.

jIvn Jlk pihly pfqsLfh

gurU nfnk pfqsLfh

ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

pRkfsL, anMd kfrj aqy pRvfr- jgq gurU, gurU nfnk pfqsLfh df afgmn 15 apRYl sMn 1469 eIsvI nUM, rfey Boey dI qlvMzI, ijLlf sLyKUpurf pWCmI pMjfb ivc hoieaf. ajkl iesdf nF nnkfnf sfihb hY aqy pfiksqfn (pMjfb) ivc hY. afp jI dy ipqf-ipqf kflU jI aqy mfqf jI df nfm mfqf iqRpqf jI sn. ipqf kflU jI df pUrf nfm mihqf kilafx rfie sI. gurU jI afps ivc kyvl do hI BYx aqy Brf sn. afpjI dI BYx, byby nfnkI jI, afp jI qoN Aumr ivc pMj sfl vWzy sn. 16 sfl dI Aumr ivc afp jI df anMd kfrj, btflf invfsI BfeI mUlcMd jI dI spuqRI, bIbI sulWKxI jI nfl hoieaf, ijsqoN afp jI dy do sfihbjLfdy-bfbf sIR cMd aqy bfbf lWKmI cMd jI sn.

Dur drgfhoN gurU- gurU nfnk pfqsLfh Dur drgfhoN gurU sn. AunHF nUM iksy sMsfrk gurU nUM Dfrn krn dI loV nhIN sI. bfxI ivc ies bfry BWt PLurmFdy hn "afip nrfiexu klf Dfir jg mih prvirXAu ] inrMkfir afkfru joiq jg mMzil kirXA]" (p:1395) ijsdf Bfv hY, gurU nfnk pfqsLfh AuWpr ipWCly jnmF dI mYl nhIN sI. afpjI isWDy hI akflpurK dI ‘klf’ aQvf ‘ielfhI sLbd’ df hI, srIr rUp pRgtfvf sn. ijAuN ijAuN bfxI dI smJ afAuNdI hY, gurU jI dIaF byaMq bKisLsLF ivcoN, ieh scfeI vI afpxy afp hI spWsLt ho jFdI hY. iesy sWc nUM gurU nfnk sfihb ny afp apxI bfxI ivc keI vfrI pRgt kIqf hY ijvyN "aprMpr pfrbRhmu prmysru nfnk guru imilaf soeI jIAu" (pM:599) hor "pvn arMBu siqgur miq vylf] sbdu gurU suriq Duin cylf" (pM: 943) bWcpn aqyy ividaf- arMB qo hI afp aMdr, pRBU vfsqy byaMq ipafr qWk ky sfry hYrfn rih jFdy. sWq sfl dI Aumr ivWc afp jI nUM pMzq gopfl dfs kol pVHny pfieaf igaf. iPr pMizq ibRj lfl pfs sMsikRq AuprMq AurdU-PLfrsI dI pVHfeI vfsqy mOlvI kuqubdIn pfs dfKl kIqf. sfry pMzq ‘qy Ausqfd, afp jI dI qIKx buDI qWk ky hYrfn rih jFdy. sB qoN pihlF afp dI BYx, byby nfnkI jI ny afpjI nUM akflpurK df rUp krky pCfixaf. ipWqf kflU, rfie bulfr dy 10 ipMzF dy pWtvfrI aqy AusdI slfhkfr kmytI (mMqRI mMzl) ivc vjLIr (mihqf) dI pWdvI nUM pRfpq sn. iesy kfrx ieiqhfs ivc AunHF nUM ‘mihqf kflU jI’ krky vI Xfd kIqf jFdf hY. rfie bulfr[ pfqsLfh qoN ieWqnf vWD pRBfvq sI ik AusnUM, pfqsLfh aMdroN aWlHf-qflf dy pRqWK drsLn huMdy sn. Auh qF afpjI dy crnF df BOrf hI bx cuWkf sI. jLfqpfq qyyy cot aqy BfeI mrdfnf jI- ipqf kflU jI, rfie bulfr dy drbfry ‘mihqf’ aqy pWtvfrI hox krky; smyN anusfr bVf AuWcf rfjsI ruWqbf rKdy sn. iesy kfrx, mrdfny dy ipqf mIr bFdry dI rotI-rojLI bhuqf krky ies pRvfr nfl hI juVI hoeI sI. mIrbFdry nfl Ausdf puWqr mrdfnf vI afpjI dy Gr afAuNdf. mrdfnf Aumr ivc gurU jI qo nON sfl vWzf sI. gurU sfihb ny Aus nUM apxy sfQ ivc lY ilaf aqy mrfsI qo BfeI (Brf) vflI brfbrI bKsLI. ‘crx pfhul’ dyky AusnUM isWK sjfieaf. apxy afp nUM AuWcIaF jfqF-kulF dy mMnx vfly ihMdUaF ‘qy muslmfnF, dohF vfsqy ieh kfrI cot sI. ies qrHf gurU pfqsLfh ny arMB qoN hI smJf idWqf ik AunHF df pRkfsL-smfj ivcoN AUc-nIc, jfq-pfq, vrx-vMz, suWc-iBWt, CUq-Cfq afid vfly kohV nUM kWtx vfsqy hoieaf hY. afpjI ny apxI krxI aqy bfxI, donF rfhIN spWsLt kr idWqf ik asIN sfry ieko hI akflpurK dI sMqfn hF. jnm krky koeI nIvF jF AWucf nhIN huMdf.

