.

qy sMq Bly gurisK hY [[[.

 pRo: ieMdr isMG Gwgf

sMsfr ivc Dfrmk sKsIaqF, sfDU sMqF df, afm lokF dy mnF qy bVf prBfv bixaf hoieaf huMdf hY. afm jigafsU duinafvI DMidaF ivc AuliJaf hox krky, pRvfirk smfjk ijMmyvfrIaF inBfAux krky, apxy afp nUM Pisaf ijhf mihsUs krdf hY. Drm gRMQF df zUMGf muqfilaf krnf, ivdvfnF dy ivcfr suxny, jF cMgf sfihq pVnf BI afm ivakqI leI sMBv nhIN hY. Bfrq df rfjsI qMqr eynF inwGr cuikaf hY, Auprly gilafiraF qoN lY ky, hyTly mfmUlI mulfjm qk (ivrly nUM Cz ky) hr koeI iBRstfcfr dI gMgf ivc zubkIaF lf irhf hY. hux qF iensfP df mMdr BfrqI adflqF BI ies ‘‘hmfm`` ivc, ‘‘jIvn sPlf`` krdIaF prqwK ids rhIaF hn. rfjsI lutyiraF vloN, srkfrI mulfjmF/aPsrF vloN, vkIlF adflqF vloN, pulIs aqy zfktrF vloN, idn idhfVy dohIN hwQIN smfj nUM luwitaf jf irhf hY. byeImfnIaf krn vfly lutyry BI ‘‘ÈFqI`` dI Bfl ivc hn, luwt df iÈkfr hoey afm lokI BI pRyÈfn hn. dovyN iDrF POrI sFqI dI iewCf nfl, Dfrmk coilaF vfly lokF dy crnF qy, jf isr itkfAuNdIaF hn. awgy lMmF colf, gl ivc mflf, iek vwKry aMdfË nfl bMnI dsqfr, bYTx leI ivÈyÈ iksm dy afsx cOkIaF, Kfs gupq ey[ sI[ lwgy ‘‘BgqI asQfn`` ivc, ajgrI kuMzl mfrI bYTy seIafd, aijhy iÈkfr dI bysbrI nfl AuzIk kridaF ‘‘mMqr jfp`` kr rhy huMdy hn.

mn ibrqI krky koeI iensfn Dfrmk hovy qF Aus nUM ZMzorf ipwtx dI loV nhIN huMdI. aijhf nyk purs, apxy inq dy ikrdfr, qy vrqoN ivhfr rfhI, DrmI hox df sbUq idMdf rihMdf hY. ieh Blf purK sMprk ivc afey hr mnuK nUM, ivkfr iqafg ky, guxF nfl BrpUr jIvn ijAux dI isiKaf dyvygf. smfj dy hr pRfxI mfqr dI syvf krky, dInF inmfixaF, duiKafiraF dI syvf krnf, Drm df ivÈyÈ aMg hoxf idRV krvfeygf. pr awj df ‘‘mwTfDIs`` (aKOqI sfD sMq) GrylU hflfq kfrn, jF mn buwDI dI kmjorI kfrn, skUl ivc dfKl nF ho sikaf. qy Èfied kflj dy iksy bfhrly gyt awgoN BI nF lMiGaf hovy. iPr ikwqf koeI iswiKaf nhIN, pyt pUrqI ikvyN kIqI jfvy? pRvfr dy mYNbr mKwtU ivakqI nUM ikqnI ku dyr qk sMBfl skdy hn? axpV, byrujgfr, jmIn jfiedfq qoN KflI lVky nUM, apxI bytI koeI ikvyN dy skdf hY? so aijhy bhuqy ‘‘sMq sfD`` aksr CVy hI rih jFdy hn. ivafh dI Aumr ivhf cukx qoN bfd ‘‘bfl bRhmcfrI`` hox df Zol vjf idMdy hn. ies mrj dy anykF mrIj zyiraF, tksflF, inhMg CoixaF, aqy hor Drm sQfnF qy Qok ivc pRfpq ho skdy hn. afm pRfxI kol Drm dI sUJ nhI huMdI, jfxy axjfxy ivc, bhuq sfry njfiej kMm kIqy, mn qy bVf vjn af ipaf. ijMdgI ivc jo cfihaf sI, Auh pRfpq nf hoieaf, keI axikafsIaF duKdfeI GtnfvF ny afx dboicaf. iPr DrmI hox df srtIiPkyt pRfpq krn leI, ieh pRyÈfn ivakqI, sMqF sfDF dy crnF ivc hfjr ho ky, ibnF dyrI qoN sFqI/nfm dI jfcnf krdy hn. bdly ivc smrQf muqfbk, cMgI coKI mfieaf, Byt pUjf arpx krdy hn. ies qrHF Drm dy nfm qy, Dfrmk pihrfvy ivc, Drm asQfnF aMdr, Drm gMRQF dI, apxI grj leI, qy jigafsUaF nUM luwtx leI Èryafm vrqoN df bwjr pfp krdy hn. hY koeI aijhf isrlwQ sUrmf jo ies aDrmI vrqfry nUM Twlx leI, jY kfrf gjf ky mYdfn ivc inwqr sky? aPsos, ik aijhf nF hox df muwK kfrn hY, pfvn gurbfxI vwl aigafnqf. pusqkF nF pVHn dI qbfhkun ibrqI. iesy leI bhu igxqI iswK aKvfAux vfly, kbrF, mwTF, mVIaF, mUrqIaF, Dfgy qvIqF jfdU mMqrF, JfV PUkF, hQOilaF BUqF pRyqF vrgy axigxq BrmF ivc zuwby lokF dIaF, BIVF dr BIVF hr QF vyKIaF jf skdIaF hn. lutyry nvyN rUpF qy nvyN ZMg qrIikaF nfl lYs ho ky, Boly Bfly lokF nUM luwtx vfsqy afm awzy bxfeI bYTy ids rhy hn.

jdoN iek vfrI mnuK ijMdgI dy rfh qoN Btk jfvy, smyN isr Aus nUM aslI rfh qy ilafAux vflf, bfbf nfnk jI vloN vrosfieaf, prAupkfrI gurisK BI nF imly, iPr Ausdf vfps prqxf nfmumikn ijhf ho jFdf hY. sgoN ies dy Ault, Auh kurfhy ipaf jIv, apxy Ausy ikqy ivc, isry dI muhfrq hfsl krn leI jqnsIl rihMdf hY. AuproN Gor inrfsqf dI gl ieh ik iswK pMQ dIaF sRomxI aKvfAux vflIaF jQybMdIaF, aqy jQydfr, GUk gPlq dI hnyr koTI ivc vV, GurfVy mfr rhy hn. jdoN cfry pfsy koeI Kqrf jF rok tok nF hovy, BolIaF sMgqF ‘‘suK ÈFqI`` dI KRId krn leI, iek dUjy qoN awgy inkl jfx leI kmrksI iPrn, qdoN ‘‘PsI nUM Ptkx kI ``? zyiraF ivc bYTy bhuigxqI lokF ny apxy pihrfvy afm iswKF nfloN alwg iksm dy Dfrn kr ley hn. apxy zyiraF dI mirafdf, afpo apxI mnmrjI dI hY. iehnF QFvF qy gurbfxI dy arQ apxI injI soBf vfly ‘‘GsIt ky`` kIqy jFdy hn. gurbfxI rcxhfry mhFpurKF, ds gurU sihbfn, jF mhfn sUrmy iswKF df ieiqhfs, iehnF QfvF qy nhIN suxfieaf jFdf, apxy qoN pihlF ho gujry ‘‘sMq jI `` dy ‘‘prAupkfr`` hI sMgqF nUM srvx krvfey jFdy hn. gurbfxI ivcoN kuJ coxvIaF qukF lY ky, cyilaF vloN sMq jI dI soBf krvfeI jFdI hY. ‘‘dyKo jI! gurU arjn sfihb jI ny suKmnI sfihb ivc sfD sMq dI bhuq Ausqq kIqI hY. hor bhuq QfeI gurbfxI ivc ‘‘sMq`` dI vizafeI vyKI jf skdI hY. Auh bfxI iehnF purKF vfsqy hI qF AucfrI geI hY``.

