.

dyh iÈvf br moih iehY

igafnI Bfg isMG aMbflf

ijvyN ‘jorI jIXY jug cfir iqhfrI` aqy ‘imqR ipafry nUM hfl murIdF df kihxf` afidk kwcIaF rcnfvF keI rfgI swjxF ny (ibnF ivcfry) gurU klgIDr jI vloN rcIaF smJ ky gurU gRMQ sfihb jI dI hËUrI ivwc pVHxIaF pRclq kr idwqIaF hoeIaF hn, iqvyN ‘dyh iÈvf br moih iehY` vflf svwXf vI vyKo-vyKI vwzy-vwzy jYkfry aqy hulfiraF nfl pVHxf afpxf nym bxf ilaf hY.

jy puwCy ik ‘iÈvf` df arQ kI hY aqy ies qoN ‘vr` mMgx vflf kOx hY qF mlukVf ijhf hfsf hws ky kihMdy hn ik arQ qusIN igafnI lok jfxo [[[[ sfnUM arQF-AurQF dI loV nhIN [[[[ asF qF anMd lYxf hY. sdky jfeIey ies arQ-boD nF hox vfly anMd qoN ijs anMd df ‘anMd` kyvl gurbfxI boD qoN kory hI lY skdy hn.

kuJ vIr ieh Auqr idMdy hn ik isvf df arQ akfl purK aqy vr mMgx vflf gurU klgIDr hY. keI rfgI aqy pRcfrk swjx afpxy kIrqn, kQf, ivafiKaf nUM mnorMjk rUp dyx ihq AupRokq svYXf dsm grMQ ivwc iliKaf drsf ky awzIcotI dy qRfx hor vI keI imrc-msfilaF rfhIN dÈmyÈ jI nUM ‘iÈvf` df jfck (mMgqf) iswD krn leI ieQoN qk ibrQf jqn krdy hn ik afpxy vloN koeI ksr nhIN Cwzdy.

inrxf

ieh mMinaf ik ‘dyh iÈvf` vflf svwXf dsm grMQ ivwc iliKaf hY, pRMqU ieh iek sfkq mqIey kvI dI rcnf hY (ijnHF bfbq ies pusqk ivwc nÈy pRyrk vfly pRkrx ivwc kuJ ivsQfr idwqf hY). gurU klgIDr jI dI bfxI nhIN aqy iÈvf df arQ vI akfl purK nhIN qy nf hI gurU jI ny iÈvf qoN koeI ‘vr` mMigaf hY. ies ihq ieh BulyKf drsfAux qoN pihlF ieh dwsxf ËrUrI hY ik dsm grMQ nfm qoN BulyKf Kf ky ies nUM dsvyN gurU jI df gRMQ smJxf aqy ies ivclI sfrI rcnf dÈmyÈ ikRq mMnxI iek vwzI BfrI Buwl hY.

kfrx ieh ik ies sfry dy sfry gRMQ ivwc dÈmyÈ jI dIaF bfxIaF jfp sfihb, akfl Ausqiq afidk kuJ AuglIaF `qy igxvIaF kyvl nfm mfqR hI hn, bfkI sfrI dI sfrI rcnf anmwqI ivdvfn kvIaF aqy sfkq mwq avlMbI (vfm mfrgIaF qQf aGoV pMQI jogIaF nfl imldy-juldy) AuhnF kvIaF dI hY ijnHF ivco keIaF dy nfm isafm aqy rfm afidk pRqwK qOr `qy iesy dsm grMQ ivcoN hI vyKy jf skdy hn.

isvf df arQ akfl purK nhIN blik iÈv pqnI pfrbqI hY.

not - vyKo BfeI kfnH isMG nfBf ikRq mhfn koÈ (BfÈf ivBfg, pMjfb vloN pRkfiÈq) pMnf 201, XQf –

iÈvf - iÈv dI iesqRI durgf (pfrvqI) ijvyN rfm, ikRÈn, prsrfm afidk 24 avqfrF df hyq ivÈnUM Bgvfn hY, Bfv 24 avqfr klF (aMsU) sMjugq ivÈnUM hI Dfrdf hY, iqvyN KoVsf mfqRI (16 dyvIaF) dI hyqU iÈv pqnI pfrbqI hY. arQfq azo-awz 16 dyvIaF df rUp ieh mhFmfeI pfrbqI hI hY aqy pfrbqI dy ihMgulf, ipMgulf, cMzkf, durgf, sIqlf afidk anykF nfmF ivco isvf vI iek nfm hY.