jnyAU pfAux qoN ienkfr- dWs sfl dI Aumr ivc jdoN pMizq hridafl afp jI nUM jnyAu pfx vfsqy afey qF BrI sBf ivc, gurU jI ny jnyAyu pfAux qoN sfPL ienkfr kr idWqf. dwisaf ik bRfhmx dUijaF nUM jnyAyU pf ky Drm nhIN dyNdf blik apxI gLulfmI ‘qy krmkFzF dy jfl ivc PsfAuNdf hY. bRfhmx qF mnuWK-mnuWK ivWckfr vrx dy nfm qy vMzIaF pfAuNdf hY aqy pRBU nfloN qoVky apxI dukfn clFdf hY. ies qrHF gurU jI ny bRfhmx dI gulfmI mMnx aqy ihMdU Drm ivc pRvysL krn qoN sfPL ienkfr kr idWqf. spWsLt hY ik gurU jI ny bRfhmx aqy Ausdy jnyAU vfly rsqy nUM, isWKF vfsqy sdf leI bMd kr idWqf.

mWJIaF cfrnIaF, dukfndfrI aqy siqsMg- bfrHF sfl dI Aumr ivc, gurU pfqsLfh ny mWJIaf cfrxIaf surU kIqIaf. ieh AunHF df ipqf-purKI kMm sI. nfl nfl dukfndfrI vI krdy. afpjI apxI dukfn vfsqy lfhOr aqy cUhVkfxy qo sOdf lYx jFdy sn. qlvMzI ivKy mrdfnf rbfb vjfAuNdf, gurU pfqsLfh gurbfxI df gfiex aqy nfl nfl Aus sLbd dI ivcfr krky vI smJfAuNdy. gurbfxI AunHF nUM krqy vlo PuWrdI, bfxI ivc hI pfqsLfh ny ies sWcfeI bfry bhuq vfrI ijLkr kIqf hY. PLurmfx hY "jYsI mY afvY Ksm kI bfxI qYsVf krI igafnu vy lflo" (pM:722). ienHF siqsMgF df hI nqIjf sI ik lokF ivc hjLfrF sflF qoN pfey gey jLfq-pfq, CUq-Cfq, vrx-vMz dy vihm, apxy afp tuWtxy sLurU ho gey. pihly pfqsLfh dI bfxI ivc kul 19 rfg afey hn ijnHF ivcoN kyvl ieWk ‘sfrNg’ rfg hI doiphr df rfg hY bfkI sfry svyr aqy sLfm dy hn. ies qrHF sfbq huMdf hY ik qlvMzI ivc pfqsLfh rfhIN dovyN smyN siqsMg huMdf sI.

sFJI sMMgq, sFJI pMkq aqy ‘sfKI sWcf sOdf’- sMn 1504 ivc, iek vfrI jdoN pfqsLfh cUhVkfxy apxI dukfn vfsqy sOdf lYx jf rhy sn, BfeI mrdfnf vI nfl sI qF vfpsI qy gurU jI ny acfnk hI sFJy lMgr aqy sFJI pMkq dI pRQf df vI arMB kr idWqf. suwc-iBwt, vrx-vMz, AUc-nIc ivc PWsy jfq aiBmfnI lokF Aupr sFJI sMgq qoNN bfd, ieh iewk hor vWzf ‘qy qWkVf vfr sI. drasl jdoN pfqsLfh apxI dukfn vfsqy sOdf lYx jf rhy sn qF rsqy ivc AunHF nUM kuJ rWmqy sfD imly. ieh rWmqy, gurU sfihb dy siqsMg ivc afAuNdy rihNdy sn. ies qrRHF ieh sfD, pfqsLfh dy pihlF qoN hI vfkPL sn. ienHF sfDF rfhIN hI, gurdyv dy siqsMgF aqy gurbfxI ivcfrF vflI gl, dUr durfzy puWjdI sI. AunHIN idnIN qlvMzI ivc kfl ipaf df sI aqy ieh sfD, lokF pfsoNN afpxI Audr pUrqI df pRbMD nhIN sn kr sky. ies kfrx kuJ idnF qoN ieh BuWKy vI sn. vfpsI qy pfqsLfh ny AunHF dI hI sFJ nfl, cUhVkfxy qoN ilaFdI rsd nfl lMgr iqafr krvfieaf. AuprMq AunHF sfDF dy nfl nfl, hriek afAuNdy jFdy nUM vI pMkq ivc ibTf ky lMgr CWkfieaf. ieWqnf hI nhIN pfqsLfh ny apxy vloN mfieaf Krcky AunHF ivcoN kuJ nUM rujLgfr ivc vI lgf idWqf, qfik Auh lok dUijaf koloN mMg ky Kfx vflI afdq CWz dyx. gurU sfihb apxy nfl vIh rupey lYky gey sn. afpjI ny sfrI rkm AunHF lokF Aupr hI lgf idWqI. ies qrIky gurU jI ny, AunHF sfDF df jIvn hI bdl idWqf. gurU jI ny smJfieaf ik mMg ky Kfxf jF igRhsQIaF Aupr Bfr bxky jIxF-ivhlVF df kMm hY, ieh cMgf jF DrmI jIvn nhIN. iDafn rhy Aus smyN dy vIh rupey ajkl dy hjLfrF rupeIaF qoN vI vWD sn. ieiqhfs ivc ies GWtnf nUM "swcy sOdy" dI sfKI dy nfm nfl Xfd kIqf jFdf hY.