‘‘cfr pdfrQ jy ko mfgY..’’sfD`` jnf kI syvf lfgY ..`` (suKmnI)

crn sfD ky Doie Doie pIAu.. arp sfD kAu apnf jIAu..

sfD kI DUir krhu iesnfn .. sfD AuUpir jfeIaY kurbfn .. (suKmnI)

Aupr vrixq pMkqIaF aqy iehnF BfvF nfl imldIaF bhuq sfrIaF qukF (Èbd) gurbfxI ivwcoN, vwzI igxqI ivc iml jFdIaF hn. hux ivcfrn vflI gl ieh hY ik siqkfrXog siqgurU jI, apxy syvkF nuMU siqgurU + vfihgurU df pwlf PVn dI QFvyN, iehnF aKOqI sMqF dy ipwCy lf gey hn? iswKF syvkF df pfr insqfrf krn leI, AuhnF kol Xogqf nhI sI? siqgurU jI isKF nuMU ieko sUqr (iek ivcfrDfrf) ivc proxf chuMdy sn, jF hjfrF zyrydfrF dy pYrI pfAuxf cfhuMdy sn? ies gl df iehnF sfDF kol kI sbUq hY, ik ‘‘sfD sMq `` Èbd awj vfly lfxy leI hI Aucfrn kIqf hoieaf hY. kI iehnF ivakqIaF dI gurbfxI ivc nfm ilKky vizafeI kIqI geI hY? jdoN iehnF df nfm gurU gRMQ sfihb ivc, ZUMizaF nhIN imldf, jdoN bfxI dI rcnf kIqI geI hY, qdoN iehnF df nfmo inÈfn ikqy nhI sI. iPr mnuKqf jF pMQ dy vzyry ihqF vflf, iehnF ijkrXog kfrj koeI nhI kIqf qF ‘‘apxy mUMh afpy mIaF imwTU`` bxn qoN isvfey hor kuJ njr nhIN afANdf. ‘‘sMq`` Èbd gurbfxI ivc lgpg cfr arQF ivc afieaf hY. pihlf akfl purK vfsqy, dUjf siqgurU leI, qIjf bfxI rcYqf BgqF mhfpurKF leI, cOQf afieaf hY, sfD sMgq jF iswKF syvkF leI. afAu hux iek iek nukqy dI ivcfr krIey -

nM: 1: ‘‘hmro Brqf bzo ibbykI, afpy sMq khfvY. Ehu hmfrY mfQY kfiemu aAuru hmrY inkit n afvY.. (476) ies sbd ivc pivqr Aupdys hY ik sfzf mflk (pqI Brqf) bhuq smJ vflf hY, Auh afpy hI vwzf ‘‘sMq`` kihaf jfx Xog hY. jdoN qk Auh vfihgurU sMq sfzy mwQy (ihrdy) ivc mOjUd hY hor koeI sfzy nyVy nhIN Zuwk skdf.

qnu ‘sMqn` kf Dnu ‘sMqn` kf mnu ‘sMqn` kf kIaf.. ‘sMq` pRsfid hir nfmu iDafieaf srb kusl qb QIaf.. (610) ieh srIr pRmfqmf dI bKiss hY, srIr dIaF loVF vfsqy sfry pdfrQ BI rwb dI dyx hn. ieh mn BI Ausy sMq (vfihgurU) ny bxfieaf hY. Ausy sMq rb dI ikrpf nfl Ausdf ‘‘nfm`` iDafieaf qF sB suK ÈFqI pRfpq hoeI. qn mn Dn, rwbI ipafiraF dI syvf ivc hfjr hY.

2[ (siqgurU leI) igafn aMjnu gur dIaf aigafn aMDyr ibnfsu..

hir ikrpf qy ‘sMq` Byitaf nfnk min prgfsu.. (suKmnI 293)

ies pfvn pMkqI ivc Purmfn hY ik igafn rUpI surmf, gurU ny bKs idqf, aigafnqf df hnyrf imt igaf. prmysr dI ikrpf nfl sMq+gurU iml igaf, qy aMdr igafn dy cfnx nfl BrpUr ho igaf. ieko pMkqI ivc sMq aqy siqgurU iekwTf vriqaf igaf hY.

mrn Bey sMq boihQf qyry sfgr jyq.. mfrg pfey Auidafn mih gur dsy Byq.. (910)

ies bcn rfhI siqgurU smJf rhy hn ik (sMq) gurU dy crn (nfm) myyry leI byVI dI inafeI hn, ijs rfhI sMsfr smuMdr qrIdf hY. jMgl ivc Btk rhy nUM siqgurU ny rfh ds idqf, mfno ijMdgI df Byq mYnUM smJf idqf.

kir ikrpf ‘sMq` imly moih iqn qy DIrju pfieaf.. ‘sMqI` mMqu dIE moih inrBAu gur kf sbd kmfieaf.. (205) nUM ikrpf krky sMq+gurU iml igaf, Aus ny mYnUM mfnisk itkfAu idqf. sMq+gurU ny mYnUM nfmmMqr bKs idqf, mY inrBAu ho igaf, gurU dy sbd muqfbk jIvn clx bxf ilaf.

siqguir sMqu imlfieaf msqik Dr kY hQu.. vzf sfihbu gurU imlfieaf ijin qfiraf sgl jgqu.. (958) siqgurU jI ny vfihgurU (sMq) nUM imlvf idqf. vzf sfihb akflpurK gurU ny imlf idqf, jo sfiraF nUM qfrn jog hY.

3 (bfxI rcYqf BgqF bfry) Blo kbIr dfs dfsn ko, Auqm sYn jn nfeI..

AUc qy AUc nfm dyAu smdrsI, rivdfs Tfkur bx afeI..

jIAu ipMzu qn Dn ‘sfDn` kf, iehu mn ‘sMq` rynfeI..

sMq pRqfip Brm sB nfsy nfnk imly guosfeI.. (1207)

mnmohk bcnF rfhI siqgurU jI ikrpf kr rhy hn ik kbIr bhuq nyk hY, byaMq Auwcy jIvn dy bfvjUd, sBnF df syvk bx ky ibcrdf hY. jfq df nfeI, sYn Bgq bhuq Aucy jIvn vflf hY, pr bVf inrmfx hY. AuicaF qoN BI Aucf nfmdyv hY, sfiraF nUM ieko njr vyKdf hY. rivdfs bhuq nyk hY, Auqm guxf krky pRmysr df ipafrf hY. myrf jIvn, srIr, Dn, sB kuJ iehnF Bly sMqF qoN kurbfn hY, myrf mn iehnF sMqF dy crnF dI DUVI hY. iehnF mhFpurKF (sMqF) dy Auqm igafn sdkf mnuKqf BrmF ivcoN inkl rhI hY. sucwjI jIvn jfc sdkf pRBU nuMU pRfpq kr leIdf hY, Aus ivc lIn ho jfeIdf hY.

ijh ipKq aiq hoie rhs min, soeI sMq shfru gurU rfmdfsu.. (1406)

ijnF dy drsn kIiqaf (gurbfxI Aupdys rfhI) mn itk jFdf hY, AuhI hY sMqF df shfrf vwzf sMq, siqgurU rfm dfs jI.

nM: 4 (sfD sMgq qy isKF leI) aMqr jfmI purK ibDfqy srDf mn kI pUry.. nfnk dfsu iehY suKu mfgY mokAu kir ‘sMqn` kI DuUrY.. (13)

hy aMqrjfmI vfihgurU myry mn dI ÈrDf siqkfr, sMpUrx apxy crxF nfl joVI rKxI. mY inmfxf syvk iehI dfq mMgdf hF, mYnUM sfD sMgq dy crnF dI DUVI (inmrqf Bfv) bxfeI rwKIN.

ijnI ‘‘gur ky bcin`` afrfiDaf iqn ivsir gey siB duKf..

qy ‘sMq` Bly ‘gurisK` hY ijn nfhI icMq prfeI cuKf.. (588)

ijnf Bly jIvF ny siqgurU dy Aupdys duafrf, pRBU nUM ismiraf (jIvn bqIq kIqf) AuhnF dy sfry duK Kqm ho gey. Auh ‘sMq` qy ‘iswK` (Bfv iswK hI sMq hY) nyk jIvn vfly bx jFdy hn, siqgurU jI dy Aupdys nfl, rwqI mfsf BI icMqf afidk nhI rihMdI.

‘siqgur sMqu` imlY sFiq pfeIaY iklibK kfty siB dUir..

aTsiT qIrQ mjnu kIaf ‘sq sMgiq` pg nfey DuUir.. (1198)

siqgurU sMq imly qoN, mfnisk sFqI pRfpq huMdI hY, sfry duK klys kwty jFdy hn. mfno aTfhT qIrQF df iesnfn ho igaf, jdoN syvf kridaF sMgqF dI crn DUVI srIr Aupr pY geI.

nM: 5 (sFJf Aupdys) DMnu DMnu Bfg iqnf ‘Bgq` jnf, jo hir nfmf hir muiK khiqaf..

DMnu DMnu Bfg iqnF ‘sMq` jnf, jo hir jsu sRvxI suxiqaf..

DMnu DMnu Bfg iqnF ‘gurmuKF`, jo gurisK lY mn ijxiqaf..

sB dUM vzy Bfg ‘‘gurisKF`` ky, jo gur crxI isK pViqaf.. (649)

ies pfvn sbd ivc siqgurU, sMq, sfD, gurmuK, Bgq, afidk sfiraF df siqkfr krdy hn, pr qF, jy kr ieh sfry gurU dI isiKaf, mn bcn qy krm krky prvfx kr lYx. lyikn sfiraF qoN vwzy Bfgu gurisKF dy hn, ijnF ny afpf Bfv gvf ky, gurU dI Èrx ivc (gurU afigaf ivc) qurnf prvfx kr ilaf hY.

siqgurU jI dy vrosfey, gurbfxI dy ivafiKafkfr, BfeI gurdfs jI, bhuq sMudr bcnf rfhIN Purmfn krdy hn-

 pMc bfr gMg jfey, bfr pMc pRfg nfey, qYsf puMn eyk gurisK ko nvfey kf..

isK ko iplfey pfnI, BfAu kir kulKyq, asmyD jg Pl isK ko ijvfey kf..

jYsy bIs bfr, drÈn kIaf sfDU kfhU, qYsf puMn isK kAu, cfp pg suafey kf.. (Bfg : 673)