AupRokq pfrbqI Bfv isvf qoN vr mMgx vflf mhFkflI (kfilkf) arQfq ‘isvf` df arfDk kvI isafm hY ijs ny cMzI cirqR Aukq iblfs dI smfpqI AupRMq 231vyN aMk ivwc ‘dyh isvf br moih` vfly svYXf duafrf isvf qoN vr mMigaf hY, ijs nUM aglf 232 aMk vflf svYXf hor vI spÈt krdf hY. XQf-

cMz cirqR kivwqn mY, brinE sB hI rs rudR meI hY..

eyk qy eyk rsfl BieAu, nwK qy iswK lAu Aupmf su neI hY..

kAuqk hyq krI kiv ny, sqsX kI kQf ieh pUrI BeI hY..

jfih nimq pVY suin hY nr, sy inscY kir qfih deI hY..

ies qoN agly smfpqI vfly dohry df aMk 233 hY, ijs nUM pVH ky pfTk AuWkf hI inrsMsy ho jfxgy. XQf –

grMQ siq sieaf ko kirE jf sm avur nf koie..

ijh nimq ‘kiv` ny kihAu su dyh cMzkf soie..

qF qy iswD hoieaf ik dyh isvf vflf svYXf sRI muKvfk bfxI nhIN ikAuNik ies sveIey qQf dohry ijnHF ivwc sfÌ iliKaf hoieaf hY ik ‘kOqk hyq krI` ‘kiv` ny aqy ‘ijh nimq kfiv ny kihAu` qoN spÈt hY, ies leI AupRokq pRbl pRmfxF dI hoNd ivwc ‘dyh isvf br moih` vflf sveIaf gurU jI dI rcnf supny ivwc vI iswD nhIN ho skdI.

ieQy ieh dwsxf vI ËrUrI hY ik ijhVy ivdvfn vIr dsm grMQ ivclI sfrI rcnf dÈmyÈ ikRq iswD krn leI gurU jI nUM hI kvI drsfAuNdy hn, Auh bicqR nftk ivcly kibXobfc ‘TFZ BXo mYN joir kr` aqy ‘nfnk sfieru eyv khqu hY scy prvdgfrf`` (DnfsrI m: 1, afid gurU gRMQ sfihb), vfly pRmfx dI Et lY ky kihMdy hn ik AupRkq pRmfxF qoN spÈt huMdf hY ik gurU sfihbfn afpxy afp nUM Èfier aQvf kvI drsFdy sn.

AuWqr ieh ik bicqR nftk ivclI ‘ab mY apnI kQf bKfno` aqy ‘TFZ BXo mY joir kr` afidk kvIaF dI kpol klpnf sbMDI iesy pusqk ivwc hI ivsQfr pUrvk dwisaf igaf hY ik nF koeI dyvI 90vyN pdm dYq mfr ky phfVF ivwc luwkI qy nf hI iksy hymkuMt AuWqy qpsvI bRfhmx dI Èyr vflI KlVIAuN jnm lY ky asMKF vrHy mhFkfl aqy kfilkf nUM arfiDaf qy nf hI iksy rwb ny ibmfn (hvfeI jhfË) Byj ky iksy duÈt dmn nUM afpxy mkfn AuWqy bulf ky ieh kuÌr qOilaf ik jdoN qoN isRÈtI rcI geI AudoN qoN lY ky awj qIk iksy ny vI myrf nfm nhIN jipaf-jpfieaf qQf ‘TFZ BXo mY joir kr` afidk vI iksy ny nhIN Aucfrn kIqf.