vyeIN ndI df iesLnfn- sMn 1504, pYNqI sfl dI Aumr ivc afpjI afpxy jIjy, BfeI jYrfm jI pfs, sulqfnpur loDI cly gey. nvfb dOlq Kfn kol modI Kfny ivc nokrI kIqI. sMn 1507, rojL dI qrHF pfqsLfh jdoN vyeIN ndI ivc iesLnfn krn gey qF iqMn idn bfihr nhIN afey. AuQoN hI afpjI iksy eykFq sQfn vfsqy alop ho gey. sfry pfsy hfhfkfr mWc geI. qIjy idn pfqsLfh acfnk vyeIN ndI ivcoN pRgt hoey qy Purmfieaf ‘nf ko ihMdU nf muslmfn’. muslmfnF df rfj sI, Auh lok ies sWc nUM bRdfsLq n kr sky aqy kihx lgy jy kr afp jI vfsqy buWq pRsq-ihMdU aqy Kudf-pRsq muslmfn sWB brfbr hn qF qusIN sfzy nfl clky nmfjL adf kro. pfqsLfh cl pey pr AunHF nfl imlky nmfj nhIN pVHI. kfjLI ‘qy nvfb nUM ieh gl cMgI nf lgI qF pfqsLfh ny dWisaf ik quhfzy mn qF nmfjL ivc hY hI nhIN sn, mYN nmfjL iks nfl adf krdf? nvfb sfihb qF kfbul ivc GoVy KrId rhy sn ‘qy kfjLI nMMU apxI nvIN sUeI vCyrI dy KUh ivc izwgx dI icMqf sI. ies gl qy Auh dovyN bhuq sLrimMdy hoey aqy crxI Zih pey. ies qrHF gurdyv ny sfnUM smJfieaf ik mn joVy ibnF pRBu nfl sFJ, kyvl bfhrI krmF nfl nhIN ho skdI. nvfb dOlq KF qF pihlF hI gurU jI dy crxF df BOrf bx cuWkf df sI. BfeI gurdfs jI ny qF AusnUM gurU jI df isWK hI iliKaf hY.

AudfsIaF (pRcfr doOry)- ies GWtnf AuprMq, pfqsLfh ny modIKfny df kMm vI iqafg idWqf. apxy pRvfr nUM apxI BYx, byby nfnkI jI pfs CWizaf aqy mrdfny nUM nfl lYky pihlI AudfsI (pRcfr dory) qy inkl pey. pfqsLfh, ieMny hr mn ipafry sn ik nvfb dOlq KF loDI vI ivCoVy qoN GWbrf AuiTaf. sulqfnpur dy mfno glIaF muhWly vI ro AuTy. apxy Coty-Coty hoxhfr sfihbjLfidaF df moh vI pfqsLfh nUM nf rok sikaf. AunHF sfhmxy Drm dy nfm hyT pfKMzF-pfpF-duWKF, vihmF-BrmF ‘qy krmkFzF dI awg ivc sWV rhI kurfhy peI lokfeI sI. AunHF ny qF mnWuK mfqr ivcoN mr cuky sWcy rWbI aqy ielfhI Drm nUM muV pRgt krnf sI.

