.

BfeI gurisWKo, afpxy pRCfvyN qoN agFh vI kuwJ isWKo

ies hPqy ihMd srkfr vloN isWKF nUM sbk isKfAux leI kIqy gey 1984 dy hmly, ‘nIlf qfrf’ df iekIvF sfl mnfieaf jf irhf hY. aKLbfrF, rYzIE, tYlIvIjLn, ieMtrinWt aqy gurduafiraF ivc KUb mn df gubfr kwiZaf jf irhf hY. aqy ies qrHF krnF koeI glq vI nhIN, pr jo glq hY, Auh ieh hY ik ies dy kfrx kI sn? ienHF kfrxf bfry socx dI bhuq hI Gwt koisLsL kIqI hY. bhuqf kuwJ jLjLbfqF aqy aMDivsLvfsLI ivc hI iliKaf aqy boilaf jf irhf hY. ipCly 20-22 sflF df koeI lyKf joKf nhIN kIqf ik asIN ienHF sflF ivc kI Kwitaf aqy kI gvfieaf hY? ivdysLF ivc rihx vfly isWKF nUM qF ies gwl df jrUr ielm hovygf ik hryk sfl hr dysL dI kyNdr srkfr qoN lY ky iek ipMz dI pMcfieq qwk aqy iek Coty ijhy vpfr qoN lY ky vwzy vpfr qwk, ipCly sfl df lyKf joKf kIqf jFdf hY ik kI Kwitaf aqy kI gvfieaf hY? ies vfDy Gfty nUM muwK rwK ky agly sflF leI ivAuNq bMdI kIqI jFdI hY. kI isWKF ny ipCly 20-22 sflF df koeI lyKf joKf kIqf hY? kI ijs afqm hwiqaf vfly rfh qy asIN qury hoey hF ies df isWKI nUM koeI Pfiedf hoieaf hY?

gurbfxI dI glq vrqoN- jLjLbfq BVkf ky glLq pfsy qurn aqy qorn leI asIN keI bfrI gurbfxI dI glq vrqoN krn qoN vI sMkoc nhIN krdy. imsfl dy qOr qy, ‘jy jIvY piq lQI jfie’ vflI pMgqI dy arQ qF kuwJ hor hn pr asIN joVdy hor pfsy hF. ieh pUrf sLbd aqy ies dy arQ jo pRo: sfihb isMG jI dy kIqy hoey hn ies qrHF hn-

m: 1 sloku ] so jIivaf, ijsu min visaf soie ] nfnk avru n jIvY koie ] jy jIvY, piq lQI jfie ] sBu hrfmu jyqf ikCu Kfie ] rfij rMgu, mfil rMgu, rMig rqf, ncY nMgu ] nfnk Tigaf muTf jfie ] ivxu nfvY piq gieaf gvfie ]1] {pMnf 142}

arQ :-(asl ivc) Auh mnuwK jIAUNdf hY, ijs dy mn ivc prmfqmf vws irhf hY . hy nfnk ! (bMdgI vfly qoN ibnf) koeI hor jIAUNdf nhIN hY . jy nfm-ivhUxf (vyKx nMU) jIAUNdf (BI) hY qF Auh iewjLq gvf ky (eyQoN) jFdf hY, jo kuJ (eyQy) KFdf pINdf hY, hrfm hI KFdf hY . ijs mnuwK df rfj ivc ipafr hY, mfl ivc moh hY, Auh ies moh ivc msiqaf hoieaf by-sLrm ho ky nwcdf hY (Bfv, mwcdf hY, afkVdf hY) . hy nfnk ! pRBU dy nfm qoN swKxf mnuwK Twigaf jf irhf hY, lwuitaf jf irhf hY, iewjLq gvf ky (ieQoN) jFdf hY .1.