‘Bfv` ieh sB kuJ mhFkfl aqy kfilkf dy AupfÈk kvI df ies leI imiQafvfd hY ik ikvyN n ikvyN iswK pMQ ieh inÈcf kr lvy ik dsvy N gurdyv ny ipCly jnm ivwc mhFkfl aqy kfilkf nUM arfiDaf sI. dUjf gurU klgIDr jI dI kiv sMkyqI mohr-Cfp sRI muKvfk pfqÈfhI 10 hY. ieh vwKrI gwl hY ik dsm grMQ dIaF azo-awz anykF bIVF dy (keI cqur ivroDI aqy ajfx ÈrDflUaF qQf suafrQI) ilKfrIaF ny ijQy rcnfvF ivwc anykF QfeIN adlf-bdlIaF kIqIaF hn, AuQy jfxy aQvf ibnF jfxy ‘sRI muKvfk pfqÈfhI 10` qy ‘sRI BgAuqI jI shfie` qQf ‘¡ vfihgurU jI kI Ìqy hY` afidk isrlyKF ivwc vI jog-ajog asQfn Cwz ky afpo afpxI mnOq anusfr aMqry pf idwqy hn ijnHF df inrxf krnf ajfx qF ikqy rhy cMgI BlI sUJ vfilaF vfsqy vI keI vfrI kiTn ho jFdf hY.

qIjf ‘‘nfnk sfieru eyv khqu hY`` vflI quwk ivwc ijQy sfier Èbd vriqaf hY AuQy nfnk nfm vI nfl hI hY. Bfv AuQy ieh sMsf nhIN pYNdf ik ikhVf sfier hY. blik afid gurU gRMQ sfihb jI ivwc arMB qoN aMq qk guru ivakqIaF dI bfxI ivwc hr QfvyN kiv sMkyqI kyvl nfnk hI inXm bwD hY ijs dy isrlyKF Auqy mhlf 1, 2, 3 afidk vI ivafpk inXm anusfr hY. Bfv dsm grMQ vFgUM Jmylf koeI nhIN ijvyN ik ikRÈnf avqfr dy 2492 CMdF ivwc anykF vfrI isafm aqy ikqy-ikqy rfm kvI ny afpxy nfm vrqy hn. pr keI kvIaF ny afpxIaF ikRqIaF ivwc afpxy nfm ikqy vI nhIN idwqy, ijvyN ik ‘rfmfvqfr` dy 864 CMdF ivwc kvI ny afpxf nfm nhIN idwqf. kyvl 3 vfrI kiv Èbd hI vriqaf hY.

iek hor gwl ieh ik durjnqoÈ inafie anusfr kdy QoVHy icr vfsqy dsm ipqf dI kiv sMkyqI mohr Cfp ‘sRI muKvfk pfqÈfhI 10’ dI QfvyN kiv vI mMn leI jfvy qF vI ‘dyh isvf` vflf svYXf dÈmyÈ ikRq nhIN ho skdf ikAuNik gurU jI Aus akfl purK dy pujfrI sn ijs bfbq gurbfxI ieh sMdysL idMdI hY ik –

iqafig suafmI afn kAu icqvq mUV mugD Kl Kr qy.. [[[[[

isv ibrMic asur sur jyqy kfl agin mih jr qy..

(mlfr mhlf 5, 1267)

afidk aqy afpxI-afpxI rcnf akfl Ausqq ivwc drsfAuNdy hn ik -

anhd rUp anhd bfnI..

crn srn ijh bsq BvfnI..

isvf df arQ dyvI hox dI puÈtI ihq dsm grMQ ivcly pRbl pRmfx XQf -

dohrf

Kyq jIq dYNqn lIE, gey dyvqy Bfj..

iehY ibcfirAu mn ibKY, lyhu ‘isvf` qy rfj..

(cMzI cirqR Aukq iblfs aMk 72)

Bfv rx BUmI ivwc dYNqF ny ijwq pRfpq kr leI qF dyviqaF ny ivcfiraf ik hux isvf (durgf) dI shfieqf duafrf dYNqF qoN rfj vfps lYxf cfhIdf hY.

punf

Dfie gdf gih Poir kY PAuj ko

GfAU isvf isr dYq ko mfirAu..

(cMzI cirqR, Aukq, iblfs, aMk 98)

Bfv isvf (durgf) ny gdf pkV ky dYNq dy isr `qy GfAu (ËKLm) kIqf.

hor

rkq bIj dl sfj kY Auqry qtigr rfj..

sRvx kulfhl suin isvf kirAu juwD ko sfË..

(cM[cir[A[ib[ aMk 128)

Bfv rkqbIj dYNq ÌOj lY ky kYlfÈ prbq AuWqy afieaf qF Èor-Èrfbf sux ky isvf (durgf) ny juwD leI iqafrI kr leI.

hor

prI, pdmnI, pfrbqI, prm rUpf..

isvf bfsvI, bRfhmI, irwD kUpf..