BfeI gurdfs jI smJf rhy hn, keI vfrI gMgf, keI vfrI prfg ieÈnfn qoN guriswK nUM nvHF dyxf bhuq Auqm hY. kurUkÈyqr ivKy aÈv myv Xwg df Pl aqy ieÈnfn nfloN, guriswK nUM jl CkfAuxf qy pRÈfdf Ckf dyxf, ikqy vD Pldfiek hY. jykr sq mihl sony nfl mVHky dfn kr idwqy jfx, iehnF qoN vD Pl iswK nUM gurmq dI soJI dyx ivc hY. ijvyN anyk vfrI, sfDF sMqF dy drÈn qy syvf kIqI Auqm mMnI jFdI hY, ies qoN BI ijafdf puMn Pl, iswK dI syvf krnI, muwTI cfpI qy syvf krnI afrfm krn leI mMjf ibsqrf dyxf bhuq cMgf hY. so ies kibwq rfhIN BfeI gurdfs jI ny, guriswK nUM aiqaMq AUcf mfx idqf hY, sfDF sMqF nUM bhuq mfmUlI drjf idwqf hY.

hux jrf ku ieiqhfs vl pVcolvIN nËr mfr leIey. siqgurU swcy pfiqÈfh jI ny, iswK pMQ jF Kflsf pMQ bxfieaf hY, sfD pMQ jF sMq pMQ ikDry nhIN iliKaf imlygf. siqgurU nfnk sfihb jI qoN vyKIey qF sB qoN pihly siqgurU jI dy, ainMn sfQI iswK ‘‘BfeI`` mrdfnf jI sn. AuhnF pMjfh sfl qoN vwD smF, siqgurU nfnk inrMkfrI jI dI pfvn bfxI gfAuNidaF, ivcfr crcf kridaF, suxidaF bqIq kIqf. vyKo, nf sMq bxy nf bRhm igafnI qy nf ÈRI 108 jF 1008 sMq bxy. kyvl ‘‘BfeI.. BfeI mrdfnf jI!!! gurU jI dy sfihbjfidaF nUM siqkfr nfl ‘bfbf` afid hI ikhf jFdf hY. sRI cMd jI ny BfvyN afpxf vKrf iPrkf KVf kr ilaf sI pr Auh BI sfrI Aumr ‘bfbf` hI aKvfey, ‘sMq` jF ‘bRhm` igafnI nhIN. BfeI gurdfs jI jo gurUbfxI dy ÈRomxI ivafiKafkfr sn, AuhnF kdI ‘sMq` afid byloVy ÈbdF dI vrqoN nhIN kIqI. buwZf jI kyvl ‘bfbf` aKvfey ‘sMq` nhIN. BfeI ibDI cMd, BfeI lflo, BfeI iBKfrI, BfeI mqIdfs, BfeI sqIdfs, BfeI mnI isMG [[[[[[[[[. ieh igxqI anMq lMmI hY. jdoN dsm pfqÈfh ny Kflsf sfjx df kfrj kIqf, qF pMjy afpf vfrn vfly, BfeI qy ipafry, Bfv ‘‘ipafry BfeI`` aKvfey. srb loh gRQ ivc aMikq hY-

Kflsf myro rUp hY Kfs.. Kflsy mih hAuN krAu invfs..

Kflsf myro muK hY aMgf.. Kflsy ky hAuNsdsd sMgf.

 [[[[[[[ qfq prj ieh peI ieh ikDry iliKaf nhIN imlygf peI ‘‘sfD sMq`` myro rUp hY Kfs[[[[[[[[[. dsm pfiqÈfh hËUr ny srIr sMkocx vkq iPr iehI hukm kIqf ; ‘‘pUjf akfl kI, prcf Èbd kf, dIdfr Kflsy kf``. ikqy nhIN iliKaf dIdfr ‘‘sMq`` df. bMdf isMG, ‘sMq` jF gurU bx cuky iensfn nUM dsm pfiqÈfh ny, isK bxfieaf ‘‘bhfdr`` bxfieaf. jMgI jrnYl bxfieaf, sMq puxf sfrf Do ky bfhr kwZ mfiraf. imslF vkq ‘‘isMGf isMGxIaF ny Drm hyq sIs idqy, bMd bMd ktvfey, KoprIaF AuqrvfeIaF, crKIaF qy cVy, iswKI kysF muafsF sMg inBfeI``. iek BI sfD sMq ikDry icrfg lY ky ZUMizaf nhIN lBdf sfry imslF dy aOKy dOr ivc. ardfs dy iek agly bMd ivc ieh bcn aMikq hn- ‘‘pRQmy srbwq ‘‘Kflsf`` jI kI ardfs hY jI[[[[[[[[[[``. awgy hor pVo- ‘‘iswKF nUM iswKI dfn, kys dfn[[[[[[``. sO hwQ rwsf isry qy gMZ ik ‘sfDF sMqF df` ardfs ivc ikDry ijkr nhIN imldf. ikAuNik ieh ‘sMq` rUp pdfrQ iBafnk dOr ivc pYdf hox dI juawrq hI nhIN kr sikaf. mfno ies qrHF Bfxf vfpr igaf ik ‘‘Kfx pIx nUM bFdrI zMzy Kfx nUM irwC``. jF ieAuN kih leIey ik ‘‘Kfx pIx nUM sfD lfxf, qy lVn mrn leI iswK``.

siqgurU jI ny iswKF nUM hI dUhrf ahudf bKisaf hY,’’sMq aqy ispfhI``. agr iswK, do ahuidaF kfrn pihloN hI Aucy ruqby qy ibrfjmfn hY, qF iekihry pd vfly ivakqI agy ikAuN Juky? Coty aPsr vwizaF aPsrF nuMU slUt mfrdy hn vwzy CoitaF nUM nhIN. ies inrxy muqfbk sfD sMq nfloN iswK df drjf Auqm hY, Auh ikAuN sfDF awgy Juky, slfmF kry? afm iswK jIvn dfq bKsx vflI, pivwqr gurbfxI nUM ivsfr cuwikaf hY. ijvyN kImq adf krky bjfr ivcoN sfrIaF loVINdIaF vsqF iml jFdIaF hn, iqvyN hI kuJ BytF pUjf arpx krky ‘‘Drm`` KRIdx dI ibrqI pYdf ho geI hY. Drm KRIidaf nhIN jf skdf, ieh qF jIvn Br kmfieaf jFdf hY. svwC pivwqr ivkfrF qoN rihq ijMdgI ijAuxI huMdI hY. ipCly lMmy arsy qoN pujfrI lok, iehI pRcfrdy af rhy hn, ‘‘jy quhfzy qoN koeI pfp gunfh ho igaf hY, qF kuJ coxvyN mMqrF df jfp krky, qy kuJ pujfrI (sfD sMq koeI BI hovy) awgy Bytf arpx krn qoN, quhfzy gunfh bKÈy jf skdy hn``. ijMnI dyr qk dfn rfhIN, pfp muafP kIqy jf skx df sMklp, smfj ivc rhygf, AudoN qk lgfqfr pfp jrUr huMdy rihxgy. afm qOr qy vyKx ivc afieaf hY ik sfDF dy cyly cylIaF, bhuq krky amIr pRvfrF ivcoN huMdy ny. amIrI ikvyN afeI? bybhf pYsf ikvyN kmfieaf ikqny mfsUmF df KUn ncoiVaF, koeI sfD nhIN puwCygf. Ausy pfp dI KwtI ivcoN Bytf lY ky ‘‘kfrobfr`` vDx dIaF ardfsF, asIsF idwqIaF jFdIaF hn. Ausy do nMbr dI kmfeI ivcoN BytF cVfvf pRfpq krky sMq jI ‘‘suwK ÈFqI`` vflI ijMdgI bqIq kr rhy hn. jgq qfrk bfbf jI qF, BfeI lflo jI dI ruwKI suwKI rotI Ck skdy hn. mlk Bfgo nUM lokF dy vwzy iewkT sfhvy, grjvIN afvfË ivc afK skdy hn- ‘‘qyry iehnF mfhl pUiVaF ivwc, CwqI pRkfr dy sohxy pdfrQF ivc mYnUM iehnF grIbF df KUn pRqwK ipaf idsdf hY. julm rfhIN mfieaf iewkqr krky, Aus ivcoN kuJ ihwsf sfDF nuUM Kuaf ky, pfp muafP nhIN ho jfxy. ierÈfd hY-

hku prfieaf nfnkf Ausu sUar Ausu gfie.. guru pIru hfmf qF Bry jf murdfru nf Kfie..

glI iBsiq n jfeIaY CutY scu kmfie.. mfrx pfih hrfm mih hoie hlflu n jfie.. (141)

siqgurU jI Purmfn kr rhy hn, hy mnuwK (prQfey mlk Bfgo) prfieaf hwk ihMdU leI gAU dy mfs qul hY, muslmfn leI sUr dy mfs vFg (vrijq) hY. gurU pIr Dfrmk afgU qF quhfzI shfieqf krngy jy irÈvq afid (murdfr) df iqafg krogy. kyvl glI bfqI svrg ivc nhIN jfieaf jf skdf, scfeI dy mfrg qy turnf aqI jrUrI hY. prfey mfl nUM jo hrfm hY, msfly pf ky iqafr krn qy Auh afpxf hwk (hlfl) nhIN bx jFdf. pr aj dy bhuqy sMq (ivrilaF nuUM Cwz ky) Kud hI hrfm dI kmfeI qy nhIN pl rhy? rojI rotI leI koeI ikrq krdy hn? dUijaF dI kmfeI qy plx vfly, jy rfjnIqk lok bVy GtIaf hn, srkfrI izAUtI Aupr lgy aPsr/ mulfjm agr irsvq KorI kfrn kmIxy hn, qF kI Drm df colf pihn ky, Drm asQfn ivc bYT ky, Drm gRMQ ivcoN kuJ Èbd/ mMqr pVH ky, Boly ÈrDflUaF nUM BrmF ivc pf ky KUn pIx vfly aKOqI DrmI lok ikvyN cMgy hoey?