pihlf pRcfr dOrf- gurU jI ny apxf pihlf pRcfr dOrf (AudfsI) ihMdU qIrQF qoNN arMiBaf. ieh sB qoN lMmf pRcfr dOrf sI. lfhor qo hoky, qlvMzI apxy mfqf-ipqf pfs. iPr sYdpur, hrduafr, gorKmqf (hux nfnk mqf), ajuWiDaf, pRXfg, bnfrs, gieaf, kfmrUp bMgfl, jgMnnfQ purI, rfmysLvRm, lMkf, bMbeI, AujYn, duafrkf, icqOV, ajmyr sLrIP, gokul-mQurf-ibMdRfbn, kurUKyqR huMdy hoey sulqfn pur qy iPr mfqf ipqf pfs qlvMzI vfps pujy. afp jI df ieh sPr sMn 1507 qoN 1515 qIk, aWT sfl df aqy aMdfjLf 62000 mIl sI.

dUjf pRcfr dorf- kyvl iek sfl bfd, gurU jI ny dUjf pRcfr dorf arMB kr idWqf. ieh dorf iqMn sflF df sI. ies dOrfn gurU pfqsLfh krqfr pur qoN clky isaflkot, jmMU, vYsLno dyvI, amrnfQ, sumyr prbq qy isDF kolo hoky lokfeI nUM sWcy ielfhI Drm dI gl smJFdy hoey ksLmIr dy rsqy vfips puWjy.

qIjf aqy afKrI pRcfr dOrf- AuprMq pfqsLfh df qIjf aqy afKrI pRcfr dOrf sI. ieh dOrf kyvl iek sfl df sI ijs ivc pfkptn sLyK PrId dy sQfn AusdI gWdI dy vfirsf sLyK bRHm pfs AuprMq qulMBy sWjx TWg df jIvn bdilaf. AuQoN hWWj dy smyN kfaby (mWky) puWjy. iPLr mdInf, bsrf, bgLdfd, kfbl, jlflbfd, pMjf sfihb, mulqfn qy isaflkot gey.

Bgq bfxI iekWqR kIqI- ienHF pRcfr dOiraF (AudfsIaF) dOrfn hI pfqsLfh ny pMdrHF BgqF dI bfxI afp iekqR kIqI aqy sMBflI vI. ienHF ivc Bfrq dy vWK vWK pRFqF, jfqF, vrxF dy Bgq sn. ies ivc afpjI ny kyvl AunHF hI BgqF dI bfxI iekqR kIqI, ijnHF dI bfxI sWc Drm dI ksOtI qy pURrI AuqrdI sI. ienHF ivc Bgq prmfnMd, rfmfnMd, qRlocn jI vrgy vI sn jo bRfhmx kul ivcoN sn. sLyK PrId jnm dy muslmfn ‘qy pfkptx dy vfsI sn. kbIr, sdnf, sYn, nfmdyv, rivdfs afid vI sn ijnHf nUM aKOqI nIc jF sLUdr kul dy mMinaf aqy iqRskfiraf jFdf sI. ienHF BgqF dI AusqWq nUM bRdfsLq n krdy hoey, bRfhmx vrg ny anykF PrjLI khfxIaF AunHF nfl joV rKIaF sn. ienHF klpq khfxIaF nUM msLhUr krky ieh sfbq kIqf igaf sI ik ieh sfry Bgq mUrqI pUjk jF ipWCly jnm dy bRfhmx hI sn; iesy krky Aucy AuT skyy. jdoN sfihb sIR gurU gRMQ sfihb jI ivcoN ienHF BgqF dI apxI bfxI pVHo qF bRfhmx dy sfry JUT apxy afp nMgy ho jFdy hn. KUbI ieh hY ik pfqsLfh ny iksy Bgq dI koeI rcnf AudoN hI pRvfn kIqI jdoN Auh gurbfxI ksOtI qy pUrI AuqrdI sI. jykr iksy Bgq dI koeI rcnf Ausdy jIvn dI sPLlqf qIk puWjx qoN pihlF dI mOjUd sI vI, qF AusnUM gurbfxI KjLfny vfsqy pRvfn nhIN kIqf. iekqR kIqIaF rcnfvF vfsqy ‘bfxI BgqF kI’ vflf isrlyK vI gurU nfnk pfqsLfh ny afp hI bKisLaf. iesy qrHF sMpfdnf smyN pMcm ipqf ny, gurU pfqsLfhIaF dI bfxI vfsqy ‘mhlf’ sLbd dI vrqoN kIqI.