(cM[cir[ aMk 228)

hor

nmo ihMgulf, ipMgulf, qoqlfXM..

nmo kriq kXfnI isvf sIqlfXM..

(cM[cir[ aMk 229)

AupRokq sfry nfm isvf (durgf) dyvI dy vwK-vwK rUpF ivwc kvI vloN Aucfry hoey hn.

hor

agnq mfry gny ko, BjY ju su sur kir qRfs..

Dfir iDafn mn ‘isvf` ko, qwkI pUrI kYlfÈ..

(cM[cir[ Au[ib[ aMk 19)

Bfv jdoN dYNqF ny anykF dyvqy mfr idwqy qF bfkI dyvqy zrdy mfry isvf (durgf) dI Et qk ky kYlfÈ prbq `qy af gey.

hor

dyvn ko Dn Dfm sB dYqn lIE iCnfie..

dey kfZ surDfm qy, bsy isvpurI jfie..

(cM[cir[ Au[ib[ aMk 20)

Bfv dyviqaF df Dn Dfm dYqF ny Kws (Koh) ilaf qF dyvqy isvf df afsrf qk ky isv purI (kYlfÈ AuWqy af ky rihx lwgy).

not - isvf df arQ akfl purK dwsx vfly vIrF qoN puwiCaf jfvy ik akfl purK kYlfÈ prbq AuWqy rihMdf hY jF isvf (pfrbqI durgf) rihMdI hY qF kI AuWqr dyxgy ?

hor

durgf qUM, iCmf qUM, isvf rUp qyro..

qU DfqRI sPfhf nmskfr moro..

ikRÈnfvqfr CMdF ivcoN iÈvf sbMDI pRmfx –

jXf, afjXf, ihMgulf, ipMgulf hY..

isvf, sIqlf, mMglf, qoqlf hY..

(ikRÈnf avqfr aMk 426)

ikRÈn jI ny jMg BUmI ivwc skq isMG nUM mfrn ihq isvf dI arfDnf kIqI, XQf -

bIr pTy jdbIr AuqY ieq BUim pY bYT isvf jp kIno..

aAur deI suwD Cfz sBYqb qfhI ky DXfn ibKy mn dIno..

cMz qbY prqwC BeI br mFghu ju mn mY joeI cIno..

Xf ‘air` afj rno rn mYN Gn sXfm ju mFg iehY br lIno..

(ikRÈn avqfr, aMk 1332)

jbY cMz ko hir bru pfXo..

skiq isMG ko mfir igrfXo..

(ikR[a[ CM[aMk 1337)

jdo rfjy BIKm dI puqrI rukmxI nUM ivafhux ihq cMdyrI df rfjf ‘isspfl` bfrfq lY ky ‘kuMdn pur` ivwc afieaf pr rukmxI isspfl dI Qfvy N ikRÈn jI nfl jfxf cfhuMdI sI, ijs leI isvf dy mMdr ivwc vr pRfpqI ihq rukmxI ny hyT ilKI bynqI kIqI, XQf –

jb rukmx iqh mMdr geI..

duK sMg ibhbl aiq hI BeI..

iqh iev roey isvf sMg rivAu..

quih qy moih iehI bru sirAu..

(ikR[a[ CM[ aMk 1988)

svYXf

dur deI sKIaF krky, kr lIn CurI kihE Gfq krY hAuN..

mY bhu syv isvf kI krI iqhI qy sB hoN sU iehY Pl pYhAu..

pRfnn Dfm pToN jm ky ieh dyhurY Aupr pfp cVY hAu..

kY ieh ko irJvfie TbY birbo hir ko ieh qy bru pYhAu..

(ikR[a[CM[ aMk 1989)

dyvI jU-bfc

dyK dÈf iqh kI jgmfq, pRqwC hYP qfih kihE hs aYsy..

sXfm kI bfm qY afpnY icwq kro duicqf Pun rMc n kYsy..

(ikR[a[ aMk 1990)

dohrf

Xo bru lY kY isvf qy pRsMn clI huie icwq..

sXMdn pY cV mn ibKY cih sRI jdu piq imwq..

(ikR[a[ CM[ aMk 1991)

hor

aYsy smoD kY puqR-bDU ko, BvfnI ko pY iqn jfie mnfXo..

