.

Drm dy do rUp

ielfhI Drm aqy sMsfirk Drm

ipRMsIpl igafnI surjIq isMG[ isWK imsLnrI, idWlI

sMsfr Br df mnuWK aj hjLfrhF DrmF ivc vMizaF ipaf hY aqy hr koeI afpxy Drm nMu slfhMudf hY. ieWqnf hI nhIN ijWDr njLr mfro, brsfqI KuMbF vFÕ inWq nvyN Drm vI jnm lY rhy hn. ies dy Ault, DrmF dy ies BMbl BUsy ivcoN inkl ky jykr sWc nUM smJx df jWqn kIqf jfvy qF smJ af jFdI hY ik asl ivc sfry mnuWK mfqr df ieko hI Drm hY ijhVf ik krqy ny afp mnuWK vfsqy GiVaf ‘qy imiQaf hY aqy Auh hY iensfnIaq df Drm jF akflpurKI Drm. ies qoN bfd Drm df hI dUjf rUp hY joo asl ivc mnuWK df Drm hY qF nhIN blik ijs nUM mnuWK ny afp apxI aigafnqf, hUVmWq jF svfrQ-isWDI vWs apxy mn aqy sMsfr dI dOV qoN GV ilaf hY.

iehI hY mnuWKf Drm df dUjf rUp ijsqoN hor agy Ausdy hI anigxq rUp bx jFdy hn. ijs pfsy Auh tur pYNdf hY AuhI Ausdf Drm bx jFdf hY ikAuNik apxy asl Drm bfry qF Auh axjfx huMdf hY. jF iPLr svfrQI lok apxy hlvy-mFzy vfsqy, lokfeI nUM ies pfsy AulJFdy hn. ies qrHF mnuWK dy GVy hoey apxy ajyhy DrmF dI koeI igxqI hI nhIN rih jFdI. iesy df hI nqIjf huMdf hY mnuWK-mnuWK ivWckfr vMzIaF vWDdIaF hn, iehI vMzIaF iPr AusnMU lVfeIaF-JWgVy, KuUn-Krfby, vYr-Bfv dI Aus hWd qIk lY jFdIaF hn ik mnuWK, mnuWK dy hI KUn df ipafsf bixaf rihMdf hY. jIvn ivc kdy itkfa nhIN afAuNdf, iqRsLnf-BWtkxf aqy hr smyN sMsfrk pdfrQf dI BuWK hI Ausdf iemfn bixaf huMdf hY. iPLr vI afKrI sfh qIk rihMdf hY BuWKf df BuWKf. ijs sMqoK vfsqy Ausny sfrI dOV lf rWKI hY Aus sMqoK dI pRfpqI qF dUr, Ausdf rsqf hI Aus nUM nhIN imldf. ikAuNik ijs pfsy Auh cl irhf hY, ieh Ausdf aslI Drm nhIN sI. ieh qF kyvl Ausdy mn qo bixaf bnfvtI Drm sI. GWV ilaf jF pRvfrk qOr qy GiVaf hoieaf Aus nUM jnm qoN iml igaf.

kuWJ sWc Drm bfry- cyqy rhy! sfrI rcnf df akflpurKu ieko hI hY aqy ieh mnuWKf srIr vI byaMq kImqI hY. drasl sfry mnuWK mfqr df ieko hI Drm hY. Auh sWcf ielfhI Drm, mnuWK dy mn qoN GiVaf hoieaf Drm nhIN. Aus Drm ivc mnuWK dy mn df koeI dKl hI nhIN huMdf hY. jdoN iehI mnuWK apxy aslI sWcy-rWbI Drm nfl juV jFdf hY qF Aus vfsqy koeI mnuWK prfieaf rihMdf hI nhIN. Aus ivcoN vMzIaF apxy afp muWk jFdIaF hn. mnuWK apxy sWcy mnuWKI BfeIcfry vl prq afAuNdf hY. Ausdy rWb-Bgvfn aqy iesLt vI vWKo-vWKry nhIN rih jFdy. ajyhy iensfn-srIr pUjf qoN hWtky shI arQF ivc mnuWKI srIr dy kWdrdfn bx jFdy hn. ieh PYslf gurbfxI df hY. ieMnf hI nhIN ijAuN ijAuN bfxI dIaF gihrfeIaF ivc jfvo qF ieh gl sfbq huMdy dyr nhIN lgdI ik "srb sbdM eyk sbdM" (pM:469) Bfv gurU pfqsLfh ny sfry sMsfr dy mnuWKF df ieko hI Drm mMinaf aqy ies sWcfeI nU bfxI rfhIN sfbq vI kIqf hY. qF iPLr ieh anykF Drm kI hn? ieh ivsLf hor vI ghrI ivcfr mNgdf hY.

akflpurKu ny anykF jUnF qoN bfd sfnMU mnuWK df jnm bKisLaf hY. jdoN krqy df apxf nUr mnuWK dy ies srIr aMdr pRvysL krdf hY, ies srIr dI bnfvt afrMB ho jFdI hY. iesy qrHF jdoN ieh nUr (afqmf) iesqoN aWz ho jFdI hY, srIr kyvl imWtI dI ZyrI bxky rih jFdf hY. gurU igafn-gurbfxI qoN soJI lY ky, jdoN mnuWK apxy ies srIr kfrn, apxy aMdr vWs rhy pRmfqmf dy drsn krdf hY qF mnuWK nMU apxI pihcfx afAuNdI hY. iesy qrHF sfrI rcnf ivc vWs rhy Aus srb ivafpk akflpurKu dI pihcfx vI afAuNdI hY. jdoN mnuWK, Aus mhf-sLkqI, mhf-rosLnI, dy BMzfr nfl jIvn krky iek imWk ho jFdf hY qF akflpurKu rfhIN bKisLaf ieh mnuWKf srIr vI Aus vfsqy amulf, mhfn siqkfr jog ‘qy pUjxXog ho jFdf hY. Ausdy ies jIvn ivc iek inrflI mWsqI Cf jFdI hY. Auh sWcf DrmI ho inWbVdf hY, ijsdf gurU kyvl ielfhI igafn hI huMdf hY. iesy hI ielfhI igafn nUM pRgt rUp pfqsLfh ny "gurbfxI" aQvf ‘sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI’ dy rUp ivc sMsfr nUM bKisLaf hY. ies qrHF Ayuh Auh ieko hI srb ivafpk df pujfrI ho jFdf hY, iBMn iBMn df nhIN. bWs iehI huMdf hY Ausdf Drm.

ilv CuVkI lgI iqRsnf- bfxI df PLurmfx hY "ilv CuVkI lgI iqRsnf mfieaf amru vrqfieaf" (pM: 921) jnm lYNdyy sfr mnuWK dI acncyq hI pkWV, apxy srIr aqy sMsfr nfl bx afAuNdI hY. aMdr vWs rhy afqmf rUp akflpurKu nMU nhIN pihcfxdf, ies qoN bxdI hY Ausdy ‘mn’ dI hoNd. ies qrHF mnuWK apxy mnuWKf jnm dy asl mWksd aQvf Drm qoN tuWtky[ apxy hI mn qoN GVy hoey Aus bnfvtI Drm vl vWDxf sLurU ho jFdf hY. gl nMu smJx vfsqy, moty qor qy asIN ies mn qoN bxy hoey mnuWKI Drm nMu pMj BfgF ivc vMzdy hF aqy iPLr ieWk-ieWk krky ienHF pMjF BfgF dI sMKyp ivcfr krn df vI jWqn krFgy. ieh pMj pRkfr dy mnuWKI aqy bnfvtI Drm ies qrHF ley jf skdy hn:

pihlf - aj sfrf sMsfr apxy afp, ieko hI Drm vl vWD irhf hY pr rWb dI hoNd aqy Aus dI pihcfrx nf hox kfrx apxI kihxI Aupr ieh Kud vI spWsLt nhIN. ies qrHF scfeI df aihsfs ho jfx qoN bfd vI Auh sWcfeI qIk nhIN puWj irhf iPLr Aus rfhI mMinaf jf irhf Auh ‘iek’ Drm hY kI?