sWc Drm df pRkfsL- Drm iBMn iBMn nhIN hn- gurU nfnk pfqsLfh ny afpxI krxI aqy bfxI rfhIN lokfeI nUM smJfieaf ik- rWb jI ny sUrj, cMd, sLyr, mor, nmk, imrc, Kinj, gulfb, moqIaf Bfv ik hriek sLRyxI df vWK vWK Drm imiQWaf hY. iksy vI cIjL dI bfhr idWsdI sLkl qoN Ausdy aMdrly suBf df pqf lg jFdf hY. ieQoN qIk ik lYbftRrI ivc pey kYmIkl qoN Aus dI imWkdfr qIk pqf lg jFdI hY jdoNik iksy kYmIkl dI AuQy sLkl vI mOjUd nhIN. kuWdrq df iehI nIXm mnuWK Aupr vI lfgU huMdf hY. krqy ny vWK-vWK mnuWKF vfsqy vWK-vWK Drm nhIN bxfey. pRmfqmf ny iesyqrHF sfry mnuWK mfqR df vI ieko hI Drm GiVaf hY. hjLfrF Drm qF mnuWK dy apxy mn dI Aupj hn. sWcf rWbI Drm, mnuWK df aMdroN =bfhroN DrmI mnuWK hoxf hY. mnuWK ny vI dUjIaf sLRyxIaF dI qrHF, bfhroN sLkl aqy aMdroN suBf krky sWcf mnuWK bxnf hY qfik Aus nUM vI koeI AulHfmf nf dy sky ‘bMidaf qUM bMdf bx’. sWcf DrmI mnuWK pRBU dI rjLf ‘qy hukm dI Kyz nUM pCfxdf aqy mnuWKI kwdrF-kImqF dI sMBfl krdf hY. pRBu pRmfqmf dI byaMq rcnf ivcoN krqy dI ivafpkqf dy drsLn krdf hY. iksy nfl DWkf, ivWqkrf, jLulm, PLryb nhIN krdf. apxy jIvn ivc bfxI syD ivc ielfhI guxF nUM Dfrn krdf hY. sWc Drm df DfrnI mnuWK kdy ivWBcfrI, nisLaF afid df syvn krn vflf vI nhIN huMdf. sWcf DrmI, bfhroN pRBu dy bKsLy pUrn srUp ivc kfiem rihMdf hY. srUp dI kWt vWz nhIN krdf. Ausdy jIvn ivc iksy ByK, idKfvy jF ivsLysL pihrfvy nUM vI koeI jgHf nhIN rihMdI. rWbI Drm-Coty-vWzy, iesqRI-purK, dysI-ivdysLI, bRfhmx-sLUdr, kfly-icWty Bfv sMsfr Br dy hriek iensfn vfsqy ieko hI huMdf hY. sWc Drm 24 GMty idn-rfq aqy mnuWK dy suafs suafs dI vrqoN ivc afAuNdf hY. iksy smyN qy iksy ivsLysL krmkFz kr lYx df nfm ‘ielfhI Drm’ nhIN. iesy krky gurU nfnk pfqsLfh rfhIN AujfgR kIqy sWcy-suWcy mnuWKI Drm nUM ielfhI jF rWbI Drm vI ikhf jFdf hY. iesnMMU dunIaF df sWc Drm vI afiKaf hY. gurbfxI KjLfny ivc ies ivsLy dI BrvIN ivafiKaf kIqI geI hY.

gurU jI ny krmkFzf-ByKF nUM Drm nhIN mMinaf- gurU jI ny sLpWsLt kIqf ik Drm iksy krmkFz, idKfvy jF hWT krm df nfm nhIN. iksy smyN qy tWlIaF vjf lYxIaf, rojLy-vrq rK lYxy, qIrQ rWtx, qIrQ iesLnfn, qWp sfDny, iqlk-itWkyy, tyvy-mhUrq-jnm kuMzlIaF, cONky-kfrF, suWc-iBWt-mflf, lMmIaF smfDIaF, sMgRFdF-pUrnmfsLIaF-mWisafvF-srfD-nrHfqy afid iQWqF vfrF dy Brm, dfn-puMn, cflIhy-suKxf, AUc-nIc ‘qy vrx vMz, svyr-sLfm, sgn-rIqF afid ajyhI iksy vI gl nUM gurU jI ny Drm nhIN blik Drm df idKfvf hI dWisaf hY. anykF lok jo sinafsI, nFgy, ibBUqDfrI, qWpsvI afid bxy iPrdy hn. iesy qrHF anykF ivsLysL pihrfvy kfrn Bgq, sfD, sMq, jogI afid aKvfAuNdy hn. gurU jI ny spWsLt kIqf ik sWcy DrmI vfsqy iksy vI ajyhy ByK jF krm dI loV nhIN huMdI. gurU nfnk pfqsLfh ny ieh vI sfPL kr idqf, mVHIaF-kWbrF-PLotoaF-pWQrF-mUrqIaF dI pUjf, dyvIaF dy jgrfqy- sWcy Drm qoN nfsmJI hY. gurU jI ny dWisaf ik sWcy DrmI mnuWK ivc koeI Kot jF bnfvt rih hI nhIN jFdI.