TfeIs idvs lAu syv krI iqh kI iqko aiq hI irJ vfXo..

rIJ isvf iqn pY qb hI kib sXfm iehI bru dfn idvfXo..

afie hY sXfm n sok kro qb lAu hir lIny qRIaf mn afXo..

(ik[a[CM[ aMk 2060)

punf

kfnu ko hyir qRIaf min ky juq sok kI bfq sBY ibsrfeI..

zfr kmMzl mY jlu sIql mfie pIXo pun vfr kY afeI..

jfdv aAur sBY hrKY aru bfjq BI pur bIc bDfeI..

aAur khY kib sXfm isvf su sBY jfg mfie shI TihrfeI..

(ikR[a[CM[ aMk 2061)

jog Bfsdf hY ik pfTkF nUM AuWkf hI inrsMdyh krn ihq cMzI cirqRF dy mUl dI jfxkfrI vI dy idwqI jfvy. cMzI cirqRF df mUl vyd ivafs jI dy rcy aTfrh purfxF ivcoN iek mfrkMzyX purfx vI hY. mfrkMzyX dIrG afXU vfly Cy icrMjIvI irÈIaF ivcoN iek irÈI hoieaf hY. ijs bfbq gurbfxI ivcoN vI anuvfdk pRmfx imldf hY ik-

‘‘mfrkMzy qy ko aiDkfeI ijin iqRx Dir mUMz blfey..``

aqy ies nUM bRhmy df puwqr vI ikhf jFdf hY.

vfsqv ivwc mfrkMzy imRkuMz irÈI df puwqr sI. imRkuMz irÈI nUM igafn hoieaf ik myry puwqr dI afXU bhuq QoVI hY, ijs kfrn imRkuMz icMqfqur rihMdf sI. iek vfrI kuJ irÈI ies dy Gr afey, mfrkMzy ny bhuq syvf kIqI, irÈIaF ny ikhf, ‘‘bwcf icrMjIv rho``, qdoN imRkuMz ny bynqI kIqI ik ies dI afXU qF bhuq QoVI hYL qF irÈI ies nUM bRhmy kol lY gey qy bynqI krky bRhmy koloN icrMjIvI hox df vr idvfieaf, ijs krky bRhmy df puwqr vI ikhf jFdf hY.

mfrkMzyX purfx dy sfry iek hËfr slok hn, ijnHF ivcoN 82vyN aiDafey qoN lY ky 94 aiDafey Bfv 13 aiDafvF dy 700 slok hn, ijnHF ivwc isvf (durgf) vloN mwD, kYtwB, mihKfsur, rkq bIj aqy suMB afidk dYNqF nfl kIqy jMg-juwDF df vrnx hY. ienHF 700 slokF nUM ‘spq seI` aqy ‘spq sqI` aQvf ‘sqsX` jF durgf pfT afidk vI ikhf jFdf hY.

AupRokq 700 slokF df kuJ tIkf sXfm afidk kvIaF ny ibRj BfÈf aqy pMjfbI BfÈf ivwc iqMn rcnfvF aMdr kIqf hY. XQf -

1[ cMzI cirqR Aukq iblfs (ibRj BfÈf)

2[ cMzI cirqR (ibRj BfÈf)

3[ cMzI (BgOqI) dI vfr (pMjfbI)

cMzI cirqR Aukq iblfs dy 7 aiDafey hn aqy AunHF aiDafvF dIaF aMqkfvF ivwc nflo-nfl mfrkMzyX purfx dI sUcnf vI kRmvfr sMpUrn qOr `qy krfeI geI hY. XQf -

1[ ieiq sRI mfrkMzy purfxy cMzI cirqR Aukiq iblfs mwD-kotwB bDih pRDm iDafie.

2[ ieiq sRI mfrkMzy purfny [[[[[[[ mihKfsur bDih nfm duqIaf iDafie.

3[ ieiq sRI mfrkMzy purfny ‘DUmr nYn` bDih iqRqIaf iDafie.

4[ ieiq sRI mfrkMzy purfny cMz-muMz bDih cqRQ iDafie.

5[ ieiq sRI mfrkMzy purfny rkq bIj bDih pMcmo iDafie.

6[ ieiq sRI mfrkMzy purfny insuMB bDih Kstmo iDafie.