dUjf- sMsfr Br df mnuWK anykF DrmF aqy iPrikaF ivc vMizaF ipaf hY. iekWly Bfrq ivc hI hjLfrF Drm, iPrky ‘qy ienHF dy vWKo-vWKry iesLt hn. iPr vI ieQy aigafnqf aqy ipCWVf-px isLKr qy hY ikAuN? ijvyN mMinaf jFdf hY pr kI Bfrq sWcmuc hI Drm pRDfn dysL hY? jy sWcmuWc hI ieh Drm pRDfn dysL huMdf qF ienHF jhflqF, ipCWVy-px ‘qy aigafnqf df ieWQy nF-pqf vI nhIN sI hoxf cfhIdf.

qIjf- ‘‘KfE-pIE ‘qy aYsL kro-aWgf iks dyiKaf hY.’’ sMsfr ivc byaMq igxqI ajyhy mnuWKF dI vI hY jo iesy soc nMU hI apxf Drm mMxdy hn.

cOQf- sMsfr pWDr qy anykF Auh lok vI hn jo KuWly afm apxy afp nUM nfsqk jF kimAuinst aKvfAuNdy hn. iksy Drm nMU mMndy hI nhIN. rWb dI hoNd bfry vI ienkfrI hn afiKr Auh vI qF mnuWK hI hn. AunHF bfry asIN kI khFgy?

pMjvF- kyvl Bfrq ivc hI anykF zyry hn ijhVy apxy afp nMU ‘isWK jF isWKI dy hI pRcfrk ‘qy afgU aKvfAuNdy hn. AunHF dy hWQF ivc mflf, lMmIaf smfDIaF, keI qrHF dI suWc-iBWt ‘qy bfr bfr dy iesLnfnF ivc vI Auh lok sB qoN agy hn. AunHF ivcoN keIaF ny apxy iBMn-iBMn ByK qy pihrfvy vI GVy hoey hn. jdik gurU nfnk pfqsLfh df AuWqm ‘qy inrml Drm ienHF sB krmF qoN bhuq Aupr hY. ies Drm ivc iksy mflf, smfDI, suWc-iBWt, vfDU dy iesLnfnF, ByKF dI iejLfjq hI nhIN. qF iPr ieQy ikMnf sWc ‘qy ikMnf JUT hY?

mnuWK df ieWko-ieWk sWcf, ielfhI ‘qy rWbI Drm kI hY? Aupr vrxq ieh sB Drm aKvf ky vI, Drm ikAuN nhIN hn? ies mUl nuWkqy nMU bysLWk aqI sMKyp, pr asF ies gurmWq pfT rfhIN ies swcfeI nUM smJx df jWqn hI qF krnf hY.

"sB mih joiq joiq hY soie" (pM: 13) - sB qoN pihlF asIN gurU nfnk pfqsLfh rfhI pRgt kIqy mnuWK aqy jIvfqmf dy afpsI irsLqy sMbMDI smJx df jWqn krFgy. smJx dI gl hY ik sfry sMsfr aMdr jo jIvn sWqf mOjUd hY, ieh akflpurKu dI apxI hI hoNd hY. sfrI rcnf Ausy krqy dI hI GVI hoeI hY. Auh jdoN qIk cfhy ies rcnf nMU kfiem rKy aqy jdoN cfhy aWK dy Por ivc hI ies nUM KWqm vI kr skdf hY. PLurmfn hY "hrn Brn jf kf nyqR Poru" (pM:284) iesy qrHF sfzy ies srIr dI bnfvt, smyN nfl iesdf vfDf ‘qy aMq, iesdf clx, bol-cfl sB smyN ‘qy srIr dI loV anusfr, pRBu vlo afp muhfry cldf rihNdf hY pr kdoN qIk? jdoN qIk Aus krqy df nUr-Auh sWqf-Ayh aMsL ies ivc mOjUd hY. jdoN aqy Aumr dy ijs ihWsy ivc ieh nUr srIr qoN aWz ho jFdf hY "hoie BsmiV BAuru isDfieaf" (pM:464) ieh srIr imWtI dI ZyrI bx ky rih jFdf hY. pRBu dy iesy nUr kfrx ieh srIr bxdf vI hY aqy muWkdf vI. pr Auh nUr kdy mrdf jMmdf nhIN, sdIvI hY. ies jIvfqmf Bfv nUr nMU nf aWg sfV skdI hY, n pfxI zob skdf hY. sfzy srIr aMdr pRBu df ieh aMsL iesy qrHF mOjUd hY ijvyN pfxI qy pfxI qoN bxy bulbuly, JWg jF lihr pr pfxI qoN awz hoky ienHF df apxf koeI vjUd nhIN rihMdf.

ieh vI sWcfeI hY ik akflpurKu ny ies mnuWK nMU ies byaMq rcnf df srdfr bxfieaf hY. ies nMU cMgy mMdy dI pihcfx vfsqy soJI vI idWqI hY. ies rcnf ivc pRfpq byaMq dfqF mnuWK vfsqy hI hn. sfry jIvF aMdr pRBu dy iesy nUr dI hoNd kfrx sfrI rcnf aMdr jnm-mrn df gyVR Ausy qrHF hI cl irhf hY ijvyN mnuWK aMdr. iPLr vI mnuWK df jnm iek ivsLysL hY. bfkI jUnF kyvl krm Bogx vfsqy hn jdik mnuWK df jnm, pRBU rUp inrml ‘qy krm rihq hoky[ apxy Aus asly pRBu ivc aByd hox leI iek mOkf hY[ qf ik Ausdf bfr-bfr dy jnm-mrn vfl ieh gyVH muWk jfvy.

gurU vI kyvl ieko hI hY- gurbfxI df PLYslf hY ‘gurU srIr nhIN’. ieh Auh ielfhI igafn hY jo akflpurK dy hI iek sdIvI gux df pRgtfvf hY. akflpurKu dy byaMq guxF ivcoN Ausy df hI ieh iek Auh sdIvI gux ijs qoN ibnF mnuWK nUM apxy jIvn dI aslIaq hI nhIN AuGV skdI. ijs qrHF KusLbU iksy Pul df hI aMg hY aqy Pul qoNN iBMn nhIN, TIk iesy qrHF ‘gurU’ ‘krqy’ qoN iBMn nhIN. akflpurKu aqy mnuWK dI kVI nMu joVx vfly pRBu dy Aus ivsLysL gux nUM hI ‘gurU’ lPLjL nfl spWsLt kIqf igaf hY. qFqy ijvyN akflpurKu sdIvI hY Ausy qrHF ‘gurU’ vflf Ausdf ieh gux vI sdIvI hY. ‘gurU’ mnuWK dI jIvn ikiraf aMdr, krqfr aqy AusdI byaMq kuWdrq dI sWcfeI nUM pRgt krdf hY. mnuWK nUM mnuWKI jIvn jIAux df ZMg isKFdf aqy AusnUM aigafnqf qoN sucyq krky Ausdy jIvn nUM isWDy rfh pfAuNdf hY. kyvl aqy kyvl ies srb-AuqWm igafn rfhIN hI mnuWK nMU apxy mnuWKf jnm dI ivsLysLqf bfry smJ afAuNdI hY. Aus nMU akflpurKu nfl apxy irsLqy df pqf lgdf hY. ieh kyvl mnuWK df hI jnm hY, jdoN ies nUM apxy asly pRBu nfl ieWk-imWk hox df rfh kyvl ‘gurU’ qoN hI imldf hY.‘gurU’ nfl juVy ibnF mnuWK iPLr qoN jnm-mrn dy gyVH ivc hI Pisaf rih jFdf hY. pfqsLfh dI bKsLsL ‘gurbfxI’ Aus ielfhI sWcy ‘qy sdIvI gurU df hI pRgtfvf hY. jykr isWK df jIvn hI gurbfxI isiKaf qoN vFJF hovygf qF sMsfr nMU isWK Drm dI sWcI-suWcI KusLbo kox vMzygf? sMsfr gurU nfnk pfqsLfh dy AuWcy suWcy isWK Drm df anMd ikvyN mfn skygf?