pihly jfmyy qoN hI, pfhul rfhIN pRvysL- ieh vI iek scfeI hY ik ‘crx-pfhul’ rfhIN isWK Drm ivc pRvysL df nIXm-pihly pfqsLfh qoN hI arMB kIqf igaf sI. iesdy nfl ieh gl vI iDafn dyx leI jLrUrI hY ik ‘crxpfhul’ df mqlb, bfxI pVHky bfxI dy crxF nfl joVxf huMdf sI. pYr Do ky iplfAux vflf niKWD ‘qy asWB ZMg gurUdr qy kdy vI pRvfn nhIN sI aqy nf hI kdy vriqaf igaf. iesy ‘crx-pfhul’ vfly nIXm nUM dsmysL jI ny ivsfKI sMn 1699 nUM ‘KMzy-bfty dI pfhul’ ivc bdilaf, pr arQ AuhI sn-bfxI dy crxF nfl jIvn df juVxf/ joVxf. kysfDfrI srUp dI sMBfl, kysF dI sPLfeI vfsqy hr smyN kMGf aqy kCihrfDfrI rihx dy nIXm vI pihly jfmy qoN hI lfgU kr idWqy gey sn. gurU jI dy pRcfr dOry pUrI qrHF nIXm bWD sn. iksy vI sQfn qy pfqsLfh AudoN puWjdy jdoN AuQy koeI vWzf mylf jF iekWT huMdf. afp jI dy bcnF aqy ivcfr vtFdiraF ivc-rWbI sWc, mjLbUqI ‘qy BrvF rWbI igafn huMdf sI. iesy df nqIjf sI ik afpjI pfsoN anykF ny ‘crxpfhul’ lYky isWK Drm ivc pRvysL kIqf jF iPLr gurUdr dy sLrDflU ho inWbVy. ienHF ‘crxpfhul’ lYx vfilaF ivc bhuq sfryy Dfrmk afgU vI sn, ijnHF ny vWzI igxqI ivc apxy sLrDflUaF smyq, isWK Drm ivc pRvysL hI nhIN kIqf blik isLWK Drm dy vWzy pRcfrk vI sfbq hoey.

sWc Drm df ivkfs- pfqsLfh rfhIN sWc Drm dy pRcfr kfrn lokF nMU smJ afAux lg peI, ik ijsnUM Auh sWdIaF qoN Drm mMxdy af rhy sn, ijs Drm vfsqy Auh apxf byaMq Dn, smF qy ijLMdgIaF lgf rhy hn, asl ivc Auh Drm mnuWKI Drm nhIN sn, blik ieh qF sB Drm df ivgfV sn. mnuWK ienHF dI dOV ivc kyvl apxf bhumulf mnuWKf jnm brbfd kr irhf sI. hriek mnuWK df rWbI Drm ieWko hI hY, bfkI sB aigafnqf aqy jLrUrq jF mqlb dI Aupj hn. bhuqf krky qF Drm dy nfm hyT kyvl TWgIaF df PYlfa hn. vWzy vWzy Dfrmk afgU vI afpjI sfhmxy inruqWr ho jFdy. ijvyN ik bhuqy qF isWK Drm ivc pRvysL krky isWKI dy vWzy pRcfrk ho inWbVdy. sWc Drm dy pRcfr vfsqy Dfrmk afgUaF qoN ielfvf gurdyv-corF, zfkUaF kfiqlF aqy mfns KfixaF dIaF kWqlgfhF qIk vI inzWrqf sihq, AunHF dy AuDfr vfsqy Aucycy puWjy.

sWc Drm aqy isWK Drm- ies qrHF gurU jI ny ijhVI sWc Drm vflI gl smJfeI. mnuWK sWcmuWc jdoN gurbfxI dI afigaf ivc apxy jIvn df smrpx kr dyNdf hY qF Auh apxy afp sWc Drm nUM pRfpq ho jFdf hY. iesy krky gurbfxI isiKaf vfsqy apxf jIvn smrpx krn vfly nUM hI pfqsLfh ny isWK kihky invfijaf hY Bfv ‘gurbfxI dI isiKaf df pfbMd isWK huMdf hY’ sMpUrx kysfDfrI srUp qF Ausy isiKaf df hI aMg hY. gurU nfnk sfihb dy smyN isWK Drm df pRsfr- iesy sWc Drm dy ivkfs df hI isWtf sI ik byaMq igxqI ivc lokfeI pfqsLfh pfsoN crxpfhul lYky gurbfxI isiKaf qy clx df pRx lYNdI aqy isWK Drm ivc pRvysL krdI geI. gLYrisWK blik muslmfn ilKfrI imrjLf gLulfm aihmd kfdIaF anusfr gurU nfnk sfihb ny apxy smyN ivc hI iqMn kroV pRfxIaF nUM isWK Drm ivc pRvysL krvfieaf. ibnF ivWqkrf, smuWcI mfnvqf nUM pfqsLfh ny apxI glvWkVI ivc ilaf. ijhVy ajy isWK nhIN sn sWjy, AunHF nUM vI bfxI ivWc sKf, imWqr, BfeI, bMDp afid bVy siqkfr BrpUr sLbdF nfl invfijaf igaf hY. vfho dfhI sMgqF pihlF sLrDflU bxdIaF AuprMq isWK Drm ivc pRvysL krdIaF. iesy df nqIjf hY gurduafiraf ivc aj vI hr koeI sMgq rUp ivc ibnF iJWjk-ivWqkrf afky, gurU kIaF bfqF suxn df aiDkfrI hY. sMgq-pMkq (sFJf lMgr) AyuprMq qIjy jfmyN smy bfAulI kfiem krky gurU jI ny, sFJy iesLnfn vflf nIXm vI bKisLaf jdoN ik KVy pfxI nfl jfq-pfq, suWc-iBWt-pRCFvyN dy bVy ryVky sn. ieh gurU pfqsLfh rfhI bKisLaf isWK Drm hI sI ijMnyy mnuWKI BfeIcfry nUM jnm idWqf. sFJI sMgq, sFJI pMkq, sFJI bfAulI qoN bfd sFJy srovr vI kfiem kr idWqy gey.