‘‘jfhrpIr jgq gur bfbf`` jI ny iswKI dI prK ksvwtI hI ieh rwKI sI, ‘‘nfm jpxf, Drm dI ikrq krnI, vMz ky Ckxf. nfm df mqlb hY gurU hukmF muqfbk ijMdgI hoxI. hwk hlfl dI ikrq kmfeI krnI, qy Aus ivcoN loVvMdF nfl vMz ky Ckxf. AupRMq igRsqI hoxf, iek akfl purK nUM mMnxf, kul mnuKqf nUM ieko ijhf ipafr krnf, gurU qy Brosf rKxf. bhuigxqI sfD lfxf, igRsqI jIvn qoN BgOVf ho cuikaf hY. pRvfr dIaF ijMmyvfrIaF inBfAux qoN asmrQ hY. cMgf Kfxf, cMgf pihnxf, srIrk kMm koeI krnf nhIN, iPr kfm ÈkqI isr nuUM cVygI. jfiej qrIky kfm iqRpqI nf hovy, qF njfiej ZMg vrqy jfxgy. sMsfr df koeI pRfxI ies qy kfbU nhIN pf sikaf. ies prQfey siqgurU jI dy anmol bcn hn -

jqn krY ibMdu ikvY n rhfeI.. mnUaf zolY nrky pfeI.. jmpur bfDo lhY sjfeI.. 906

ibMdu n rfKih jqI khfvih.. mfeI mFgq qRY lo Bfvih.. 903

iesy leI bhuqy ‘‘bfl bRhmcfrI`` sMqF dy zyiraF qoN nOjvfn ‘‘bIbIaF`` dy Jurmt sdf vyKy jf skdy hn. anyk pRkfr dy ‘‘vrdfn`` dy ky bfbf jI ÈrDflUaF nUM qfr rhy huMdy hn. jy kdI akfl purK iehnF sfDF dy afKy lgky, glqI kr bYTy, sBnF nUM puwqr hI dyx lg pvy, jrf soco. isRstI df sMquln ivgV nhIN jfvygf? AuhnF puwqrF df ivafh kIhdy nfl krogy? ies qrHF smfj ivc ivBcfr nhIN psr jfvygf? afpxy idl nUM hOslf idE! bhuq sKq aqy krUr swc sunx leI iqafr hovo!! siqgurU nfnk sfihb jI dy siqkfrXog pUrn guriswK vwzI BYx, byby nfnk jI dI ‘‘kuwK hrI`` nhIN hoeI. AuhnF dI god DI puwqr qoN swKxI rih geI. Auh Kud Auqm jIvn vfly sn, jgq qfrk, rwbI nUr, bfbf nfnk AuhnF df mF jfieaf skf vIr. iPr afpxy Gr puwqr pRfpqI vfsqy, AuhnF siqgurU jI agy pukfr ikAuN nf kIqI? siqgurU jI byby nfnkI vfsqy, Dur drgfhoN puwqr ikAuN nf lY ky afey? puwqrF dI iewCf krn vfilE! kI qusIN smJdy ho ik koeI ivakqI pRmysr dI iewCf nuUM bdl dyx dI smrwQf rwKdf hY? iPr hVH, hnyrIaF, BUcfl, mhFmfrIaF, jMg XuwD afidk sfDF sMqF nUM bynqI krky ikAuN nhIN rukvf ley jFdy? vYsy qF lokI Èrm dy mfry bhuqIaF iÈkfieqF drj hI nhIN krfAuNdy, ijMnIaF ku (10%) drj huMdIaF hn AuhnF kfrn dys ivcly bhuq sfry sfD sMqF ivruwD mukwdmy cl rhy hn, keI sfry jyl dIaF slfKF ipCy bMd awzIaF rgV rhy hn. iesfeI pfdrIaF (pRcfrkF) nUM ivafh krfAux dI afigaf nhIN hY. vfsnF ivc aMny ho ky jo jo kukrm AuhnF ‘‘bfl bRhmcfrI`` pfdrIaF ny kIqy, AuhnF nUM pVH suxky suMn ho jfeIdf hY. hor qF hor AuhnF CotI Aumr dy bwcy bwcIaF nfl vI duÈtkrm kIqy. bhuq sfry pfdrIaF ivruwD adflqF ivc mukdmy cwly, sjfvf hoeIaF. ipCly idnI iesfeI Drm dy muKI (pop) ny sMsfr koloN iehnF pfp krmF leI muafPI mMgI hY.

igafnI idwq isMG jI iewk bVy ivdvfn purK hoey sn. Auh iewk QF ilKdy hn-’’mYN sBnF nUM zMky kI cot gYl (puafDI bolI) dwsxf cfhuMdf hF ik sfzy Gr ky njdIk iewk kuwqI, hr Cy mhIny mgroN pMj Cy bwicaF nUM jnm dy idaf krdI hY. mYN afm vyiKaf hY ik hr Cy mhIny bfd sUrIaF ds ds bwicaF nUM jnm idaf krdIaF hn. kukVIaF hr roj aFzy dyeI jFdIaF hn. pr kdI vyiKaf hY koeI kuwqI, sUrI, kuwkVI, iksy sfD ky zyry puwqr (bwcf) pRfpq krn geI hovy? kdI iksy ny Dfgf qvIq hQOlf krfieaf hovy? kudrq ky inXmF anusfr bwcy ny jnm lYxf hY. pr ieh myrIaF BYxF bytIaF ikqnIaF nf smJ hn, ik zyrydfrF ky awgy ipwCy nwcdIaF iPr rhIaF ny. ikQy geI iehnF kI akl? jy koeI kmjorI hY qF zfktrI ielfj kro. ieh sfD kOx huMdy hY mMuzy dyx vfly? iehnF ky qF afpxy koeI bwcf nhIN hY. gurU dy isK aKvfx vfilE. jy gurU nfnk dy crnF ivc kIqI ardfs pRvfn nhIN hoeI, jy dsF pfiqÈfhIaF dI jo, pYNqI mhFpurKF dI pivwqr bfxI qoN murfd pUrI nhIN hoeI, jy akfl purK ny quhfzI JolI nhIN BrI, iPr dunIaF ivcoN quhfnUM ikqy BI KYr nhIN pvygI. ieh zyrydfr gurU nfnk sfihb nfloN akfl purK nfloN, gurU gRMQ sfihb jI nfloN vwzy nhIN hn. siqgurU jI ny ivckfr koeI ivcolf BI nhIN rihx idqf, sfnUM iswDy vfihgurU crnF nfl joiVaf hY. gurvfk hn-

siqguru dfqf rfmnfm kf, hor dfqf koeI nfhI.. jIa dfnu dyih iqRpqfsy, scY nfim smfhI.. 1258

afAu jrf iek hor nukqy qy ivcfr krIey! byaMq pfvn pMkqIaF aqy Èbd mOjUd hn, ijnHF ivc ies qrHF dy Bfv ilKy hoey hn; myry Aupr ikrpf kro, sMqF dy crnF qy myrf isr itikaf hovy nyqrF nfl sMqF dy drÈn krF, srIr qy sMqF dI crn DUV pYNdI hY. hy pRBU jI! myry (pMjvy nfnk) qusIN dfqy ho, sMqF dI sMgq sdkf myrf AuDfr kr idAu. gurvfk ieAuN hn-

aYsI ikrpf moih krhu.. sMqh crn hmfro mfQf nYn drs qn DUir prhu..

nfnk ky pRB qum hI dfqy sMq sMig ly moih AuDrhu.. 828

jrf siqgurU jI dI mhfn sKÈIaq, pr Aupkfr, igafn, kurbfnI vl ingfh mfro. AuhnF dy mukfbly qy lwKF kroVF dIaF BIVF BI nhNIN Klo skdIaF. gurU ipafr vflf iswK, sO sO vfr siqgurU agy sIs JukfAuuNdf hY. pr hAumY hMkfr aqy mUrKqf dI isKr vyKo. Aupr vrixq pMkqIaF dy agr awKrI arQ krIey qF siqgurU jI nfl Gor ainafie hovygf. qy aKOqI ‘sMq` siqgurU jI nUM afpxy pYrI pYx leI afK irhf hovygf. aijhf pfpI mnuwK ‘sMq` qF ikqf irhf, iswK BI nhIN hY. sgoN gurU doKI hY, afpxy afp nUM gurU nfloN vwzf iswD kr irhf hY. rqf mfsf BI aijhf ivakqI siqkfr df hkdfr nhIN hY. hor vyKo -

hm sMqn kI rynu ipafry, hm sMqn kI srxf.. sMq hmfrI Et sqfxI sMq hmfrf gihxf..[[[[[[[[

sMqn isAu myrI lyvf dyvI, sMqn isAu ibAuhfrf.. sMqn isAu hm lfhf Kfitaf hir Bgiq Bry BMzfrf.. 614

kI siqgurU jI sfD sMqF dI srx ivc rihxf cfhuMdy hn? ajoky sfD ieqny Aucy hn ik siqgurU jI nUM quwC jfnx vrgf, bwjr pfp krky, nrkF dy BfgIdfr bx rhy hn? pVHo vfk-

sPl mUriq prsAu sMqn kI iehY iDafnf Drnf.. BieE ikrpflu Tfkuru nfnk kAu pirE sfD kI srnf.. 531

iehnF AuprlIaF pMkqIaF ivc ‘sfD sMq` Èbd siqgurU vfsqy afieaf hY, iksy aYry gYry sfD vfsqy nhIN. afE awgy gurU aqy sfDU Èbd ieko QfvyN ‘gurU` vfsqy vrqy vyKIey-

pfrbRhm jb Bey ikRpfl.. qb Byty gur sfD dieafl.. 863

Bfgu hoaf guir sMqu imlfieaf.. pRB aibnfsI Gr mih pfieaf.. 97

inrguxu rfiK lIaf sMqn kf sdkf.. siqguir Zfik lIaf moih pfpI pVdf.. 1117

sMq DUiV pfeIaY vzBfgI.. nfnk gur Bytq hir isAu ilv lfgI.. 194

‘gur kf bcn sdf aibnfsI.. gur kY bcn ktI jm PfsI..