Drm dy anykF rUp-mnuWKI mn dI hI Aupj hn- 1[ mnuK dy anykF DrmF vflI gl qF sfry sMsfr ivc hI hY pr Bfrq ivcoN ieh gl bVI KuWl ky dyKI jf skdI hY. blik Bfrq ivc qF ieh gl hdoN vWD hY. keI vfrI qF ieWk-ieWk pRvfr dy jIaF df Drm hI vWK-vWK huMdf hY. ieWk isLWv jI df pujfrI hY ‘qy dUjf kuJ hor , qIjf dyvI df AupfsLk hY, cOQf nfsqk. sLfied iesy krky hI Bfrq nMU Drm pRDfn dysL ikhf jFdf hY. KUbI ieh hY ik ies khy ‘qy mMny jFdy Drm pRDfn dysL ivc ipCWVf-px, jhflqF-Drm dy nfm qy BolI BflI jMqF df sLosLx, lokfeI ivc aigafnqf dI hWd vI sfrIaF sImFvF nUM pfr krdI hY. ijAuN ijAuN gihrfeI ivc jfvFgy qF ieh gl dmJdy dyr nhIN lgygI ik bhuqy bnfvtI ‘qy sMsfrk DrmF df jnm hI jhflqF, gLurbWq ‘qy aigafnqf ivcoN hI huMdf hY.

jy kr sWcmuc hI Bfrq Drm pRDfn dysL huMdf qf ies dI sBqoN vWzI pihcfx-ieQy mnuWKI ipafr, igafn df pRkfsL ‘qy agfh vDU jIvn hoxf cfhIdf sI, pr ieWQy qF sB kuJ Aultf hY ikAuN? drasl gurbfxI igafn qoN ibnF ies sWcfeI nMU pRfpq krnf qF dUr ies nUM smJxf vI afsfn nhIN. duWK qF ies gl df hY ik asF aj gurbfxI vfly srb-Auc igafn nUM vI bhuqf krky mUrqI pUjf vfly pfsy hI moV riKaf hY aqy Aus qoN kuJ pRfpq nhIN kr pf rhy. iehI kfrx hY ik Bfrq df jMm-pl isWK mfns vI aj bhuqf krky AunHF hI jhflqF, vihmF-BrmF, sgxF-apsgxF afid vfly sfry cWkrF ivc hI jIa irhf hY ijs ivc ik dUjy. ijs igafn dI rosLnI ivc isWKF ny jIAuxf ‘qy Aus rosLnI ivc sMsfr nMU ilafAuxf sI, Auh rosLnI gurbfxI stWzI-jIvn qoN ibnF sMBv hI nhIN.

aj isWKF ny vI gurU afsLy dy Ault apxy ivWckfr ieMn-ibMn AunHF hI bRfhmxI lIhF qy pujfrI sLyRxI KVI kr leI hY. bRfhmx, mOlvI ‘qy jogI dIaF lIhF qy ieh pujfrI sLRyxI awj gurU ‘qy sMgqF ivWckfr aj iek vWzI dIvfr bxky KVI ho cuWkI ho. sWc qF ieh hY ik isWK Drm ivc AuBr cuWkI ieh sLRyxI keI guWJy ‘qy pYdf ho cuWky kfrnF kfrn, keI hflqF ivc bRfhmx vrg qoN vI do kWdm agy jf cuWkI hY. ijs gurU dr Aupr, gurbfxI isWiKaf df pRsfr kyvl iek sWcf-sWucf ikWqf sI, aj Aus df mUlL hI lgBg KWqm ho cuWkf hY. sWcfeI iehI hY mnuWK aMdr PYly ‘qy PYlfey jf rhy anykF DrmF vfly jfl nMU gurbfxI stWzI qoN ibnF smJxf sMBv nhIN. iPr vI ieh ieWk ies pfsy iek inmfxf ijhf jWqn hY.

sMsfrk DrmF df jnm ikvyN?- mnuWKf jIvn pRBu vfsqy soJI df pRkfsL qy ivkfs df jIvn hY. ieh jnm hI mnuWK nUM pRBU rUp ho ky sMBlx df avsr hY. ieh ijLkr asIN pihlF vI kr cuky hF. "ilv CuVkI lgI iqRsnf mfieaf amru vrqfieaf" (pM: 921) anusfr jnm dy nfl hI mnuWK apxI krqfr vflI sFJ qoN tuWtky sMsfrk rsF vl iKWicaf jFdf hY. arMB ivc qF ieh BuWK kyvl suMdr iKzoixaf, kWpiVaF jF mUMh dy kuJ suafdF qIk hI sImq hMudI hY. mnuWK dIaF arMBk loVF anusfr ieQoN qIk qF ieh hY vI TIk . pr iesy BuWK aqy loV qoN mnuWK dy apxy ivcfr ‘qy sMskfr bnxy vI arMB ho jFdy hn. iehnF sMskfrF kfrx Aus dy jIvn aMdr mYN-myrI vflI hoNd ‘qy apxy sMskfr pxpdy hn. iesy mY-myrI vflI hoNd df hI pRgt rUp hY ‘mn’ jF ‘myrf mn’. gurbfxI df PLurmfn hY "iehu mnu krmf iehu mnu Drmf ] iehu mnu pMc qqu qy jnmf]" (pM: 415) Bfv mnuWK dI apxI socxI aqy krnI qoN hI ies dy ‘mn’ dI hoNd bMxdI hY, iPLr (BuWlV) mnuWK iesy nUM hI apxf Drm mn bYTdf hY.

ieh vI TIk hY ik kuJ sMskfr qF mnuWK apxy krmF dy, jnm dy nfl hI lYky afAuNdf hY. hux AunHF dy nfl-nfl iesdy nvyN sMskfr vI juVxy arMB ho jFdy hn. ies qrHF mnuWK dy igafn ‘qy krm ieMdry sMsfr vl hI dOVdy rihNNdy hn. iesy kfrx mnuWK df idl aqy idmfg vI ienHF sMsfrk rsF df hI gulfm ho jFdf hY. ies qrHF jdoN iek vfrI ieh bMdf sMsfr vl tur pYNdf hY qF ies BuWK df koeI aMq nhIN rih jFdf. kuJ pf lYNdf hY qF BuWK hor vfsqy vWDdI hY. kuJ KuWs jfdf hY, qF vI roNdf hY.