ies slok ivc gwl vfihgurU dy nfm dI hY, ik nfm ivhUxy dI koeI iejLq nhIN. ies nUM asIN iKWc DU ky duinafvI by-iejLqI jF iksy srkfrI Dwky-sLfhI nfl joVdy hF aqy Aus dy shI hwl dI QF mrn-mfrn nUM qrjIh idMdy hF. PrFs ivc dsqfr dy msly dI hI gwl lY lE. kI ieh koeI by-iejLqI qoN Gwt hY? lg-pg iek sfl ho cwilaf hY PrFs dy isWKF nUM jlIl huMidaF nUM. kI Auh sfry hux hrfmI bx ky hrfm df hI KFdy hn? kI AunHF nUM hux ey-ky-sSqflI cuwk ky mfr mrfeI sLurU kr dyxI cfhIdI hY jF iPr koeI akl qoN kMm lYxF cfhIdf hY?

ies gwl ivc qF koeI sLwk nhIN ik isWK akl qoN kMm hI bhuq Gwt lYNdy hn. ieh pihlF qF socxf jfxdy hI nhIN ikAuNik gurduafiraF dI cODr aqy ienFH ivcly lVfeI JgiVaF ivcoN hI ivhl nhIN. jdoN hosL ivc af ky socx lgdy hn qF AudoN nUM kfPI dyr ho cuwkI huMdI hY. XUrp aqy nfrQ amrIkf ivc rihx vfilaF isWKF nUM ieqnI ku soJI qF hovygI hI ik ienHF dysLF ivc knUMn dI mhfnqf Drm nfloN vI Aupr smJI jFdI hY aqy kortF dy PYsly srkfrF vloN bxfey kfnUMn anusfr hI kIqy jFdy hn. jdoN PrFs ivc isr Zkx bfry knUMn bx irhf sI qF isWK kbUqr vFg awKF mIt ky bYTy rhy ik ibWlI df koeI Kqrf hI nhIN aqy jdoN awK KuwlI qF bhuq dyr ho cuwkI sI.

zyiraF dI isWKI- kihx nUM qF BfvyN isWK jo mrjLI khI jfx ik sfzf gurU gRMQ sfihb hY pr amlF ivc 95% qoN ijafdf isWKF dy gurU, zyiraF vfly sfD hn. AunHF dI gwl nUM gurU nfloN vI ijafdf aihmIaq idMdy hn. koeI zyry vflf sfD BfvyN 20 ku sfl, pihly sfD bfry lgfqfr JUT bol irhf hovy pr aMD-ivsLvfsLIaF leI Auh iPr vI bRhm igafnI mhF pursL hY. ieh sfD lfxf gurbfxI qoN Ault jo mrjI krm kFz qy pKMz krn, aMD-ivsLvfsLIaF nUM sB pRvfn hn ikAuNik dsmyN gurU jI ny ienHF nUM ies qrHF krn df sInF-bsInF Tykf jU idwqf hoieaf hY. sfkf nIlf qfrf dy 1984 dy atYk qoN bfad ienHF ny Dwky nfl gurduafiraf qy kbjLy krky krm kFzF vflI sfD mrXfdf lfgU kIqI. akfl qKLq qy vI iehI kuwJ kIqf igaf. zFg dy jLor nfl nklI srbwq KLflsy swdy gey.