jo ‘guir` dIaf so mn kY kfm.. ‘sMq` kf kIaf sq kir mfn.. 177

‘sfDU kI mn Et ghu Aukiq isafnp iqafgu.. gur dIiKaf ijh min bsY nfnk msqik Bfgu.. 260

‘‘gurU sfDU`` aMimRq, igafn sir nfiexu.. siB iklivK pfp gey gfvfiexu.. 1134

sbid n BIjY sfkqf durmiq afvn jfnu.. ‘‘sfDU siqgurU`` jy imlY, qF pfeIaY guxI inDfnu.. 21

Aupr vrixq sfry prmfxF ivc sfDU aqy siqgurU, ieko QfvyN ieko arQ ivc afey hn. Bfv gurU hI sfDU hY, bs sbdfvlI df hI aMqr hY. iswK pMQ nUM jo akfl purK bfry soJI bKiss kIqI qF siqgurU ny sdIvkfl vfsqy agvfeI df somf, ÈuwD rUp ivc gurbfxI dI bKiÈÈ kIqI qF siqgurU ny duK-suK ivc, amn qy jMg ivc, nfm ismrn qy syvf ivc, ijMdgI dy hr pihlU qy jIvn ijAu ky ivKfieaf qF siqgurU ny . bVy duK dI bfq hY ik awjkl kwcy jIvn vfly, kwcI ividaf vfly, kwcy ipwly idmfg vfly, kwcy ipl ipl krdIaF gogVF vfly, sMqgIrI df lybl icpkf ky ÈRI 1008 bxky, ajIbo grIb pihrfivaF vfly siqgurU jI dI mhfn pivwqr sKsIaq dI brfbrI krn df Gor pfp kr rhy hn. isqm ieh ik afm ÈrDflU, ibnF socy smJy, iehnF dy crnI ZYh ipaf hY. ds gurU sfihbfn vkq koeI sMq nhIN Auigaf, ijs julm ivruD afvfj bulMd kIqI hovy. imslF dy iBafnk dOr ivc, sO sfl qk koeI sMq nhIN jMm sikaf. jdoN iswKF dy isrF dy muwl pY cuwky sn. iÈkfr kIqf jf irhf sI, bMd bMd kty jf rhy sn, KoprIaF Auqr rhIaF sn, bwicaF dy tukVy kr, glF ivc aFdrf dy hfr pihnfey jf rhy sn [[[[[[[ qdoN koeI sMq nhIN lwBdf. amn dy idn prqy, iswKF df bol bflf hoieaf, Kqrf tl igaf qF sfDU sinafsI inrmly sRIcMdIey, mhMq, afdk QF QF isr kwZx lwg pey. sMn 1901 qoN pihlF inrMkfrI, nfmDfrI (kUky) rfDf suafmI qF ikqy ikqy ieiqhfs ivcoN lB jFdy hn, pr sMq koeI nhIN. vIhvIN sdI dy ÈurU huMidaf kuJ iewk ‘sMq` njr afey, qorI Pulkf ies ZkvMj nfl cMgf cldf vyK ky cfry bMny, sMqgIrI dy awzy zyry, KuMbF vFg Auwgxy ÈurU ho gey. hux qF ‘‘sMqF dy vg iPrdy``[[[[[[[[. gurdvfiraF ivcoN ies mhMqpuxy nUM kwZx vfsqy, gurU kI golk dI durvrqoN rokx leI, mnmqF nUM bfhr KdyVn leI, guriswKF ny isr qy KwPx bMn ky, byaMq kurbfnIaF kIqIaF. iehnF sUrimaF dy awgy gorI srkfr qF Juk geI, pr mhMqgIrI isMGF df sfQ dyxf qF driknfr ztky ivroDI krdI rhI. dyÈ dI afjfdI dI lMmI lVfeI lVI geI. jyhlF dy qsIhy, jmInF dIaF kurkIaF, BfrI jurmfny, axigxq ÈhIdIaF, gurU vrosfey isMGF dy ihwsy afeIaF. sMqF mhMqF df ikDry nfmo inÈfn nhIN lBdf. sRomxI gurdvfrf pRbMDk kmytI, gurmq dy prcfr vloN mujrmfnf hd qk, avyslI ho geI. kuJ smyN qoN bfd Drm nUM gMdI rfjnIqI ny afpxf dubyl bxf ilaf hY. iswKF nuUM jfgRq krn vfsqy koeI pfiedfr iswK aKbfr, rsflf, iltrycr afid iswK sMgqF qwk nf pucfieaf igaf. aigafnqf vs muV muV AuhnF hI Aujwz lIzrF dy ipCy iswK lgy rhy. ijnHF nUM iswK rfjnIqI vloN nPrq ho geI, Drm gulfm bixaf, prqIq hoieaf, gurbfxI dI smJ nf afeI, AuhnF ivcoN kuJ rfDf suafmIey bx gey. kuJ inrMkfrI drbfrF dI rOxk vDfAux lgy. (smyq vwzy iswK lIzrF dy) kuJ sfDF sMqF dy zyiraF ivc ÈFqI dI Bfl krn lwgy. jdoN amIr vjIr aPsr afid, ieh zyiraF ivc bfibaF awgy sIs JukfAux, iPr afm iswK qF iehnF awgy mfno lMmf hI pY jfvygf. bs iPr kI sI, iehnF zyiraF dI QfvyN aflIÈfn bhumMjlIaF koTIaF AusrnIaF ÈurU ho geIaF. lMmIaF mihMgIaF kfrF GUkx lwgIaF. cyilaF dIaF kqfrF awgy ipCy syvf ivc hfjr hox lgIaF. bfibaF dy ‘‘ivsrfm igRh`` aqy ‘‘nfm jpx vflf sQfn`` ey[sI[ dI TMzk pucfAux lwigaf. igrIaF, bdfm, kfjU, ipsqf, syb, aMgUr, bfbf jI dy sfdy ijhy Bojn df aMg bx gey. rysmI coilaF aMdr Quwl Quwl krdIaF gogVF, vwzI amIrI dy drÈn krvf rhIaF idsx lwgIaF. hor nvyN sMq, hor nvyN zyry, gurdvfry, inwq Ausrn lwg pey. afm iswK hor grIb, vihmI, krmkFzI nÈweI qy hor piqqpuxy ivc grkdf clf igaf.

`84 dy GlUGfry vkq bfbrikaF ny iehnF sqrF dy lyKk nUM dyÈ DrohI kys pf ky, pMdrF idnF dy axmnuwKI qsIhy dyx qoN bfd, aD moieaf krky jyhl dI koTVI ivc bMd kr idqf. iesy qrHF dy nfjfiej kysF aDIn hor BI bhuq sfry iswK mfeI BfeI bMd kIqy gey sn. mhIny ku qk ishq vwl ho geI, aMdrly hflfq bfry Byq af igaf, pihlF vflf kuJ ku sihm BI Gt igaf. imÈnrI siprt ny AuCflf KfDf, jyhl suprzYNt qoN iejfjq lY ky jyhl aMdrly Coty ijhy gurdvfry ivc, kQf ÈurU kr idwqI geI. mYN ieh dfhvf qF nhIN kr irhf ik myrI kIqI geI gurbfxI kQf bhuq vDIaf sI. jyhl ivc qF kYdI purfxy purfxy rwdI aKbfr nUM BI cfa nfl pVdy hn. nvyN afey hvflfqI qoN jF mulfkfqIaF qoN, bfhr dIaF KbrF pwbF Bfr ho ky suxdy hn. ieQy gurbfxI dI kQf jyhl ivc? qobf qobf, msIN sunxI pRfpq hoeI sI. hvflfqI, pwky kYdI, aqy sfzy vfly ‘‘awqvfdI Brf`` sfry hI huMm humf ky afAux lwgy. hfl ivc bYTx jogI QF nf rhI, bfhr drIaF ivCx lgIaF. pMdrF ku idn ieh gurmq df sohxf rMg iKiVaf. idny dfs kol mihPl juVn lgI, svfl jvfb, gurbfxI ÈuwD pfT krn dIaF klfsF, sMgqI inqnym afid.