iesy hI pfAux qy KuWs jfx vflIaF avsQfvF dy agly rUp huMdy hn zWr qy sihm. ies BuWK df qF koeI aMq hY hI nhIN. jo kuJ Auh pfxf cfhMUdf hY imlygf jF nhIN imlygf. jo kuJ iml igaf hY ikWDry KuWs hI nf jfvy! hr vWkq iesy hI zWr qy sihm ivc PLisaf huMdf hY. ieQoN hI keI pRkfr dIaF cfplUsIaF, JUT, mohqfjIaF afid mnuWK aMdr jnm lYNdIaF hn. keI vfDy-Gfty, pRFpqIaF ‘qy nuksfn-Auh mihsUs krdf aqy smJ af jFdI hY ik sBkuJ Ausdy apxy vWs ivc nhIN. ieh sWB qF iksy vWzI qfkq dy aDIn cl irhf hY, ieQoN qIk qF gl hY vI TIk. pr Aus qfkq nMU qF Auh pihcfxdf nhIN. ikAuNik ieh smJ qF imlxI sI ‘gurU igafn’ qoN[ Auh Aus kol hY nhIN. KUbI ieh, BfvyN ik Ausy byaMq qfkq df Auh afp vI aMsL pr Aus nUM iesdI smJ nhIN. AusdI sfrI dOV qF apxy hI GVy hoey mn kfrx bfhr sMsfr vl hI hY. iesy nfsmJI df dUjf nfm hY jIvn dy sWc vloN aigafnqf.

iesy aigafnqf dI Aupj hn byaMq sMsfrk Drm[ pr ikvyN?- akflpurKu aqy AusdI Kyz bfry nfsmJI Bfv aigafnqf qoN jnm hMudf hY byaMq pRkfr dy PrjLI DrmF df. ienHF byaMq DrmF nMU GoiKaf jfvy qF ienHF sfry DrmF dI qih ivWc mnuWK dI iqRsLnf-Btkxf ‘qy BuWK hI imlygI. ieh krqfr bfry nfsmJI-byivsLvfsI Bfv afqmk soJI nf hox kfrx mnuWK dy apxy hI aMdroN pYdf huMdI hY. ies nUM GiVaf vI Ausdy apxy hI sMskfrF qoN bxy hoey mn ny hY. iPLr ies iqRsLnf-BWtkxF ‘qy BuWK nUM asImqf qIk vDfAux ivc, Ausdy ipWCy vI ieh mn hI lgf hoieaf hY. aMq ies iqRsLnf-BWtkxf ‘qy BuWK dy aMq vflf isrf ikWDry imlxf qF hY nhIN. iesny qF vWDdy hI jfxf hY. iesy df nqIjf, jnm qoN lYky aMq qIk ieh BuWK (iqRsLnf) mnuWK nUM jWkVI rKdI hY. itkfa jF sMqoK sfrI ijLMdgI afAuNdf hI nhIN. iesdf mUlL hY apxy hI sMskfrF ‘qy socxI qoN bixaf mn. iensfn sfrI Aumr iesy mMn dI dOV ivc Pisaf rihMdf hY pr jIvn dyx vfly nMU aqy jIvn dy mnorQ nUM smJ hI nhIN pFdf. ikAuNik mnuWKf jIvn dy sWc vflf qF rsqf hI vWKrf hY. ieh qF afqmk jIvn df rfh hY-ijQoN sMqoK qy itkfa imlxf hY. dUjf rsqf qF hY hI mn dI dOV df rfh ijWQy nf sMqoK hY nf itkfa; kyvl iqRsLnf-BWtkxf aqy kilh-klysL qoN isvf AuQy hor kuJ hY hI nhIN. ‘gurU igafn’ qoN korf mnuWK iesy EJV rfh ipaf rihMdf hY ‘qy mnuWKf jnm nUM BWtkxf-iqRsLnf ivc guafky muV jnm-mrn dy gyVH ivc PLWs jFdf hY.

ies qrHF mnuWK dy jIvn ivc pRDfn bx cukI ieh iqRsLnf dI BuWK ‘qy mn dI dOV, iBaMkr BWtkxf ‘qy sihm df rUp Dfrx kr lYdI hY. ies rsqy mnuWK nMU keI qrHF dy vihm-sihm ‘qy Brm-BulyKy apxI jWkV ivc lY lYNdy hn. ‘gurU igafn’ qoN ibnF ienHF ivcoN inklxf sMBv hI nhIN huMdf. mnuWK aMdr anykF pRkfr dy jpF-qWpF-dfnF-puMnF dIaF pRvirqIaF jnm lY lYNdIaF hn. iPLr ienHF jpF-qpF dI dOV ivc iek dUjy qoN agy inklx dy mukfbly sLurU ho jFdy hn. hux iehI sfry krm, apxy hI mn qoN GVy hoey sMsfrk-DrmF df rUp Dfrx krdy jFdy hn. ieWk df qWp Cotf hY qF dUjf srIr nMu qpfAux jF duWKI krn df koeI hor vwzf ‘qy aAuKf qrIkf iejfd krdf hY. socdf jF ies bfry Aus nUM Puslfieaf jFdf hY ‘iesdf vWzf Pl imlygf-mnokfmxf jldI pUrI hovygI’ afid. ienHF vfDU dy jWpF-qWpF vFÕ hI mukfbly dI dOV lgdI hY dfnF ‘qy puMnf ivWckfr.

iek akflpurKu dI pihcfx n hox kfrx, krqy dIaF anykF sLWkqIaF ‘qy inafmqF dI dyvI-dyviqaF dy rUp ivc sQfpnf kr leI jFdI hY. loV anusfr nvyN nvyN dyvIaF-dyvqy vI pRgt kr ley jFdy hn. AunHF nUM mUrqImfn kIqf jFdf hY. iPLr AunHF qoN mn mrjLI dIaF mMgF mMgIaF jFdIaF hn. AunHF qoN pRsMnqf ‘qy vr lYx dIaF glF agy turdIaF hn. iks dyvI jF iksy dyvqy koloN ikhVI mMg jF ikhVf vr. iBMn iBMn dyvI-dyviqaF qoN mMgF vI iBMn-iBMn, AunHF dI psMd vI iBMn-iBMn. AunHF qoN mMgF mnvfAux dy idn-vfr vI iBMn-iBMn qfik ikWDry koeI idn KflI nf rih jfvy. iek pfsy luitaf jfx vflf vI mnuWK ‘qy dUjy pfsy ieh krvf vI mnuWK hI irhf hY. asl ivc dovyN luWty pey hn; ikAuNik iehnF sfry DrmF, mMgF kIqy krvfey AupfvF df afDfr koeI rWbI nIXm jF Drm qF hY nhIN, kyvl aigafnqf hI pRDfn hY;

ieh qF KflI iqRsLnf dI aWg hI hY jo mnuWK dy aMdr lgI peI hY. iesy vfsqy ies dOV qoN keI qrHF dIaF TWgIaF ‘qy ByK vI jnm lY lYNdy hn. sWinafsI, ibBUqDfrI, bYrfgI, nFgy, jogI, monI, jWtfDfrI, PlfhfrI, roNz-moNz, sfDU, sMq, mhfqmf, Bgq, mhfrfj jI jF iPr ZOgI gurU-iesy hI sMsfrk DrmF vflI dOV dy anykF rUp hn. ienHF qoN hI jnm lYNdy hn Auh PLrjLI Drm ijhVy ivhlVf dI ijLMdgI aqy smfj aMdr anykF aprfDF nMU jnm dyNdy hn. ienHF hI Dfrmk afzMbrF qoN keI qrHF dy sWgn-apsgn, rIqF-irvfj, tUxy-pRCfvyN, jnmpqRIaF, hfroskop, rfsLIPl, mhUrq, svyr-sLfm, iQWq-vfr, jfq-bRfdrIaF, AUc-NnIc, suWc-iBWt vfly vihm-sihm ‘qy Brm-ZWkvMj jnm lYNdy hn, ijnHF df apxf koeI vjUd hI nhIN huMdf.