kurbfnI afiKr iknHF vfsqy- iesqrHF pfqsLfh df, lokfeI dy AuDfr vfsqy lgfqfr pihlF aWT sfl aqy kul bfrHF sfl pRvfr qoN ivWCVy rihxf koeI CotI gl nhIN sI. iPr ieh vI Aus smyN, jdoN ik afvfjfeI dy sfDn vI mOjUd nhIN sn. iensYt, tYlIPon qF dUr; zfk-qfr df islislf vI nhIN sI. ieh koeI CotI kurbfnI nhIN sI. iek pfsy pfqsLfh kol hr qrHF df pRvfrk suWK, susLIl qy afigafkfrI pWqnI, mfsUm bWcy, ipqf ielfky dy vjLIr (mihqf) ‘qy ptvfrI vI sn. ieMnf hI nhIN modIKfny dI siqkfr BrpUr nOkrI, Gr ivc apxI dukfndfrI mWJF ‘qy Kyq, rfeybulfr aqy nvfb dOlqKfn vrgy afpjI dy sLrDflU, lokfeI ivc vI hr mn ipafry. Bfv hrqrHF dy iejLWq, ipafr aqy suK-afrfm afpjI nUM pRfpq sn. ies sfry df iqafg kIqf qF ‘jldI sB ipRQmI’ vfsqy.

dUjy pfsy sn- KMUKfr jfnvrF nfl BrBUr, joKm Bry jMglf dy pYNzy aqy zrfAuxIaF rfqF. anykF sQfnF qy koeI pfxI puWCx vflf nhIN. BWtkI hoeI lokfeI nfl jgHf jgHf qy tfkry ‘qy Dfrmk jnMUnIaF dy vfr. ikWDry sWjx vrgy kfql ‘qy ikWDry kOzy vrgy mfns qWl Kfxy BIl. gurU jI ny inWzr hoky sfry KWqry apxy vfsqy afp shyVy, kyvl lokfeI Kfiqr. qfik lokfeI jhflqF, Dfrmk TWgIaF aMDivsLvfsF ivcoN inkl sky qy sWcy mnuWKI jIvn df rs mfx sky. pr aWj asIN isWK aKvfAux vfly ikWQy KVy hF kOx socygf? aWj asIN TWgIaF, krmkFzF aqy jhflqF PYlfAux ivc-BfeI[ gRMQI, pRcfrk, pRbMDk dy rUp ivc mOlvI, bRfhmx aqy jogI qoN vI keI kdm agy inkl cuWky hF. ies qrHf dUijaF nUM asIN kI dy skdy hF? jdoN ik apxy Gr ivc hI gurbfxI igafn dI axhoNd kfrx hnyrf GuWp hY.

bfrHF sflF dy pRcfrk PyrIaF dOrfn gurU jI brmf, cIn, rUs vI puWjy ijsdy sbUq imldy hn aqy BulI BWtkI lokfeI nUM akflpurK dy sWcy mnuWKI Drm nfl joiVaf. lokF nUM jhflqF, CUq-CUq, jLfqpfq, vihmF-Brmf, dyvI-dyvqf vfd, avqfr vfd dy vfDU krmF ivco kWiZaf. bRfhmxI krmkFz aqy Drm dy nfm hyT hox vflI luWt-KsuWt qoN bcfieaf. lokfeI nUM smJfieaf ik hvf, pfxI, aWg, ndIaF, cMd-sUrj akfl purK dIaF dfqF hn. pUjf dfqF dI nhIN, dfqF dyx vfly pRBu dI hI krnI hY. isWK ny ikrqm df nhIN, krqfr df pujfrI bx ky jIxf hY. byaMq rcnf ivcoN pRBu dI pihcfx aqy Ausy dy drsLn krny hn. koeI mUrqI jF mnuWK Bgvfn nhIN huMdf. ipWplF, sWpF, kWbrF, mVHIaF, psLUaF afid dI pUjf vI inrol aigafnqf hY. pYdf krn vflf, pflnf krn vflf, mfrn vflf akflpurK afp hI hY. bRhmf, ivsLnUM, mhysL aqy dyvIaF dyvqy kyvl klpxf hn qy AunHF dI apxI koeI hoNd nhIN. byaMq lokfeI ny pfqsLfh koloN crx-pfhul lYky, isWK Drm ivc pRvysL kIqf aqy byaMq lokfeI sLrDflU vI bxI. pfqsLfh ny jgHf jgHf qy sMgqF QfpIaF aqy isWKI pRsfr-pRcfr vfsqy sMgqF dy afgU pRcfrk vI nIXq kIqy.