iqafg dI sfKsfq mUrq, pUrn bRhm igafnI ÈRI mfn [[[[[[[[ sMq jI BI jyhl ivc ieQy hI bMd sn. AuhnF dy cyilaF ny Kbrdfr kIqf ; bfbf jI! jy ieh mnmuK bMdf iesy qrHF sMgqF nUM kurfhy pfAuNdf irhf, qF afpF nUM kOx nmskfrF krU? bfbf jI ny pihlf qIr dfigaf, suprzMt rfhIN, kQf bMd krfAuxI cfhI. sPlqf nf imlx qy, iek iek idn vMz ky kQf krn dI iejfjq lY leI. sRImfn sMq [[[[[[[ jI ny iqafgdf ivÈf cuxky, gurbfxI ivcoN pRmfx dy ky, ieh iswD kIqf, ‘‘ieh mfieaf, kfrF koTIaF puwqr pqnI, afid sB moh mfieaf hY, Clfvf hY, rbI rfh ivc rok hY``[[[[[[[[. agly idn dfs ny pMcm gurdyv jI df iek Èbd snmuK rwK ky (mFgnf mFgnu nIkf, hir jsu gur qy mFgnf-1018) kQf ivcfr kIqI. siqgurU jI ny Gr jmIn aOlfd pqnI pYsf afid iqafgx df koeI hukm nhIN idwqf. siqgurU sfihbfn Kud pRvfirk ijMmyvfrIaF bfKUbI inBfAuNdy rhy hn. AuhnF moh df iqafg kIqf sI, ijMmyvfrIaF df iqafr nhIN kIqf. iswKF nUM-’’iqafgnf iqafgnu nIkf kfmu kRoDu iqafgnf`` 1018 afiKaf hY. ieh bfbf jI ieQy jyhl ivc BI iqafg dI pwtI pVH rhy hn, jdoN ik iewQy jbrI sB vsqF df smyq pRvfr dy iqafg krvf idwqf jFdf hY. ijhnF syvkF nUM aMdr bfhr ‘‘sMq jI`` iqafg df Auqm AupdyÈ`` idRV krvf rhy hn, afE jrf AuhnF dy Gr ivc AuzdI ijhI JfqI mfr leIey.

gurU gRMQ sfihb qy ÈrDf rwKx vfly bhu igxqI syvkF kol skUtr kfr nhIN hY, pr sMq jI kol vwzI kfr hY. sfeIklF qy sPr krn vfly afpxf sfeIkl BI iqafg dyx qy bfbf jI afpxI mihMgI kfr qy hvf ivc Auzdy iPrnf? afm GrF ivc Cwq vflf pwKF jF myj qy rwiKaf (tybl PYn) pwKf hI muÈkl nfl nsIb huMdf hY, bfbf jI dy ‘‘qp asQfn`` jF ivsrfm igRh`` ivKy ey[sI[ lwgy, ismly vrgIaF TMZIaF hvfvF Jwl rhy huMdy hn. afm lokF dy Gr iek do kmry, Prs qoN ibnF, gohy ilwpy, Cwq ivcoN imwtI ikrdI, brsfq ivc aMdr CwpV bxy hoey, rsoeI tftkf Duwp ivc mMjf tyZf krky, sjfeI geI. bfQrUm lYtrIn nfm dI cIj Gr ivcoN ZUMizaf nhIN imlygI. dUjy bMny bfbf jI df aflIÈfn mihl, keI kmry, keI guslKfny, zrfieMg rUm qy hor pqf nhIN kI sI. sfDfrn iswK afpxy Cwprnumf Gr nUM iqafg dyvy, jF bfbf afpxy mihl nUM iqafgy? hor vyKo! afm iswK, sfdI ijhI dfl sbjI, cwtxI ipafj afcfr nfl rotI Kf ky gujfrf kr irhf hY. sMq jI vfsqy mwKx, pnIr, igrIaF, kfjU, syb, aMgUr[[[[[ dunIaF Br dy kImqI Kfd pdfrQ. afm iswK afpxf suwkf itwkV BI iqafg dyvy qy mhFpurK jI kImqI Pl qy myvy BI nf iqafgx. mhFpurK jI dy qn qy ÈÈoBq hn aflIÈfn ryÈmI bsqr, ijnHF dI igxqI krnI BI sMBv nhIN hY. afm pyNzU iswK sfdy ijhy kurqy pjfmy nfl qn ZkidaF jIvn bqIq kr lYNdf hY. iqafg kurqy pjfmy vflf kry jF kImqI bsqrF dy ZyrF vflf kry? afm ivakqI df aOsq srIrk vjn, swT ku iklo huMdf hY. keI vfrI kMm dI buhqfq, Kurfk dI kmI kfrx ieh vjn Kqrnfk hd qk Gitaf huMdf hY. bs bMdy qoN msIN iewk ‘‘kF rjdf hY``. iZwz suwk ky ipCFh rIV dI hwzI nUM jf lgdf hY. vfh! vfry vfry jfeIey rwb dy iensfP qoN, iehnF bfibaF dIaF gogVF iek kuieMtl qoN lY ky zyZ do kuieMtl qk dIaF PuwlIaF vyKIaF jf skdIaF hn. koiÈÈ krn qy BI srIr ivcoN koeI hwzI nhIN lBygI, mfs qy crbI dy lyp cVHy hI idsxgy. iek pfsy hwzIaF dI muwT iensfn, KUn crbI nFh dy brfbr, iek pfsy KUn crbI, vjn ieMnf ijafdf ik iksy vkq BI dOrf pY skdf hY. iqafg iehnF BfrI Brkm hfQI numf gogVF df hovy ik mfmUlI srIrF ivcly hwz cMm df? bs afKrI gl! hux ibnF dyrI qoN ieQy gMny pIVn vflf vylxf (GlfVI) gwz ilaf jfvy. sfnUM afm bMidaF nUM Aus ivc pIV / incoV ilaf jfvy. sfzy kol iqafgx vfsqy hor kuJ nhIN bicaf. hux sfzf KUn kwZ ky, iehnF swjx TwgF nUM bfty Brky ipaf idwqf jfvy qFik iehnF dy ichry qy hor lflI cV jfvy, iehnF dI qoNd (gogV) hor Pul jfvy. sfzy bfl bwcy, pqnI, BYx qy mF BI iehnF dy hvfly kr dyxIaF. hor qF sfzy kol iqafgx leI bicaf hI kuJ nhIN [[[[[[[[[[[``.

ieh pRvcn bol ky dfs gurU gRMQ sfihb dI hjUrI ivcoN hflI KVHf hI hoieaf sI ik ÈFqI srUp, inmrqf dy mujwsmyN, iqafg dI mUrqI, pUrn bRhm igafnI, sMq jI dy nyqrF ivcoN lftF inklIaF. bolF ny agn bfx Cwzy. sMq jI dy pflqU cftVy myry qy tutky pY gey. Dwkf muwkI gflI gloc hoieaf. mYnUM kuJ ku aihsfs sI ik Gusr musr ho rhI hY koeI Bfxf vrq skdf hY. ieqny ivc jyhl dy nMbrdfr ivc pY gey, do cfr jyhl vfrzn afey, sfnUM vwKo vwK kr idwqf igaf. lihrf bygf ipMz dy gurisK aqy kuJ hor nOjvfn myrI hmfieq qy af zty. jyhl suprzMt af puijaf, smyq vwzI gfrd dy. Ausny smJf buJf ky, awzo awz iemfrqF ivwc bMd kr idwqf. jdoN sfzI pfrtI gurdvfry mwQf tykx jFdI, qF Auh iDr bMd huMdI, jdoN Auh mwQf tykx jFdy, qF asIN bMd huMdy. rihMdf smF iesy qrHF bqIq hoieaf. iek hor qIr dfigaf sI sMqF ny, jyhl vfilaF kol cuglIaF lf ky aqy cMgI qkVI irsvq dy ky, myrf dubfrf puils rImFz df vfrMt af igaf. pMdrF ku idnF qk dubfrf sI[ afeI[ ey[ stfP ivc qsIhy Jwly. ies QF vfihgurU ny hwQ dy ky rwK ilaf nhIN qF ‘‘puils mukfblf`` qF vwt qy ipaf sI. gl ies qrF hoeI ik ijs puils aPsr ny myry qy jyhl ivc hI JUTf kys pfieaf sI. suprzMt dy kmry/dPqr ivc hI puwCigwC kIqI sI. iPr keI vfrI sI[ afeI[ ey[ stfP ivc jf ky duK idMdf irhf sI, kuJ hI idnF dy aMdr, KfVkU XoiDaF ny Aus pfpI nUM nrkF ivc pucf idqf. ies qoN bfd mYnUM iksy kuJ nF afiKaf, sgoN puils vfly bhuq hI slIky nfl gl krn lg pey. ies qbdIlI df mYnUM kfPI dyr bfd pqf lgf. vfps jyhl ivc prq ky BI mYN mihsUs kIqf ik jyhl mulfjmF aqy aPsrF dy rveIey ivc nrmI sI. ieh qF vfihgurU ny hwQ dy ky bcf ilaf, vrnF sMqF ny qF myry qy prAupkfr krky Aupr Byjx df pUrf pRbMD kr idqf sI.