sMsfrk aqy bnfvtI DrmF dy kuJ hor iGnfAuxy rUp- iesy hI aMnHI mfnsk dOV df aiq iGnfAuxf rUp hY suWcF-iBWtF, cOky-kfrF, vr-sLfD, vsLIkrx, mMqr-jfp, tUxy-pRCfvNy, BUq-pRyq-bdrUhF-zfiexf afid dy zWr, dyvI-dyviqaF dy nF qy jINdy mnuWKF blik mfsUm bWicaF qIk dIaf blIaF, ienHF hI sMsfrk-bnfvtI DrmF dI Aupj hn. mnuWK vflf Auwqm jnm pRfpq krky vI, mnuWK apxy mnUWKI jnm qoN vI QWly izWg jFdf hY. ieh puj jFdf hY mWVHIaF, kWbrF, drKqF, sWpF, psLUaF, pWQrF dI pUjf vflI KWz ivc jf izWgdf hY ‘qy hor bhuq kuJ. isWtf ieh ik mnuWK sfrI Aumr DrmI bnx dI bjfey aigafnqf dy hnyry ivc hI BWtikaf ‘qy TokrF KFdf mr jFdf hY. jdoN Ausdy sfry jIvn df kul smF Bfv idn-rfq, cOvI GMty Ausdy mn dI dOV hI Ayusdf Drm hY. Ausy hI Drm dy lybl hyT Pokt ivsLvfsF ‘qy BrmF-BulyiKaF ivc KuwBf ipaf hY qF Auh ies jog vI nhIN rih jFdf ik kuWdrq ivcoN krqy dIaF byaMq dfqF df hI kuJ lfB AuTf sky. sfrI Aumr idKfvy dy DrmF, krm-kFzF nMU krdf hoieaf vI pWCiVaf aqy aigafnqf dy hnyry ivc TokrF Kf irhf hMudf hY. drasl iehI hY Bfrq vrgy dysLF dI ‘Drm pRDfxqf’ ‘qy Ausdy lokF ivc pWCVypx, jhflqF, gLurbq afid df muWK kfrx.

2. KfE pIE ‘qy eYsL kro- aWgf iks dyiKaf hY- ajyhI soc dy vI anykF sWjx ies sMsfr ivc hI iml jfxgy. iek qrIky mfnoN ieh vI anykF lokF df Drm hI bx cuWkf hY. ajyhI soc vfly lok sMsfr dy hr ihWsy ‘qy hr iek sLyRxI ivc sOKy iml jfxgy. jykr ghu nfl ivcfr kIqI jfvy, qF Aupr idWqy vyrvf nM: iek ivWcly anykF pRkfr dy DrmF ivc ivWcr rhy lokF ‘qy ies vyrvf nM do ivcly lokF ivWckfr iek aMdrUnI sFJ hY. ieh sFJ hY donF dI dOV kyvl apxy mn dy ipWCy hI huMdI hY aqy afDfr huMdf hY AuhI ‘iqRsLnF dI BuWK’ ijhVI ik jnm dy nfl jIvn ivc af vWsdI hY. iesy krky mUl rUp ivc donF qrHF dy lokF dI mUlL socxI ivc AuWkf aMqr nhIN huMdf. Prk huMdf hY qF kyvl bfihr dy pRgtfvy df. iek DrmI aKvf irhf hY aqy dUjf mOj mWsqIaF ivc jIvn nMU DWkf dy irhf hY. hF! pihly vfly dy jIvn ivc iPr vI ikWDry rWb df zr qF hY BfvyN AusnMU rWb dI smJ nhIN afeI. iesy pRBu BX kfrn AusdI krxI ivc kuJ mnuWKI gux njLr af jFdy hn jdoN ik dUjf AusqoN vI KflI huMdf hY.

vyrvf nM: iek ‘qy do dI ivWclI sFJ- ieh iqRsLnf dI BuWK ijs ipWCy mnuWK dOV irhf hY iesdf koeI aMq isrf qF hY hI nhIN. mnuWK ijMnf ies nMU imtfAux df jWqn krdf hY AuMnI hI ieh vWDdI jFdI hY. ieh BuWK qF ieAuN hY ijvyN aWg ivc bflx pfky koeI socy ik aWg buWJ jfvygI. iehI BuWK smfj aMdr anykF iGnfAuxy aqy BXMkr rUp Dfrn kr jFdI hY. jLulm, DoKf, dUjy df hWk Kohxf, hWsd-vYr-ivWqkry, hyrf-PyrI, TWgI afid. ienHF smfjk burfeIaF df hor vWzf ‘qy iGnfAuxf rUp hn zrWg, nsLy, jurm, skYNzl, smgilMg, blfqkfr afid. Prk rih jFdf hY ik ‘KfEu pIE qy aYsL kro’ vflf sWBkuJ inDWVk hoky kr irhf huMdf hY, jdik Drm dy BulyKy aWDrm nMU jWPf mfrI bYTf, apxy PrjLI BgvfnF ‘qy iesLtF nMU mnf-mnf ky, afrqIaF-nYvydf cVHfky, suKxF suKky, clIhy kWt ky, Aupfa kr-krfky, hWQ idKfky aqy mMxqF mMn ky AuhI kMm kr irhf hY. asloN dovyN jf qy rhy ieko hI rsqy huMdy hn.

gurbfxI ivc gurU pfqsLfh ny, iesy kfrx Auprokq Drm ivsLvfsF ivc PisWaF aqy ‘‘KfE-pIE ibrqI vfilaF Bfv donF qrHF dy lokF nMu ieko hI igxqI ivc ilaf hY. jdoN iek dy Drm krmF nMu Pokt krmkFz, pfKMz jF iPLr pfxI df irVHkxf, aigafnqf afiKaf hY qF dUjy nMU vI AuhI pdvI bKsLI hY. bfxI jpu dI pihlI pAuVI aqy bfxI afsf kI vfr, pAuVI nM: 6 dy nfl lgdf pihlf slok "muslmfnf isPiq srIaiq piV piV krih bIcfr" ivc iesdy pRqK pRmfx mOjUd hn. hor vI bfxI ivc anykF QfeI ies sWc nUM pRgt kIqf igaf hY blik donF qrHF dy lokF nUM ‘sfkq’ dI AupfDI nfl invfijaf hY.