krqfrpur sfihb vsfAuxf aqy acl btflf- pfqsLfh ny sMn 1516 ivc rfvI kMzy iek nvF aqy pihlf pRcfr kyNdR sQfpq kIqf. iesnUM nfm idWqf ‘krqfrpur’. pRcfrk dOiraF AuprMq sMn 1521 ivc gurdyv ny ieQy afky lgfqfr 18 sfl itkfa kIqf aqy KyqI bfVI df hWQIN kMm vI afp kIqf. ieQy afky gurdyv ny apxf AudfsI Bys Auqfr idWqf sI. ieQoN hI pfqsLfh mfrc sMn 1930 ivc acl btfly dy myly smyN AuQy puWj ky isWDF nfl cOQI vfrI gosLt vI kIqI sI. kuJ ieiqhfskfrF ny iesnUM afp jI df cOQf pRcfr dOrf vI mMinaf hY. ieQy hI bfbf lihxf jI sMn 1532 ivc afpjI dI sLrx ivc afey aqy gurU jI dy hI hoky rih gey. bfbf lihxf jI, snfqnI kul ivcoN aqy kWtV dyvI pUjk sn. BfeI lihxf jI ny sWq sfl gurU pfqsLfh dy crxF ivc hI isWKI dI kmfeI kIqI. pfqsLfh ny AunHF df jIvn hI bdl idWqf. anykF tYst lY ky AunHF ivcoN dyvI dyviqaF dy Pokt ivsLvfs, jfq-pfq, vrx vMz, CUq-Cfq afid df koHV kwiZaf. AunHF nMU BfeI lihxf qoNN gurU aMgd sfihb dI pWdvI qIk phuMcfieaf. ieQy hI 47 sfl lgfqfr gurU crxF ivc rihky, BfeI mrdfnf jI, sMn 1534 ivc, akfl clfxf kr gey. AunHF dI ieWCf anusfr, pfqsLfh ny AunHF df sskfr apxy kr-kmlF nfl kIqf aqy kVfhpRsLfid dI dyg vrqfeI.

gurgWdI soNpxf aqy joqI joq - asU sudI dWsvIN sMmq 1596 Bfv 22 isqMbr sMn 1539 nUM gurU nfnk pfqsLfh joqI joq smf gey. Aus smyN afpjI dI sMsfrk afrjf sWqr sfl pMj mhIny aqy iqMn idn sI. joqI joq smfAux qoN pihlF gurdyv ny afpxI rcI sfrI bfxI aqy afp iekqR aqy pRvfx kIqI pMdrHF BgqF dI bfxI df sfrf KjLfnf nfl pMj pYsy rKky, (gurU) aMgd jI (BfeI lihxf jI) agy mWQf tyk idWqf. ies qrHF AunHF nMU dUjy gurU srUp dI nvIN ijLmyvfrI bKsL idWqI. kuJ ilKfrIaF-pRcfrkF rfhIN gurgWdI sONpxf smyN nfrIal-iqlk dIaF glF ieiqhfsk imlfvt aqy bfxI isDFq bfry aigafnqf df sUck hn.

bfxI rcnf- pRo: sfihb isMG jI anusfr, pihly pfqsLfh jI dy 206 sLbd, 121 astpdIaF, 25 CMq, 3 vfrF aqy ienHF iqMn vfrF ivc 78 pAuVIaF aqy 256 slok hn ijnHF ivcoN kuJ slok ‘vfrF qy vDIk’ pihly mhly dy slokF ivc drj hn. ienHF qoN ielfvf AucycIaF hor rcnfvF hn- pihry 2, ptI 1, alfhxIaF 5, sucjI 1, kucjI 1, EaMkfr- 54 pAuVIaF, isD gosit 73 pAuVIaF aqy solhy 22] 022s92.12s050

Including this Gurmat Lesson No 22

jIvn JWlk pihly pfqsLfh

gurU nfnk pfqsLfh

For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808




.