7[ ieiq sRI mfrkMzy purfny suMB bDih spqmo iDafie sMpUrn.

cMzI cirqR (dUjy) aqy cMzI dI vfr ivwc vI AupRokq cMzI cirqR

Aukiq iblfs vfilaF juwDF-jMgF nUM azo-awz kvIaF ny drsfieaf hY.

AupRokq pRmfx ieqny sbl aqy akwtvyN blik pRqwK rUpI pRmfx hn, ijnHF dI hoNd ivwc iksy vI ivafkrx dI sUqR-sMDI aQvf AukqI-XukqI jF lwCx-ibRqI duafrf isvf df arQ cMzkf, sIqlf, durgf afidk dyvI qoN ibnf, akfl purK jF hor koeI ho hI nhIN skdf ikAuNik Auqly sfry dy sfry pRmfx dsvyN grMQ ivcly inrol cMzI cirqRF nfl sbMDq aqy pRsMgk hn. XQf -

svYXf

Bfj gieE mGvf ijn ky zr, bRhm qy aid sBY BY BIqy..

qyeI vY dYNq prfie gey, rn hfr inhfr Bey blu rIqy..

jMbk, igRJ inrfs Bey bnbfs gey jug jfmn bIqy..

sq shfie sdf jg mfie, qYsuMB insuMB bzy air jIqy..

(cMzI cirqR Aukq iblfs aMk 225)

dyv sBY imil kY iek TAur, so aCwq kuMkm cMdn lIno..

qwCn lwCn dykY pRdwCn, tIkf su cMz ky Bfl mY dIno..

qf Cib ko AupjXo qh Bfv, iehY kiv ny mn mY liK lIno..

mfnhu cMd ky mMzl mY suB mMgl afn pRvysih kIno..

(cMzI cirqR Aukq iblfs aMk 226)

kibq

imil kY sU dyvn bzfeI krI kflkf kI, eyho jg mfq qY qo kitAu bzo qfp hY..

dYqn ko mfr rfj dIno qY suryÈ hUM ko, bzo js lIno jg qyro eI pRqfp hY..

dyq hYN asIs idjrfK irK bfir bfir, qhF hI piVAu hY bRhm kAuc hUM ko jfp hY..

aYsy jsu pUr rihAu cMzkf ko qIn lok, jYsy Dfr sfgr my gMgf jI ko afp hYN..

(cMzI cirqR Au[ib[ aMk 227)

svYXf

dyih asIs sBY sur nfir, su Dfir kY afrqI dIp lgfieAu..

PUl, sugMD su aCq dwCn jwCn, jIq ko gIq su gfieAu..

DUp jgfie kY, sMK bjfie kY, sIs invfie kY bYn sunfieAu..

hy jg mfie sdf suKdfie, qY suMB ko Gfie bzo js pfieAu..

(cMzI cirqR Au[ib[ aMk 228)

skRih sfij smfij dY cMz, sumod mhF mn mfih BeI hY..

sUr, ssI, nB Qfp kY qyju dY, afp qhF qy su lop BeI hY..

bIc akfÈ pRkfÈ biZE, qh kI Aupmf mn qy n geI hY..

DUr kY pUr mlIn huqo riv, mfnhu cMzkf Aup deI hY..

(cMzI cirqR Au[ib[ aMk 229)

kibq

pRQm mwDkot md mQn mihKfsurY,

mfn mrdn krn qrk br bMzwkf..

DUmR idRg Drn Dr DUr DfnI krn,

cMz aru muMz ky muMz KMz KMzwkf..

rkq bIrj hrn, rkq BwCn krn,

drn aru suMB rn rfr irs mMzwkf..

suMB bl Dfr sMGfr krvfr kir,

skl Klu asur dlu jYq, jY cMzkf..

(cMzI cirqR Au[ib[ aMk 230)

svYXf

dyh iÈvf br moih iehY ÈuB krmn qy kbhUM n troN..

n zroN air so jb jfie lroN, inscY kr apnI jIq kroN..

aru isK hO afpny hI mn ko, ieh lflc hAu gun qAu Aucro..

jb afv kI aAuD indfn bnY, aiq hI rn mY qb jUJ mro..

(cMzI cirqR Au[ib[ aMk 232)

dohrf

gRMQ siq sieaf ko kirAu jf sm avru n koie..

ijh nimq kiv ny kihAu, su dyh cMzkf soie..