3. sfmvfd, kimAuinst jF nfsqkvfd- vyrvf nMbr ieWk ivc, Drm dy BulyKy PYly hoey aqy inWq PYlfey jf rhy aDrm dy byaMq rUpF nMU asF smJx df jWqn kIqf hY. drasl Drm dy Aus rsqy Aupr cl rhy mnuWKF ivcoN hI jdoN kuJ lokF aMdr ieh Bfvnf pRbl ho jFdI hY ik ‘‘Drm sfnMU kI dy irhf hY. kyvl kuJ krmkFz jF aMD-ivsLvfs’’. iksy smyN GMtIaF nUM vjf lYxf, vrq-rojLy, qIrQ XfqrfvF ‘qy iesLnfn. pr AunHF dy hI KUn psIny dI kmfeI df lfB qF koeI hor cuWk irhf huMdf hY. AunHF df sfrf dfn-puMn-dWCxf qF Drm dy nfm qy dUijaF dI jyb ivc jf rhI huMdI hY. bFdr ijvyN mdfrI qy iesLfry qy nWc irhf huMdf hY iesy qrHF sLrDflU kyvl Drm dy TykydfrF dy iesLfry qy kr irhf huMdf hY. jWjmfn vloN dlIlL jF iksy puWC smyN kyvl ieh AuWqr ik ‘sfzf Drm hY, sfzy krnf huMdf hy, ieh sLfsqR rIqI hY afid. dUjy pfsy Aus mnuWK nUM ieh sfry kyvl Pokt krm hI njLr af rhy huMdy hn.

ieQoN qIk ik sfry khy jFdy Drm-krm kr-kr ky vI jdoN Ausdy jIvn ivc koeI AucWqf, sdfcfr jF rWb df inrml BAu nhIN afAuNdf. jIvn aMdr AuhI luWt-Koh, dgf-Pryb-TWgIaF, ivWqrky, DMn dI lflsf qy hor sBkuJ Ausy qrHf hI. Drm dy pWVHdy hyT hI anykF kukrm. sWcfeI vI iehI hY ik mnuWK dy apxy mn dI BuWK aQvf iqRsLnf-BWtkxF qoN iqafr hoey byaMq rUpF ivc pRgt hoey anykF Drm, sLfied ies qoN vWD mnuWK nUM kuJ dy vI nhIN sn skdy. ienHF hI DrmF dI dOV ivc Dfrmk afgUaF dy ByK ivc bRfhmx, pMzq, mOlvI, jogI, sfDU, mhfqmf, sMq, Bgq, nFgy, ibBUqDfrI, jtfDfrI, sWinafsI, qWpsvI afid dy anykF rUp-pr aMdroN hr koeI BuWKf df BuWKf. hr koeI apxy-apxy ZMg dI luWt KsuWt ipCy ipaf hY. keI vfrI qF AunHF dy jIvn ivcoN ajyhy iGnfAuxy ikrdfr AuGV ky sfhmxy afAuNdy hn ik mukfbly ivc, blik Aus nfsqk df ikrdfr vWD sfP hMudf hY. nqIjf hMudf hY ik vyrvf nM: iek vfly DrmF dy rsqy clx vfly lok-Drm ‘qy rWb donF qoN hI bfgI ho jFdy hn. aqy nfsqk aKvfAuxf vWD psMd krdy hn. mOjUdf smyN ajyhI soc vfly hI kimAuinst aKvfAuNdy hn. ies soc ivWc lYinn ‘qy mfrks apxy smyN dy vWzy pRcfrk hoey hn.

asl ivc ksUr ienHF lokF df vI GWt hY ikAuNik ijs soc ivcoN ieh AuBry hn AuQy ijs nMU rWb mMinaf jf irhf sI Auh rWb nhIN ‘qy ijs nMU Drm mMinaf jf irhf sI Auh Drm nhIN sI. Auh qF sBkuJ kyvl Auh sI ijs nUM bfxI ivc sfkq kihky ‘invfijaf’ hY-krqy qoN axjfx pr ikrqWm dy pUjfrI. mnuWKI mn ‘qy iqRsLnf qoN pYdf hoieaf Drm ‘qy Ausdy anykF rUp qF mOjUd hn pr ielfhI Drm ikWDry vI nhIN.

QoVy-bhuq PLrk nfl iesy lihr df nfm sfmvfd vI hY. iek jF dUjy rUp ivc iesdI soc vI AuhI hY. sWcy ielfhI Drm dI axhoNd qy Drm dy BulyKy aDWrm dy byaMq PYlfa vfly nqIjy ivcoN ies lihr ny rUs-cIn vrgy mulk qF vsf ley. mnWuKI jIvn aMdroN afqmk soJI ‘qy krqy pRBu bfry aigafnqf kfrx ies lihr dI dOV vI amIrF dI luWt-Koh ‘qy AunHF dy KUn Krfby qoN agy nf tWp skI. rUs, cIn vrgy dysLF ivc arMB dy nfl hI ies lihr df hWsLr vI dyiKaf jf skdf hY. mnuWK nUM ieQy vI nf hI qF qsWlI imlxI sI aqy nf hI iml skI. gurbfxI soJI jIvn qoN ibnf ieh qsWlI ikWDro vI sMBv nhIN. iek krqf aqy hriek mnuWK aMdr Ausy dy nUr nUM smJy ibnF sWcf BrfqrI Bfv, mnuWKI brfbrqf, propkfr jF ikrq kro-vMz CWko vflI Bfvnf kdy pYdf hI nhIN ho skdI. ‘nfm jpo’ vflI qF gl qF AuQy hY hI bVI dUr.

4. KuWd isWKF ivc hI anykF zyry-ByK, lMmIaF smfDIaF-mflf-suWcmf ‘qy iesLnfn- ieh vI sWcfeI hY ik apxy afp nUMu gurU ky isWK aKvfAux vfilaF ivc vI aWj anykF ajyhy sMq, afgU, mhMq, sfD, inrmly, AudfsI, monI ‘qy hor bhuq kuJ bxy bYTy hn. AunHF dy zyiraF nfl bVI vWzI igxqI ivc sMgqF vI juVI dIaF hn. ieMnf hI nhIN blik bVI pWikafeI nfl AunHF dy khy qy cl rhIaF hn. sWcfeI ieh hY ik gurU pfqsLfh ny sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI dy 1430 pMinaf ivc qF ienHF mflf smfDIaF, sucWmF,vfDU iesLnfnF, ByKF nMU AuWkf hI pRvfn nhIN kIqf. iesdy Ault ienHF sfry krmF nMU mnuWKI mn ‘qy iqRsLnF qoN pYdf hoey Pokt krmF df nfm idWqf hY. ieh vI spWsLt kIqf hY ik ienHF df afqmk jIvn nfl koeI sMbD hY hI nhIN, qF iPr KuWd isWK afgUaF ivc ieh sB ikAuN? ienHF hI afgUaF kfrx, AunHF Aupr ivsLvfs ilafAux vflIaF byaMq sMgqf ivc ajyhy Pokt krmF df PYlxf, kI ieh sB gurU aqy gurU gRMQ sfihb jI qoN bymuWK hoxf nhIN qF hor kI hY? jykr isWKF dI apxI hflq ieh hY qF iPr sMsfr nMU isWK Drm dI sWcI-suWcI KusLbo kOx vMzygf? sMsfr gurU nfnk pfqsfh dy AuWcy-sucy, sdfcfrk ‘qy sihj dy Drm df anMd ikvyN mfx skygf? jdoN qIk ik KuWd isWK hI Aus qoN pUrI qrHF vFJf hY.

afE! QoVf ies pfsy vI kuJ gihrfeI qoN njLr mfrx df jWqn krIey. ies ivc sLWk nhIN ik ienHF zyiraF ivcoN kuJ iek sWcmuWc hI pRBu ipafr qy gurU pfqsLfh pRqI byaMq sLrDf lY ky AuBry hn. aMdro bfxI dI stWzI bhuq GWt jF nfm mfqr hox kfrx, Auh bfhrly bRfhmxI pRBfvF ivc jWkVy rih gey. AunHF dy mnF ivc Kot jF kWpt nhIN sI, BrvIN lgx sI. Auh sMsfr jF lokfeI dI luWt-KsuWt jF TWgIaF dI nIXq nfl agy nhIN sn vWDy. AunHF ny qF apxy jIvn, gurU nUM arpx kIqy hoey sn pr bfxI dI soJI qoN ibnF vWD qoN vWD bfxI dy pfTF qIk hI sImq rhy.