‘isWK mfrg’ inrol Dfrimk sfeIt hY aqy ieh imsLnrI soc nfl sMbMDq gurU bfxI dy swc nUM pRsfrn leI hY nf ik zyrfvfd nUM. asIN iksy vI zyry vfly sfD nUM nhIN mMndy. aqy muafP krnF, QoVf ijhf hor vI hfjLm kr lYxF ik mYN iBMzrF vfly nUM vI iswKI leI AuqnF hI Gfqk mMndf hF ijqnF ik isafsI lIzrF (bfdl, tOhry) vrigaF nUM. myrI Aus nfl koeI inwjI dusLmxI nhIN pr ieh sfrf kuwJ gurbfxI dy swc nUM sfhmxy rwK ky kih irhf hF. ijs qrHF dy iKafl hfly vI afm isWKF dy hn, 1983 ivc myry vI Ausy qrHF dy sn. myry leI tohVf, lONgovfl aqy iBMzrFvlf isWKI dy swcy ihqYsLI lIzr sn, tOhVf sfihb afm bVHk mfiraf krdy sn ik sfzy kol do sMq hn, iek mflf vflf aqy dUjf KUMzy vflf. aqy asIN ienHF nUM ieWQoN morcy dOrfn kfPI pYsy vI Byjy sn. lONgovfl nUM qF kuwJ sYNkiVaF dy ihsfb nfl pr iBMzrFvfly nUM qF hjLfrF dy ihsfb nfl iekwly-iekwly ny idwqy sn. jdoN koeI Aus smyN iBMzrFvfly nUM glq kihMdf qF mYnUM vI kuwJ burf lgdf sI. kfrx ieh sI ik nf qF Aus vyly gurmiq dI koeI bhuqI sUJ sI aqy nf hI ieMzIaf dy isafsI lIzrF dIaF isafsI sfijsLF dI. ipRM: hirBjn isMG jI cMzIgVH vfly vI 1983 dOrfn hI ieWQy knyzf dy dOry qy vYnkUvr afey hoey sn. myrI AunHF nfl pihlF koeI vI jfx pCfx nhIN sI, isrP AunHF dIaF kuwJ ikqfbF hI pVHIaF hoeIaF sn. mYN afpxy Krcy qy gurduafrf kmytI rfhIN AunHF nUM afpxy sLihr mMgvf ky hPqf ku afpxy kol rwK ky gurduafry lYkcr krvfey sn. Aus vyly myry isr ivc Kfilsqfn (asl ivc pfiglsqfn) df BUq vI svfr sI jo ik keI icr irhf. gurmiq dIaF gwlF qoN ibnF keI vfrI ienHF gwlF vfry vI QoVI ijhI vIcfr AunHF nfl krdf sI pr Auh bhuqI gwl nhIN sI krdy. iek idn iBMzrFvfly bfry vI AunHF dy vIcfr puwC bYTf jo ik AunHF ny iJjkdy hoey dwsy qF ik mqF mYN guwsy hI nf ho jfvF. kihx lwgy ik mYnUM qF ies qrHF lgdf ik ies bMdy ny sfry ihMdosqfn ivc vsdy isWKF dI iejLq rol dyxI hY. mYN puwiCaf ik qusIN AunHF nUM kdy imly sI, koeI gurmiq dI vIcfr vI kIqI sI? kihx lwgy ik hF kIqI sI. "kihMdy ik myry nfl keI pVHy ilKy myry stUizMts vI sn. gwlF-gwlF ivc gwl rfgmflf bfry cwl peI qF iBMzrFvflf kihx lwgf ik jy kr akfl qKLq qy rfgmflf pVHI jfvy qF morcf Pqy ho jfvygf. mYN ikhf ik jy kr nf hoieaf qF iPr? iPr kihMdy ky Aus ny iek hor vwzI PVH mfr idWqI, jd dlIl bfjI huMdI geI qF kihMdy ky Auh hor loh-lfKf huMdf igaf. ieqny nUM iksy ny af ik ikhf ik jy kr BlI cfhuMdy ho qF ieWQoN iKsk jfE, nhIN qF ieh quhfnUM kuwJ vI kr skdf hY."

isWKF ny jy kr isWKI df koeI Blf krnf hY qF zyrfvfd vflI isWKI iqafg ky gurU nfnfk dI isWKI apxfAuxI pYxI hY, jo ik qRYkfl swc aqy bRhmMzI hY. gurbfxI dy swc qy prK ky hI glq aqy TIk df inrxf krnf pYxf hY. krm aqy hukm dy isDFq ivc afpxI soc nUM zbo ik ieh lwBxF pYxf hY ik kox ikqnf glq hY.