(cMzI cirqR Au[ib[ aMk 233)

muwkdI gwl ieh, ik ‘dyh` ‘isvf` vfly svXY ivwc iÈvf df arQ durgf BvfnI hY qy ieh vr mMgx vflf sfkq mqIaf (iÈvf AupfÈk) ‘sXfm` kvI hY ijs ny ik ikRÈn avqfr dy 2489vyN aMk ivwc vI Kuly-zuwly ÈbdF ivwc iesy Bfv nUM pRgt kIqf hY, XQf –

CqRI ko pUq hO bfmn ko nfih, kY qpu afvq hY ju kroN..

ar aAur jMjfr ijqo gRh ko, qoih iqafg khF icq qf mY DroN..

ab rIJ kY dyhu vhY hm kAu, joAU hAu ibnqI kr jor kroN..

jb afAu kI aAuD indfn bnY, aiq hI rn mY qb jUJ mroN..

iek PokI ivcfr

iek rfgI swjx nfl dyh iÈvf vfly sveIey sbMDI bcn-iblfs hox AupRMq Ausny ieh qF mMn ilaf ik iÈvf Èbd akfl boDk nhIN qy nf hI ieh sveIaf dÈmyÈ ikRq hY pr nfl hI Aus ny ieh vIcfr pRgt kIqI ik ieh sveIaf hux afm pRclq ho jfx qy lokI ies nUM dÈmyÈ rcnf smJdy hoey aQfh ÈrDf aqy atwl ivÈvfs nfl pVHdy hn, ies leI ies dy Ault hux kuJ ilwKx-bolx nfl lokF dI ÈrDf-ivÈvfs tuwt jfvygf.

AupRokq PokI ijhI vIcfr df AuWqr ivsQfr BY kfrx sMKypkI rUp ivwc ieh dyxf ipaf ik aQfh ÈrDf dy nfl aQfh sUJ df hoxf Aus qoN vI ËrUrI hY, nhIN qF sUJhIn ÈrDf nUM aMD-ivÈvfs ikhf jfvygf.

Blf ! koeI vIr ÈrDf qy atwl ivÈvfs nfl mulMmy nUM sonf smJ ky KLrId lvy qF kI Auh ÈrDf mulMmy nUM sonf bxf dyvygI? hrigË nhIN. qF qy Aus aMD ivÈvfsI nUM mulMmy df XQfrQ boD kfrAuxf iek vwzf Aupkfr hovygf, nhIN qF Auh vIr luwitaf jfvygf.

iek hor hfso-hIxI dlIl

iek vyrI gurduafrf kflI msjd, bfËfr sIqfrfm, idwlI ivwc iek rfgI swjx ‘dyh iÈvf` sveIaf pVHn smyN sMgq nUM ieh pRyrnf idMdf sI ik siq-sMgIE, gurU klgIDr jI ikwzy ipafr qy AuqÈfh nfl ‘iÈvf` (vfihgurU) qoN vr mMg rhy hn, afE asIN vI sfry siqsMgI mfeI-BfeI rwl-iml ky ‘iÈvf` (akfl purK) qoN mMg krIey ik dyh iÈvf br moih iehY [[[[[.

kIrqn AupRMq kQf krn smyN ies ilKfrI (mYN) AupRokq sveIey sbMDI idRÈtFqF-pRmfxF duafrf bynqI kIqI ik ieh sveIaf gurU dsm pfqÈfh dI bfxI nhIN qy nf hI dÈmyÈ ipqf ny isvf dyvI qoN koeI vr mMigaf aqy isvf df arQ vI vfihgurU nhIN Bfv ieh vr isvf (durgf) dy arfDk kvI ny mMigaf hY ieiqafidk.

kQf smfpqI qoN ipCoN gurduafry dy iek pRbMDk ny mYNnUM ikhf ik jo kuJ qusF drsfieaf hY, Auh iblkul TIk hY ijs nUM mMn ky asIN anuBv kr ilaf hY ik ‘isvf` Èbd akfl boDk nhIN blik ‘isvf` iek dyvI df nfm hY, pr asIN jykr isvf (dyvI) nUM hI akfl purK smJ ky pVHdy rhIey qF kI hrË hY.