cyqy rhy! bfxI aiBafs jF bfxI df pfT-bfxI dI pihlI styj hY. iesqoN bfd dUjI styj hY bfxI dI ivcfr (drsLn). AupRMq qIjf-Aus bfxI ivcfr nMU apxI soJI ivc vsfAuxf aqy Aus anusfr jIvn jIAuxf. AunHF df bfxI anusfr aslI jIvn qF pihlI avsQf qIk hI sI; pr sI nyk nIXqI nfl. bfkI mflf-smfDIaF suWcmF-byloVy iesLnfn, ieh sBkuJ af igaf bRfhmxI rihxI ivcoN, ikAuNik gurbfxI ivcfr soJI dI Gft qF sI hI. ies qrHF ijhVIaF sMgqf vI nfl juVIaF jF juVdIaF geIaF, AunHF dI phMuc vI bhuqf krky, AunHf bfhrly krmkFzF qIk hI rih geI.

zyiraF ivWc vI hor zyry- ienHF nyk nIXq ‘qy Aucy-sucy jIvn vfly zyiraF Aupr sMgqF dI cVHq qWk ky; hMsf dy nfl bWigaF nMu vI cfa af igaf. ienHF bWigaF nMU qF ies sWcy suwcy ‘qy gurU qoN afpf inCfvr krn vfly jIvn dI vI loV nhIN sI. nqIjf ieh hoieaf ik ajyhy zyry, sWcy zyiraF qoN vWD igxqI ivc hoNd ivc afAuxy sLurU ho gey. ienHF nMU gurU df BX-siqkfr qF hY hI nhIN sI. ienHF dI qF inrol dukfndfrI. sI blik ienHF vfsqy qF ieh bRfhmxI luWt-KsuWt qoN vI vWD sOKf rsqf sI. bfxI soJI ivhIn, kyvl gurU sLrDf ivc gVuWc sMgqf df vWzf ihWsf qF gurU pfqsLfh dy nfm qoN hI sWBkuJ kurbfx krn nMU hr smyN iqafr bYTf hY. nqIjf aslI zyiraF qoN vWD igxqI ivc , ieh ByKI zyry cWmk rhy hn qy hr iek kWcf-aYrf-KYrf blik keI vfrI qF sunx ivc afieaf hY ik jrfiem pysLf ieisLiqhfrI mujrm vI apxI vWKrI ieWt rKI afAuNdy hn. bfhroN idKfvy hor hn, aMdr kuJ hor Biraf ipaf hY aqy sMgqF idn dIvIN luWtIaF jf rhIaF hn.

iehnF hI zyiraF ivc iek kYtygrI hor vI hY. gurUdr dy ivroDI qF pihly idn qoN hI nfl nfl cldy af rhy hn, ies bfry iksy vyrvy dI loV nhIN. injI pWDr qy vI aqy keI vfrI rfjsI pWDr qy pxp rhy ajyhy zyiraF dI igxqI vI GWt nhIN. ajyhy zyiraF df iek mfqr insLfnf sMgqF nMU gurbfxI soJI qoN qoVxf ‘qy bfxI soJI bfry lfprvfh krnf, porfixk khfxIaF ivc AulJfxf ‘qy ‘vfihgurU’ jfp qIk sIimq krnf huMdf hY. soJIvfx vfsqy ajyhy zyiraF nMU pihcfnxf aAuKI gl nhIN pr ibWlI dy gl ivc GMtI bnHy kox? bfkI rih gey aKoqI gurUzMm, ijnHF df KulWm-KuWlf insLfnf hI gurU gRMQ sfihb jI dI pRBUsWqf nMU vMgfrxf huMdf hY. AunHF nMU qF Drm hI AuhI rfs afAuUNdf hY ijsdf vyrvf nM: iek ivc af cuWkf hY. afiKr zyiraF rfhIN vI bhuqf krky AuhI ho irhf hY. ienHF gurUzMmF ivWckfr vI bhuqy ivroDI jF rfjsI pWDr dI Aupj hI huMdy hn. gurbfxI soJI ibnF ies sfry df ikWDry koeI hl nhIN.

5. aWj sMsfr ‘iek Drm’ dI sWcfeI vl pr rWb bfry iPLr vI spsLWt nhIN- ieh hY ies gurmWq pfT dI afKrI kVI. aj sMsfr pWDr qy hI iek Drm dI gWl AuBr ky sfhmxy afAuxI arMB ho geI hY. iPr vI bMdf, rWb bfry spWsLt nhIN. ies sWcfeI nMU smJxf hor vI idlcsp hY. sfeINsdfn gYlIilE ny kfZ kWZI ik DrqI cWptI nhIN gol hY. sUrj, DrqI duafly nhIN GMumdf blik DrqI sUrj duafly GMumdI hY. lkIr ipWtx vfilaF ny gYlIilE df kI hfl kIqf ‘qy kuJ lok, sBkuJ sfhmxy af jfx dy bfvjUd, aj qIk vI lkIr hI ipWtI jf rhy hn. gYlIilE rfhIN idWqI syD ny sfieNsdfnF dI soc nMU kuWdrq dIaF rihrfeIaf vl moV idWqf. inAUtn, afeINsteIn, stIPn, hfikn ‘qy hor keI sfieNsdfn iek qoN bfd dUjI Koj kr-kr ky kuWdrq ivcoN keI pRkfr dy igafnF nfl sFJ pFdy gey. ijAuN-ijAuN sfieMs qrWkI kr rhI hY, kl qIk dy sUrj-cMd dy pujfrIaF nMU nvIaF lIhF qy socx leI sjbUr hoxf pY irhf hY. kuWdrq aqy Aus ivcoN pRfpqIaF mnuWK-mnuWK dI soc nMU iek dUjy dy nyVy ilafAux df kfrx bx rhIaF hn. ies qrHF mnuWK mihsUs kr irhf hY ik rfhU-kyqU vfly juWg hux ipWCy rih gey hn. ieh sB hux bRfhmx dy Gr vfips jf irhf hY ‘qy gurU nfnk pfqsLfh rfhIN pRgt sWcfeIaF Aupr af rhIaF hn.

sfieNs dI qrWkI, ividaf dy pRsfr ‘qy gurbfxI vfly bIj ny mnuWKf jIvn aMdr ies sWc nMU pRgt krnf arMB kr idWqf hY ik sMpUrn mnuWK mfqr df Drm ieko hI hY. mnuWK-mnuWK dy Drm iBMn iBMn nhIN. mnuWKI smfj aMdr jo iBMn-iBMn Drm jF iPrky hn AunHF sfiraF df mUl aigafnqf hY. pr mnuWK, rWb bfry iPr vI spWsLt n ho sikaf. ieQy iPr iek atkf hY. gurbfxI qoN ibnf, ies sWcfeI nMU hor koeI spWsLt nhIN kr skdf. ies sWc nUM pRgt krn dI smrQf vI kyvl gurbfxI pfs hI hY. rWb bfry spWst nf ho skxf hI, mnuWKI nsl dI pUrn qbfhI df kfrx bx skdf hY. ies vfsqy ies gl vl kuJ iDafn dynf hor vI vWD jLrUrI hY.

