ slfhuxf :- 275

101 aKMzpfT krny :- 275, 436, 440, 463, 465, 621, 636

pfT sunx mgroN ibRkqIaF ny qn dy bsqR lfhuxy, kutIaf pfAuxIaF, bnvfs lYxf :- 282, 286

gurU dy KUh qoN mfÈkI pfxI nf Brn dyxf aqy bokf pfxI :- 314, 328

hrf, lfl, BgvF, sUhf rMg iqafgxf :- 321, 475

gurU ky lMgr ivwc sfDUaF dI pMgq alwg lfAuxI :- 345

ardfs mgroN afrqI :- 352

Cy mhIny dIaF smfDIaF lfAuxIaF :- 355

siqgur kI kfÈI vsx df Pl :- 370

iswK ny aMb rfh ivc cUp lYxf qy guTlI lY jfxf :- 380

suKmnI pVHn nfl sB suK imlxy :- 402

pwcI gurU gRMQ sfihb iekwTy pRkfÈ krny :- 413, 414, 416
(mhfqm pM: 419)

swq aKMz pfT krfAuxy :- 418

pMdrF aKMz pfT krfAuxy :- 444

mwD dI ardfs/kQf :- 421

sucY dy arQ suwc dI jgHf socxf krny :- 423

mukqI-lfVI ivafhuxf :- 428

sMq-drs Pl :- 430, 436, 523

mhoCy krky ivhlV sfDF ƒ KuafAuxf :- 434

imRqk rsm dsvyN mukfvy :- 444

mflf mMqR :- 457

mnI isMG ƒ sMprdfie clfAux ƒ ikhf :- 458

bynqI cOpeI qIr sqwdRv qwk vIcfry :- 471

aMimRq CkfAux smyN mUlmMqR pAuVI smyq pVHfAuxf :- 471

ÈrIrk pivqRqf :- 504

ÈMqF dy ieÈnfn jl nfl rfjI hoxf, rfjy ny :- 523

akfl kutIaf, gurUaF ƒ avqfrI iswD krnf :- 543

CwbI aKMz pfT pRkfÈ krnf :- 554

hMs smfn ibRqI pfxI Cwz duwD Ckxf :- 555

spqfihk pfT :- 561, 601

hr pUrnmfÈI ƒ aKMz pfT :- 570

gur-Èbd dI ivafiKaf qoN pihlF kwcI bfxI vflf mMglfcrn ËrUrI :- 574

hr roË mUlmMqR dI 33 mflf, jF pMj suKmnI, jF 25 jpujI, jF pMj gRMQI, jF 25 hËfr vfihgurU mMqR jpxf kro :- 577, 615

kCihry Aupr vsqU nhIN pfAuxf :- 577

hwQ ivwc qIr rwKxf :- 577

pfTI dI apivqRqf krky rog nf htxf qy Aus rog ƒ afpxy AuØWpr lY lYxf :- 580

mUlmMqR slok smyq :- 596

aKMz pfT qy afsf dI vfr iekwTy cwlxy :- 597

grmI smyN ryq dy itwby qy, TMZ smyN pfxI ivwc qp krn ƒ duwK-suwK smqf iswD krnf :- 601

iswK-pMQ qoN vwKrI mirXfdf QfpxI :- 604

PrIdkotI tIkf :- 617

gurU nhIN sgoN isMG rKvfly :- 623

svf lwK vfihgurU :- 624

jQy dy isMGF ƒ suwKy dI mnfhI nhIN :- 631

ieh qyj suBfAu qy lVfky vI ho skdy hn :- 634

gËf krnf/mMg Kfxf :- 634

ieh sMprdfeI rIq hY qy sMprdfeI arQ krny hn :- 640, 641




.