AupRokq hfso-hIxI aqy inpuMsk ijhI dlIl df AuWqr hr sUrq sMkocvyN aKrF ivwc ieh dyxf ipaf ik jykr koeI vIr Guilaf hoieaf cUnf jF Jigaf hoieaf sfbux duwD smJ ky pIxf cfhy qy Aus nUM aslIaq dws ky sucyq kIqf jfvy ik swjxF, ieh duwD nhIN, Jigaf hoieaf sfbx hY pr mYN ies nUM duwD smJ ky pI lvF qF kI hrË hY. vfry jfeIey ieho ijhIaF dlIlF qoN.

ieQy hI bws nhIN, keI vIr sUJ-hIx ÈrDf (aMD-ivÈvfs) dy pRBfv hyT Auqy ilKIaF PokIaF aqy hfso-hIxIaF dlIlF rfhIN AupRokq pRbl aqy akwtvyN pRmfxF nUM kwtx df ibrQf hT krnoN vI nhIN sMgdy.

aMqkf

jo vIr iÈvf (iÈv pqnI) arQfq durgf BfvnI dy AupfÈk aqy gurbfxI qoN aigafq hn Bfv ijnHF nUM gurbfxI vrgI alOikk dfq pRfpq nhIN hoeI, Auh swjx qF byÈk ies ‘dyh iÈvf` vfly gIq rfhIN isvf (durgf) qoN vr mMgx aqy jgrfqy krn jF isvf (dyvI) dIaF Bytf vI pVHx, koeI hrË nhIN. pr sLok ! AuhnF rfgI swjxF aqy pRcfrk gurmuKF Auqy hY jo iek pfsy gurU gRMQ sfihb jI nUM pRgt gurF dI dyh mMndy hoey Aus bfxI rUp guru df hukm suxdy hn ik -

dyvI dyvf mUlu hy mfieaf.. (mfJ mhlf 3, 129)

dyvI dyvf pUjIaY BfeI ikaf mfgAu ikaf dyih..

pfhxu nIir pKflIaY BfeI jl mih bUzih qyih..

(sorT m: 1, astpdIaf 639)

aQvf - mhf mfeI kI pUjf krY.. nr sY nfir hoie aAuqrY..

qU khIaq hI afid BvfnI.. mukiq kI brIaf khf CpfnI..

(goNz nfm dyAu, 874)

pr dUjy pfsy Ausy hI pRqwK gurU gRMQ sfihb jI dI hËUrI ivwc ‘dyh iÈvf br moih` vflf gIq (kvI dI rcnf) rfhIN JUm-JUm ky ‘durgf BvfnI` qoN vr mMgdy hoey afpxI sUJ aqy isdk df pRgtfvf krdy hn. sB qoN vDyry anrQ ieh ik ijhVf gurU klgIDr sRI muKbfk cOpeI ivwc ieh sMkyq idMdf hY ik -

anhd rUp anfhd bfnI..

crn srn ijh bsq BvfnI..

Aus pfqÈfh vloN ‘dyh iÈvf` rcnf dws ky gurU pfqÈfh dI inrfdrI kIqI jFdI hY blik siqgurU jI Auqy inrmUl dUÈx ieh lfieaf jFdf hY ik gurU pfqÈfh kihMdy kuJ hor qy krdy kuJ hor sn.

atwl ivÈvfs hY ik AupRokq pRbl aqy akwt pRmfxF nUM vIcfr ky gurmq avlMbI isdkvfn rfgI aqy pRcfrk vIr idRV inÈcf kr lYxgy ik ‘dyh iÈvf` vfly svYXy ivwc ilKy isvf df arQ akfl purK boDk nhIN blik iÈv-pqnI dyvI hY ijs dy mhFkflI, sIqlf, isvf afidk hor vI anykF nfm hn aqy ies qoN vr mMgx vflf sfkq mqIaf arQfq mhFkfl aqy kflI df AupfÈk isafm kvI hY.

aMqm bynqI

ijnHF rfgI swjxF, gRMQIaF aqy pRcfrkF nUM hr sUrq ‘dyh iÈvf` vflf gIq pVHx dI lflsf aQvf cskf ipaf hoieaf hovy, Auh vIr byÈk isvf dy mMdr (dyvI-duafiraF) ivwc jf ky pVH lYx pr gurU gRMQ sfihb dI hËUrI ivwc pVHxf qwqkfl Cwz dyx.




.