‘ieWk Drm’ aqy ‘ieWk rWb’ vflI gl dI afpsI sFJ- drasl sfrI isRsLtI df krqf kyvl akflpurKu hI hY. kuWdrq qF Aus krqy dI bnfvt ‘qy Kyz hY. jdoN cfhy psfrf PYlf dyvy, jdoN cfhy aWK dy PWlkfry ivc hI sfrf smyt dyvy. Drm Aus df nIXm-sUqr hY ijs ivc bWJI hoeI sfrI rcnf afp muhfry cl rhI hY. hriek jIv aMdr, jIvn rUp Ausy hI pRBu df aMsL hY. mnuWK jykr ies sWcfeI nUM jIvn aMdr vsf lYNdf hY qF Ausdy jIvn aMdr, mn qoN pYdf hoey hjLfrhF sMsfrk DrmF vflI gl apxy afp hI muWk jFdI hY. iPr Aus vfsqy smUcy mnuWK mfqR df ieko hI rWbI Drm AuGV ky sfhmxy af jFdf hY. mnuWK bfhroN akflpurKu dy bKsy hoey pUrn kysfDfrI srUp ivc pRgt ho jFdf hY ‘qy suBfa krky iensfnIaq dy guxF df puWqlf. Bfv bfhroN sLkl aqy aMdroN suBfa krky Auh shI arQF ivc mnuWK ho inWbVdf hY. iehI vjHf hY ik gurbfxI jIvn qoN pRgt hoey kyvl ‘isWK Drm’ nUM hI ielfhI, rWbI qy sWcf Drm krky vI jfixaf jFdf hY jdik sMsfr Br dy iksy vI Drm Auqy ieh gl lfgU nhIN huMdI. ies sWcfeI nUM hor vyrvy nfl smJx vfsqy gurmWq pfT nM: 39 ‘afid kfl df Drm-isWK Drm’ qoN pUrf lfB AuTfieaf jf skdf hY.

iesdy Ault aj jo sMsfr iek Drm dI gl vl vWD irhf hY, Auh kyvl ies vfsqy hY ik sMsfrk DrmF pRqI bxfeIaF AusdIaF sfrIaF iQAurIaF qy ivWsLvfs, sfieMs dI qrWkI sfhmxy lV-KVf rhy hn. kuWdrq ivcoN pRfpq ho rhy iBMn iBMn igafnF ‘qy KojF kfrx Aus aMMdr mnuWKI smfnqf af rhI hY. rfhU-kyqU jF svyr-sLfm dIaF glF Aus vfsqy vfDU huMdIaF jf rhIaF hn. kuWdrq ivcoN inWq nvIaF pRfpqIaF vfsqy mnuWK nUM mnuWKI qfkq dI vWD qoN vWD loV pY rhI hY. iesy vfsqy AuQy bRhfmx-sLUdr jF kfly-gory dIaF idvfrF vI apxy afp tuWt rhIaF hn.

ies sfry dy bfvjUd aj mnuWK dI smUhk dOV hI Boiqk (Materalistic) hY, Bfv AuhI mfnsk BuWK, ijsdf vyrvf nM: iek ivc asIN dy cuky hF. iPLr ies mfnsk BuWK jF iqRsLnf df koeI aMq vI nhIN ies vfsqy hr iksy dI dOV dUjy Aupr hfvI hox dI hY. nqIjf ieh hY ik iesy BuWK ivcoN mnuWK dI hUVmWq ‘qy ivnfsLkfrI iqafrIaF vI nfl nfl pxp rhIaF hn. mnuWK zrwg, nsLy, jurm, skYNzl, hiQafrF dI dOV, dUjy mulkF nUM apxy aDIn krn dIaF sfijLsLF, ieh ruJfx vI qyjLI nfl vWD irhf hY. ies dOV ivc iksy vI vWkq, mnuWK dI CotI ijMnI glqI jF lfprvfhI mnuWKf nsl dI qbfhI df kfrn vI bx skdI hY.

kfidr qoN ibnF sMqoK ‘qy sLFqI nhIN- drasl kWudrq ivcoN KojF aqy pRfpqIaF dy nfl nfl, AunHF pRfpqIaF qy KojF ivcoN kuWdrq nUM bnfAux vfly kfidr nMu pihcfnx dI vI loV sI. Aus kfidr nuM pihcfnx dI[ ijsny ies kuWdrq nUM GiVaf hY. ieMnf hI nhIN, Ausy kfidr rfhI bKsLy hoey ies mnuWKf srIr aqy Aus ivc Ausy rfhIN hI bKsLy hoeyy idmfgL kfrx ieh sB sMBv ho irhf hY. AusI krqy dy hukm vfly nIXm ivc hI, kuWdrq dI hr iek sLyRxI nUM Ausdf vWKo-vWKrf Drm qy rUp vI pRfpq hoieaf hY. hriek jIv, psLU, pMCI, Kinj, prbq, ndIaf, cMd, sUrj afid krqy vloN bKsLy apxy-apxy Drm ivc bWJy hoey hn. ieh Drm kI hY ? Bfv krqy ny jo ijsnUM rUp bKisLaf hY, Aus ivc KVy hn ‘qy jo suBfa bKisLaf hY Aus suBfa dy pfbMd hn. hukim dI kyvl iesy iek Kyz ivc hI sfrI isRsLtI cl rhI hY. kfsL! mnuWK vI apxy ies ielfhI Drm ‘qy Aus krqy dy hukm dI Kyz nUM pihcfx skdf. gurU pfqsfh ny mhfn bKisLsL krky kuWdrq ivcoN ies hukm dI Kyz vflI pihcfx krvfeI qy iPLr iesy kuWdrq dI pAuVI qy cVHf ky mnuWK dI iesdy kfidr nfl sFJ vI krvfeI hY. ies qrHF mnuWK nUM Ausdy rWbI Drm bfry jfgRq kIqf hY.

Auh kfidr mnuWK dy apxy aMdr vI aMsL rUp ho ky vWs irhf hY aqy jLry jLry ivc vI Ausy nUM pihcfxy ibnF mnuWK, afp shyVI apxI afAux vflI qbfhI qoN kdy nhI bWc skdf. jykr mnuWK ‘qy Kfskr sfieNsdfnF dI soc sLkqI kuWdrq dy byaMq KjLfinaF ivcoN mnuWK mfqr leI kfZF dy nfl-nfl kfidr dy sLukrfny nfl vI juV skx qF ies sMBfvq qbfhI dI bjfey, mnuWk sdIvI anMd hI anMd vI mfx skdf hY. afiKr kfidr ny sBkuJ mnuWK vfsqy hI qF bKisLaf hY. kyvl ieh sLukrfny vflI Bfvxf hI Aus aMdroN iek dUjy Aupr BfrU hox vflI dOV ‘qy iqRsLnf-BWtkxf dI aWg nUM muWkf skdI hY. blik ies qrHF ieh iqRsLnf-BWtkxf dI BuWK apxy afp hI muWk jfvygI. hriek pRfpqI ‘qy kfZ ivcoN jdoN AusnUM dfqF dyx vfly dy drsLn hoxgy qF Aus aMdr afp muhfry krqy df sLukrfnf pYdf hovygf. mnuWKI BfeIcfry vflI pihcfx Ayus aMdr afpsI pRym hmdrdI nUM jnm dyvygI. Aus aMdr sMqoK ‘qy propkfr dI Bfvxf AupjygI. mnuWK nMu hr iek mnuWK-jIv-jMqU ivcoN krqy dy hI drsLn hoxgy. Ausdy mn qoN pYdf hoey sfry bnfvtI Drm KMb lfky AuWz jfxgy. sfry mnuWK smfj dy ieko Drm- ieko gurU ‘qy ieko hI rWb vflI gl smJ ivc af jfvygI. Ausdy mn dI avsQf ‘‘bygm purf shr ko nfEu ] duK aMdro nhIn iqih TfEu’’ (gAuVI rivdfs 345) bx jfvygI. 072s01.3s050

Including this Gurmat Lesson No 72

Drm dy do rUp ielfhI Drm aqy sMsfirk Drm

For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.com




.