isWK ies vyly sfrI dunIaF ivc vsy hoey hn aqy AunHF dIaF afpxIaF vwKrIaF vwKrIaF musLklF hn. keI vfrI iek dysL ivc rihMdy hoey aqy iek hI Drm nUM mMnx vfly vI vwKry sUby ivc vsx vfly dy isafsI aqy afriQk ihq vwKry huMdy hn. pMjfb aqy hirafxf dI gwl hI lY lE, hirafxy vfly isWK afpxI KyqI leI ilMk nihr dI AusfrI dy hwk ivc hn pr dUjy pfsy pMjfb dy isWK ies dy ivruwD morcy lfAuNdy hn. jy kr hirafxy dy isWK hr gwl pMjfb dy akflIaF dI mMnx, sfry gurduafiraF df cVHfvf vI sLRomxI kmytI nUM dyx ijhVI ik iek isafsI lIzr dI hwQ TokI hI hY. iPr kI ieh AunHF dy afpxy ihqF nfl aqy afpxy sUby nfl gLdfrI nhIN mMnI jfvygI? ies krky vI AuQy vwKrI kmytI dI mMg AuT rhI hY.

isWKI df Blf AudoN hI hovygf jdoN koeI dUr aMdysL socxI vflf piVHaf iliKaf, gurmiq df igafqf, inzr lIzr gurbfxI dy swc dI lIk iKwcy, ijhVf ik ivkfAu jF doglf nf hovy aqy Aucy suwcy jIvn vflf hovy. ienHF zyiraF vfly sfDF aqy isafsI lIzrF ny, nf hI isWKI df kuwJ svfiraf hY aqy nf hI koeI afs rwKxI cfhIdI hY hor nuksfn BfvyN kr dyx. keIaF nUM afs hY ik sLfied jy kr bfdl df jwPf sLRomxI kmytI qoN htf ik ismrnjIq isMG mfn dy nUM sONp deIey qF Auh jrUr kuwJ kr ivKfvygf. ieh kr ky dyK lE ieh bfdl qoN vI ijLafdf isWKI df Gfq krygf. ieh qF igafnI pUrn isMG nUM htfAux vyly kihMdf sI ik iek bhuq vwzy ivdvfn nfl Dwkf hoieaf hY. pUrn isMG Auh hI hY ijhVf kihMdf sI ik isWK lAu kusUL dI aOlfd hn aqy ieh pUrn isMG afr[ aYWs[ aYWs[ dIaF mIitMgF qy vI jFdf sI. ieh mfn sfihb iek 20 sfl JUT bolx vfly sfD qoN Dfrimk syD lYx bfry kihMdf huMdf sI. hvn krky clIhf kwtx vfly zyrfvfdI df hr hukm mMnx leI kihMdf sI, ieh qF pqf nhIN ik afp ies qy hfly aml kIqf hY ik nhIN.

aMq ivc asIN iKmF dy jfck hF ik sfnUM ies hPqy keI lyK imly sn ijhVy ik zyrfvfd nfl sMbMDq sn aqy asIN Auh Cfp nhIN skdy. isK ivrsy vfly df lyK jrUr kuwJ vjLn rwKdf sI pr dUjy qF keI zyrfvfd dI cfplUsI vfly hI sn. srkfrF afpxy inwjI ihWqF leI sdf hI Dwkf krdIaF rhIaF hn. gurU sfihb vyly vI huMdf irhf hY aqy hux vI ho irhf hY. asIN socxf ieh hY ik ies df mukfblf gurmiq anusfr ikvyN krnf hY. jy kr koeI sfzy koloN gurmiq dy ivruwD koeI kMm krvfAuxF cfhy qF Aus nfloN dUrI hI cMgI hY. ieh myry gurU (sLbd gurU igafn) df hukm hY. ies qy ijqnF vI aml ho sky krn dI koisLsL krdy hF.

ivxu siqgur ky hukmY, ij gurisKF pfshu kMmu krfieaf loVy iqsu gurisKu iPir nyiV n afvY ] pMnF 317]

mwKx isMG puryvfl,

jUn 05, 2005[




.