iehnF sMq bfibaF dI srkfry drbfry cMgI phuMc hY, iehnF rfhIN lokF dy srkfrI gYr srkfrI kMm kIqy krfey jFdy hn. AuprfilaF nUM kMm hox qoN bfd jF pihlF, jo lwCmI ByjI jFdI hY, Aus ivcoN bfbf jI apxf ‘‘dsvMD``, pivqr kr kmlF nfl, mhfrfj dy crnF nUM Cuhf ky rK lYNdy hn. cMzIgVH Auh Èihr hY ijQy kfnUMn dI sKqI nfl pflxf hMMudI dsI jFdI hY. iesy sihr ivc mMdr gurdvfry, zyry, ibnf jmIn KrIdx qoN, iml imlf ky bxfey hoey hn. iPr hor vyKo ! gurU sihbfn nfl sbMDq ieiqhfsk insfnIaF/vsqF, iehnF imwtI ivc imlf idqIaF hn. hr gurdvfrf ieko iksm df. iek gurdvfrf vyKx qoN bfd hor vyKx dI loV nhIN rihMdI. ikAuNik sfry hI ieko qrF dy bxy hoey hn icwtf pwQr, mfrvl, qy bs. AujV cuky pMjfb nUM bcfAux vfsqy, ipCly GlUGfiraF ivc mfr idqy gey nOjvfnF dy pRvfr, bwcy dr dr dIaF TohkrF KFdy rhy, duK Bogdy rhy, Gr Zfh idqy gey, jmInF bMjr bx geIaF, keI BYxF pfgl ho geIaF, bhuq sfry iswK nOjvfn awj BI njfiej qrIky kfl koTVIaF ivc bMd kIqy hoey hn. kdI vyiKaf piVaf hY iksy bRhmigafnI dI plk iBjI hovy. iksy dy klyjy nUM Koh peI hovy, iksy nUM rfqI nINd nf afAuNdI hovy. ieh qF bs Drm AupdyÈ kr rhy hn. mMqr jfp kr rhy hn, kIrqn drbfr jF pfTF dI lVIaF clf rhy hn, jF clIhy kwt ky iswKF dy igRh kwtx dI mhfn syvf kr rhy hn. bhuq ruJyvyN hn bfibaF nUM. pMjfb ivc sMqF dy vwg tury iPrdy hn, pMjfb dunIaF df nMbr iek sLrfbI sUbf bx cuikaf hY. sMqF dy toly icmty ZolkIaF lY ky ipMz ipMz iPr rhy hn isKF dy kys kyvl 10% bfkI rih gey. awj iswKF dIaF BIVF vzBfg isMG dy zyry qy, kbrF qy, mVIaF qy, mMdrF ivwc, afm vyKIaf jf skdIaF hn. hY koeI sMq aijhf jo igafn KVg rfhIN iswK sMgqF nUM sq mfrg, gurmq gfzI rfh vl moV ky ilaf sky? byeImfn iswK lIzrF dIaF krqUqF nMgIaF kr sky. pMjfb dy, Kfskr iswKF dy anyk ibgVy kfrj rfs krvf sky?

ieh sfDgIrI dI dukfn bhuq sfry sfDF ny kuJ aijhI ivDI nfl clfeI hY ik hux koeI sfD lKpqI nhIN imlygf, bhuqy kroVpqI aqy keI iek arbF pqI sMq sfD imlxgy. sMgqF qoN iqafg krvfky, apxy awgy mfieaf dy aMbfr kTy kr rhy hn. ipCy ijhy iek bfby ny (mfrc 2000 ivwc) apxy lfzly puwqr df anMd kfrj ‘‘pUrn gurmirafdf anusfr`` kridaF grIbI dfvy ivc isrP pMdrF kroV ruipaf Kricaf sI. jy cfhuMdy qF bfbf jI hor BI Krc kr skdy sn, pr Auh gurU mhfrfj dI dsI sfdgI vflI hwd pfr nhIN krnI cfhuMdy sn. DMn bfbf ibDI cMdIey, bVI ikrpf hY quhfzy qy lCmI dyvI dI. kuJ iek sMq jI apxy nfl hI gwzI ivc drIaF cfdrF, qy Puwl hfr afid nfl hI lY ky jFdy hn. sMgqF kol puwj ky cyly sB kuJ smJf idMdy hn. Jtpt, gzIaF ivcoN kZ ky cfdrF ivCf idqIaF jFdIaF hn, iPr bfbf jI agy kdm rKdy hn. nfl lY ky aFdy PuwlF dI vrKf BI bfbf jI qy hox lg jFdI hY. jYkfry gUMjdy hn nfhry lgdy hn, sfrf kfrj ‘‘pUrn BY BfvnI ivc, gurmirafdf muqfbk`` isry cVfieaf jFdf hY. afAu jrf gurU gRMQ sfihb jI qoN pfKMzI sMqF bfry puwCIey-

rihE sMq hAu toil sfD bhu qyry izTy.. sMinafsI qpsIah muKhu ey pMizq imTyy..

brsu eyku hAu iPirAu iknY nhu prcf lfXAu.. khiqah khqI suxI rhq ko KusI n afXAu.. (1396)

arQ bVy spÈt hn ik lMmy arsy qoN asIN mnuKqf dy hmdrd, prAupkfrI sUrmy sMq dI Bfl ivc sF. bVy zyrydfr, qrF qrF dIaF mqF qy mirafdfvF vfly, anyk prkfr dy ByKF vfly sMq asIL prK ky vyKy. bs ieko gl hr QF AuGV ky sfhmxy afeI ik jbfnI klfmI sfry bVy ‘‘mIaF imwTU `` bxdy hn, apxI nykI dy pul bMndy hn. aPsos ik amlI jIvn vwloN KoKly KflI njr afey. kbIr jI bVI krfrI cot krdy hoey PrmfAuNdy hn-

gj sfZy qY qY DoqIaF iqhry pfiein qg.. glI ijnHf jpmflIaF loty hiQ inbg..

Auey hir ky sMq n afKIaih bnfris ky Tg..

aYsy sMq n mokAu Bfvih.. zflf isAu pyzf gtkfvih.. (476)

sfZy iqMn iqMn gj dIaF DoqIaF (suMdr bsqr) Drm df icMn jMjU gl pfieaf hoieaf, glF ivc kImqI mflf pf leI, hwQF ivc cmkdy hoey loty (gVvf qy gVveI) PV leI. kI ies qrHF df ByK Dfrn kr lYx nfl koeI sMq bx jFdf hY? Auh pfKMzI hn, rb jI dy syvk DrmI purK nhIN hn. Boly lokF nuMU luwt ky Kfx vfly Twg hn. aijhy DoKybfjF nuMU mYN psMd nhIN krdf. ijhVy inq idn lokF dI ikrq kmfeI Pryb rfhI luwt ky Kf rhy hn. ieh bysbry kyvl ruK nfloN qoV ky Pl hI nhIN KFdy, sgoN sbUqy ruKF nuMU ingl rhy hn. siqgurU amrdfs jI df Purmfn -

ihrdY ijn kY kpt hY bfhro sMq khfih.. iqRsnf mUil n cUkeI aMiq gey pCuqfih.. (391)

AuproN DrmI hox df ZONg krn vfly aMdroN kpt nfl Bry lok sMq aKvf rhy hn. ieh iqRsnf agnI ivc grk hoey lok, aMq nuMU ivlkdy hoie jIvn dI bfjI sMsfr qoN hfr ky jfxgy. iek purfqn ilKfrI BfeI koier isMG apxI pusqk dy crn 87 rfhI, vfsnF ivc zuby sMqF bfry ilKdy hn-

igRh igRh poQI gMRQ ilKfrI. pUjf BKq Bjn nih gRfhI.

hir ismrn ibn kfm ivkfrI. sMq khfvY icq pr nfhI.

iehnF pfKMzI sfDF ny apo apxy zyiraF ivc gurbfxI dIaF poQIaF jF sMpUrx gurU gRMQ sfihb itkfey hoey hn. gurbfxI awgy afeI Bytf pUjf sfrI zkfr KFdy hn rwb dy nfm nfl iehnF df koeI srokfr nhI. idn rfq ivkfrF ivc grky hoey hn ieh lok. apxy afp nUM vzy sMq aKvf rhy hn, prfeIaF aOrqF ipCy lMpt hoey vyKy jf skdy hn. BfeI gurdfs jI gl nuMU hor spst kr rhy hn-

sfDn duhfie kY asfD aprfD krY, AultIaY cfl klI kfl BRm BfKIaY (532)

BfeI gurdfs jI smJf rhy hn ik sfry ZMg qrIky pihrfvf bol cfl sfDF vflI kr lYNdy hn. lokI Auprypx nuMU pCfx nhI skdy. iPr aijhf sfD bfxf Dfr ky, ieh asfD (pfpI) kukrm kmfAudy hn. sfrI cfl hI iehnF dI AultI ho geI hY. vfirsÈfh bhuq pqy dI gl ilKdf hY, jdoN rFJy df sfD bxnf ibafn krdf hY. rFJf ipMzF ivc hokf (AucI afvfj) idMdf GuMm irhf hY. afAu vIro ! myry nfl afAu, afpF PkIr bxIey. bVf vDIaf kMm hY ieh, bs lokF dy GrF ivc rotIaF mMg ky KfxIaF, koeI kMm nf krnf, nf hI mwJF cfrnIaF nf AuhnF df duD coxf. bs kMn pVvf ky ipMzy nuMU suafh ml lYxI hY, iPr sfry sMsfr df gurU hox df aYlfn kr dyeIdf hY. nf iksy Gr Kyq ivc idhfVI krnI, nf Kud koeI kMm krnf, nf rujgfr df koeI iPkr krnf. hF sfiraF qoN pUjf krfAuxI vwzy nfZU Èfh vFg afkV ivc hMkfr ivc jIvn bqIq kro. ieh qF kMm hI bVf vDIaf hY. kivqf ieAuN hY -

hokf iPry dyNdf ipMzF ivc sfry afAu iksy PkIr BI hovxf jy.

mMg Kfvxf kMm nf mUl krnf, qy nf kuJ cfrnf nf kuJ covxf jy.

jrf kMn pVf svfh mlxI, gurU sfrVy jgq df hovxf jy.

nf idhfVI nf ksb rujgfr krnf, nfZU Èfh iPr muPq df hovxf jy. (vfirÈ Èfh)

gurU gMRQ sfihb jI ivc ies qrF dIaF pMkqIaF Èbd hn ijQy siqgurU jI apxy kysF df cOr krky, sfDUaF sMqF iswKF dy crn JfVn bfry ilKdy hn. kI ieh Xog hY ik siqgurU jI mhfn AucI pdvI vfly, apxy syvkF dy crn sIs dy kysF nfl sfP krn? kI ies qrF sMBv BI hY? jvfb hovygf nhIN.

kys sMig dfs pg JfrAu iehY mnorQ mor.. (500)

aglI quk ivc siqgurU jI aqI inmrqf df sbUq dy rhy hn, ik mYN apxy kysF df pwKf iqafr kr lvf sMq nUM hvf JwlF. iPr sMq dy crn apxy kysF nfl sfP krF, sIs crnf qy rwKidaF, sMq dy crnF dI DUVI ichry qy ml lvF [[[. Auh ikhVf mhfn sMq hY ijs awgy pMcm gurdyv sIs Jukf rhy hn? Auh hY siqgurU nfnk sfihb, aqy pRBU pRmfqmf. vfk hn-

kysf kf kir bIjnf sMq cAuru ZulfvAu.. sIs inhfrAu crx qil DUir muiK lfvAu.. (745)

awgy siqgurU jI hor Purmfn krdy hn - hy vfihgurU ! mYN qyry syvkF qoN sdky jfvF. AuhnF dI syvf mYN apxy kysF df cAur bxf ky crn JfVidaF khF. Auhnf dI crn DUVI mwQy (muiK) nUM jfvF.

myry rfm ! hir jn kY hAu bil jfeI.. kysF kf kir cvru Zulfvf crxDUiV muiK lfeI.. (749)

hor vyKo - thl krAu qyry dfs kI pgJfrAu bfl.. msqku apnf Byt dyAu gun sunAu rsfl..(810)

hy BfeI ! mYN pRmfqmf dy syvkF dI syvf krdf rhF, iqnF dy crn apxy kysF nfl sfP krF. mYN apxf isr AuhnF nUM Bytf ivc cVf idaF, iPr AuhnF qoN rb dy nfm dI mihmf suxf. gurbfxI ivc ieko ivcfr nUM keI keI ZMg qrIikaF nfl ibafn kIqf igaf hY, qF ik gl rock BI bxI rhy, hr iek dy smJ gocrI BI rhy. iek Audfhrx gurbfxI ivcoN dy ky spst krn dI koiss kr irhf hF. gurbfxI ivc qy iswK sbdfvlI ivc ‘‘aMimRq`` sbd bhuq vfrI afAuNdf hY. jrf nIJ lf ky prK kro, iknHF iknHF arQF ivc aMimRq sbd dI vrqoN hoeI hY.

nfm - aMimRq nfmu mMin vsfey .. hAumY myrf sBu duKu gvfey .. (118)

bfxI - aMimRq bfxI sdf slfhy aMimRiq aMimRqu pfvixaf.. (118)

jubfn - aMimRq bolY sdf muiK vYxI.. (118)

ingfh - aMimRq vyKY prKY sdf nYxI.. (118)

siqgurU - siqgur ivic aMimRq nfmu hY, aMimRqu khY khfey.. (1423)

hukm - amrdfis aMimrq CqR gur rfmih dIaAu.. (1408)

vylf - aMimRq vylf scu nfAu vizafeI vIcfru.. (jpujI)

mwKx - rsnf nfm jphu qb mQIaY ien ibiD aMimRq pfvhu.. (728)

duwD - soien ktorI aMimRq BrI.. ly nfmy hir afgY DrI.. (1163)

afibrXfq - iJm iJm vrsY aMimRq Dfrf .. (102)

AUcy - ijhvy aMimRq hir gux gfAu.. (1219)

Bojn - ijh pRsfid CqIh aMimRq Kfih.. (269)

sbd - aMimRq eyko sbdu hY nfnk gurmuiK pfieaf.. (644)

suDfr - ibKu sy aMimRqu Bey gurmiq buiD pfeI.. akhu prml Bey aMqir vfsnf vsfeI.. (565)

nykI - gurisKI hir aMimRq bIijaf hir aMimRq nfmu Plu aMimRq pfieaf.. (304)

srIr - aMimRq kfieaf rhY suKflI bfjI iehu sMsfro.. (154)

iesy qrF prAupkfrI sKsIaq rwbI nUr jgq qfrk siqgurU sihbfn nUM axigxq ZMgF nfl mfx idqf igaf hY. Aus ivcoN kuJ vMngIaF gurbfxI ivcoN hfjr hn -

gur dfqf, guru ihvy Gru, guru dIpk, iqh loie.. (137)

gurU kuMjI pfhU invlu mnu koTf qnu Ciq.. nfnk gur ibnu mnkf qfk n AuGVY avru n kUMjI hiQ..

(1237)

gur boihQ qfry Bvpfir.. gur syvf jm qy Cutkfir.. (864)

gurU goibMd, goibMdu gurU hY, nfnk Bydu nf BfeI.. (442)

gurU pAuVI, byVI gurU, gurU qulhf, hir nfAu.. guru sru sfgru boihQo, gurU qIrQu drIafAu.. (17)

gur drIafAu sdf jlu inrmlu ,imilaf durmiq mYl hrY.. (1329)

gurdyv qIrQu, aMimRqu soRvr, gur igafnu mjnu aprMprf.. (250)

gur sfgru aMimRqsru jo ieCy jo Plu pfey.. (1012)

hor ivsQfr nF idMidaF smytx dI koiÈÈ kr irhf hF. siqgurU jI nUM hI sfjn, imqr, ipafrf, sKf bMDp, pqI, ipqf, Brf, ruK, pfrjfq, kfmDyn, pfrs, prbq, sUrj, cMdrmf afid anyk ivÈyÈxf duafrf vizafeI idqI geI hY. iesy qrHF bhuqIaF QfvF qy sMq sfD Èbd BI siqguru jI leI hI vriqaf igaf hY. gurU nUM ‘‘jn`` BI afiKaf hY, vMngI vyKo -

jnm mrx duhrU mih nfhI ‘‘jn`` prAupkfrI afey.. (749)

DMnu DMnu DMnu ‘‘jnu`` afieaf.. ijsu pRsfid sBu jgqu qrfieaf..

‘‘jn`` afvn kf iehY suafAu.. ‘‘jn`` ky sMig iciq afvY nfAu..

‘‘afp`` mukqu, mukqu krY sMsfru.. nfnk iqsu ‘‘jn`` kAu sdf nmskfru.. (295)

sfrI ivcfr df istf ieh ik iswK vfsqy, kyvl siqgurU sihbfn isr df qfj hn. ihrdy rUpI qKq dy bfdÈfh hn, bfkI sfry iswKF dy Brf BYxF hn. sMq sfD koeI ivsys hsqI ies pMQ ivc svIkfr nhI kIqI geI. jdoN sfrf pMQ brfbr hY, iPr ikAu koeI AUcf hox df pfp kry? ikAu apxy BrfvF BYxF qoN pYrI hwQ luafvy? ikAu apxI pUjf krfvy? pfvn gurbfxI pYNqI mhFpurKF ny Aucfrx kIqI hY, iqnf nUM bfr bfr nmskfr hY. Auh ikhVf sfD hY ijs ny bfxI Aucfrn kIqI hY? Auh BI mhfn siqgurU sfD hI hY. pfvn vfk hn -

AuQY aMimRq vMzIaY suKIaf hir krxy.. jm kY pMiQ n pfeIaih iPir nfhI mrxy..

ijs no afieaf pRym rs iqsY hI jrxy.. ‘‘bfxI Auc rih sfD jn`` aimAu clih Jrxy..

pyiK drsnu nfnku jIivaf mn aMdir Drxy.. (320)

iek vKrf vrg (sfD sMq vrg) iswKF ivc pYdf ho ky Kqrnfk hd qk pRPUlq ho cuikaf hY. jo siqgurU dI brfbrI krn df pfp krm krdf pRqwK ids irhf hY. iehnF nuMU siqgurU dI hr iek mirafdf, ivsr cukI hY, apo apxI zyrydfrI dI alwg alwg mirafdf hY. vfihgurU jI kI Piqh df Bog pf idqf igaf hY, gozy igwty pUjx dI iprq suru krvf idqI geI hY. jy sMgqF nUM gurbfxI df igafn vsIh pYmfny qy nF idqf igaf qF bhuq nuksfn ho cuikaf hovygf. ijs dI pUrqI hoxI nf mumikn ho jfvygI. ikMnf cMgf hovy ieh sfry pRcfrk (sfD lfxf) kyvl iswK bxky gurU dI bfxI aqy ieiqhfs df pRcfr krn. afpo apxy zyiraF ivcly pihlF ho gujry bfibaF dIaF kQf khfxIaF, pfAux qoN apxy afp nUM vrj lYx. hY koeI pMQ ipafr vflf afgU, jo ies iBafnk dsfqk ivgVy hflfq nUM suDfrn vfsqy, sfrQk hMBlf mfry? siqgurU bhuVI krn.




.